Wat Nederlanders in de
Japanse kampen maakten
ZATERDAG 5 JULI 1975
Onder een dak met een dansende
Siva uit India, met de Nachtwacht,
een herautencostuum uit de 17de
eeuw en vorstelijke Franse gobelins,
worden tot 18 augustus in het
Rijksmuseum ook een klankkastloze
viool, gemaakt uit de drempel van
een celdeur getoond en diverse
tekeningen, op willekeurige stukjes
papier. En terecht. Die papiertjes
bijvoorbeeld waren en zijn grote
kostbaarheden. Het zijn documenten
over het leven van Nederlanders in
Japanse kampen.
„Het bezit van papier en potlood",
schrijft de heer E. van Witsen in dè
catalogus (10,50) „was na de eerste
tijd overal verboden. „En: Tiental
len hebben het leven verloren of
zijn zwaar mishandeld, omdat zij in
het bezit waren van een dagboek,
van bewijzen hoe het leven in de
kampen was. Alles wat geschreven,
getekend of geschilderd was)
moest zodanig verborgen worden, zo
zorgvuldig weggestopt, dat het bij de
veelvuldig voorkomende kampdoor-
zoekingen niet in handen van de
speurders kon vallen."
In de kampen bleek, dat de
mogelijkheid om iets te maken van
levensbelang was: „Voor de gelukki
gen die wel naar pen, potlood of
ander werktuig kunnen grijpen, is
het een bevrijding. Zij nemen
daarmee plotseling afstand van hun
omgeving, 'zijn - op het ogenblik dat
zij bezig zijn - geen passief
slachtoffer van de gebeurtenissen,
maar voelen zich daaraan ontheven.
Dit heeft niets te maken met de
grootte van hun creativiteit; het
gebrekkige woord, de hulpeloze lijn
bevrijdt
Onder de gevangenen waren ook
kunstenaars: Frida Holleman, Wil
le n Hofker. Men ziet op de
tentoonstelling artistieke tekeningen
van mevrouw H. H. Hendricks-
Reints Bock en Charles Burki.
Bladen van J. van Boesveld maken
zelfs een opwekkend-zonnige indruk.
Maar niet minder treffend zijn
ongekunstelde krabbels en veelzeg
gende voorwerpen: een stethoscoop,
gemaakt van een gasslang en een
radio-onderdeel, een brilmontuur uit
het aluminium van een etensblikje,
een met lapjes verstelde schort, het
door een kogel doorboorde portretje
van de vrouw van een gefusilleerde.
In artikelen over de krijgsgevangen
schap en de interneringskampen
voor burgers wordt - gewezen op
verschillen tussen de omstandighe
den van Nederlanders onder het
Duitse juk en blanken in door
Japan bezette gebieden. De Japanse
kampen waren niet, zoals de
Duitse concentratiekampen, onder
deel van een plan tot het
vernietigen van mensen. Toch waren
de sterftecijfers hoog, vooral onder
de krijgsgevangenen die onder
slechte omstandigheden zwaar licha
melijk werk moesten doen. Ook
misverstanden tussen Europese ge
vangenen en Japanse militairen
hebben leed en levens gekost.
De heer D. van Velden schrijft, dat
het sterftecijfer onder de mannen
twee tot driemaal zo hoog is geweest
als dat in de vrouwenkampen.
Tekeningen uit de mannenkampen
hebben ook vaker ziekte en dood tot
onderwerp; die uit vrouwenkampen
slaan vaak op praktische bedrijvig
heden, waaronder het geploeter om
enige hygiene te handhaven. De
zorg voor de kinderen hield de
vrouwen op de been. Toen later de
jongens naar de mannenkampen
werden overgebracht, veroorzaakté
dat een opleving onder de mannen,
die aldus nieuwe verantwoordelijk
heden kregen. Ook is gebleken, dat
de Nederlanders de gevangenschap
in het algemeen beter hebben
doorstaan dan blanken van andere
nationaliteiten. Het hoogst was de
sterfte percentsgewijs onder de
Amerikanen.
De tentoonstelling, die van 13
september tot 23 november ook in
Den Haag zal worden gehouden, in
het Museum voor het Onderwijs, zal
voorts naar Breda. Leeuwarden en
Arnhem gaan. Ze staat onder
auspiciën van de Stichting Cultuur
geschiedenis van de Nederlanders
Overzee, die voorwerpen verzamelt
en de restauratie bevordert van
monumenten uit Nederlands verle
den in vele landen: forten Mn
Afrika, een kerk op Ceylon,
V.O.C.-gebouwen te Djakarta, etc.
Het secretariaat van deze stichting
wordt gevoerd door mevrouw A. M.
