Groenevelt moet zich, op kleine schaal, 'waarmaken' Lezers schrijven Door C. J. Rotteveel WINKELS IKOR EN ZD.-4FRIKA Zin in Twin. DONDERDAG 12 DECEMBER 1974 „De Industriebond NW heeft de oorlog aan het kapitalisme ver klaard", aldus schrift „Elsevier" over een discussienota va>n voorzitter Arie Groenevelt en de zijnen. De bond mikt op een tussenvorm van het communistische systeem en het Joegoslavische stelsel. „Wie ooit in O est-Europa is geweest, weet dat de arbeiders het daar aanzienlijk slech ter hebben don in het „kapitalisti sche" Westen. „Uit recente onder zoekingen is gebleken", aldus gaat het blad verder, „dat driekwart van de werknemers in Nederland tevre den is met de baan die zij vervuilen. Er kleven uiteraard bezwaren aan de vrije ondernemingsgewijze produktie, maar aan elk systeem zijn bezwaren verbonden. De Industriebond NW zou met deze discussienota de ar beiders wel eens meer van zioh kun nen vervreemden dan de heer Groe nevelt denkt. Nu is al tijdens de besprekingen in de bondsraad van de industriebond gebleken, dat sommige leden uit latingen in de nota te generaliserend en te demagogisch vonden. De heer Groenevelt heeft daar tegenover ge steld dat hij er weinig voor voelde met doorwrochte plannen te komen, omdat die meestal toch onder in de kast terecht komen. Wij geloven dat de heer Groenevelt niet met een goed doordacht plan kón komen, om dat hij de samenleving d<ie hij pre dikt zelf niet goed voor ogen heeft. De heer Groenevelt gaat zich hoe langer hoe meer ontwikkelen tot een demagoog, die de huidige maat schappijstructuur omver wil schop pen en zijn kreten alleen maar kan onderstrepen met scherpe aanvallen op het „vuige" kapitalisme. De heer Groenevelt vormt niet alleen een ge vaar voor de Nederlandse samenle ving maar vooral voor het NW zelf. WU kunnen ons namelijk niet voor stellen dat het NW zijn geloofwaar digheid in de Nederlandse ^menie- ving wil verliezen door de radicali sering die de heer Groenevelt voor ogen heeft I Zwakke opzet waarin de nacht verdrongen werd door een dag van licht. Hij was een geniale knutselaar, die van het een op het ander kwam, van de gloeilamp op de elektrische centrale, en ver moedelijk verbaasd stond toen hij zag wat er uit zijn geknutsel was gegroeid- Maar kom aan. we aanvaarden even dat er wèl lieden zijn „met etn droom". De heer Groenevelt droomt van een nieuwe maatschappij, „een tussenvorm van het communistische systeem en het Joegoslavische stel sel", zoals „Elsevier" zegt. Daar leg gen we ons even bij neer. Maar waar we ons.noodt ofüe nimmer bij mogen neerleggen is, dat Groenevelt en de zijnen die droom" trachten te ver zijn gebreken), leve de nieuwe struc tuur, waarbij niemand, ook de heer Groenevelt niet, van tevoren kan zeggen hoe die uitvalt. In zijn pro- fetenwaon blijkt de voorzitter van de Industriebond te lijden aan gevaar lijke zelfoverschatting. Groenevelt en Muller De heer A. Groenevelt maakt dezelf de kapitale fout als Oarel Muller, in diens streven naar nieuwe behande lingsmethoden in de khniek „Den nendal". Daar moest, inplaats van een proef op kleine schaal met niet meer dan zo'n vijf patiënten, een hele inrichting „omgeturnd" worden. Toen bleek, dat er ontoelaatbare te kortkomingen aan die nieuwe mettho- wezenlijken op een manier, die in de meest letterlijke zin van hot woord alle grenzen te buiten gaat. Mijn be zwaar ik ben dat nog niet eerder tegengekomen geldt de wijze van aanpakken, die de Industriebond wil toepassen. Wat Groenevelt en de bond willen Is het op grootscheepse wijze „omturnen" van een maat schappij, die naar hun mening niet goed functioneert. Niet tegén dat streven naar verandering richt zich mijn bezwaar, w 1 tegen de mas sale aanpak. Op kleine schaal Tot zover deze reaotie van „Elseviers Magazine". Ik zou daar nog iets aan willen toevoegen. Naar het mij voor komt is het zwakke punt in de op zet van Groenevelt en de zijnen, dat zij een vage theorie massaal wensen te verwerkelijken, zonder de zekerheid te kunnen geven dat die een succes wordt. De heer Groenevelt heeft „een droom", zoals dat tegen woordig in de linkse terminologie heet. Nu is het .hebben van een droom" op zichzelf al een dubieuze zaak. Ik