Dominee maakte voor zijn
kerk elektronisch liedbord
'Stel tweede luchthaven uit'
NEDERLANDSE PRIMEUR IN ZWAMMERDAM
Botulinum ook
gevaarlijk
voor de mens
MOTORJACHT
UITGEBRAND
CNV: Geen verzet
tegen ontwikkeling
van kerncentrales
MINSTENS
VOOR EEN
HALF MILJOEN
VERDUISTERD
Vogelsterfte in Tjeukemeer
BELG BEKENT
DODEN VAN
PROSTITUEE
ADVIESCOMMISSIE WIL VERDER ONDERZOEK
DINSDAG 24 JUNI 1975
ZWAMMERDAM Dominee J. Mostert (51) heeft zijn
Zwammerdamse (hervormde) gemeente in ieder geval een
Nederlandse primeur bezorgd door voor de kerk een 'elek
tronisch psalmbord' te vervaardigen. Het werd zaterdagavond,
in tegenwoordigheid van de ouderlingen, die om beurten als
programmeur gaan fungeren, op zijn deugdelijkheid beproefd
en is zondag al in gebruik genomen. De gemeente reageerde
zeer enthousiast. Blij met het gemak dat het unieke bord ver
schaft, en trots op de dominee, die behalve zijn hoofd ook zijn
handen kan gebruiken.
Aan de onderkant van het klank
bord van de preekstoel die in de
ze kerk in het midden van een
lengtemuur staat en dus een cen
trale plaats heeft zit nu een drie
hoekige doos. Op elke lange zijde
maakte ds. Mostert 198 fiets- ach
terlichtjes vast, die een letterblok
bevatten voor de aanduiding psalm
of gezang en vijf cijferblokken voor
het nummer van lied en couplet.
Letters en cijfers zijn 9 centimeter
hoog en 6 breed.
Het bijbehorende schakelbord is
bevestigd aan de ouderlingenbank.
Voor het aanflitsen van de cijfers
heeft dit paneel een aantal cirkel
vormige plaatjes, die lijken op de
wijzerplaat van een klok, met dien
verstande dat op de plaats van de
cijfers een gaatje zit waarin het,
bij elk plaatje behorende stekkertje
moet worden gestoken. Geeft de do
minee bijvoorbeeld psalm 150 op,
dan steekt de ouderling program
meur eerst een stekkertje in gaatje
1 van het - eerste "wijzerplaatje",
vervolgens een in gaatje vijf van 't
tweede, enzovoort. Achter het derde
zit het contact voor de dubbele
punt. En dan zijn er nog de plaat
jes
het
Er kan in dit systeem maar één
couplet tegelijk worden aangegeven.
Moeten er meer verzen worden ge
zongen, dan verplaatst de ouderling
het stekkertje tegen het eind van 't
eerste vers.
Kinderlijk eenvoudig
De vorm van de cijfers keek ds.
Mostert af van de acceptgirokaart
van de PTT. Het 'bleek hem, dat 35
lampjes voldoende waren om elk cij
fer te kunnen maken. Om zijn idee
te proberen, haalde hij 35 fiets-ach-
terlichtjes bij dorps-rijwielhandelaar
Uithol, die zich uiteraard zeer ver
baasd toonde over deze vreemde
aankoop, maar van de dominee
slechts te horen kreeg dat hij later
wel zou merken waarvoor hij ze no
dig had. Op de plaatselijke hout-
werf vond ds. Mostert tussen hout-
resten een stukje hardboard dat ge
schikt was voor zijn proef.
Hij maakte er 35 gaatjes in en con
strueerde aan de achterkant een
matrix, een ingewikkeld samenstel
van metaal en draad dat ervoor
zorgt dat hij het insteken van de
stekkertjes die lampjes gaan bran
den die branden moeten.
"Het systeem is zo eenvoudig dat
een kind de was kan doen", zegt ds.