Roos-Roorda, Rijksmuseum, Hobbe-
mastraat 21, Amsterdam. Degenen,
die nog materiaal over de Nederlan
ders in Japanse kampen bezitten,
kunnen dit laten registreren door de
initiatiefnemer van de expositie, de
heer P. M. Adriaanse, Cronenburg
134, Amsterdam. De toegang tot de
expositie is aan de Hobbemastraat
19. Door DOLF WELING.
T entoonstellingen
OJe scherf* Nassaulaan
Rijksmuseum van Oudheden (Rapen-
t/m 18 lull
o Oudheden: ..Klae-
partlculier bezit"
J.OVJ uur. AL>.
TRIANON: 'Pas op je tellen." dag.
2.30 7.00 en 9.15 uur. zo. ook 4.30 uur.
"Zeg maar Ja tegen het leger".
dag. 7.00 en 9.00 uur. zo. 4.30. 7.00 en
9.15 uur. AL.
Kindermatinee: "Pipo de Clown," dag
2.30 uur.. AL.
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Acade
misch ziekenhuis behalve van dins
dag 13.00 uur tot woensdag 13.00 uur
(Dlaconessenbulsi en van vrijdag
13.00 uur tot zaterdag 13.00 uur /Eli
sabeth ziekenhuis)
Bezoekuren Ziekenhuizen
Dlaconessenbuls: Midda
13 45—14.30
Drukkerij De Bink, Rooseveltstraat 3
Kinderafdeling dage-
Leidse bioscopen
ouders zondag 14.0016.00 i
overige familieleden Kinderen
14 Jaar hebben ei
kinderafdeling
woensdagavond (uitsluitend
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15—15.00 uur.
18.30—19.30 uur.
Voor de prematurenafdellng gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor
Maandag t/in vrijdag:
'8 30—18 45 uur
n zondag:
4.45—15.00 uur
Bezoek aan ernstige patiënten
Wanneer voor ernstige patiënten door.
lopend bezoek wordt toegestaan, kan
de hoofdverpleegkundige hiervoor spe
ciale kaarten verstrekken
Bezoektijden kinderafdeling:
1.15—16.00
Elke dag:
uur
LUXOR: "De twee missionarissen",
Seagull," dag. 7.
Kinf
Laui
2.30
Nachtvoorstelling: "Met Jc
ln mijn nek," vr. en za. 2:
Jaar
"Jonathan Livingston
dag van 11.16 tot 12 uur (alleen
echtgen.) v 16 tot 16 uur en van 1
tot 19 30 uur: Kinderafdeling dag
16 tot 18.80 uur 3e klasse: dag
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: ie
B 30—19.30 u: 3e klas
13.30 1
óf the Pink
J.OU, M
I. ook 4.45 uur. AL.
STUDIO: "ou only live twice",
dag. 2.30. 7.00 en 9.15 uur. zo. ook 4.45
uur. 14 jaar.
Kindervoorstelling: "Oom Ferdinand
Geluidshinder Schiphol
n dag en nacht wordén gemeld
gehele bij het Informatiecentrum Geluids
hinder Schiphol (02O—175Ó00)
(Duet Qïte
teuws
5 juli 1975
Honderd jaar geleden stond
in de krant:
Voor de betrekking van
hoofdonderwijzer aan eene te
Amsterdam op te richten bij
zondere school voor neutraal
lager onderwijs., aan welke
betrekking een jaarlijksch in
komen van f 3500 benevens
voorloopig f500 a f600 voor
huishuur verbonden is. heb
ben zich niet minder dan 300
sollicitanten uit alle oorden
des lands aangemeld.
In Frankrijk verspreiden
de Bonapartisten het ge
rucht, dat Rusland en Enge
land zich verbonden hebben
om alle mogelijke middelen
in het werk te stellen tot
wederverheffing der Bona
partisten, daar alleen het
keizerrijk in staat is Duitsch-
lands overmacht, waarvoor
ook Rusland en Engeland be
ducht zijn, te fnuiken. De ex-
keizerin heeft een Engelsch
weekblad, "European Review"
opgericht waarin soortgelijke
denkbeelden verkondigd wor
den.
Vijftig jaar geleden:
TJit Chattanooga in Ten
nessee, VS, werden dr. Ma
son en Laurence Bowman,
twee groote voorstanders van
het drankverbod, sedert tien
dagen vermist. Thans zijn zij
in de bergen gevonden, aan
boomen gebonden, gegeeseld
en bijna verhongerd. Zij ver
klaarden met geioeld door
vijf gemaskerde mannen te
zijn meegevoerd. Eiken nacht
werden zij naar een andere
plaats gébracht, maar ont
vingen al dien tijd niets te
eten en te drinken.
