Kasteel Keukenhof is
pas drie eeuwen oud
'Ik, jij, wij
allemaal'
Voor de mensen
met vaardige
vingers en tijd
Jacoba van Beieren heeft er nooit gewoond
Wereldnaam
DE AJVGST VAN
HET VERRAAD
Boek van de maand
'KOUDSTE
OORLOG'
PCTBRDAO 13 APRIL 1975
EXTRA
PAGINA 15
Uitvoerig gaat de schrijver dan in
op wat er zich in de loop der vol
gende eeuwen op en om de Keuken
hof heeft afgespeeld: de telkens wis
selende eigenaars en bewoners, de
inrichting van het huis, de verbou
wingen. Een relaas, doorspekt met
belangwekkende bijzonderheden. Het
zou te ver voeren al die verande*
ringen op de voet te volgen; de heer
Hulkenberg heeft er heel wat ar
chieven voor geraadpleegd, zoals het
Rijksarchief in Den Haag, het Ge
meentearchief in Lisse en het door
hem zelf geïnventariseerde archief
van de Keukenhof.
Zo'n halve eeuw geleden,
schreef mr. A. Loosjes over "het met
torens overladen huis, omstreeks
1860 gerestaureerd op een wijze, die
ons niet gelukkig voorkomt". In die
zelfde tijd, 1925, het de toenmalige
bewoner, J. M. D. graaf van Lyn-
den, het kasteel verbouwen waardoor
de gevel wat rustiger werd; de open
veranda's verdwenen, evenals de
bonte "koekoek" aan de zuidzijde.
Een kwart eeuw later, in 1949, be
gon het nieuwe hoofdstuk in de ge
schiedenis van de Keukenhof: het
landgoed werd een openluchtten
toonstelling voor bloembollen.
Het nadeel is, dat het er in het
voorjaar enige tijd onrustig is, maar
Het als "Boek van de Maand" uit
gebrachte "Ik, Jij, wij allemaal" sluit
goed aan bij de al enige tijd heer
sende trend om zich te verdiepen in
ce menselijke relaties. Een reeks van
boeken over dit onderwerp is aan de
ze uitgave voorafgegaan. "Ik ben o.k.,
gi.1 bent o.k." van Harris en "Mens
ergei Je niet" van Berne werden niet
alleen in Amerika onverbiddelijke
bestsellers De groeiende belangstel
ling voor de onderlinge relaties tus
sen de mensen blijkt ook uit de on
stuimige groei van het aantal rela
tie- encounter- en sensitivity-trai-
Lingen. Dit belangstelling voor re
laties is misschien voor een deel te
verklaren uit het niet meer voldoen
var de in het verleden strak voorge
schreven relatiepatronen, vooral die
cp net gebied van huwelijk en sexua-
Pteb Vooral jonge mensen voelen de
behoefte aan andere vormen van
omgang, andere vormen van samen
leven.
Maar die nieuwe vormen ontstaan
niet van Qf ene op de andere dag. Er
wordt geëxperimenteerd in de vorm
van communes of In de vorm van
partnerruil Sommigen besluiten
geen kinderen te nemen. Maar expe
rimenten veroorzaken onzekerheid.
Onzekerheid over het moederschap
de voordelen zijn aanzienlijk. Dank
zij de wereldnaam van de Keukenhof
is de opbrengst voldoende om zowel
in- als exterieur van het kasteel te
herstellen. Verder geniet het land
goed zelf een zekere vermaardheid,
door zijn vogelrijkdom. Omdat het
met zijn duingebied en polderbosjes
een groene oase vormt in het kale
bollenland is het een zeer gunstige
oversteekplaats voor trekvogels en
wintergasten als koperwieken,
kramsvogels, goudhaantjes en zelfs
pestvogels en notenkrakers.
De heer Hulkenberg heeft meer dan
een volle bladzijde nodig om de Keu
als een "weelde" of een 'last", over
net huwelijk als een opgave of het
huwelijk air een spel, over sexuali-
teit als normgebonden of sexualiteit
als bron van genot, over de ver
plichting ten aanzien van de part
ner of de vrijblijvendheid van een
relatie.