Mostert, nu hij zijn vinding heeft
voltooid en getest. De predikant op
de preekstoel komt er helemaal niet
aan te pas. Hij geeft het lied op en
de ouderling hoeft alleen maar de
stekkertjes in de Juiste gaatjes te
steken, wat voor iemand die kan
klokkijken geen enkele moeite geeft.
De punt achter de afkorting van
AMSTERDAM (ANP) De 48-jari-
ge mevrouw J. Baak uit Den Haag
is gistermiddag met brandwonden
opgenomen in het Rode Kruiszieken-
huis te Beverwijk, nadat zij zich
ter nauwernood in veiligheid had
kunnen stellen, toen het motorjacht
waarop zij met haar man naar Am
sterdam was gevaren in brand raak
te
Het jacht lag gemeerd voor de
steiger van de jachthaven aan het
Jollenpad bij het Amsterdamse bos
en brandde ondanks snel ingrijpen
van de brandweer geheel uit.
De brand ontstond toen mevrouw
Baak met haar man op het achter
dek benzine uit een stalen Jerry
can overgoot in de benzinetank waar
bij enige gemorste benzine overliep
naar de koelkast met een branden
de waakvlam.
In een oogwenk stond de boot mid
scheeps in brand. De heer Baak
sprong van schrik overboord en bleef
ongedeerd. Zijn vrouw vluchtte in
paniek de kajuit in en liep brandwon
den op voor zij erin slaagde zich
door het achterluik in veiligheid te
brengen.
Watertekort De gemeente Ro
me heeft besloten het water te
rantsoeneren. De maatregel is een
gevolg van het feit dat het tussen
januari en mei nauwelijks heeft ge
regend. De bekkens bevatten on
voldoende water om aan de be
hoefte te voldoen. De autoriteiten
hebben de Italiaanse hoofdstad in
zeven sectoren verdeeld waar, bij
toerbeurt gedurende een week, tus
sen 's ochtends negen uur en mid
dernacht, maar een klein straaltje
water uit de kranen zal komen.
psalm of gezang en de dubbele punt
tussen lied en couplet blijven de he
le dienst door branden. Dat is niet
bezwaarlijk; het licht dat de lamp
jes uitstralen is wel duidelijk maar
niet zo sterk dat het de aandacht
afleidt.
Vloekt niet met kansel
Toen ds. Mostert ons het psalm
bord zaterdagmiddag demonstreerde,
hebben wij ons van de duidelijk
heid kunnen overtuigen. De ruimte
in deze kerk wordt geheel voor zit
plaatsen benut en of je nu hele
maal achter in het koor zit, onder
het orgel of recht voor de preek
stoel, overal is het aangegeven lied
goed zichtbaar, wat met dat ene,
zeventiende-eeuwse psalmbord bo
ven het preekstoeltrapje beslist niet
het geval was, waarbij nog kwam
dat de grootte van dat bord goed
was voor maar één psalm en één ge
zang.
Ds. Mostert schat dat hij aan Ma
teriaal voor zijn systeem f. 400 kwijt
is. De onderhoudskosten zijn nihil.
Omdat de stroom maar zwak is,
zal het zelden voorkomen dat er
een lampje doorbrandt. Voor de
doos aan het klankbord maakte hij
gebruik van een oude orgelpijp van
massief eikenhout, die zijn eigen
dom was. De doos vloekt dus niet
met het hout van de eiken kansel,
waarmee ds. Mostert de gevoelig
heid van een instelling als Monu
mentenzorg heeft willen ontzien. De
plaats van de doos, tegen het don-
kergetinte klankbord aan, is zo ge
kozen om ook overdag, als er een
maximum aan licht de kerk bin
nenvalt, het licht van de lampjes,
terwille van een duidelijke zicht
baarheid, voldoende contrast te ge
ven.
De ervaring van ds. Mostert is, dat
er in een kerk behoefte bestaat aan
liedborden. "Geen borden geeft ver
warring". Toen hij in 1973 intrede
in Zwammerdam deed, miste bij ze
meteen. De vrouwenvereniging heeft
zich later nog wel garant gesteld voor
de aanschaffing van een paar bor
den, maar op het laatste ogenblik is
de koop toch niet doorgegaan.