In een herberg in het
Westfaalsche stadje Hüste-
ren ontstond een schietpartij
tusschen arbeiders en zigeu
ners, die in de nabijheid
kampeerden. Van de zigeuners
werden twee mannen en een
vrouw zwaar gewond terwijl
een bedrijfsleider, die ook in
de herberg was maar met de
twist niets uitstaande had
gedood is. De zigeuners, die
na het gevecht de benen na
men, zijn later ingerekend.
PANDA EN DE WA-WEI PLANT
24129 Het is natuurlijk een goed idee, om een gat in de
straat te maken en een tunnel te graven naar een kluis. Maar
Joris Goedbloed vond al spoedig uit, dat men daar snel moe van
wordt. En daar was hij niet aan gewend.
"Labor furor est", prevelde hij. "Zo'n inspanning valt voor een
latinist niet mee. Maar zie! Daar komt Panda aan! Die is na
tuurlijk nog immer aan het leeglopen en enige arbeid zal hem
goed doen'.
Maar Panda danke hem vriendelijk voor dat aanbod.
"Ik héb al een baantje, ziet u"? legde hij uit aan de straatma
ker, en daarop stapte hij de juweliers-zaak van Edelsmae en
Zonen binnen.
"Ei, ei. mompelde Joris, hem verrast nakijkend.
"Een baantje, dat hem in een zaak vol kostbaarheden doet
belanden, moet roei erg profijtelijk zijnIk doe er goed aan
om hem in het oog te houde"
De
avonturen
van
Jommeke
De
strijd
om de
Incaschat
De Incaschat
Fantastisch
En zo maar voor
x 't oprapen r
Dat wil zeggen, er /s een
stokoude inca, twee snotneuzen^
'n aap, 'n hond, en -twee
7 papegaaien
Üahaa, is dat alles
Haarde grot.'
zr
Kooktip
TONIJNSALADE
1 blikje tonijn in gelei,
1 blikje sardines, 1 ei. 4
gekookte aardappelen, 1
krop sla, 1 winterwortel,
1 kleine prei, 1 gekookte
rode biet, 1 bouillontablet,
sap van 1 citroen, peper,
zout.
Los de bouillontablet op
in Vz dl heet water, ver
meng dit met het citroen
sap, voeg peper en zout
naar smaak toe en laat de
saus afkoelen.
Snijd de prei in reepjes
en was ze goed. Kook ze
plm 5 min. in water met
zout. Kook het ei hard. Be
dek een platte schotel met
gewassen blaadjes sla.
Schep de tonijn er op.
Leg daarnaast de in blok
jes gesneden rode biet, de
sardines, de uitgelekte
prei, de in plakken ge
sneden aardappelen, het
in plakjes gesneden hard
gekookte ei en de gerasp
te winterwortel. Schenk
de saus óver de schotel.
DM 85AJ JE
PAAR "AAA/DCAJ OUD JE
<VB(U4,^T JS 2-e.icae!
Mytilus 3 v Khai
Fulgur 3 v Curacao
Straat Honshu 3 v Hongkong
w- Straat Lemalre
nr Straat Magelhaen 3 540
ilque 3 v Lome
Gooiland 4 te Rlo Grande
Gulf Italian 3
Nep:
P«
'erlcles 4 v Bremen nr Antwerpen
stSSfi
Singapore 5 v Port Kelang
:erk 5 te Rotterdam verw.
Calamares 3 40 zo Suez nr I
pijnen
Chevron Madrid p 3 Kaapstad
Crania 3 v Stanlow nr Rotter
Dione 3 60 z Las Palmas
Straat va
Eemhaven 3 580 nno Fernando No-
Hollandsbrink r'mTm* Freetown nr Scï!2^.drecht 3 06 zw 3,11
Alexandrlë Bsgnoll
Kara 3 v Rotterdam nr Teesport Slrara 4 v Seine m
Fernando Katelysia 3 120 o Malaga nr Land- Socrates 5 te Georgetown verw.
Straat Clement 3 v Mombasa
Portland
Straat Colombo 4 410
Port Louis
Straat Cumberland 3 35 n Lombok
Straat Hob art 2 v Rlo nr Durban
Salland 3 240 zzw Las Palmas
Sydney
Lelykerk 3 280
Kingston verw.
Waalekerk 4 te Marseille verw
Zonnekerk 3 350 i
Antwerpen
Daniel la 20 z Bermuda nr Le Ha-
Du tch Falth 4 Plambrough head
nr Rotterdam
Dutch 8ailor 3 te Rotterdam
Spray 4 200 nno Vlllano nr Anco-
eew sc oevers
ee^effAAj, E«N passénp
HOOPPóSkseu BIJ MIJN
UAAVSTS UI1VINDIN6.
FRED BASSET
De
Generaal
„En
de
Duikboot"