In "Ik. Jij, wij allemaal" wordt
geen afdoend antwoord gegeven op
die onzekerheid. De tijd is voorbij,
dat er voor een complex van proble
men één antwoord, één zekerheid te
geven was Maar het is wel een re
delijk boeiende bloemlezing gewor
den van een aantal standpunten, zo
als die tegenwoordig binnen de
menswetenschappen worden aange
hangen.
Die standpunten worden naar vo
ren gebracht door de hierboven ge
noemde reeks van auteurs.
In het boek wordt het proces van
de menselijke relatie in zijn verschil
lende stadia beschreven. Hoe de
mens al vanaf zijn geboorte in een
web van relaties zit; hoe hij opgroeit
en behoefte voelt enkele van deze re
laties te verdiepen; hoe hij komt tot
de keuze van een partner; en hoe de
relatie verstoord kan worden of hoe
zij eindigt.
kenhof te beschrijven als vogelre
servaat. "Al Jaren wordt alles ge
daan om de vogelstand te bescher
men; spuiten met giftige middelen
is taboe! En toch viel er dan soms
pardoes weer een grote vogel uit de
boom, een prachtige uil, die in de
Haarlemmermeer, jarenlang een
gif kuil, op muizenjacht was ge
weest. Een zeer trieste zaak. Laten
we hopen dat dat nu beter wordt.
Nog ligt daar de Keukenhof als
een oase in het kale land, aldus de
schrijver aan het slot van zijn boek.
"Het had anders kunnen zijn! Ten
slotte is het nauwelijks vijftig Jaar
Een van de foto's uit het Boek
van de Maand 'Ik, jij, wij alle
maal'.
De door de samenstellers van het
boek gevolgde opzet leidt echter tot
een vrij oppervlakkige behandeling.
Het boek biedt niet veel meer dan
een overzicht van bestaande kennis
en (ook wel tegenstrijdige) opvattin
gen. Erg veel nieuws staat er niet
in, zeker niet voor diegenen die zich
al enigszins hebben georiënteerd op
het gebied van de menselijke rela
tie.-
Voor anderen biedt de voordelige
prijs tot 3 mei wellicht de gelegen
heid zich erin te gaan verdiepen.
J.M.
geleden, dat de burgemeester van
Lisse bij de eigenaars van Keuken
hof een asociale instelling meende
te moeten signaleren, omdat zij hun
gronden niet wilden afstaan voor de
bloembollencultuur, jarenlang vrij
wel de enige cultuur ter plaatse. Dat
er nog zoveel groen behouden is bin
nen de gemeente Lisse, is enkel en
alleen te danken aan de eigenaars
van Keukenhof, die erin geslaagd
zijn, tegen de sterke aandrang van
vooruitstrevelingen en ontginners in,
sltijd het been stijf te houden". En
zo is de Keukenhof "een oase in een
steppe, een gelukkig bezit".
De aantrekkelijkheid van Hulken-
bergs boek is niet alleen gelegen in
de belangwekkende tekst, maar me
de in de talrijke afbeeldingen, 65 in
getal, zowel oude tekeningen en plat
tegronden als foto's uit de nieuwere
tijd. Al bij al biedt Hulkenberg een
Iraa* tableau van wat er over de
Keukenhof in heden en verleden be
kend is, tegen een royale ach
tergrond van boeiende gegevens over
personen en zaken, die met kasteel
en landgoed te maken hadden èn
hebben.
C.J.R.
Weer een hele reeks nieuwe hand
werkboeken voor mpnsen met vaar
dige vingers en veel vrije tijd. Soms
is de tijd belangrijker dan de vaar
digheid, want er zijn ook boekjes bij
die voor de meest stuntelige begin
ners nog bij te houden zijn. "Crea
tief werken met piepschuim" hij-
voorbeeld. Uitgegeven bij uitgeverij
Becht in Amsterdam en geschreven
door Alan Barnsley. Een heel een
voudig boek met van alles en nog
wat over piepschuim. Piepschuim is
lekker goedkoop en je kunt er, met
de hulp van Alan Barnsley, de
meest grappig dingen mee doen.