ben namelijk van mening, dat de vooruitgang niet te danken is aan „dromen", maar aan zoeken naar en vinden van oplossingen voor opduikende problemen. Edison heeft niet „gedroomd" van een wereld, In elk bedrijf van enige omvang be staat een afdeling onderzoek (re search), waar gepoogd wordt nieuwe wegen te vinden voor de produktie of nieuwe produkten worden onder zocht. In die bedrijven lopen men sen rond „met een droom", om die uitdrukking toch nog maar eens te gebruiken. Maar men zou de direc teur voor volslagen gek verklaren, die de „dromer" gelegenheid zou ge ven het gehele bedrijf te veranderen in een poging een nieuwe produk- tiemethode te vinden of een nieuw pradukt te vervaardigen. Dat gebeurt eerst op kleine schaal in de afdeling onderzoek. Als daar bevredigende re sultaten worden verkregen, vindt er op beperkte schaal toepassing plaats in het bedrijf zelf. En als dan alles vlot verloopt, wordt het nieuwe ele ment in het gshéle bedrijf toegepast of vervaardigd. Men gaat dus stap voor stap verder: de proef neemit steeds groter vormen aan. Nu zou men mogen verwachten dat Grpenevelt en d)e zijnen van die methode geleerd zouden hebben dat ook hun dromen geleidelijk verwe zenlijkt dienen te worden, aangeno men dat er tussentijds geen ernstige bezwaren rijzen. Maar nee. weg met het „kapitalisme" (ongetwijfeld met den kleefden, zakte het hele plan onder druk van openbare mening en overheid als een kaartenhuis in el kaar. Zonder ook maar iets van .Dennen- dal" te hebben geleerd, wil Groene velt hetzelfde recept zowaar op de hele Nederlandse maatschappij toepassen. Héél Nederland wordt Groen evetls „proeflokaal". Op zoek naar een korte omschrijving zou men terecht kunnen .komen bij het woord .megalomanie", grootheids waan, maar dan in deze zin, dat Muller en Groenevelt hun .dromen" ineens op massale wijze willen toe passen zonder proefneming op klei ne schaal. De heer Groenevelt maakt het helemaal bont door maar liefst een gemeenschap van veertien mil joen mensen „om te turnen". Nader beschouwd zou ik het hierboven ge bruikte woord .megalomanie" liever' vervangen door een woord van eigen constructie: microfofoie, angst voor het kleine, waarmee ik bedoel, dat beiden eon hoogst zonderlinge vrees aan de dag leggen voor proefnemin gen van beperkte omvang. Uitdaging Wie mij vraagt waar die angst van daan komt, kan ik geen antwoord ge ven, Misschien gaat heft hier om po gingen het tekort aan scheppend vermogen te overschreeuwen. In elk geval mag men van Groenevelt ei sen, dat hij eerst eens op kleine schaal bewijst dat hij het bij het rechte eind heeft. Nog altijd ligt er een voorstel op tafel van de Leidse hoogleraar prof. mr. N. E. H. van Esveld, die in maart 1972 een proef neming bepleitte, „waarbij vakbon den, sociologen en serieuze critici van de westerse ondernemingen bedrij ven opzetten naar eigen inzicht, ka pitaal aantrekken op eigen voor waarden, medewerkers aanstellen op basis van zeggenschap van onderaf en waarbij ze jegens de maatschap pij en de werknemers een openheid betrachten die bij mondigheid, en verantwoordelijkheid past. Dit ex periment, dat enkele tientallen jaren zou moeten duren, zou in aanmer king kernen voor een aanvangssub- sidie van de ministeries van Sociale Zaken, Economische Zaken en van Maatschappelijk Werk. Kritiek op de onderneming, die niet uitmondt in een dergelijke poging tot zelfdoen", aldus prof. Van Esveld, „blijft onge loofwaardig". Men kan van ondernemers moeilijk experimenten verwachten, zp schreef prof. Van Esveld verder, „als er ge gronde twijfel bestaat over de prak tische waarde. Een deel van de maat schappijkritiek is een mode, die wordt gevoed door de huidige wel vaart, dóe geïd en vrije tijd binnen veler bereik brengt. Men wil wed vaart, maar deinst terug voor de of fers aan vrijheid, ontplooiing, mi lieu, enz". Tcft zover dit citaat. Het spreekt vanzelf, dat er in de bijna drie jaar, die sindsdien verlopen zijn, nog nooit iemand is geweest die be reid bleek op de uitdaging van prof. Van Esveld in te gaan. Ook de heer Groenevelt niet, die wel nota's op stelt, maar voor de praktijk terug schrikt. Dat uitblijven van reacties op bet voorstel-Van Esveld ligt voor