Optische glasdraden
uit oventje tijdens
Apollo-Sojoez-vlueht
CtCllScllcip lil de kou: vreemde gemeenschap
in barre wereld van
het Zuidpoolgebied
In de ruimte kunnen veel dingen stukken beter
>AG 8 MAART 1075
De vijf bemanningsleden (drie Amerikanen en twee Russen) van de gezamenlijke Apol-
lo-Sojoez-ruimtevlucht die voor juli a.s. op het programma staat, zal een.belangrijk in-
dustrieel experiment uitvoeren: optische glasdraden vervaardigen in een speciaal daar-
voor in een baan om de aarde te brengen elektrisch fornuisje. Zo op het eerste gezicht
lijkt het wat onnozel, om in de ruimte zaken te gaan fabriceren, die men op aarde allang
produceert, maar het gaat hier inderdaad om een uitermate nuttige proef, overigens een
van de vele die de ruimtevaarders in hun gekoppelde capsules bezig zullen houden.
Wetenschap
technologie
door P. Bok
Optische glasdraden worden
Telerlei doeleinden op aarde
I digd. Zij worden b.v. gebundeld tot
een buigzame kabel. Aangezien de
draden het licht volkomen ongewij
zigd doorlaten van het ene naar het
andere uiteinde kan men er licht
stromen via bochten en hoeken door
laten lopen, voor welke afwijkingen
van het „rechte pad" van lichtstra
len anders relatief omvangrijke len
zen en/of spiegels ingeschakeld
moeten worden.
Een zeer belangrijke toepassing
van deze „lichtslangen" van betrek
kelijk geringe doorsnee is de inspec
tie van inwendige organen van het
menselijk lichaam. De slangetjes
kunnen daartoe worden aangebracht
door de natuurlijke openingen of b.v.
door het inbrengen in aders of an
derszins. Men kan er zowel de belich
ting van het te onderzoeken inwen
dige orgaan mee verzorgen als het
belichte beeld terug ontvangen. Syste
men met lenzen zijn voor deze on
derzoekingen door hun afmetingen
veel onaangenamer en bovendien
daardoor vaak niet bruikbaar.
Zeer dunne bundeltjes glasvezels
worden al geruime tijd gebruikt voor
siervoorwerpen, b.v. lampen. Die be
staan uit uitwaaierende draden-boe
ketten, die van onderaf belicht wor
den en bovenaan voorzien zijn van
verdikkingen die in het ontvangen
licht opschitteren als sterretjes. Bij
het geringste zuchtje tocht deinen
die sterretjes heen en weer op haar
fijne draden van licht, dat boven
dien nog van kleur kan veranderen.
Het zijn fascinerende spelletjes met
licht, die vooralsnog uitermate kost
baar zijn.
Voorts kunnen optische glasdra
den pp velerlei manier worden ge
bruikt voor communicatie, in telefo
nie, radio en televisie. Toepassing
over grote afstanden is een zeer reële
toekomstmogelijkheid maar daarvoor
is perfectionering van het systeem
nodig.
voor medisch onderzoek) wordt on
der meer door de ruimtevaart mo
gelijk gemaakt.
De moeilijkheid is namelijk, dat bij
aardse produktieprocede's de zwaar
tekracht niet kan worden uitgescha
keld. Dat geldt niet alleen voor op
tische glasdraden maar ook voor bij
voorbeeld geheel nieuwe materialen
als schuimstaal en alliages van me
taal en plastic of metalen met glas.
Bij de produktie van materialen,
waarbij smeltprocessen en mengtech
nieken gebruikt worden, speelt op
aarde altijd de zwaartekracht mee,
aangezien zwaardere componenten
van het mengsel (of de alliage) al
tijd naar beneden zakken. Boven
dien maakt die zwaartekracht het
vaak moeilijk, zo zuiver mogelijke
grondstoffen voor de produktie te
verkrijgen.
Schuimstaal met b.v. een honderd
ste van het gewicht van staal maar
met dezelfde sterkte kan op aarde
in het geheel niet worden vervaar
digd. Schuimstaal bestaat uit staal
dat zoals schuimplastic eigenlijk al
leen bestaat uit aan elkaar gehechte
bubbeltjes. In de ruimte hoeft men
die zelfs niet met lucht te vullen
maar kan men ze luchtledig maken.
