Vakbond onder
communistisch
gezag gesteld
Ovambo's naar stembus
ondanks boycot-oproep
^erkt Turkije mee aan Cyprus-scenario van Kissinger?
Verdeeldheid in Portugal
KOERDEN DRONGEN
AMBASSADE VAN
ZWEDEN BINNEN
Onderzoek naar dood
van Franse bisschop
Aanstaande moeder.
Bel [meteeneven.
moeders
Landsat-2
op weg
jONDERDAG 23 JANUARI 1975
PAGINA 13
•oor
lichael Stein
ino Rossides. de afgevaardigde van
republiek Cyprus bij de
jrenigde Naties, heeft opdracht
kregen bij de Veiligheidsraad een
^cht in te dienen tegen Engeland.
is een loos en machteloos
baar zonder enige consequenties,
kar de regering van aartsbisschop
kkarios is na de voortdurende
togingen tegen de Britse diploma-
Ike vertegenwoordiging in Nicosia
(1 gedwongen iets te doen.
kkarios weet ook wel dat hij bij
I Veiligheidsraad geen verhaal kan
fjgen, omdat de westelijke mo-
hdheden hem niet zullen steunen,
(erker nog, de klacht is in feite tot
I verkeerde gericht. Want achter
I Britse regeringsbeslissing van de
(gelopen week om de 8.500
(irks-Cyprioten vanuit de Britse
fcerbasis Akrotiri op Cyprus naar
urkije te laten gaan, schuilt zware
juk van de Verenigde Staten op
(ïgeland en weer van Turkije op de
fcrenigde Staten. Een druk, waar
in de Engelsen kennelijk geen
weerstand meer hebben kunnen
bieden, hoewel ze dat waarschijnlijk
wel graag hadden gewild.
De Grieks-Cyprioten zeggen open
lijk, wat de Turken in stilte hopen:
de 8.500 Turks-Cyprioten, die na de
staatsgreep van de fotograaf-moor
denaar Nicolas Sampson tegen
Markarios voor hun leven vluchtten
naar de bescherming van de Britse
souvereine basis, zullen na hun
komst naar Turkije direct weer
terugkeren naar Cyprus, maar nu
naar het door de Turken veroverde
noordoosten. Daarmee zou opnieuw
een stap gezet zijn in de richting
van een feitelijke verdeling op
geografische basis van het eiland,
waarnaar de Turken en de
Turks-Cyprioten voortdurend stre-
De Grieks-Cyprioten hadden de
Engelsen de afgelopen maanden
voortdurend verzocht de vluchtelin
gen niet te laten vertrekken, zolang
de Grieks-Cyprische vluchtelingen
niet terug mogen keren naar het
door de Turken bezette deel.
Engeland, dat officieel neutraal wil
zijn in het Grieks-Turkse conflict,
besloot aanvankelijk inderdaad niets
te doen en de kwestie over te laten
aan de onderhandelaars Clerides en
Denktash, die namens de beide
ethnische gemeenschappen bespre
kingen voeren over de dringende
sociale en economische problemen
van het eiland. Een van die
problemen in feite hèt probleem
is dat van de vluchtelingen. De
wijze, waarop dit al dan niet
opgelost zal worden, zal bepalend
zijn voor de politieke toekomst van
het eiland.
Sinds december stond Londen onder
zware Turkse pressie om nu
eindelijk eens het probleem van de
Turks-Cyprische vluchtelingen op te
lossen. De regering in Ankara stak
niet onder stoelen of banken, hoe
onmenselijk het was van de Britse
regering de vluchtelingen als een
soort gevangenen op de basis vast te
houden. Het Turkse ongenoegen
werd onder meer vertolkt door de
boycot van Britse diplomatieke
recepties.
Aan de andere kant stelde
Makarios, gesteund door de Griekse
regering, dat de Turks-Cyprioten de
eigendommen van de Grieks-Cyprio
ten onmiddellijk zouden overnemen,
zodra ze naar Turkije en vandaar
naar noordoostelijk Cyprus gebracht
werden, en zodoende aan de toch al
lange reeks van voldongen feiten
een nieuw „Turks Neit" zouden
toevoegen.