de hand. De resultaten van het com munistische stelsel in de Sow jet- Unie zijn nog triester dan het sys- ADVERTENTIE Uw geld groeit op de rug van E&L E&L zet haar schouders graag jnder uw geld: Zij wordt daarbij gesteund door 2 pilaren: open beleggingsbeleid in de s en de professionele verzekeringadviseur. Die de unieke levensverzekering- Plus alle. ook fiskale, mogelijkheden voor uw specifieke probleem. Houd ruggespraak met hem. E&L^"4 teem in Joegio-Slavië, dat tot een benauwende toeneming van de bu reauoratie heeft geleid zonder werke lijke vooruitgang. Desondanks heeft de heer Groenevelt een droom. Hij gelóóft erin. naar men toch mag aanemen. Maar laat hij dan wel eerst even bewijzen dat het met de theorie goed zit, door het oprichten van een onderneming volgens eigen inzichten. Dat zal niet veel moeite kc6ten, want natuurlijk staat de In dustriehond met zijn 200.000 leden de machtigste in ons land, ook fi nancieel volledig achter hem. Op kleine schaal kan dan 'blijken wat de denkbeelden vaii de heer Groenevelt c<s. waard zijn. Misverstanden Nu zijn er sommigen, die de nota van de bond als een „discussiestuk" voor de eigen gelederen beschouwen. Dat lijkt me een al te vriendelijke om schrijving, want er is wel degelijk sprake van een afwijzing van de „kapitalistische" maatschappijstruc tuur. Nu is dat een uitdrukking, die gemakkelijk tot grove misverstanden kan leiden. Onder „kapitalisme"^ dient men .werkelijk vrije onderne mingsgewijze produktie te verstaan,. En die bestaat niet meer, zoals dr. Weisglas, economisch directeur van de Unilever dezer dogen in een arti kel in NRC/HandelSblaJd onder streepte. „In onze huidige economi sche orde stelt de overheid in veler lei opzicht de voorwaarden voor het handelen van de ondernemer en de werkling van heft marktmechanis me", aldus dr. Weisglas. „Dat begint al daarmede, dat voor zover een on derneming winst maakt, bijna de helft daarvan rechtstreeks naar de belasting gaat, terwijl deze indirect nogmaals minstens het zelf de aan de gemeenschap doet toekomen". Dr. Weisglas haalt een door profes sor Kuin gemaakte berekening aan, waaruit blijkt, dat een middelgrote ih Nederland werkende naamloze ven nootschap met een eigen vermogen van 5 miljoen gulden, een jaaromzet van 10 miljoen en een jaarwinst van 1 miljoen direct en indirect in totaal per jaar f 1.180.000 aan belasting ge nereert". Sterke beperkfrig De onderneming is ook anderszins aan vele overheidS. en andere beper kingen onderhevig. De prijs van de door haar vervaardigde produkten en geleverde diensten is dikwijls van overheidswege gecontroleerd. Hun samenstelling en kwaliteit moeten veelal aan tal van nonnen voldoen. De keuze van vestigingsplaats is vaak door overheidsmaatregelen beperkt, in welk verband moderne milieunor men, overigens terecht, een grote rol spelen. Ook de personeelspolitiek is veelal sterk gereglementeerd. Het verminderen van het personeelsbe A. Groenevelt stand is aan strakke maatregelen gebonden, verplaatsen stuift vaak op grote moeilijkheden, terwijl ook de beloning veelal aan bindende over eenkomsten onderhevig is. Vooral sinds de laatste wereldoorlog •toont onze samenleving dan ook, al dus de schrijver, een- gestage gang naar een mengsel van geleide en vrije economie met een onmisbare tendens om hiet vrije ondernemer schap steeds meer in te perken. Zelfs drs. Den Uyl verzuchtte in Nijme gen: Ik erken het, ondernemen is er niet eenvoudiger op geworden. De vraag rijst of dit proces ook in de toekomst maar ongeremd kan voortgaan. Het mament zal onher roepelijk intreden, aldus dr. Weis glas, „dat het marktmechanisme een museumstuk zal zijn met een tot een vervlogen verleden behorend vrij on dernemerschap. Waarom daarover getreurd? Kort en duidelijk: omdat aldus het wagend presteren in de maatschappelijke voortbrenging ver loren zou gaan. Dit wagend presteren is een van de belangrijkste kenmer ken van de ondernemer, die hem bij voortduring nieuwe wegen doet zoe ken en begaan om op doelmatige wijze in bestaande, wijzigende en nieuwe behoeften te voorzien". Dr. Weisglas wijst er verder om. nog op, dat te gemakkelijk wordt aan genomen, dat de slag op de .markt" maar steeds gewonnen