Een jaar geleden ontdekte ds. Mos
tert de mogelijkheid om met half
geleiders een elektronisch psalm
bord te maken. Met het uitdenken
en het vervaardigen ervan heeft hij
de afgelopen twaalf maanden "de
gaten in zijn tijd gestopt", zoals
hij zelf uitdrukte. De broeders C.
Müller en J. van Wijngaarden, die
vorig jaar ook een kast bouwden
voor de geluidsversterker in het
verenigingslokaal, hielpen hem bij
het houtwerk.
Als een voordeel van zijn systeem
ziet ds. Mostert dat de koster niet
meer de psalmborden hoeft klaar
te maken. Toen hij predikant in het
Friese Ternaard was, heeft hij dat,
bij ontstentenis van de koster, zelf
gedaan. Het klaarmaken van vier
borden kostte hem toen drie kwar
tier. Een ander voordeel is, dat
de predikant de liturgie tot het
laatst kan wijzigen. Gewone psalm
borden worden al op zaterdag inge
vuld.
Elektronisch denken
In ds. Mostert kreeg Hervormd
Zwammerdam enkele jaren geleden
een voorganger, die het, naar hij
zelf zegt, niet laten kan in elektroni
sche termen te denken. Hij is gebo-
rn en getogen Hagenaar. Als jon
gen van tien maakte hij al een
kristalontvangertje (zonder lampen),
waarmee hij Radio Scheveningen en
de scheepsberichten kon opvangen.
Na een opleiding tot elektriciën-in-
strumentmaker nam de PTT hem
in dienst als instrumentmaker in
de elektronica branche: 's Avonds
bekwaamde hij zich achtereenvol
gens aan de technische avondschool,
de radio-technische avondschool en
de MTS. In 1943 ging hij muziek
studeren bij Adriaan Engels, orga
nist van de Jacobskerk in Den
Haag. De jonge Mostert was toen
al kerkorganist.
Na de oorlog nam zijn studie een
wending. Via avond-mulo en avond-
HBS belandde hij op het avond-gym
nasium ,waar hij in 1951 met een
staatsexamen afstudeerde. Overdag
zat hij op de personeelsadministra
tie van de gemeentelijke sociale
dienst. In 1953 begon hij de theolo
gische studie, een Jaar in Leiden
en de rest in Utrecht. Van 1961 tot
1965 was hij predikant in het Gro
ningse Meeden en van 1965 tot
1973 in Ternaard.
De elektronica en het kerkorgel
organisme bevatten voor ds. Mos
tert nauwelijks meer geheimen. Wie
daarover met hem aan de praat
raakt, moet de uren niet tellen.
Zit hij dan als dominee niet op het
verkeerde spoor? "Geen sprake van",
antwoordt hij, je ziet 't, dit ambt
'laat zich met die ander dingen heus
wel combineren". Het door ds. Mos
tert gerestaureerde koororgel in de
kerk van Rijnsaterwoude - een van
de vele - en het elektronische lied
bord in Zwammerdam bevestigen
dat.
S. J. DE GRQQT
UTRECHT (ANP) i Het Christe-
lijk Nationaal Vakverbond zal zich
niet verzetten tegen een beperkte
verdergaande ontwikkeling van de
kernenergie in Nederland. Dit heeft
het CNV gisteren verklaard. De vak
centrale komt met dit standpunt te
rug op de voorlopige gezamenlijke
uitspraak van de drie vakcentrales.
NW. NKV en CNV van januari,
waarin het overlegorgaan concludeer
de dat het op korte termijn verder
uitbreiden van de kernenergie on
aanvaardbaar moet worden geacht op
grond van wat bekend is over de ge
varen ervan. Volgens het overlegor
gaan zou na een periode van vijf
jaar opnieuw bekeken moeten wor
den of de ontwikkelingen kernenergie
dan wel verantwoord zouden maken.
Woordvoerders van de vakcentrales
NVV en NKV hebben gisteren laten
weben nog steeds aan dit standpunt
vast te houden.