Mensen die het in hun vingers heb
ben maken een beeld van een me
ter of twee hoog, anderen kunnen be
scheiden beginnen met een reliëfje.
Erg leuk boek, ook voor jonge kin
deren.
Sulzberger vindt de Chinees-Russi
sche conflictsituatie van zeer grote
betekenis voor de rest van de we
reld. In elk geval van groter belang
dan de kwestie in het. Midden-Oosten
en de energiecrisis. "Als de geschied
schrijvers in 2000 omzien naar het
laatste kwart van deze eeuw, dan
zullen zij zien dat het de huidige
Sinc-Sowjet-betrekkingen zijn die
hun wereld vorm hebben gegeven".
Waar thans het wachten op is, zegt
Sulzberger ,is het bewijs dat 't mao-
ïsme zonder Mao een race tegen
het stalinisme zonder Stalin kan
overleven.
Ongetwijfeld zal de druk op
China toenemen zodra het bejaarde
tweespan Mao-Tsjoe het hoofd defi
nitief in de schoot heeft gelegd. Een
zeer informatief boekje.
R.P.
Krappen
Silhouetten knippen (Vaardige
handen 53) door Wiecker Tjeert
Lever en Geertje Gort-de Vries
uitgeverij Zomer en Keuning Wage-
ningen.
Silhouetten knippen is een oud
handwerk. Zó oud, dat er in 1686 al
een boekje verscheen onder de veel
zeggende naam "Konstig tijdver
drijf der Hollandsche Juffe
ren". Toen was papierknippen na
melijk iets dat vooral in de geeoe-
de families, waar de jonge Juffers
zich toch maar bij het raam zaten
te vervelen, een geziene bezigheid
was. Later werd het ook door het ge
wone volk veel gedaan en nog la
ter raakte dit handwerk in onbruik.
Het boekje is dan ook een soort
aanzet, om dat verouderde en zeer
romantische silhouetten knippen weer
wat levend te maken. Het laat zien,
wat er allemaal mee te doen valt:
van eenvoudige kleedjes tot inge
wikkelde geboortekaartjes en wand
versieringen. Heel leuk om eens te
proberen en niet duur.
Leuke troetelpoppcn door Ursu
la Kunneman Uitgeverij Zomer
en Keuning (f9.50).
Een klein boekje met ongeveer
twintig poppenpatronen om na te
maken. Alle patronen staan op een
bijlage en de werkschema's staan bij
de gekleurde illustraties. Het lijkt me
weinig inspirerend om leuke troetel
poppen van een uitgewerkt patroon
tje te halen, maar goed, smaken ver
schillen.
E.T„
"De angst van het verraad" door
Hammond Innes, verschenen bij El
sevier Nederland in Amsterdam
(t 12.50).
Hammond Innes is een oude rot in
het vak van schrijven van avontu
renromans Volgens de uitgever heb
ben figuren als Alistair Maclean en
Desmond Bagley de kunst bij nem
afgekeken Zoiets klinkt altijd mooi
er dan de werkelijkheid is geweest,
maar in zijn jongste boek laat Ham
mond Innes zien, dat hij het vak
grondig beheerst. Hij heeft er heel
wat moderne facetten bijgesleept, 'n
Communistische agitator. Booreilan
den op de Noordzee. Het dicht
draaien vat de oliekraan door Ara
bieren. Politieke stakingen. Die ge
voegd bij de elementen, die men al
tijd in thrillers tegenkomst chanta
ge, omkoping, bedreiging, sabotage,
moord. Dat schept mogelijkheden
voor een prettig enerverend boek.
Dat is het ook geworden.
KP.
"Ik. JU. wü «Itemaal". Auteurs: G. R. van den Bere, prof. dr. M. van
Beuren, F. E. J. Bourieius. drs. G. de Bru(jn. P. J. F. Dupuis. drs. Rita
Kohnstamm, Hans Korteweg, Prof. dr. M. J. Langeveld dr. H. Musaph,
dr. M. J. A. M. Nevrjan. dr. Riehter Roegholt en dr. J. W. M. van UsseL
'Boek van de Maand' van 3 april tot 3 mei a.s. Prijs tot en met 3 mei:
fl3Jd. Na 3 mei: f34.-. Uitgeverij: Kosmos bv. Amsterdam.
