Heel Cambodja
naar rijstvelden
leuk
lente
idee
"RUSSEN BLIJVEN STREVEN NAAR ONTSPANNING"
Lamrateini:
nD®
J)®!rag
Fidel Castro wordt milder
jegens Verenigde Staten
hebben
zij er voor over
van Azië?
Cambodja:
Albanië
298.-
LONDEN De Sowjet-Umie zal
aan ontspanning blijven werken, wil
geen voordeel trekken uit de moei
lijkheden in het Westen en wil een
even groot aandeel als Amerika bij
het oplossen van de wereldproblemen,
aldus het overzicht over 1974 van het
Instituut voor Strategische Studies.
Ondanks de oliecrisis, onenigheid
en zwakheid in Europa en moeilijk
heden in het Middellandse-Zeegebied
heeft de Sow jet-Unie een voorzich
tige koers gevaren en vermeden zich
te verkneukelen over de moeilijkhe
den waarin het kapitalisme blijkbaar
verkeert.
Het overzicht van het onafhanke
lijk instituut van 50 landten is opge
steld vóór de val van Zuid-Vietnam
en Cambodja, maar deze gebeurte
nissen zijn in de Sow jet-Unie zonder
commentaar en met reserve gepubli
ceerd.
Het Instituut ziet wel tekenen van
een groeiend scepticisme in de VB.
inzake ontspanning en drukt zijn be
zorgdheid uit over de verspreiding
van kernwapens en de technologische
ontwikkeling van conventionele wa
pens.
Het overzicht meent dat de wei
gering van de Sowjet-Unie, haar po
litiek ten aanzien van dissidente Jo
den te koppelen aan een handelsver
drag met de V.S. niet aüs een tegen
slag moet warden gezien.
Het zegt dat Rusland zijn betrek
kingen met de V.S. selectief en met
veel inzicht heeft ontwikkeld, zonder
de fundamentele vijandigheid tegen
over het Amerikaanse politieke en
economische systeem op te geven.
Het instituut spreekt ook de over
weging uit dat de prijs die de Sow-
Jet-Unie voor ontspanning in Europa
wil betalen niets meer inhoudt dan
loze gebaren tegenover de verlangens
van vrijere uitwisseling van perso
nen en gedachten die in het Westen
leven en tegenover de wederzijdse
troepenbeperkmgen.
Het zegt dat de Sowjet-Unie fun
damenteel drie dingen verlangt van
ontspanning, vermindering van het
risico van een kernoorlog, het ver
krijgen van meer Amerikaanse tech
nische kennis, en erkenning van de
Amerikanen dat zij reoht heeft op
medezeggenschap bij het oplossen
van crises.
Al mag er getwijfeld worden aan
de continuïteit in de Russische lei
ding en politie, de Russische hou
ding zal wel niet gewijzigd worden.
Andere mogelijkheden ziet het in
stituut niet. "De Russisohe economie
zou een grote vernieuwing van de
wedloop in strategische bewapening
waarschijnlijk niet kunnen verdra
gen, terwijl een agressieve buiten
landse politiek in Russische ogen
waarschijnlijk eerder zal leiden tot
versterking van de NAVO en een
wording van het Westen dan dat zij
politieke vruchten zou afwerpen."
In 1974 heeft de Sowjet-Unie ech
ter niet veel bereikt met haar po
gingen, de V.S. ertoe te bewegen haar
als gelijkwaardige partner te aan
vaarden bij het behandelen van cri
ses. In het Midden-Oosten en de
kwestie Cyprus bleef zij op de aCb-
tergond en "voelde zij duidelijk dat
zij niet de plaats kreeg waar zij
meende recht op te hebben".
Het rapport zegt voorts dat de
technologie van conventionele en
atoomwapens op het punt staat een
grote stap voorwaarts te maken. Een
belangrijke factor is de accuratesse
waarmee beide typen kernkoppen
kunnen worden gericht.
Nieuwe conventionele wapens met
precieze geleidingssystemen kunnen
grote werking hebben, niet het minst
in Europa. Het overzicht zegt dat
hierdoor veel doelen die tot dusver
slechts door kernwapens konden
worden getroffen nu ook door con
ventionele wapens kunnen worden
vernietigd.
De nieuwe ontwikkeling betekent
ook dat het bruikbare onderscheid
tussen atoomwapens en conventio
nele wapens voor korte en lange af
stand vervaagt. Daardoor kan de re
geling van toezicht op de bewape
ning minder doeltreffend worden.
Het overzicht drukt bezorgdheid
uit over de uitwerking van de kern
proef van 1974 in Indië maar meent
dat nog niet behoeft te worden ge
vreesd voor een spoedige wedloop
naar kernwapens.
De komende tien jaar is het aantal
landen zonder atoomwapens dat in
staat zou zijn kernproeven volgens
Indisch model te nemen betrekkelijk
beperkt. Het verst gevorderd zijn Ja
pan. Zuid-Afrika en Brazilië, zegt
het instituut.
Tegengaan van uitbreiding van het
kernwapenbezit wordt niet zozeer be
moeilijkt door een verlangen naar
rechtstreeks militair gebruik van
kernwapens, maar eerder door de po
litieke aantrekkingskracht die de
landen verwachten voor hun inter
nationale aanzien. Het overzicht
vraagt de bestrijding op dit punt te
concentreren.
Tenslotte waarschuwt het overzicht
dat de tijd voor het vinden van een
oplossing in het Midden-Oosten nog
slechts beperkt is. De komende twee
Jaren zijn hier kritiek. "De patstel
ling van 1974 kan in 1975 best terug
komen. Er komt een punt waarop de
Arabische leiders die hun volk re
sultaten hebben beloofd, worden ge
dwongen deze te verwezenlijken of
anders af te treden, en er is een
grens aan de concessies die Israël
kan doen met het oog op de Israëli
sche openbare mening.
"En de Amerikaanse presidentsver
kiezingen van 1976, met onvermijde
lijk het gebruik van vraagstukken
van buitenlandse politiek voor bin
nenlandse doeleinden, kan de V.S.
mogelijk beroven van haar rol als be
langrijkste matigende factor in het
gebied."
Het instituut meent dat in 1975 de
beslissing tussen een regeling en een
patstelling moet worden genomen.
Het overzicht waarsohuwt dat bij
nieuwe vijandelijkheden waarschijn
lijk veel nieuwe wapens zullen wor
den gebruikt die de laatste tijd in
de V.S. en de S.U. zijn ontwikkeld.
Incident Leden van de Joodse
rechtse Betar-Jeugdbeweging zijn
donderdag het gebied van de Tempel
berg in het oude stadsdeel van Jeru
zalem binnengedrongen en hebben
de muren van deze mohamme
daanse heilige plaatsmet zwarte
verf besmeurd. Er ontstond een
handgemeen met enkele Arabieren.
Van beide groepen zijn verscheide
ne personen gearresteerd.
Brezjnew maarschalk De Sowjet-
russische partijleider Leonid Brezj-
/new is gisteren benoemd tot maar
schalk. Naar het Russische persbu
reau Tass meldde ontving hij de
maarschalkstaf uit handen vdn pre
sident Podgorni. Enige tijd geleden
was de partijleider reeds tot legerge
neraal bevorderd.
Miljoen voor
Lon Nol
CAMP PENDLETON De
voormalige Cambodjaanse pre
sident Lon Nol heeft van zijn
eigen regering een miljoen dol
lar gekregen. Dit bedrag is hem
verstrekt als hij maar zou ver
trekken, zo heeft zijn opvolger
Saucham Khoy in Camp Pendle
ton in de Verenigde Staten ge
zegd.