Na januari is het standpunt van
het overlegorgaan vooxgelegd aan
de aangesloten bonden ter bespre
king in de achterban. In juni zou
een definitief standpunt worden in
genomen. Het CNV heeft deze gele
genheid gebruikt om bezoeken af te
leggen aan ondermeer de kerncen
trale Dodewaard, het reactorcen
trum Nederland in Petten en om te
spreken met het personeel van Nu
clear in Rotterdam. Deze gesprekken
het overleg met de leden van het
CNV en nadere bestudering van de
gehele problematiek heeft de ver
bondsraad van het CNV ertoe ge
bracht terug te komen op het eer
der ingenomen standpunt.
Het CNV geeft nu groen licht aan
de uitbreiding van de kernenergie,
als die onder bepaalde strenge voor
waarden gebeurt. De overheid zal
slechts haar goedkeuring aan de
bouw van de door haar gewenste
drie kerncentrales mogen geven, zo
zegt het CNV. als aan alle door haar
te stellen veiligheidsgaranties en mi
lieuvoorschriften wordt voldaan en
als voor deze kerncentrales een
plaats kan worden gevonden, die
voor bevolking geen gevaar ople
vert.
Een overheidsorganisatie dient de
gehele splijtstof cyclus te begeleiden
en er de volledige verantwoordelijk
heid voor te dragen, inclusief voor
het transport van de splijtstof, de
verwerking ervan en het opbergen
van radio-actief afval.
Het CNV zegt dat naar zijn me
ning het voorlopig standpunt van het
overlegorgaan nu dus het defini
tieve standpunt van NVV en NKV
alleen maar zinvol is als dit in Euro
pees verband wordt aanvaard, gelet
op de rol van Nederland en de lig
ging van ons land tussen andere
Europese staten.
Zwammerdam kwam
een poos geleden in het
nieuios door de vondst van
het oudste schip, nu eist het
modernste psalmbord, een
uitvinding van de plaatse
lijke predikant, de aandacht
op. Tweemaal 198 fiets-ach-
terlichtjes boven het hoofd
van de dominee laten de
kerkgangers zien wat zij
gaan zingen. Ds. Mostert zegt
het ook nog welmaar, blij
kens de ervaring van elkz
dominee, hoort niet iedereen
dat. Het gemis aan liedbor
den heeft Zwammerdam nu
elektronisch
WEERT (ANP) De politie van
Weert heeft de 32-jarige J.D. uit
Stramproij aangehouden, die verdacht
wordt een half miljoen gulden te
hebben verduisterd. D. werkte als
zelfstandig agent voor de inmiddels
opgeheven international trading han-
delsgroep, die haar hoofdzetel in
Londen had.
De afnemers van D. moesten voor
uit betalen. Zo kreeg hij voor zo
ver nu bekend een half miljoen gul
den, die zijn verdwenen. De politie
in Weert houdt er rekening mee dat
het verduisterde bedrag een mil
joen gulden kan zijn.
ROTTERDAM (SP) "Botulis-
me raken we nooit meer kwijt", som
bere voorspelling van dr. J. Haags-
ma van het Centraal Diergenees
kundig instituut in Rotterdam d'at
op het ogenblik tientallen dode een
den en meerkoeten onderzoekt om
vast be stellen aan welke vergifti
ging zij in het Friese Tjeukemeer
de afgelopen dagen zijn omgekomen.
Het is weliswaar nog niet bewe
zen dat het hier om botulisme gaat
(zoiets word't pas na tijdrovende
analyses vastgesteld) maar het is,
gezien het ziektebeeld dat werd ge
constateerd, met name de verlam-
mingsversahijtnselen, toch wel bijna
zeker.
Haagsma: "Dat betekent dan een
lelijke uitbreiding van het gebied
waar het sinds enkele jaren placht
voor te komen. Eerst waren het de
stadsgrachten en de opgespoten ter
reinen met ondiep water en toen ook
natuurreservaten, maar nu lijkt de
vergiftiging ook te zijn overgesla
gen naar volkomen open en vrij toe
gankelijke meren als het Tjeuke
meer".