Vooralsnog is dit schuimstaal een
wensdroom. Men zou er staalfabrie
ken in de ruimte voor moeten bou
wen en dat kost miljarden. Op den
duur zouden die miljarden er echter
honderdvoudig weer uit komen, om
dat men met veel minder schaarse
grondstoffen dezelfde constructiema
terialen zou kunnen produceren. Bo
vendien met de bijkomende bespa
ring, dat door het veel geringere ge
wicht b.v. voor grote constructies de
funderingswerken veel lichter zou
den kunnen worden uitgevoerd.
Terug naar de optische glasdra
den, waarmee men zich in de ruimte
gaat bezighouden. Ook deze glasdra
den bestaan uit verschillende grond
stoffen, die tot een homogene soort
alliage vermengd moeten worden en
dan homogeeen verdeeld stollen. Op
aarde is het ondoenlijk, deze stoffen
zo gelijkmatig verdeeld te houden in
gesmolten toestand en bij het trek-
Een model van de Sojoez-Apollo-combinatie op ware grootte, zoals dat te zien is op Cape Canave
ral. Links de Russische Sojoez, rechts de Amerikaanse Apollq^n in het midden het koppelings
stuk, dat door de Apollo naar de ruimte wordt meegenomen.
ken uit de „smelt", dat een homo
gene draad van optimale kwaliteit
wordt verkregen.
Bij produktie in de ruimte treedt de
verstorende factoren van de zwaar
tekracht niet op. In een om de aarde
cirkelend laboratorium heerst een
(schijnbare) gewichtloosheid, waar
door homogene menging mogelijk
wordt in alle stadia van het produk-
tieproces.
De optische glasdraden, die in de
Sojoez-Apollo worden getrokken, zul
len in hoeveelheid, lengte en andere
eigenschappen niet zo opzienbarend
zijn, maar naar men hoopt wel in
één opzicht: kwaliteit.
Het experiment is maar een be
scheiden aanzet tot daadwerkelijk
dienstbaar maken van de ruimte
vaart aan industriële produktie, een
van de op den duur meest
belovende aspecten van de nieuwe
levensruimte van de mens. De ge
zamenlijke Apollo-Sojoez-vlucht be
gint met de lancering van een twee
mans Sojoez-capsule van de Russsen
om 13.20 onze tijd op 15 Juli a.s. Om
20.50 die dag wordt een driemans
Apollo gelanceerd in Amerika. De
twee capsules met vijf ruimtevaar
ders moeten op 17 juli aan elkaar
koppelen omstreeks 17.15 uur.
De bemanningen zullen af en toe
elkaar capsules bezoeken, experimen
ten uitvoeren en onderlinge vlucht-
systemen testea De ontkoppeling
van de capsules vindt op 19 Juli
plaats na 48 uur en 20 minuten ge
zamenlijke vlucht.
De Sojoez zal daarna naar de aar
de terugkeren, terwijl de Apollo nog
langer om de aarde zal draaien voor
uitsluitend Amerikaanse waarnemin
gen en experimenten, waarna dit
trio bijna twaalf dagen na de start
zal terugkeren op aarde.
Over deze spectaculaire gezamen
lijke ruimtevlucht van Russen en
Amerikanen zullen wij in de naaste
toekomst meer schrijven.
In de enige „stad" in Antarctica, het Zuidpoolgebied, zijn
geen kinderen, geen vaste inwoners, geen wetten en geen
politieagenten. Er zijn echter wel vier bars, een kegelbaan,
een radio- en televisiezendstation, een krant, een zieken
huis, een dozijn vrouwen en een uitzicht zonder weerga.
Het gaat om de Amerikaanse basis Mcmurdo Sound, een
plaats met het barste weer dat men zich kan indenken. De
zon schijnt er of veel te lang of helemaal niet, van de ver
latenheid van de streek zou je zenuwziek worden en het
alcoholisme viert er hoogtij.