Op deze boekenpagina
bijdragen van
C. J. Rotteveel
Joop Maat
Ruud Paauw
Elisabeth Tolenaar
Koos Post
Eindredactie:
René Vos
Nederlanders mogen de naam hebben van nuch
tere lieden, in veler hart ls plaats voor een flinke
dosis romantiek. En die hecht zich gemakkelijk
aan oude hulzen, vooral als hun geschiedenis vol
gens mondelinge overlevering teruggaat naar de
middeleeuwen. Zo ls het ook met de "Keukenhof"
ln Lisse, volgens de legende eens het jachtslot van
Jacoba van Beyeren, die er mooie kannetjes
maakte, totdat haar vijanden haar in de gevan
genis van Teyelingen opsloten, waar ze dood ging
Van verdriet en ellende
De Lissese leraar A. M. Hulkenberg, Ijverig on
derzoeker van de geschiedenis, heeft die verhalen
tot de ietwat prozaïsche werkelijkheid terugge
bracht in het zojuist verschenen boek "Keuken
hof". verschenen als deel 7 van de reeks "Hol
landse Studiën" en tot stand gekomen met steun
van de tegenwoordige eigenaar, J. C. E. graaf van
Lynden, de Stichting Keukenhof en de Algemene
Vereniging Handel en Ambacht te Lisse (prijs
148.50).
Tussen haakjes: die "Hollandse Studiën" wor
den uitgegeven door de Historische Vereniging
Holland (secr. drs. G. van Herwijnen, Bloem
gracht 4, Amsterdam), die de belangstelling wil
bevorderen voor de beoefening van de geschiede
nis van Noord- en Zuid-Holland en die, behalve
het tweemaandelijkse tijdschrift "Holland", een
maal per jaar een deel in de genoemde reeks
"Hollandse Studiën" publiceert. Opmerkelijk is,
dat in deze vereniging amateur-historici, zoals de
heer Hulkenberg, samenwerken met beroepsge
schiedkundigen.
Terug naar de Keukenhof, als landgoed aan
zienlijk ouder dan als huls. Eerst het landgoed.
Ten westen van Sassenheim liggen de ruïnes van
het slot Teylingen, daterend uit de eerste helft
van de dertiende eeuw en na de dood van de
laatste Heer van Teylingen (in 1283) met zijn
uitgestrekte bezittingen vervallen aan de grafe
lijkheid van Holland. Ten westen van Teylingen
strekte zich een duinenrij uit, waarvan het deel
ten zuiden van de huidige Stationsweg het "Keu
kenduin" werd genoemd. De opbrengst dezer dui
nen was namelijk bestemd voor des houtvesters
"keuken". d.w.z. voor de hulshouding op Tey
lingen. In die duinen, aldus de heer Hulkenberg,
wemelde het van konijnen, hazen, patrijzen, fa
zanten, roerdompen, koeten, kraanvogels, trap
ganzen, wilde zwanen, korhoenders, eenden en
reigers, vogels die vroeger toen er veel vlees
gegeten werd, omdat er geen aardappelen waren
en groenten niet erg hoog stonden aangeschre
ven allemaal geconsumeerd werden en waarop
met valk, sperwer en havik jacht werd gemaakt.
In het begin van de zeventiende eeuw werd dat
Keukenduin voor een deel afgegraven: het afko
mend zand werd waarschijnlijk naar Amsterdam
gebracht waar veel zand nodig was. Maar een
deel bleef staan, tussen de Spekkelaan en de Sta
tionsweg, waartegen ln 1641 het huls Keukenhof
werd gebouwd. Dat gebeurde op last van Adriaen
Maertensz. Block, aanvankelijk vlootvoogd van
schepen die op Indië voeren, in 1615 landvoogd
van de Molukken en in 1618 "Raad" van Indië.
Deze Commandeur van de Verenigde Oostindische
Compagnie was ln goeden doen geraakt en liet,
op de rand van het in 1638 aangekochte Keuken
duin, de Keukenhof bouwen. Block was toen 58 of
59 jaar oud en heeft er twintig jaar plezier van
gehad: hij overleed in 1661, ongeveer tachtig Jaar
jaar oud.
houtgravure van J. G. Veldheer
in 1896.
"De koudste oorlog" door Cyrus
L. Sulzberger. Uitgave van Elsevier,
Amsterdam. Prijs f. 9.50.
Wie enigszins is ingevoerd in de
wereld van de internationale politiek
én journalistiek zal de naam van
Cyrus. L. Sulzberger ongetwijfeld al
vele malen zijn tegengekomen. Hij
is verbonden aan de gezaghebbende
New York Times en schrijft daar
voor enkele malen per week een spe
ciale kolom, die steunt op eigen
waarneming en kennis van zaken.
Omdat iedereen dat weet, heeft Sulz
berger toegang tot de hoogste poli
tieke kringen in zeer veel landen.
Hij maakt daar een goed, maar ook
zeer discreet gebruik van. Alle reden
dus om de kolom van Sulzberger
naarstig uit te vlooien. Hij heeft nu
een boekje opengedaan over de:
'"koudste oorlog", die al Jaren ge
spannen verhouding tussen de com
munistische giganten China en Sow-
Jet-Unie Sulzberger doet dat met
grote helderheid en met een eenvoud
waar menig schrijver of Journalist
eén voorbeeld aan kan nemen.
In 120 pagina's schetst de Ameri
kaan de hoofdbestanddelen, van het
conflict. Geen geringe prestatie, want
zoals H J. Neumann in zijn inlei
ding zegt: 'Het is altijd nog gemak
kelijker het liefdeleven van de ste
kelvarkens te doorgronden dan om
vast te stellen hoe twee gesloten
staatssystemen, allebei aan een ei
gen interpretatie van het marxisme-
leninisme, nu echt over elkaar den
ken'.
Borduren
Nieuwe kruissteken in kleur
door Gerda Bengtsson uitgeverij
Zomer en Keuning prijs f 10,90.
Een grote hoeveelheid patronen,
voor placemats, wandkleedjes, kus
sens, scheelekoorden en dergelij
ke vindt men in dit kleine boekje.
Weinig inspirerend voor handwer
kers die hun fantasie willen uitle
ven, wél erg geschikt voor de degelij
ke kruissteeksters. De patronen ko
men uit Denemarken en zijn niet
moeilijk na te maken.
Nog 'een klein boekje van Zomer en
Keuning is "Vrij weven", geschre
ven door Elisabeth Hoppe, Esti-
ne Ostlund en Lisa Melén. Het is een
heel bescheiden boekje (f 14.90), dat
allerlei technieken behandelt. Het is
bijzonder aan te bevelen voor be
ginners, omdat er ook het een en an
der in gezegd wordt over weefgetou-
Batik
Batik met plezier - door Jeanna
Rooderkerk Ariadne Handwerk
Ribliotheek (f 17.50).
Ook weer van Zomer en Keuning
Js dit batikboek. Machtig leuk werk
stuk met een schat aan informatie
over batiK. Héél eenvoudig, geschikt
voor iedereen en uiteist geschikt voor
mensen die hun fantasie eens lekker
willen uitleven. Er staan erg leuke
voorbeelden in, van eenvoudige kin-
derkleertjes tot complete avondjur
ken De techniek van het batikken
wordt stap voor stap behandeld en
met veel foto's en tekeningen gaat
dat reuze duidelijk. Gewoon een
goed boek.
Een ander nieuw boek uit de
Ariadne-serie is "Motieven uit Peru",
geschreven door Margit Reij. Er
staan dertien voorbeelden in met
Peruaanse motieven van vroeger en
van nu, om te borduren, te weven te
breien of te haken. Keus genoeg,
dus. De motieven zijn schitterend.
Ik geloof alleen niet dat iedereen ze
ra zou kunnen maken. Meer een
boek voor gevorderde handwerkers,
óie al wac kaas gegeten hebben van
patronen en technieken.
Poppen