Dat Tjeukemeer is niet zomaar
een meer. Het is Frieslands groot
ste meer, en het is bovendien ver
moedelijk Frieslands minst veront
reinigde meer. Voor een belangrijk
deel is dat te danken aan het feit
dat het voor de watersporter niet
zo verschrikkelijk aantrekkelijk is.
Het Tjeukemeer is vrij ondiep, met
in grote gedeelten niet meer dan een
meter water, en met een korte, ge
vaarlijke golfslag, zodat het vooral
bij de zeilérs niet zo erg populair.
Dat Tjeukemeer is al jaren een
studie-object van het in Nieuwer-
sluis (provincie Utrecht) gevestigde
Limnologisch Instituut van de Ko
ninklijke Nederlandse Academie
van Wetenschappen, dat er, in Oos
terzee aan de oever van het meer
een speciale afdeling voor stichtte.
De studie is zuiver wetenschappe
lijk van aard, maar mogelijk toch
wel degelijk met directe praktische
betekenis: ondermeer wordt bestu
deerd de biologische produktie zoals
die van belang zou kunnen zijn
voor de visvangst, en dus de voed-
selwinning, uit dergelijke meren in
de ontwikkelingslanden.
Zolang de definitieve uitslag van
het Rotterdamse botulisme-onder
zoek niet bekend is, voelde men er
gisteren in het instituut te Ooster
zee weinig voor vooruit te loopen
op de gevolgen die de botulisme -
vergiftiging zou kunnen hebben
voor het overige leven in het Tjeu
kemeer.
Botulisme is overigens niet een
nieuwe vorm van vergiftiging. Het
was reeds bekend als een voedsel
vergiftiging die via slecht geconser
veerde levensmiddelen ook wel eens
mensenlevens heeft bedreigd, en dat
nie't zonder redenhet botulinum-
toxine is zelfs de allergiftigste stof
die op de wereld bekend is.
Het toxine wordt geproduceerd
door een op zichzelf onschuldige
bacterie. Clostridium botilium ge
heten, onder omstandigheden die
o.a. door menselijk ingrijpen in mi
lieufactoren, voor het. ontstaan van
de gifstof gunstig kunnen worden.
Opgewarmd
Menselijk ingrijpen in milieufacto
ren wordt bijvoorbeeld' gevormd door
het lozen van (opgewarmd) koelwa
ter van elektriciteitscentrales in
stadsgrachten. In dergelijke grach
ten stierven zo'n vijf, zes jaar gele
den de eerste tienduizenden water
vogels, aan het botulinum-toxine dat
van kadaver tot levende vogel werd
overgebracht door maden, larven
van vliegen die hun eieren hadden
afgezet in de dode vogels.
Zo moet het ook gegaan zijn in
het Tjeukemeer, met dit verschil
dat er geen warm koelwater werd ge
loosd maar dat het ondiepe water
vrij snel door het mooie weer van de
laatste weken werd opgewarmd, en
dat het anders dan in de stadsgrach
ten hier om echte wilde eenden
ging.
Dat er rond het Tjeukemeer ook een
schaap is gestorven dat van het wa
ter had gedronken en dat er bij het
vee in de omgeving ernstige ver
lammingsverschijnselen zijn waar
genomen duidt er op dat niet alleen
vogels maar ook zoogdieren aan bo
tulisme ten offer kunnen vallen.
En de mens? Die net zo goed. Wel
iswaar sterven de watervogels aan
toxine van het type C dat voor men
sen ongevaarlijk is, maar wanneer de
vogellijken lang in het water blijven
liggen, ontwikkelen zich net zo goed
de types B en E die wél gevaarlijk
zijn.
Op de vraag in welk tijdsbestek
zich c."ie ontwikkeling voltrekt, ant
woordt dr. Haagsma: "in 48 uur is
dat toch echt wel gebeurd". Het
zwemverbod voor het Tjeukemeer
werd het afgelopen weekeinde dan
niet voor niets uitgevaardigd.