Niet alleen de Turkse regering was
ongeduldig, maar ook de Ameri
kaanse regering* Op 5 februari loopt
de termijn af. die het Congres heeft
gesteld voor de militaire hulpverle
ning aan Turkije. Als er tot die
datum geen vorderingen zijn ge
maakt bij het oplossen van de
Cyprus-crisis, mag de Amerikaanse
regering geen militaire hulp meer
aan Turkije geven.
Kissinger is ervan overtuigd dat
uitvoering van deze wet catastrofaal
zou zijn voor de VS en voor de
NATO. Turkije is strategisch gezien
te belangrijk om als bondgenoot te
laten vallen.
Maar er kan tot 5 februari
nauwelijks een bevredigende oplos
sing gevonden worden voor de
Cyprus-kwestie, om de eenvoudige
reden dat Turkije sinds maanden
met een onoplosbare regerings-crisis
zit en de regeringszaken slechts
tijdelijk door een groep onafhanke
lijke technocraten behartigd worden.
Zij zitten met stilzwijgende goed
keuring van de strijdkrachten in het
zadel, maar hebben van niemand
volmacht om zaken te regelen van
levensbelang en als zodanig
wordt de kwestie Cyprus beschouwd.
Kissinger wil nu bereiken dat de
Turken een gebaar maken. Alge
meen wordt verwacht dat Turkije in
principe bereid is de havenstad
Famagusta aan de Grieks-Cyprioten
terug te geven. Famagusta is
namelijk niet door het Turkse leger
met Turks-Cyprioten bevolkt; de
stad is nog steeds leeg. Bovendien
zijn de Turken niet in staat om de
economie in het door hen veroverde
deel weer op te bouwen.
De teruggave van Famagusta aan de
Grieks-Cyprioten zou het Ameri
kaanse Congres in staat stellen zijn
anti-Turkse wet weer in te slikken.
En de Turkse regering zou zo'n
gebaar kunnen maken, als de
kwestie van de vluchtelingen op de
Britse basis „bevredigend" is gere
geld. Dit typisohe Kissinger-scenario
gaat er echter vanuit, dat de Turkse
regering na voldoende concessies
van Griekse zijde (in dit geval van
Britse zijde) in staat is beslissingen
te nemen, die de Turkse publieke
opinie tegen de haren instrijken.
wagen dat nu Juist te betwijfelen.
Sinds de oktober-oorlog 1973 drijft
Turkije steeds meer de Arabische
kant op, weg van het Westen.
Gevoelens van solidariteit met
mede-moslims en van verbittering
over de pro-Griekse houding van
het Westen sinds de tweede Turkse
aanval in Cyprus spelen hierbij een
rol.
Nog belangrijker is dat Turkije met
ernstige economische problemen zit,
die in de naaste toekomst alleen
maar kunnen verergeren als dankzij
de economische crisis in West-Euro
pa duizenden Turkse gastarbeiders
ontslagen en naar huis gestuurd
worden.
Tijdens de gevechten op Cyprus
werd al duidelijk, dat Turkije zich
bewegingsvrijheid van de Amerika
nen had gekocht door met
verscheidene Arabische landen af
spraken te maken inzake leveranties
van olie en wapens, in ruil voor
politieke steun tegen Israël en de
opstandige Koerden in Irak.
Verdrag
Kortgeleden kwam die tendens nog
scherper tot uitdrukking, toen
Turkije een spectaculair verdrag
sloot met Libië. In ruil voor
goedkope olie en geld van Libische
kant. zal Turkije technici op allerlei
gebied sturen (waardoor de werk
loosheid verlicht wordt) en zullen er
gemeenschappelijke projekten wor
den gestart op economisch en zelfs
op militair gebied.
Turkije, dat zich tot voor kort nog
principieel afzette tegen zijn verle
den en volgens de lijn van Ata turk
alleen maar Europees en westers
wilde zijn, herinnert zich opeens
zijn eeuwenoude banden met de
Arabische wereld. En in het klimaat
van de Russisch-Amerikaanse ont
spanning past het niet meer als
front tegen de Russen dienst te
doen.
Vandaar, dat Kissinger gelijk had,
toen hij tevergeefs het Amerikaanse
Congres waarschuwde dat openlijke
druk op Turkije alleen maar het
omgekeerde resultaat zou hebben.