Het was bijna onmogelijk ge
weest om de zieke Lon Nöl die
alle burgerlijke en militaire
macht op zich had genomen, tot
vertrekken te bewegen. Tenslot
te had hij ermee ingestemd als
hy voldoende geld zou krijgen
om elders een nieuw leven te
beginnen.
Zelfs mensen uit
Den Haag, Leiden en
Rotterdam komen bij
ons kopen.
Dat is dan tóch wel een
bewijs dat onze zaak
wijd en zijd bekend is en
dat onze kollektie
meubelen, tapijten en
gordijnen in keuze en
kwaliteit uniek moet
zijn.
Is ie ook!
Daarom slagen zij blijkbaar niet dichterbij huis.
Vrijdagavond: «.fiV»
koopavond tot 21.00 uur.
van Waay
Benthuizen
Dorpsstraat 70-74. Tel. 07931-311200
BANGKOK Nu de laatste groep van 550 bui tenlanders uit Phnom Penh in Thailand is aan
gekomen, komen de verhalen los over het benauwde verblijf in de Franse ambassade en de zware
tocht van de Cambodjaanse hoofdstad naar de Thailandse grens. De eerste groep van bijna 600
buitenlanders, die vorig weekeinde in Thailand arriveerde, had afgesproken hun relaas pas te
vertellen nadat alle buitenlanders uit Cambodja geëvacueerde zouden zijn, om de achterblijvers
niet in gevaar te brengen.
De nieuw aangekomenen, die gis
teren over een smalle houten grens-
brug Thailand binnenwandelden, za
gen er vermoeid vuil en bezweet
uit. De Franse afgezant Bonnefous,
die door president Giscard DTSstaing
met het opvangen van de evacué's
is belast, zei dat het tweede konvooi
230 Fransen en 200 Pakistanen telde,
en 120 buitenlanders van anders
nationaliteit. Alle buitenlanders, die
voor de val van Phnom Penh hun
toevlucht hadden gezocht in de Fran
se ambassade, zijn het land nu uit.
Plattegrond
De verhalen van de evacué's ge-*
ven het beeld van een leeg land. Ds
bevolking van Phnom Penh en an
dere grote steden is naar het platte
land overgebracht, kennelijk in het
kader van het opvoeren van de voed
selproduktie. Grote aantallen burgers
worden ingeschakeld in de rijstvel
den om een dreigende hongersnood
op het door oorlog verwoeste land
af te wenden. Uit radio-ultzendineen
van Phnom Penh blijkt dat de nieu
we machthebbers opvoering van de
landhouwproukbie als ihiuin eex6te pri
oriteit hebben gesteld.
Volgens een Amerikaanse Journa
list lag Phnom Penh vol puin en
brokstukken, maar waren er geen
aanwijzingen dat ernstige schade was
toegebracht. Wel waren er tekenen
dat behoorlijk was geplunderd, naar
hij veronderstelde door soldaten van
de Rode Khmer. 'Maar er lag geen
bloed op straat'. Anderen vertelden
dat in de laatste dagen van het oude
bewind was geplunderd door rege-
iringsmilitairen en dat de Rode Khmer
vooral vernielingen aanrichtte in de
huizen van welgestelden. Alleen pols
horloges en zaklampen genoten hun
belangstellingen, andere waardevolle
eigendommen werden vaak vernield.
"en andere amerikaanse journalist
had met Cambodjanen gesproken die
hadden gezien da-t de Rode Khmer
In en om Phnom Penh mensen dood
de. in één geval 15 tegelijk. Een jour
nalist van de Zweedse omroep zei
berichten uit het buitenland, dat 80
90 personen terechtgesteld zouden
zijn, niet-te kunnen bevestigen. Wel
waren er aanwijzingen dat de Rode
Khmer in Phnom Penh enkele men
sen had doodgeschoten die niet uit
de stad wilden vertrekken. Kennelijk
om een voorbeeld te stellen voor de
rest van de bevolking. Miljoenen Cam
bodjanen zijn kennelijk aan het werk
gezet in de rijstvelden. De reizigers
zagen het ongebruikelijke beeld van
monniken in gele pijen, aan het werk
in de rijstvelden. Een Brit uit het
gezelschap schatte dat 90 procent
van het land, dat zij tijdens hun vier
dagen lange reis passeerden, nog niet
was bewerkt en ingezaaid, en dat ter
wijl de natte moesson nadert. In de
gebieden die al langer onder contro
le van de Rode Khmer stonden was
het beeld gunstiger en was het land
wel bewerkt.
Twee maanden
Soldaten van de Rode Khmer had
den gezegd dat ze twee maanden no
dig hadden om orde op zaken te
stellen in Phnom Penh. Daarna zou
de bevolking geHead/eljjk kunnen te
rugkeren en zouden ook de buiten
landse ambassades weer open kun
nen gaan. Een soldaat vertelde dat
de officieren yan het oude bewind, bo
ven de rang van kapitein, reeds drie
jaar te werk gesteld zullen worden
In de rijstvelden, terwijl hun geval
len "behandeld" worden.
De evacuéls hadden geen aianwijzin-
gien dat op grote schaal terechtstel
lingen plaatsvinden. Ze hadden wel
onbevestigde berichten gehoord over
executies in Battambang, de tweede
stad van het land. Volgens rappor
ten van de Amerikaanse inlichtin
gendienst worden sinds de machts
overname van 17 april op grote
schaal mensen om het leven ge
bracht.
De eerste tijd in de ambassade,
was er tekort aan drinkwater en
voedsel, maar later hadden solda
ten van de Rode Khmer zes leven
de varkens, bier, sigaretten en rivier
water gebracht, dat de tijdelijke am
bassadebewoners filterden door een
laken. De eerste drie dagen zaten in
de ambassadegebouwen 2.000 perso
nen opeengepakt. Maar op 20 april
beval de Rode Khmer dat de Cam
bodjanen, Vietnamezen en Chinezen
er uit moesten komen. Onder hen was
ook ex-premier Sirik Mataik, die
zich uiterlijk onbewogen in een jeep
liet wegbrengen.
Bij die gelegenheid werden ook
gezinnen gescheiden: mannen en
vrouwen, die met Franse staatsbur
gers waren getrouwd, maar zelf niet
over een Frans paspoort beschikten,
weren ook door de Rode Khmer weg
gebracht.
De ambassade beschikte wel over
voorraden champagne, rode wijn,
en whisky, maar nadat de waterlei
ding uitviel ontstond watergebrek.
Sommigen gebruikten het water uit
het air-conditioning-systeem.
Een Fransman overleed tijdens
het verblijf in de ambassade, en op
weg naar de grens stierf nog een
baby van een half jaar. Op weg naar
de grens zag de groep tekenen dat de
steden en dorpen in grote haast ont
ruimd zijn. Hier en daar stonden
nog restanten van maaltijden op ta
fel. In Phnom Penh waren zelfs de
patiënten uit de ziekenhuizen buiten
de stad gebarcht.
F-16 goedkoper
WASHINGTON Het Pentagon,
heeft gisteren gezegd dat de elek
tronische uitrusting van het nieuwe
Jachtvliegtuig F-16 is vereenvoudigd
om het goedkoper te maken voor de
Europese landen.
De directeur van de afdeling onder
zoek van Defensie, Ourrie, zei dat dit
besloten was, maar vertelde niet hoe
veel het vliegtuig er goedkoper door
wordt.
Hij zei dat de F-16 al het laagst
geprijsde is van de drie die bij Dene
marken, Noorwegen, België en Ne
derland eventueel in aanmerking
konden komen. De Franse mirage,
en de Zweedse Viggen zijn volgens
een kostenvergelijking van de
NAVO om te beginnen al ongeveer
25 procent duurder.
Vrijhandel De Egyptische haven
stad Port Said wordt een vrij handels
gebied. De stad en het gebied er om
heen worden beschikbaar gesteld
voor buitenlandse vestigingen en in
vesteringen, waarvoor geen belastin
gen of andere belemmeringen zullen
gelden.
Voor de vrouw die graag vlot gekleed
gaat hebben we dit bijzondere jasje van
nappa uit onze opmerkelijke kollektie
gekozen. Een passende suggestie voor
deze lente. Het model is kort en zeer
apart. De kleuren zijn met zorg
samengesteld: donkerbruin,
lichtbruin, zwart, kellygroen en
donkergroen.
Ook in suède. Kleuren pomona
en sand.
Kom passen.
Donkersteeg 3, Leiden, tel. 071-21406
Zuidafrikaan
Bram Fischer
overleden
KAAPSTAD Bram Fischer, de
voormalige leider van de verboden
communistische partij van. Zuid-Afri
ka, is gisteren op 66-jarige leeftijd
overleden. Hij was in 1966 tot le
venslang veroordeeld. Fischer, die
aan kanker leed, werd in maart tij
delijk vrijgelaten uit het gevangenis
hospitaal om bij zijn broer thuis te
worden verpleegd. Zowel in het bui
tenland als in Zuid-Afrika zelf had
den Verscheidene groeperingen cam
pagne gevoerd om Fischer zijn laat
ste levensdagen thuis te laten door
brengen. Hij had op 10 Juni naar
de gevangenis moeten terugkeren.
Bram Fischer werd in 1966 tot le
venslang veroordeeld wegens samen
zwering om sabotage te plegen. Hij
ontikende dat hij instructies had ge
geven voor een guerrilla, die tot de
omverwerping van de Zuidafrikaan-
se regering zou moeten leiden. Maar
hij werd schuldig bevonden aan
'het bevorderen van de doeleinden
van de verboden communistische
partij', en zou leiding hebben gege-
ven aan ondergrondse activiteit van
deze partij.
Bram Fischer was In Zuid-Afrika
een zeer omstreden figuur. Voor
sommigen was hij een held en mar
telaar in het verzet tegen de apart
heid, voor aindeern was hij een
verrader, vooral van de traditionele
waar dien van de Afrikaner-gemeen
schap, de afstammelingen van de
Nederlandse kolonisten.
De zegevierende Rode Khmer
heeft na de militaire ineenstorting
van het oude regime geen tijd verlo
ren laten gaan en is begonnen met
de opbouw van een "stralend Cam
bodja" —een strak georganiseerde,
klassenloze maatschappij, die zich
baseert op plattelandsgemeenschap
pen en die zich volledig wil afslui
ten van alle buitenlandse beïnvloe
ding of tussenkomst. Dat schrijft het
Amerikaanse persbureau Associated
Press in een nieuws-analyse.
Direct na de overname ontdeden
de Khmers alle huizen in Phnom
Penh van de gehate Westerse inboe
delstukken en lieten via de radio we
ten dat de dagen van het particulier
bezit en van het corrupte "imperia
listische verleden" voorbij waren.
De meer dan 600 buitenlanders die
in het land waren achtergebleven -
onder wie Franse, Russische en an
dere diplomaten die hoopten op gun
stige betrekkingen met de nieuwe
machthebbers - werden zonder
plichtplegingen per vrachtwagen
naar de Thaise grens afgevoerd. De
Khmers maakten hen duidelijk dat
het hier een enkele reis betrof. Bij
de veranderingen die zij met Cam
bodja voorhebben, zijn geen buiten
landse pottenkijkers nodig.
"Ze hervormen de maatschappij
va<n een op handel gerichte structuur
tot "n simpele op 'revolution aire leest
geschoeide plattelandsmaatschappij
merkte een in Thailand gearriveer
de Amerikaan op.
"De mensen moeten hun waarden-
schaal herzien en de Khmers zullen
de grond en de rest van het bezit
herverdelen. Er breken moeilijke tij
den aan voor diegenen die een mak
kelijk leventje hebben geleid."
Vele waarnemers voorspellen dat
Cambodja al een goed eind op weg is
om een Aziatische Albanië te worden
een land, bang voor buitenlandse
"besmetting" en van plan om liever
te woekeren met zijn eigen beperkte
mogelijkheden dan te vertrouwen op
buitenlandse hulp die wordt geziea
als een potentieel paard van Troje.
Er zijn sterke aanwijzingen dat de
Khmers ook hun bondgenoten op
afstand willen houden. Dat geldt met
name voor de Vietnamezen.
Karamanlis naar Brussel De
Griekse premier, Karamanlis. zal
aan de op 29 mei in Brussel plaets-
vindende topconferentie van de NA
VO deelnemen, omdat hij van me
ning is dat zijn aanwezigheid in
Brussel voor Griekenland noodza
kelijk is, aangezien op de agenda
ook de betrekkingen tussen Grieken
land en Turkije staan. Minister van
Buitenlandse Zaken Bitsios zal de
premier vergezellen.
Deze foto uit Cambodja, die dateert van 17 april, bereikte het Westen pas gisteren. De opname
toont een Rode Khmer soldaat die op de dag van de overgave van Phnom Penh winkeliers uit
hun zaak drijft. De gehele bevolking van de Cambodjaanse hoofdstad werd naar het platteland
gedreven om rijst te verbouwen.
WASHINGTON De Cubaanse pre
mier, Fidel Castro, heeft volgens de
Amerikaanse senator McGovern ge
zegd te willen overwegen twee mil
joen dollar aan geld dat door vlieg
tuigkaping is verkregen aan de V.S.
terug te geven en negen Amerikaan
se gevangenen op Cuba vrij te la
ten als een gebaar voor betere be
trekkingen met de V.S.
McGovern heeft acht uur lang met
Castro gesproken over zeer uiteen
lopende zaken. Hij zei dat Castro
opheffing van 't Amerikaanse han
delsembargo ziet als de voornaam
ste voorwaarde voor betere betrek
ingen met de V.S. het initiatief daar
toe moet echter van de V.S. uitgaan.
Washington had op 3 januari 1962,
drie jaar nadat Castro aan de macht
kwam, de diplomatieke betrekkingen
verbroken. In 1964 besloot de orga
nisatie van Amerikaanse staten eco
nomische sancties tegen Cuba te ne-
Wat de kwestie van de Ameri
kaanse gevangenen betreft zei Mc
Govern: "Ik heb deze zaak van de A-
merikaanse politieke gevangenen,
waarvan er nu negen in het land
zijn, besproken. Hij zei dat dit een
interne kwestie was en dat deze man
nen misdaden tegen de Cubaanse re
gering hadden begaan. Zij hadden
tegen de Cubaanse regering samen
gezworen, zei hij, maar om de po
sitie van vrienden van Cuba in de
V.S. te helpen zal hij overwegen en
kele of alle negen politieke gevan
genen vrij te laten. Hij zal dat be
sluit in de nabije toekomst nemen".
Het Witte Huis verklaarde donder
dag dat de amerikaanse regering
duidelijk te kennen heeft gegeven
belangstelling te hebben voor verbe
tering van de betrekkingen met Cu
ba. De woordvoerder wees echter op
"belangrijke verschillen".
Washington is van mening dat Ha
vanna eerst zijn politiek ten aanzien
van de V.S. moet wijzigen. De eco
nomische sancties zullen van kracht
blijven totdat de organisatie van A-
merikaandse Staten ze opheft, zei hij.
De V.S. zien geen heil in voortdu
rende tegenstellingen. Wat de pers
conferentie van Castro betreft zei
de woordvoerder: "Hij schijnt ge
accepteerd te hebben datgene wat
het Witte Huis in het verleden we
derzijdse verplichtingen heeft ge
noemd".