En eenmaal door botulisme be
smet water herstelt zich niet zo gauw.
Dat komt, zoals Haagsma dat twee
jaar geleden in zijn proefschrift aan
toonde, omdat botulinumgifstoffen in
een rustvorm, een spore, kunnen
overgaan die jarenlang levensvat
baar blijven.
AMSTERDAM (ANP) De 22-Jari-
ge Belg H. F. A., die ervan werd ver
dacht zondagnacht de 25-jarige pros
tituee Agnes Plet in een bordeel aan
het Oudekerksplein in Amsterdam
met messteken dodelijk te hebben
verwond, heeft gisteravond een be
kentenis afgelegd. Volgens de ver
dachte was er ruzie ontstaan over de
betaling en had hij in blinde woede
toegestoken. Blijkens de sectie is de
vrouw overleden door een steek in
het hart.
Naaktstrand
Zandvoort
ZANDVOORT (ANP) De
Zandvoortse gemeenteraad
heeft gisteravond met meerder
heid van stemmen (9 tegen 4)
in een spoedzitting officieel be
sloten een naaktstrand over een
lengte van 2500 meter in te stel
len in het zuidelijk gedeelte van
de badplaats. Voor- en tegenstan
ders waren toch wel enigszins be
vreesd dat het naaktlopen zich
zal uitbreiden over het resteren
de gedeelte, door een raadslid
het textielstrand genoemd. Men
drong in dit opzicht op streng
toezicht van de politie aan. Bur
gemeester Nawijn zegde dit toe.
DEN HAAG (ANP) De advies
commissie tweede nationale lucht
haven, „commissie Den Toom", vindt
dat pas verantwoorde beslissingen
over een tweede luchthaven kunnen
worden genomen wanneer op ver
schillende gebieden nog nader on
derzoek heeft plaatsgevonden. In het
bijzonder de definitieve regeringsbe
slissing over het tijdstip van aanleg
kan pas na verdere studie worden
genomen. De adviescommissie vindt
wel dat de regering zo spoedig mo
gelijk een beslissing moet nemen
over de vestigingsplaats van een
eventuele tweede nationale lucht
haven. Dit om de onzekerheid weg
te nemen in de vijf in aanmerking
komende regio's (Markerwaard, Din-
teloord, Leerdam, Goeree, Maas
vlakte) en om de ontwikkelingsplan
nen voor deze regio's niet langer dan
nodig te beïnvloeden. Dit staat in
een advies dat de adviescommissie
aan minister Westerterp heeft uit
gebracht.
De regeringsbeslissing kan in eer
ste aanleg worden beperkt tot reser-
sering van ruimte in een of meer
lokaties. Zoals bekend heeft minister
Westerterp (Verkeer en Waterstaat)
verklaard het niet uitgesloten te
achten dat over het tijdstip waarop
met de aanleg van een tweede natio
nale luchthaven moet worden begon
nen tijdens deze kabinetsperiode geen
beslissing meer zal worden genomen.
Wel heeft minister Westerterp de
hoop uitgesproken dat binnenkort
kan worden beslist over de plaats
waar de nieuwe luchthaven zou moe
ten komen indien tot de aanleg er
van wordt besloten.
Onzekerheden
Gezien de vele onzekerheden die
aan het project zijn verbonden en
om zo goed mogelijk rekening te kun
nen houden met toekomstige ont
wikkelingen, geeft de adviescommis
sie minister Westerterp in overwe
ging de aanleg van de luchthaven
in fasen uit te voeren.
Hoewel de adviescommissie vindt
dat de beide verschenen rapporten
een waardevol hulpmiddel vormen
bij de beslissing over een tweede na
tionale luchthaven, legt ze er de na
druk op dat deze rapporten niet de
uitsluitende basis kunnen vormen
voor de uiteindelijke regeringsbeslis
sing. Het advies van de commissie
bevat dan ook een aantal opmerkin
gen naar aanleiding van de inhoud
van de beide analyses.