Vandaar echter ook, dat zijn hoop
op een Turkse concessie van
betekenis in de naaste toekomst wel
eens ij del zou kunnen zijn.
.ISSABON De Portugese Tegering heeft gisteren een vakbondswet goedgekeurd die
liepe verdeeldheid heeft gezaaid in de aan het bewind zijnde coalitie. De wet, die met
cht tegen zeven stemmen werd aangenomen, stelt de vakbonden in feite onder commu-
tistisch gezag door hen te verplichten zich in een federatie te verenigen.
Amin wenst
naar Engeland
te komen
LONDEN President Amin van
leganda heeft koningin Elizabeth
toen weten, dat hij in augustus naar
ingeland zal gaan om de bevrü-
ingsbewegingen in dat land van ad-
ïes te dienen zo heeft radio-Oegan-
la omgeroepen in een uitzending die
li Londen is opgevangen.
In een boodschap aan koningin
jlizabeth zei de Oegandese presi-
lent, dat hij thans reeds zijn be-
Dek aankondigt teneinde haar
Üimschoots de tijd te geven rege-
Ingen te laten treffen voor een
|w>mf or tabel verblijf van mij in uw
^nd".
Amin zegt verder, dat hij alle de-
n van het Verenigd Koninkrijk wil
ezoeken, met inbegrip van Schot-
rnd, Wales en Noord-Ierland.
„Ik zou gaarne van de gelegenheid
ebruik maken om die volken te
preken, die strijden voor zelfbe-
chikking en onafhankelijkheid van
w politiek en economisch stelsel",
ldus Amin volgens radio-Oeganda.
De Oegandese president heeft ook
e wens te kennen gegeven, dat hij
11 spreken met Aziaten die in Oe-
anda hebben gewoond maar thans
Engeland verblijven. Hij zou dan
eze Aziaten, die hjj in september
972 uit Oeganda zette, willen zeg-
dat zy daar niet gemist worden.
Referendum in
Zuid-Korea
iEOEL President Park Tsjoeng-
lee heeft officieel een referendum
langekondigd over de controver-
iële grondwet van Zuid-Korea. Hij
leeft er de uitspraak aan verbonden
hij zich zal terugtrekken als de
ag afkeurend is. In een toe-
praak voor de televisie zei hij het
eferendum te beschouwen als een
ertrouwensvotum. Het wordt half
ebruari verwacht.
In het afgelopen half jaar zijn de
•testen tegen de grondwet sterk
oegenomen omdat ze de president
>ijna onbeperkte bevoegdheden geeft.
)e wet werd eind 1972 aangenomen
oen in het land de noodtoestand van
:racht was en oppositionele groe-
>eringen hebben meer dan een Jaar
:ampagne gevoerd om ze gewijzigd
krijgen. De Jongste stap van de
iresident heeft woensdag opnieuw
ritiek van deze groepen uitgelokt,
menen dat het geen zin heeft
referendum te houden onder be
staande wetten die het voeren van
lampagnes door politieke groeperin-
5en, individuelen en persinstanties
verbiedt.
Socialisten en de centrum-linkse
volksdemocraten (PFD) hebben haar
afgewezen als ongrondwettige maat.
regel die het proces van democrati-
cering. bedreigt.
De wet werd gesteund door de
communisten en de beweging van de
strijdkrachten die het kabinet domi
neert. De zeven militairen hebben
met de ene communist meegestemd
om de wet er door te krijgen. Twee
van hen, zo is bekend, waren tegen
de eenheidsvakcentrale, maar zij
waren gebonden aan een eerder be
sluit van de opperste raad van de
beweging der strijdkrachten dat de
eenheidsvakcentrale er moest komen.
Zij moet nog de goedkeuring hebben
van de staatsraad, maar aangezien
de strijdkrachten tweederde van de
21 zetels van deze raad bezetten
wordt dit niet als een obstakel ge
zien.
voordat in maart verkiezingen wor
den gehouden. Socialisten en PPD
verwachten dat de verkiezingen hun
een meerderheid zal geven. Zij zeg
gen dat de communisten oneerlijk
voordeel hebben door het monopolie
en de censuur op het nieuws en ma
nipulatie van arbeidscomité's en
studenten. Zij verdenken de commu
nisten ervan af te sturen op een
linkse militaire dictatuur.
Kerncentrales Spanje is van plan
in de periode van 1977 tot en met
1982 twintig kerncentrales te bou
wen met een totale capaciteit van 20
miljard kw. Twee centrales moe
ten in 1977 klaar zijn, twee in 1978,
drie in 1979, negen in 1981 en vier
in 1982. Spanje bezit thans drie
kerncentrales en een zestal is in
aanbouw of zal gebouwd worden
De 17-jarige Bonnie met
haar 18-jarige man Caly
Dixon en hun 12 dagen oude
dochtertje Alisa Marie. De
baby is de jongste mens, die
ooit een pacemaker kreeg. Zij
was op dat moment pas twee
dagen oud. Artsen van het
Memorial ziekenhuis in Long
Beach brachten de pacema
ker in, nadat zij hadden vast
gesteld. dat de baby een ern
stige hartkwaal heeft.
De Socialisten moeten
of zij deei blijven uitmaken van de
voorlopige regering. De socialistische
partijleider Mario Soares zei dat zijn
partij zondag een besluit wil nemen.
..Dit is een fundamenteel debat en
voor ons is het buitengewoon ernstig
dat het project is goedkeurd", zei
hij.
Het is overigens niet waarschijn
lijk dat de socialisten de regerinf
zullen verlaten nu de PPD, waarmee
Soares en de zijnen zich solidair heb
ben verklaard, al heeft laten weten
niet uit het kabinet te zullen stap
pen. Dat gebeurde op een vergade
ring die tot ver na middernacht
duurde. Er werden door PPD-kop
stukken negen lange redevoeringen
gehouden. Telkens werden de spre
kers onderbroken door de menigte
die luid de leus „verkiezingen, ver
kiezingen" aanhief.
Wanneer socialisten en PPD zich
uit de regering zouden terugtrekken
lopen zij het rlsioo dat de commu
nisten en hun sympatisanten alle
machtsposities in handen nemen
ADVERTENTIE
Geef een kleine moeite,voor een groot geluk.
Janssen-Niemeijer
U belt vooreen nieuw leven.
PARIJS tUPI. REUTER) Kar
dinaal Francois Marty, voorzitter
van de Franse bisschoppenconfe
rentie, heeft opdracht gegeven tot
een kerkelijk onderzoek naar de
omstandigheden waaronder de 57-
Jarige mgr. Robert Tort, bisschop
van Montauban, op 16 januari in
Parijs overleed.
De politie trof de stoffelijke res
ten van de bisschop in een Parijs
hotel aan tat door prostituees
wordt gebruikt voor de uitoefening
van hun beroep. De directrice van
het hotel had tegen de politie ge
zegd dat de bisschop op het trottoir
voor het hotel was overleden en
da zij het lijk naar binnen had la
ten brengen in afwachting van de
komst van de politie. Volgens het
politierapport was een in allerijl
ontboden arts tot de conclusie ge
komen dat mgr. Tort aan een hart
aanval was bezweken. Van kerke
lijke zijde is meegedeeld dat de bis
schop plotseling onwel was gewor
den in de Rue du Ponceau, „een
straat in een wijk waar hij van
plan was de avond door te brengen
in de woning van een vriend die
met hem in de oorlog gevangen
heeft gezeten". Een woordvoer
der van het bisschoppelijke bureau
in Montauban, het diocees waar
van mgr. Tort sinds 1970 bisschop
was, liet weten dat
naar Parijs was gegaan om daar
op 16 januari een bijeenkomst van
de bisschoppelijke commissie bij te
wonen.
Het satirische weekblad Le Ca
nard Enchainé dat regelmatig kri
tiek uitoefent op de gevestigde or
de, bracht een verhaal over de om
standigheden van de dood van mgr.
Tort. Hij liet ook weten dat de
vriend die mgr. Tort wilde bezoe
ken, zich nog steeds niet bij de po
litie heeft gemeld. Le Canard En
chainé heeft destijds ook het eerste
verhaal gepubliceerd over de dood
van kardinaal Jean Danielou in de
flat van een nachtclubdanseres. De
kerkelijke autoriteiten beaamden
later dat de kardinaal in de flat
van de nachtclubdanseres was
overleden, maar ontkenden met na
druk dat hij toen iets gedaan zou
hebben 'dat overenigbaar was met
zijn roeping en ambt".
