Markt hoort in
hart van stad
Deense
krant
schrijft
over
Leidse
markt
'n /job/penge/for
Haves: Markedsplads
Onskes: Gode kraefter
W
Kleurrijke schakel tussen
twee winkelstraten
Japie Stikkelorum Hugo van Rooyen Hendrik Slijkhuis
Na
ha
\èa
ZATERDAG 11 JANUARI 1975
De Leidse markt trekt ndet al
leen plaatselijke belangstelling.
Vorige maand verscheen in "Po-
litiken", een Deense krant, een
artikel over de warenmarkt in
de Sleutelstad. Onze redakteur in
Alphen aan den Rijn, Henk de
Kat, zorgde voor de vertaling
van het stuk.
LEIDEN - HOLLAND "In Leiden, met ongeveer 100.000
Inwoners, is er markt op woensdag en zaterdag, kilometers
lang in de straten en langs de grachten rond de Hooglandse
kerk. Het is zowel een feestelijk gezicht als een interessante
economische aangelegenheid want je kunt er bijna alles ko
pen voor weinig geld.
Aangezien het gemeentebestuur van kopenhagen niet ge
porteerd is van vrije straathandel ondanks positieve aan
bevelingen van zowel het Ministerie van Justitie, de Con
sumentenbond als de VW is het voor de inwoners van
Kopenhagen wel eens goed om te weten wat zij missen.
Omdat de straatmarkt een hoop schakels in'de tussen)-
handel overslaat, kunnen de standwerkers goedkope, verse
levensmiddelen aanbieden: groenten, fruit, vlees, vis zuivel -
produkten, brood enz. Er worden ook tal van andere zaken
verhandeld: bloemen, keukengerei, gereedschap, kleding,
boeken, ook pornografie en dat allemaal terwijl een door
een pony getrokken straatorgel deuntjes ten gehore brengt
als de Brabantse polka.
De overheid in Holland hanteert in tegenstelling tot die
in Denemarken twee belastingtarieven; zestien procent in
het algemeen, maar slechts vier procent voor levensmiddelen.
En aangezien kassa's en zulke nieuwerwetse rekenapparaten
niet worden gebruikt op de levensmiddelen-markt, kan het
wel eens zo zijn dat de handelaar vergeet die vier procent in
rekening te brengen. Ook dat kan er toe bijdragen dat de
klanten bij duizenden hun inkopen doen op de markt.
Ruwweg geschat dekt de straathandel in Holland ongeveer
15 procent van de levensmiddelenhandel. In geld uitgedrukt
is deze detailomzet dus minder, dan in landen met een over
wegende winkelverkoop. Dat is één van de redenen waarom
het bruto nationaal produkt per inwoner in Holland, een paar
honderd dollar lager ligt dan in Denemarken.
Een andere oorzaak voor dat bruto nationaal produkt zit
'm in de beenspieren van de Hollandse vrouwen. Het zijn na
melijk de vrouwen die zorgen voor het thuis brengen van de
ingekochte marktwaar: per fiets, natuurlijk. Van de Hollan
ders begeeft 24 procent zich op de fiets naar het werk. Onder
het werkend deel van de bevolking bevinden zich echter niet
veel vrouwen: slechts 23 procent, tegen 40 procent van de
arbeidsbevolking ln Denemarken.
Maar daar staat tegenover dat de Hollandse vrouwen voor
het vervoer zorgen, niet alleen van de marktwaar, maar ook
van de kinderen die naar de kleuterschool moeten. De dames
fietsen zijn voor deze taak voorzien van enorme tassen, man
den en kinderzitjes".
LEIDEN Leidse winkeliers lopen gere
geld te hoop tegen renovatie- en verkeers
plannen van het gemeentebestuur. Via het
Leids City Centrum wordt dan met nadruk
gewezen op het belang dat de winkeliers in
de Leide binnenstad hebben bij een goede be
reikbaarheid. De gevestigde handel is bang
dat de klanten weg zullen blijven en naar de
grote supermarkten zullen rijden, omdat ze
daar kunnen parkeren. Maar niet alleen de
winkeliers hebben het moeilijk. Er is nog een
ander deel van het midden- en kleinbedrijf
dat in het gedrang lijkt te komen. Dat is de
ambulante handel, of liever gezegd de markt
en straathandel.