De commissie vindt dat meer aan
dacht moet worden geschonken aan
de capaciteit van Schiphol, aan de
positie van de regionale luchtvaart
terreinen en aan de mogelijkheid van
een luchthaven in samenwerking met
buurlanden. Naar aanleiding van de
Jongste ontwikkelingen vraagt de
commissie zich af of de aangenomen
groei van luchtverkeer en -vervoer
nu nog wel reëel is. Ze acht het wen
selijk de ontwikkeling in het passa
giers- en vrachtvervoer nader te be
studeren en vindt het een gemis dat
de gevolgen van een verhoging der
brandstofprijzen niet in de studie zijn
betrokken.
Evenwichtig
Wanneer nieuwe onderzoekingen
zouden uitwijzen dat een tweede na
tionale luchthaven er pas later zou
hoeven te komen dan verwacht, moet
worden bekeken of dit ook de rang
orde van de lokaties zal beïnvloeden.
Wat betreft de Markerwaard pleit
de commissie voor een evenwichtiger
oplossing voor de met elkaar in strijd
komende belangen van de verschil
lende luchtruimgebruikers. Daarbij
zou moeten worden gekeken naar de
mogelijkheden van verlegging van
internationale luchtroutes, een sys
teem met vijf wachtgebieden en het
niet doorgaan van de aanleg van de
derde Londense luchthaven. Dit laat
ste heeft ook gevolgen voor de loka
ties Goeree en Maasvlakte. Overigens
merkt de commissie op dat vestiging
van een luchthaven op de Noordzee-
lokaties niet overeenstemt met de
plannen voor de ruimtelijke orde
ning in het Rijnmongebied. Ze meent
dat in het algemeen de effecten op
het gebied van de ruimtelijke orde
ning en op het leefmilieu dieper-
gaand moeten worden onderzocht.
Waardering van de milieu-aspecten
die niet in geld zijn uit te drukken,
Minister Westerterp.
zou kunnen leiden tot aanzienlijke
verschillen per vestigingsplaats. Het
zelfde kan worden gezegd van de ge
volgen voor de werkgelegenheid. Ook
aan dit aspect zou meer aandacht
kunnen worden besteed. Uit het oog
punt van civiele verdediging vindt
de commissie dat de ligging van een
tweede luchthaven tevens afhanke
lijk moet worden gesteld van de lig
ging ten opzichte van bevolkings
centra.
De commissie wijst tenslotte op het
belang van verder onderzoek naar de
mogelijkheden van een zogenaamde
inland terminal. Bij een inland ter
minal is sprake van een spreiding
van de verschillende luchthaven
functies. Op de luchthaven zelf blij
ven alleen die activiteiten achter die
direct verband houden met de vlieg
tuigen en het vliegterrein. De ver
binding met de plaatsen waar de af
handeling van passagiers en vracht
en andere activiteiten plaatsvinden,
zou moeten worden onderhouden
door snelle treinen. Volgens de ad
viescommissie zouden de aan een in
land terminal verbonden voordelen,
vooral op planologisch gebied, de be
voordeling van de vijf lokaties kun^
nen beïnvloeden.
Samenvattend komt de advies
commissie tweede nationale lucht
haven tot de conclusie dat nader
onderzoek wenselijk is, voornamelijk
op de volgende punten:
de prognose die gezien de re
cente sociale en economische ont
wikkeling waarschijnlijk ingrijpende
wijzigingen zullen ondergaan;
de ruimtelijke ordening;
de werkgelegenheids- en mi
gratie-effecten;
de strijdige luchtvaartbelangen
van verschillende luchtruimgebrui
kers;
de bedrijfseconomische renta
biliteit;
de mogelijkheden van een in
land terminal, afhankelijk van de
ontwikkeling van zeer snelle treinen.
Tenslotte moet volgens de advies
commissie ruinfe aandacht worden
besteed aan de effecten van een
tweede nationale luchthaven dieniet
in geld zijn uit te drukken.