BASIS VANDENBERG Het
Amerikaanse bureau voor lucht- en
ruimtevaart (NASA) heeft van de
basis Vandenberg in Californië een
satelliet van het type „Landsat-?*
gelanceerd.
Een veertig landen en vier inter
nationale organisaties nemen deel
aan dit project dat de Amerikaanse
minister van Buitenlandse Zaken.
Kissinger, heeft omschreven als een
„veelbelovende bijdrage voor een ra
tionele opzet van de produktle".
Het program van de Landsat-2"
heeft betrekking op het onderzoek
van alle hulpbronnen van de aarde
en van zaken als de lucht- en water
vervuiling en de beweging van de
ijsmassa's aan de twee polen.
De 891 kg wegende kunstmaan
moet in een cirkelvormige baan op
920 km hoogte om de aarde draaien.
Stakers weer
aan het werk
in Pamplona
centrum Pamplona zijn gisteren weer
aan het werk gegaan nadat de span
ning was afgenomen doordat 44 mijn
werkers hun bezetting van een potas-
mijn hadden beëindigd. Zij hielden
de mijn 15 dagen lang bezet.
Nog slechts 500 van de in het geheel
naar schatting 20.000 stakers zijn nog
niet naar hun werk teruggekeerd. De
staking was een solidariteitsbetuiging
met de bezetters van de potasmijn.
die dinsdag door een tekort aan voed
sel de mijn verlieten. De politie heeft
geen der mijnwerkers gearresteerd,
die zich in de mijn hadden opgeslo
ten, uit protest tegen de schorsing
van duizend andere mijnwerkers voor
de duur van twee maanden. Tijdens
deze schorsing zou geen loon betaald
worden.
Boete De Spaanse priester Je
sus Echevarria van de parochie van
Onze Lieve Vrouw in Tudela bij
Pampola is beboet met 50.000 pese
tas omdat hij in zijn zondagse preek
sympathie had betuigd met stakers
in Navarra. Een tweede priester
van dezelfde parochie, Alfonso de
Carlos, en een priester van de pa
rochie van de heiligen Cosmos en
Damianus in Abdoain in Navarra,
werden in Pamplona door de poliiie
verhoord voor het uiten
sympathie.
Ontmoeting Vergegenwoordigers
m de Sinn Fein, de politieke tak
van het Ierse Republikeinse leger,
hebben gisteravond op een geheim
gehouden plaats in Belfast een on
derhoud gehad met medewerkers,
van de Britse staatssecretaris voor
Noord-Ieriand, Merlyn Rees.
ONDANG WA'JOHANNESBURG
(DPA/REUTER) Ondanks een
boycot-oproep van de bevrijdingsbe
weging voor Namibië (zuidwest-Afri-
ka), Swapo, heeft 55 procent van de
kiesgerechtigden in Ovamboland deel
genomen aan de verkiezingen van
vorige week, zo hebben functionaris
sen in Ondangwa meegedeeld. Het
stamhoofd Filemon Elifas meent dat
de verkiezingsuitslag ovamboland'op
de weg naar onafhankelijkheid heeft
gezet'. Hij verklaarde dat de uitslag
een zware slag betekent voor Swapo
die onafhankelijkheid voor Namibië
als geheel verlangt en zich verzet
tegen afscheiding en onafhankelijk
heid voor de afzonderlijke stamlan
den.
Anderhalf Jaar geleden had een boy-
cotoproep '-an Swapo tot gevolg dat
slechts 2,5 procent van de kiesgerech
tigden naar c.e stembus kwam.
Nu blijkt dat de Ovambo's Swapo
afwijzen, aldus Elifas. "De laatste
Jaren heeft Swapo zich
lijk bezig gehouden met geweld, be
schadiging van eigendommen, het
aanstichten van arbeidsonrust en
rassenhaat en het ondermijnen van
het gezag van de regering van O-
vambo". Swapowoordvoerder Reuben
Hauwanga zei dat de keizers zyn ge
dwongen naar de stemlokalen te ko
men op straffe van het verlies van
htm banen en medische faciliteiten
en het inhouden van passen die no
dig zijn om Ovamboland te verla
ten om elders in Namibië werk te
zoeken. "Wij gaan door met onze
strijd voor een nieuw Namibië, zon
der huidskleur-barrières, zonder ach
terstelling op grond van ras en zon
der uitbuiting". De verkiezingen wa
ren uitgeschreven voor het kiezen
van een vertegenwoordiging die af
gevaardigden moet sturen naar een
door Zuid-Afrika belegde conferen
tie over de toekomst van Namibië.
de blanken en van de kleurlingen
uitgenodigd.