Door Joop Maat
Foto's Jan Holvast
Ook voor de marktbandelaar stij
gen de onkosten, terwijl de verdien
sten alleen met zeer veel moeite die
stijging bij kunnen houden. Hoewel
het er nog niet naar uitziet, dat de
verdiensten zó slecht zijn dat vele
marktkooplieden hun handel moe
ten staken, heeft de Centrale Vereni
ging voor de Ambulante Handel de
ze week een open brief aan de ge
meenten gestuurd, waarin er op aan
gedrongen wordt de marktgelden niet
verder te verhogen. Marktgeld is in
feite de huur die de koopman aan
de gemeente moet betalen voor de
grond, waar hij een kraam op zet.
En dat is nog maar een begin, want
daarbij komt nog de huur van zijn
personeelskosten, enz. Volgens de
handelaren liggen de kosten gemid
deld op f1000 a f1200 per maand.
Dat moet terugverdiend worden door
een hogere omzet.' Als het dan zo
als de afgelopen tijd het geval was
maanden achter elkaar regent,
komt er van die grotere omzet niet
veel terecht.
Daarom waarschuwt de Centrale
Vereniging voor de Ambulante Han
del de gemeenten alvast maar. Want
bij de Vereniging is men zich zeer
goed bewust van de belangrijke funk-
tie die de markt vervult. "We zullen
dan ook niet accepteren dat men on
ze boterham nog verder in gevaar
brengt", zegt Ben Zonderop, secre
taris van de Vereniging, en zelf ook
iedere zaterdag met z'n kraam op
de Leidse markt aanwezig. Hij ver
volgt: "De markt heeft zich kun
nen handhaven dank zij het aan
passingsvermogen en het harde
werken van de koopman. En daarom
zullen we ons met kracht verzetten,
wanneer er een aanslag op ons le
vensonderhoud wordt gepleegd".
Volgens de heer Zonderop wordt de
betekenis van de markt nog te vaak
onderschat. "Onze tak van handel,
trekt nog altijd zeer veel publiek.
De markt blijkt de mensen toch
meer aan te spreken dan die grote
supermarkten". De Leidse markt,
wordt volgens hem 's zaterdags
door zo'n 40.000 mensen bezocht.
"Maar als we willen dat dat zo
blijft, zal er gezorgd moeten worden
voor een goede bereikbaarheid van
de markt", aldus de heer Zonderop.
"Daarom zou het doorgaan van de
renovatieplannen voor de binnenstad
fataal zijn, wanneer er ondertussen
niet voor voldoende parkeergelegen
heid gezorgd wordt. Gebeurt dat niet,
dan zal niet alleen de markt, maar
de hele Leidse city ernstig te lij
den hebben onder de renovatie van
het centrum."
Uit de woorden van de heer Zon
derop blijkt het belang, dat markt
en winkels hebben bij eikaars aan
wezigheid. In het verleden is de ver
houding tussen de gevestigde en de
ambulante handel niet altijd evea
goed geweest, maar de laatste Jaren
is daar verandering in gekomen. In
een heleboel plaatsen hebben win
keliers zelfs om vestiging van een
markt gevraagd, omdat zij ingezien
hebben dat de markt eerder de aan
trekkingskracht van een winkelcen
trum vergroot dan een gevaarlijke
concurrentie betekent.
Ben Zonderop: "Ik geloof dat de
hele Leidse city tevreden kan zijn
over de ligging van de markt, want
zij verbindt de twee belangrijke win
kelcentra, de Haarlemmerstraat en
de Breestraat. Daarom ben ik van
mening dat de marfctenroute zoals
die nu is. ook in de toekomst zo moet
blijven. Ook al staat de markt zui
ver markttechnisch gezien op een
onmogelijke plaats".
De direkteur van de gemeentelijke
markten, de heer F. van Overmeire,
is het volledig eens met de heer Zon
derop. "De markt vervult een erg be
langrijke fumktie in de binnenstad",
aldus de heer Van Overmeire, "en
het verdwijnen van de markt zou
een enorme klap voor het centrum
betekenen. Want de markt Is on
verbrekelijk verbonden met de ge
vestigde handel".