wordt. Niet alleen vele kleinen, maar ook tal van groten zijn er verliezers en in de praktijk is hert een komen en gaan van ondernemers. Daar is ongetwij feld een element van verspilling aan verbonden. Dilt is echter de noodza kelijk te aanvaarden prijs voor vrij heid van produktie en consumptie, hoeksteen van onze democratie die ons bepaald veel waard dient te zijn- Overigens, ook de centraal geleide produktie kent, zoals de ervaring heeft aangetoond, een minstens even grote, zo niet grotere verspilling". Premie van Bonn Dit artikel zou tekortschieten, indien er geen melding gemaakt werd van een hoogst opmerkelijke zwenking in West-Duitsland. Ook daar is, zoals Qen overvloede blijkt uit een artikel van Max Kruk in de gezaghebbende „Frankfurter Allgemeine Zeitung" van 29 november jl., „wünöb" een. vies woord geweekt, omdat velen nog al tijd niet begrijpen, dat die winst broodnodig is voor allerlei vernieu wingen in de bedrijven. Ook in West- Duitsland is, evenals hier, het onder nemersklimaat zeer verslechterd. Hier te lande is dat gebleken uit het feit, da* Nederlandse bedrijven naar elders vluchten en buitenlandse be drijven zich liever buiten onze gren zen vestigen. Dat dit fatale gevolgen heeft voor de arbeidsmarkt is duide lijk. Prof. Heertje onthulde dezer dagen, dat de werkloosheid in ons land aanzienlijk groter Is dan 160.000 man, namelijk 350.000, dus meer dan het dubbele. Van ondernemerszijde is sterk aangedrongen op maatregelen ter vergemakkelijking van de inves tering, maar aldus dezelfde hoog leraar in „Elsevier" de nieuwe in vesteringsfaciliteiten gelden slechts voor één jaar en de ondernemer bouwt zijn investering op langere termijn. Daar trapt geen ondernemer in, aldus prof. Heertje. En nu in WeSt-Dnitsland. Daar is de regering van de socialist Helmut Schmidt plotseling beredd gebleken een premie van IVt procent toe te kennen aan ondernemers, die in heit komende halfjaar bot investering overgaan. Max Kruk gelooft niet, dat die premie de lusteloosheid in ondernemerskringen fundamenteel veranderen zal. „Maar in elk geval kan de premie als een eerste voor zichtige stap in de ooede richting worden beschouwd", aldus het Wesfc- duitse blad, dait boven heft artikel van zijn medewerker de veelzeggende kop plaatste: „Bonn ontdekt de onderne- Opnemen van brieven ln De redactie behoudt zich deze rubriek behoeft niet te daarenboven het recht voor betekenen dat de redactie om bijdragen te Weigeren dan het met de Inhoud eens is. wel in te korten. energiekeling Philips batterijen, die gaan maar door In het vakblad "Chronos" van 20 november jl. kunt u het. vogende ar tikel aantreffen. Onder de titel "Amsterdam denk tun je hart" heeft de Stichting Amsterdam Oilfcy onlangs 'n onthut send rapport laten verschijnen. Het rapport vermeldt een groto aan tal onverkwikkelijke ziekites, die onze zevenhonderd jaar oude hoofdstad heeft en die mogelijk nog wel eens tot een fatale afloop zouden kun nen leDden. Het rapport werd ge schreven door drs. H. W. ter Hart, wetenschappelijk medewerker van het Economisch Geografisch Insti tuut van de Universiteit van Am sterdam. Het feitenmateriaal komt van het Centraid Instituut voor het Mid den- en Kleinbedrijf, dat in op dracht van de Stichting A'dam Ci ty de publieksfuncties van de Am sterdamse city heeft onderzocht. Het Buro Goudappel en Coffeng analiseer de met betrekking tot die city de verkeerssituatie. Het rapport concludeert onder meer dat de animo van de winkelier om iets in Amsterdam te ondernemen zo langzamerhand aan het verdwijnen is. Niet alleen uit de enorme leeg stand is af te leiden dat de ambitie om in de cfty van Amsterdam nog iets \e entameren, ontbreekt. Het CIMK heeft geconstateerd dat in de laatste jaren slechts één op de vijf winkels een verbouwing verricht heeft, een nieuw filiaal heeft ge opend of een uitbreiding heeft ge realiseerd op het punt waar men al zat. Het is bekend dat niet alleen Am sterdam kampt met een ernstig ziek hart. Ook het winkelbestand in Rotterdam gaat met forse sprongen achteruit. De middelgrote steden ver tonen eveneens tekenen van terug gang. De oorzaak? Er zijn er tien tallen. Bijvoorbeeld de zorgelijke om zetontwikkeling. