Kerstmis
van
Bastogne
De Zwarte
QQQI
Stadje
beheert
erfenis
van de
roem
DINSDAG 24 DECEMBER 1974
PAQINA u
Net als toen ligt er sneeuw in de Grand-Rue van Bastogne.
Het is een brede straat met haast uitsluitend slagerswinkels.
De vitrines zijn vol met hammen, worsten en pasteien, hoog
opgestapeld, met noten en kerstgroen ertussen. Sommige sla
gers hebben ook foto's uitgestald: grofkorrelige platen van die
zelfde Grand-Rue, 30 jaar geleden. Besneeuwd puin, gehavende
tanks en toegedekte lichamen van dode of gewonde soldaten.
Bastogne houdt de herinnering aan
december 1944 levend, t Is de der
tigste verjaardag.
We horen op het stadhuis dat er
overmorgen alweer twee Amerikaan
se generaals op bezoek zullen komen
In het Ardennenstadje. Als de plaat
selijke krant bericht dat hun namen
Daniel Strickler en James Rosbo-"*
rough zijn, gaan vele burgers van
Bastogne in him boeken opzoeken
wat voor dienstrang die twee toen,
in '44 hadden, by welk onderdeel ze
zalen en hoe en waar ze gevochten
hebben.
Iedere pelgrim krijgt de volle aan
dacht in Bastogne. vooral in deze
Adventsdagen. Ook Strickler en
Bosborough zullen straks vrijwilli
gers genoeg ontmoeten, die voor hen
uit. door de sneeuw op de heuvels
en in de bossen rond het stadje, het
spoor terug zoeken.
„Wij beheren de erfenis van de
roem" - zo verklaren ze in Bastogne
die toegewijdheid. Een beheer, dat
nu al 30 jaar bijna alle dagen vergt.
Het stadje werd er welvarend van;
zon 200.000 bezoekers per Jaar doen
met z'n allen een flinke besteding.
Waarom die ve'- bezoekers?
„Zeg maar dat Bastogne het Water
loo van Hitler was", beweert men in
het stadje, „hier en rondom ligt de
grond, waarop de Amerikanen de
grooiste veldslag in hun geschiede
nis hebben geleverd.
Dat moet blijvend herdacht worden.
Op het vierkante plein aan het eind
van de Grande-Rue staat een Sher-
mantank, met er achter een hoge
kerstboom. Hoewel ze met oplichten
de sneeuw bedekt zijn, vormen ze
samen het symbool van wat men ln
Bastogne de Zwarte Kerstmis van 44
noemt.
Kerstroos
Men zou het later Hitiers laatste
stuiptrekking noemen: het onver
wachte offensief, dat hij op 16 de
cember 1944 met 250000 soldaten,
19.000 stuks geschut en 970 tanks in
het gebied van de Ardennen begon.
Nadat de geallieerden in Juni in
Normandie him bevrijding van het
Europese vasteland begonnen waren,
en in bijna geheel Frankrijk en Bel-
gie en de twee zuidelijke provincies
van Nederland de Duitsers terugjoe
gen, was tegen de winter een front
lijn bereikt, die vrijwel langs de
grens tussen Duitsland en Belgie/-
Luxemburg liep.
Hier was een rustpauze in de geal
lieerde opmars. Men maakte zich
over de nog komende acties niet
veel zorgen. Veldmaarschalk Mont
gomery had nog onlangs gezegd dat
„de Duitsers niet meer tot groot
scheepse offensieve acties bij mach
te waren'.
Hitier echter, die het grondgebied
van zijn rijk zag ineenschrompelen,
beoordeelde zijn gevechtskracht an
ders. HU besloot alles op een kaart
te zetten. ,Jk ga tot de aanval over",
had nij tegen zijn generaals gezegd,
"door de Ardennen, over de Maas en
dan aar Antwerpen
Die krijgsonderneming zou „Opera
tie Kerstroos heten; op 16 december,
's morgens om iilaf zes, werd hij
langs de hele frontlijn met zwaar
artillerievuur ingezet. En slaapdron
ken zagen de Amerikanen drie Duit
se legers op zich afstormen.
De pantserspitsen sloegen bressen ln
de geallieerde linie; in drie kolonnes
trokken ze door de Schnee-Eifel,
naar St. Vith en naar het belangrij
ke wegen kruispunt dat Bastogne
heette.
Onder het vuur van de Duitse ka
nonnen reorganiseerden de ge
schrokken Amerikanen zich, onder
tussen alsmaar terrein prijs gege-
vend. Eisenhower, de geallieerde
opperbevelhebber, zag het grote be
lang Bastogne te behouden en zond
Door
Aad Wagenaar
troepenversterking.
In Bastogne, waar het hoofdkwar
tier van het 8ste korps van het 1ste
Leger was, kwam op 18 december
het Combat Command B van de 10e
pantserdivisie aan. De volgende
nacht voegden zich de veteranen
van de 101ste Airborne Division
(luchtlandingstroepen, die vooral in
Normandie roem verwierven) bij de
verdedigers van Bastogne.
Op 21 december hebben de Duitsers
de stad omsingeld. Voor 18.000 Ame
rikaanse soldaten en 3000 burgers
van Bastogne begint dan een beleg,
dat zeven dagen zal duren. In die
week is het Kerstmis.
Dansen
„Die Kerstavond van 1944... moet ik
dat alweer vertellen...?
Charles Govaerts, de waarnemend
burgemeester van Bastogne kijkt
wat moeilijk. Maar Simone Schnjitz,
de gemeente-voorlichtster, knipoogt
naar ons. Voordat ze ons naar Hotel
Lebrun bracht, waar we de burge
meester na een lunch kunnen tref
fen, had ze gezegd dat niemand in
Bastogne ooit moe wordt van de
cember '44 te verhalen.
En zeker niet Charles Govaerts. Hij
was in 1944 een Jonge huisarts. „Ik
had de stad niet verlaten," begint hij
maar te vertellen, „er was te veel te
doen. Alle kelders in de stad waren
vol met biddende mensen, veel wa
ren ondervoed en vooral bij de ou
deren bezweken er onder de stress.
Ik schat dat alleen de spanning al
zo'n dertig, veertig doden heeft ge
kost. Maar die avond van de 24ste,
de Kerstavond, was ik thuis, samen
met familieleden en acht Amerika
nen. Ik had gezegd: je kunt alleen
maar overleven door te bleven le
ven, zo simpel. Die avond hebben
wij dus gewoon het Reveillonsfeest
gevierd. Met parachutes hadden we
alle ramen dichtgemaakt, myn
vrouw had koeken gebakken en ik
had wijn verwarmd. Met een oude
pathéfoon hebben we dansmuziek
gespeeld. Die nacht is er drie keer
zwaar gebombardeerd. Dan vluchten
we naar de kelder en als het daarna
weer stil werd, gingen we weer naar
boven, ruimden het puin weg en
dan dansten we weer verder. Pas bij
het laatste bombardement zijn we
in de kelder gebleven. Maar toen
was het al vier uur in de ochtend
en was het feest toch al gedaan."
Nuts
In de Kerstnacht en op le kerstdag
wordt Bastogne het zwaarst bestookt.
Twee dagen vóór die heftige Duitse
aanval had generaal Anthony Mc-
Auliffe, bevelhebber van de belegerde
stad, een Duits ultimatum verwor
pen. Als antwoord op de Duitse eis
tot overgave stuurde hij zijn vijand
een briefje terug met daarop slechte
één woord: Nuts!
(Kolder, val dood, loop naar de hel -
deze en andere betekenissen kan
men in het vierletterige Amerikaan
se woordje vinden).
Vandaar dat Bastogne zijn
Nuts-museum heeft. Het is gevestigd
in een smal pand bij de Place Mc
Auliffe en zeer schamel ingericht.
Te schamel, vinden ze zelf in Bas
togne; eigenlijk op het genante af.
„Maar dat schamele heeft zijn lang
ste tijd gehad!" zegt onze gids Simo
ne Schmitz. We ploegen door de
sneeuw de stad uit, naar de heuvel
die Mardarsson heet. Daarop is een
kolossaal gedenkteken gebouwd, in
de vorm van een ster met vijf pun-
.ten. Op de buitenmuren staan de
namen van alle eenheden, die aan
Bastogne is één groot museum
van het Ardennenoffensief. Op
de foto boven het Memoriaal op
de Mardasson-heuvel. De foto
links is genomen tijdens de kerst
dagen van 1944, toen het Duitse
offensief in volle hevigheid woed
de. En zo ziet Bastogne er nu uit
(foto onder). Charles Govaert
staat hier bij de Shermantank op
het vierkante plein bij de Grand
Rue: het symbool van Zwarte
Kerstmis.
de Ardennenslag hebben deelgeno
men. Op een hoogte van 12 meter is
een wandelgang, vanwaar men naar
de voormalige slagvelden kan kUken.
Niet ver van het memoriaal steekt
een houten koepelconstructie uit de
sneeuw. „Kijk", zegt Simone Schmitz
trots, daar ziet U ons nieuwe mu
seum in aanbouw. Daarover zal men
niet meer klagen kunnen".
Het museum gaat 23 miljoen fran
ken kosten (circa 1.6 miljoen gul
den) en wordt voor 80% door de
staat betaald. Ook in Brussel dus
voelt men zich verplicht de erfenis
van de roem te beheren.
„Maar we hebben tien jaar aan die
subsidie moeten trekken," zegt Simo
ne Schmitz, „en als de burgemeester
zijn Bastogne niet steeds naar voren
bracht, was er nog niets geweest".
Mevrouw Schmitz brengt ons daarna
naar een smalle landweg, die naar
het dorpje Assenois leidt. Hier, aan
de gemeentegrens van Bastogne
staat een kleine bunker. Hij mar
keert het punt waar in de namiddag
van Tweede Kerstdag de voorhoede
van de 4e Tankdivisie van gene
raal Pattons leger de verdedigers
van Bastogne bereikte, het begin
van een ontzet.
De Duitsers, die toen overal elders
in de Ardennen zware klappen kre
gen, bleven Bastogne bestoken.
Vooral op 3 en 4 Januari vielen ze
zwaar aan. Op 18' januari echter
eindigde de Slag van Bastogne in
een Amerikaanse overwinning. Nog
een week later waren alle Duitse
troepen teruggedrongen op hun uit
gangsposities.
In de strijd in de Ardennen sneu
velden, raakten gewond of vermist
76.980 Ameriknen. Aan Duitse kant
sneuvelden ongeveer 12.000 soldaten.
Hitler had zijn laatste kaart ver
speeld. Bastogne werd een pelgrims
oord. „De Amerikanen komen het
hele jaar door," zei Simone Schmitz,
„en je ziet ze blindelings door het
bos naar hun schuttersputje lopen,
waar ze toen half bevroren in geze
ten hebben. En soms komen er ook
wel D uiteers..