In de zomer verblijven er 500 tot
800 personen op de basis Mcmurdo
maar in de wintermaanden zijn er
slechts een vijftigtal. De mèeste ex
pedities voor de verkenning van het
Zuidpoolgebied vertrekken van deze
„stad" met een toestel van de „Pen
guin Airways", een luchtvaartmaat
schappij die beheerd wordt door de
Amerikaanse marine en die vliegtui
gen op ski's heeft.
De Mcmurdobasis staat onder toe
zicht van de „U.S. National Science
Foundation", die contacten heeft met
een onderneming in Californië en de
Amerikaanse marine.
De basis zelf ligt tegen de vulka
nische hellingen van het Ross-eiland,
dat van het vasteland gescheiden is
door een ijsbank. De basis zelf om
vat ongeveer 110 gebouwen ojn. een
aantal „Jamesway"-hutten van wa
terdicht zeildoek en een tiental mo
derne gebouwen van staal en be
ton. Er is geen bestrating en de we
gen zijn er bedekt met vulkaanstof.
Alle leidingen liggen bovengronds om
bevriezing te voorkomen en overal
ziet men een wirwar van elektrische
draden.
Aan de rand van de stad staat
de „discovery"-hut die door de Brit
se ontdekkingsreiziger Robert Falcon
Scott werd gebouwd bij zijn eerste,
onfortuinlijke expeditie in het Zuid
poolgebied.
De streek kent paradoxaal genoeg
geen sneeuw en het water is afkom
stig van 't ontziltingsstation halver
wege op de hellingen van de „obser
vation hill", de hoogste der vulkaan
heuvels in het gebied. Water is er
streng gerantsoeneerd en de bewo
ners mogen slechts 1 maal per week
douchen en dan niet langer dan drie
minuten. Scheren wordt als asociaal
beschouwd, dit temeer daar een ste
vige baard beschermt tegen wind en
kou. Deze baarddracht en de dikke
door het klimaat gevergde kleding
maken van de doorsnee bewoner,
van de Mcmurdobasis de lompste
verschijning ter wereld.
Gedragen worden normaal fla
nellen of wollen hemden,
jeans, laarzen en lange onderbroe
ken. Zodra men zijn neus buiten
steekt, trekt men dan nog een „par-
ka" aan van drievoudig gelaagde stof
over het algemeen oranjerood van
kleur.
Elektriciteit is er in overvloed niet
tegenstaande de mislukking van de
proefnemingen met een kleine kern
centrale. Nu stelt men zich tevreden
met de „klassieke" generatoren. De
sociale centra zijn de vier bars,
waar men iets kan aantreffen dat
zeldzaam is op de basis: vrouwen.
Er zijn er een twaalftal: vier vrou
welijke leden van de marine, twee
secretaressen en voorts vrouwelijke
vorsers van wie er enkelen gehuwd
zijn met onderzoekers van de basis.
Als gevolg van de afzondering
slaan veel mannen aan het drinken.
Daar bovendien de prijzen laag zijn,
bestaat er geen remedie tegen die
kwaal. Rantsoenering is niet moge
lijk en indien het alcoholgebruik vol
ledig verboden zou worden, zou men
nog moeilijker personeel kunnen vin
den voor het Zuidpoolstation.
Een ander probleem wordt ver
oorzaakt door het feit dat er prak
tisch geen wetten zijn. Alle territoria
le aanspraken op het Zuidpoolcon-
tinent zijn opgeschort krachtens het
Antarctica-verdrag van 1959. Hoe
wel Nieuw-Zeeland deze sector opeist
en zelfs postzegels hiervan uitgeeft,
erkennen de Verenigde Staten deze
eis niet.
Indien een burger een ander bur
ger vermoordt, zijn de Amerikaanse
rechtbanken niet bevoegd, en de Ver
enigde Staten kunnen de rechts
macht ook niet aan Nieuw-Zeeland
overdragen zonder de aanspraken
van dit land feitelijk te erkennen.
Maar dit probleem is nog nooit ge
rezen: tot nog toe is er geen geweld
of misdadigheid geweest.
Mcmurdo Station is echter ook een
gemeenschap die in voortdurend ge
vaar leeft. Sinds 1956, toen de basis
werd opgericht, zijn er meer dan 40
Amerikaanse burgers om het leven
gekomen. De afzondering is moeilijk
te dragen en er komen veel echtschei-
Het onherbergzame land
schap van Antarctica, een
natuurlijk wetenschappelijk
laboratorium van ongeëve
naarde betekenis maar te
vens een hel om in te leven.
Deze foto werd gemaakt van
uit een marine vliegtuig van
de Verenigde Staten.
dingen voor tussen de paren die hier
de winter doorbrengen. De enige mo
gelijke verbinding met thuis wordt
door radioamateurs onderhouden.
Maar ook deze verbinding valt ge
durende enkele maanden in de win
ter uit.
Mentale druk is een ander pro
bleem en af ën toe wordt er iemand
gek.
Wat komt men hier dan zoeken?
Er zijn goede wetenschappelijke re
denen om zich de moeilijke omstan
digheden te laten welgevallen. Om
dat de basis op een van de twee
eindpunten van heit aardgasmagme-
tische veld ligt, is Mcmurdo een goe
de plaats om de kosmische stralingen
te bestuderen. Geologen houden van
Antarctica omdat het een fascine
rend gebied is dat nog in grote mate
onverkend is. Niemand weet precies
wat er onder de kilometers dikke ijs
laag zit die het continent bedekt.
In tegenstelling tot de Noordpool is
de Zuidpool een continent, groter dan
Europa.
Het is ook gebleken dat het Antarc
tische schiereiland dat naar Zuid-
Amerika uitsteekt, niet dezelfde geo
logische structuur vertoont als de
rest van het continent, maar eerder
deel lijkt uit te maken van de geo
logische formaties van de Andes en
het Rotsgebergte.
Antarctica is ook een laboratorium
voor proeven die de theorie moe
ten staven van de afdrijving van de
werelddelen. Volgens deze theorie kwa
men alle continenten eens aan de
Evenaar samen.
Sco/tJt was de eerste die fossiele over
blijfselen vond van planten uit de
walrme perioden. In 1967 vonden de
geologen Peter Barnett en David
Johnston een kaakbeen van een „la-
byrinthodont" een op een vis lijken
de amfibie. Twee Jaar later ontdekten
Edwin Colbert en David Elliot het
skelet van een grote amfibie uit het
Trias, ongeveer 200 miljoen Jaar ge
leden. Deze ontdekkingen schijnen de
stelling kracht bij te zetten dat An
tarctica zich lang geleden elders be
vond dan nu.
De gemiddelde temperatuur in Mc
murdo is 6,6 graad onder nul: de
hoogste ooit geregistreerde tempera
tuur is 7.2 graad boven nul. Meer
naar het binnenland is het veel kou
der. Zelfs in de zomer schommelt
de temperatuur daar in de droge
valleien rond 17.5 graad onder nul.
Erger is nog de wind, die door de
Australische ontdekkingsreizger
Douglas Mawson werd beschreven als
het overheersende en boosaardigste
kenmerk van Antarctica.
Maar het leven te Mcmurdo is niet
over de hele lijn onaangenaam.
Voedsel bijvoorbeeld is er meer dan
voldoende. De bewoners van de basis
krijgen grote porties rundvlees, ko
nijn, kip en vers gebak.
Een verwarrende aangelegenheid is
de zon. Zij komt in oktober op en
gaat in maart onder. De gebouwen in
Mcmurdo hebben geen vensters, zo
dat de zon de ?laap niet verstoort. De
kamers zijn donker, maar men weet
dat buiten de zon schijnt.
De radio en televisie-omroep wordt
verzorgd door de marine, die gebruik
maakt van het „U.S. Armed Forces
Network". De disc-jockey's zijn
plaatselijke vrijwilligers en ze draai
en wat ze kunnen vinden uit hun
eigen verzameling bandopnamen of
uit die van vrienden. Het dagblad
„The Mcmurdo Sometimes", zo ge
noemd omdat het niet elke dag. maar
slechts af en toe verschijnt, is een
vier bladzijden tellend gestencild
krantje. De bibliotheek van Mcmur
do is goed gevuld en wordt ook veel
gebruikt. De ontberingen zijn niet
te vergelijken met die van Scott,
Nansen of zelfs admiraal Byrd, maar
de uitdaging is dezelfde gebleven.