Ook de heer Van Overmeire is
van mening dat er ten behoeve van
de bereikbaarheid meer parkeerge
legenheid rondom het centrum zou
moeten komen, maar anderzijds ge
looft hij toch ook niet "dat het nodig
is om de auto vlak voor de markt
kraam te kunnen neerzetten". Wel
wijst hij erop. dat de marktkoopman
die direkt afhankelijk is van het
transport, vaak klaagt over gebrek
aan ruimte voor zijn wagen.
Zoals bekend zal in september de
Breestraat voor de duur van een
Jaar worden afgesloten. Die afslui
ting geheel of in gedeelten, dat
staat nog niet vast is noodzakelijk
om er nieuwe riolering aan te leg
gen. De winkeliers in de Breestraat
en de naaste omgeving vrezen ern
stig voor hun boterham als de af
sluiting doorgaat.
De renovatie van de riolering in
de binnenstad zal ook voor de markt
grote problemen gaan geven", aldus
Ben Zonderop. "want de werkzaam
heden beginnen in de Breestraat,
maar daarna komt de Nieuwe Rijn
aan de beurt. We hebben voorgesteld
om de marktkramen die nu op de
Nieuwe Rijn staan tijdens de reno
vatie van dat gedeelte aan de over
kant van het water te plaatsen. Op
de oude marktenroute dus. Dat geeft
natuurlijk wel weer verkeersproble
men, maar die zijn voor een deel
op te lossen door het verkeer meer
over de city-ring te leiden. Boven
dien zou er in de Breestraat, die dan
al gerenoveerd is, tijdelijk weer
tweerichtingsverkeer ingevoerd kun
nen worden".
Een andere mogelijkheid ligt vol
gens de heer Zonderop in het ver
plaatsen van een deel van de markt
naar de Kaasmarkt, die daar dan
wel geschikt voor zou moeten worden
gemaakt. "Ook bij een verplaatsing
van de markt blijkt het belang van
de ambulante voor de gevestig
de handel. De werkzaamheden aan
de Nieuwe Rijn gaan ongeveer een
jaar duren. Als de markt daar dan
ook nog eens weg gaat, zou dat wel
eens de doodsklap kunnen worden,
voor de winkels aan de Nieuwe Rijn"
zegt de heer Zonderop.
Volgens de direkteur van de
Dienst Warenmarkten, de heer Van
Overmeire, zal het wel niet zo'n
vaart lopen met de renovatie van de
Nieuwe Rijn. Hij zegt: "Eerst komt
nog de renovatie van de Bree
straat. Dat begint pas eind van dit
jaar en gaat een Jaar duren. Dus het
werken aan de walkanten en de rio
lering van de Nieuwe Rijn kan nog
wel even op zioh laten wachten".
De heer Van Overmeire legt er
de nadruk op, dat er desondanks al
uitgebreid overleg wordt gevoerd
tussen de ambulante handel en de
gemeente, om te zijner tijd een pret
tige oplossing te kunnen vinden. Wel
is het volgens hem onvermijdelijk,
dat de markt tijdens de werkzaamhe
den op de Nieuwe Rijn daar geheel
of gedeeltelijk zal moeten verdwij
nen. "De kooplui diie daar weg moe
ten kunnen natuurlijk niet naar de
Groenoordhal", aldus de heer Van
Overmeire. "en ook de Kaasmarkt^
is niet zo erg geschikt voor de',
Leidse markt. De markt dient dan
niet meer als verbinding tussen de
Haarlemmerstraat en de Bree-"'
straat".
"Maar wat de oplossing ook zal'
worden, ik zie het niet zo somber"
in voor de Leidse markt. Ik ben zelfs
optimistisch over de toekomst van"
de markt. Want het is buiten twijfel^
dat de markt na de renovatie op de
Nieuwe Rijn terugkomt. En het,
publiek zal echt wel naar de markt'
in het centrum van de sta,d blijven;1
komen. Want de consument zal het'
met me eens zijn dat de markt daar
'hoort en daar ook moet blijven".
"Japie". Staat een jaar of der
tig op de Leidse markt. Handelt
in textiel.
"De markt ligt te veel verspreid.
Ik zou het liefst een groot vier
kant terrein willen hebben, liefst
overdekt. Dat terrein zou wel in
of dicht bij het centrum moeten
zijn, want je moet de markt wel
in het centrum houden. Daar ko
men de mensen, die lopen alle
maal langs de markt. Bovendien
is het centrum al sinds jaar en
dag de plaats waar de markt ge
houden wordt.
Je hoort vaak zeggen dat de
Leidse markt zo gezellig is. Dat
is ook wel zo, maar ik zie Leide-
naars die op de markt in Katwijk
of Oegstgeest hun inkopen komen
doen. Er is hier nou eenmaal niet
voldoende parkeerterrein.
Gelukkig ben ik niet alleen
meer op de Leidse markt aange
wezen. Ik sta tegenwoordig ook
in KatwijkNoordwijk en Oegst
geest. Het 'marktgeld vind ik be
hoorlijk hoog. Voor 1 marktdag
betaal ik ongeveer 500 gulden per
jaar. Aan kraamhuur ben ik per
marktdag ongeveer 100 gulden
per maand kioijt. De onkosten
worden te hoog, en de verdien
sten blijven daarbij achter.
Nee, er moet hier een mooie,
goede markt komen. Anders is
de Leidse markt binnen een jaar
of vijf gedoemd te verdwijnen.
Vooral als ze ook nog eens die
walkant gaan restaureren."
Hugo van Rooyen. Al 53 jaar op
de Leidse markt. Handelt in zui-
velprodukten en aanverwante ar
tikelen
"Ik sta nu al jaren op de Nieu
we Rijn. Volgens mij lag de oude
markt, zoals die vroeger was, veel
gunstiger. Nu ligt de markt vol
gens mij veel te veel verspreid.
Vooral 's zaterdags is het daar
door nogal rommelig.
Wat die renovatieplannen be
treft: de renovatie van de Bree
straat zal voor ons wel niet zo'
veel uitmaken. Het verkeerspro
bleem wordt er misschien nog wat
groter door, maar op het ogenblik
kunnen de mensen hun auto toch
óók niet kwijt. Voor de renovatie
van de Nieuwe Rijn ben ik niet
zo bang. Dat kan nog wel twintig
jaar duren, voordat ze daar aan
beginnen.
Ik vind het wel erg belangrijk
om de markt in het centrum van
de stad te houden. Daar zijn ook
de grote warenhuizen, waar de
mensen hun inkopen komen
doen. Daar moet je als markt
dicht bij zitten. Bovendien is de
markt al vanouds in het centrum
gevestigd, en daar moet-ie blij-
Het marktgeld vind ik hoog zat.
Ik betaal daar f 510,- per jaar
aan. Voor een drukke zaak als de
mijne is dat niet zo'n probleem,
maar het is veel geld voor iemand
die hier met één kraampje zijn
brood moet verdienen"
Hendrik Slijkhuis. Al bijna der
tig jaar op de Leidse markt aan-
wezig. Handelt in groenten en
fruit.
"Ik ben best tevreden met mijn
standplaats, 's Woensdags sta ik
op de Nieuwe Rijn, 's zaterdags
op de Hooglandse Kerkgracht.
Verder sta ik op de markt in
Noordwijkerhout en IJmuiden.
Want door het ontstaan van de
buitenmarkten is de toeloop op
de Leidse markten wel minder ge
worden, vooral op woensdag. Voor
de zaterdag geldt dat eigenlijk
niet. De zaterdagmarkt is voor
ons echt goed. Daar heb ik niet
over te klagen.
Of de markt ook buiten of aan
de rand van de stad zou kunnen
H floreren, zal de tijd moeten leren.
Maar ik zou niet graag uit het
centrum weggaan. Je weet wat je
hebt, maar je weet niet wat je
terugkrijgt. Bovendien is de bin
nenstad een veel gezelliger,
plaats voor een markt. De markt,
hoort gewoon in het centrum.
De kosten zijn bijzonder zwaar
geworden. We moeten marktgeld
betalen, maar ook kraamhuur,
personeels- en transportkosten.
Toch geloof ik dat we voorlopig
ons brood nog wel kunnen ver-
mm. dienen op de markt. Vooral als
t$% het weer een beetje goed blijft.
mil Ondanks het slechte weer vind
WË ik toch dat oen markt niet over
dekt hoort te zijn. Dan wordt het
een warenhuis, en is het geen
echte markt meer. Volgens mij
hoort de markt buiten."
IIIHUI'li l -iW|WMpil