Swapo stelde de regering in Pre
toria vorige week voor de keus: on
derhandelingen. of guerrilla, totdat
Namibië onafhankelijk zal zijn. Als
een van de voorwaarden voor de
onderhandelingen werd gesteld dat
Zuid-Afrika Swapo aanvaardt als de
enige vertegenwoordiger van het volk
van Namibië.
Droom
In Johannesburg wordt de ver
kiezingsuitslag in Ovambo gezien als
een keuze voor de thuislanden-poli
tiek: onafhankelijkheid voor Ovambo,
los van de rest van Namibië. Rege
ringsleider Elifas, wiens aanzien door
de uitslag belangrijk is gestegen,
droomt al van een 'groot-Ovambo-
land', waartoe ook de stamgenoten
in het zuiden van Angola zuden
moeten behoren. De ongeveer 350.000
Ovambo's vormen de helft van de
bevolking van Namibië. De ongeveer
100.000 blanken zijn in grootte de
tweede bevolkingsgroep. De Zuidafri-
kaanse plannen voorzien in 10 stam
landen, een gebied voor de blanken
en een voor de kleurlingen. Zuid-
Afrika bestuurt het gebied krachtens
een mandaat van de volkenbond,
maar de Verenigde Naties hebben
Zuid-Afrika herhaaldelijk van het
mandaat vervallen verklaard.
Premier John Vorster van Zuid-
Afrika en acht leiders van de zwar
te thuislanden zijn gisteren bespre
kingen begonnen over de toekomst
van de vijf miljoen negers die nu
in 'blank gebied', voornamelijk ste
den, wonen. De acht hebben tevo
ren onderling overlegd.
Het Zuidafrikaanse regeringsbeleid
voorziet in een verdeling van het
land in 'blank gebied' (87 procent
van het totale grondgebied) en negen
stamlanden, die geleidelijk onafhan
kelijkheid zullen krijgen.
WENEN Een dertigtal Koerdi
sche studenten is gisteren de
Zweedse ambassade in Praag bin
nengedrongen om de vrijlating af
te dwingen van een collega-student
die door de Tsjechoslowaakse auto
riteiten was gearresteerd. Zweedse
diplomaten slaagden erin de man
vrij te krijgen.
De studenten bleven ook daarna
nog in het ambassade-gebouw én
vertrokken pas. nadat ze de verze
kering hadden gekregen dat ze
niet uitgewezen zullen worden naar
Irak. Ook hun vrijgelaten collega,
Fadil Rash, kreeg die verzekering
van de Tsjechoslowaakse autoritei
ten. Hij was aangehouden omdat
hij pamfletten uitdeelde over de
strijd van de Koerden in Irak. Een
van de studenten beklemtoonde dat
hun actie alleen tot doel had uit
wijzing naar Irak te voorkomen, en
dat ze Tsjecho-Slowakije niet wil
den verlaten.
In Londen verklaarde een woord
voerder van de "Democratische
partij van Koerdistan" dat de be
trokken student op 20 Januari was
gearresteerd en dat zijn vrouw te
horen had gekregen dat hij zou
worden uitgewezen naar Irak. Met
dezelfde bedoeling zou de Tsjecho
slowaakse politie zoeken naar zeven
andere studenten die in Praag of
Bratislava studeren. In december
zou een student inderdaad naar
Irak zijn overgebracht. "Twee an
deren ontkwamen aan deportatie
door naar West-Berlijn te vluch
ten"..
Het werd niet duidelijk waarom
de studenten de Zweedse ambassa
de hadden uitgekozen voor him ac
tie.
ADVERTENTIE
c&L geeft gegarandeerd 10 jaar
lang hoge, belastingvrije, rente-
op-rente als u nu een Verzekerd
Groei projekt3neemt.
Uw verzekeringadviseur weet er
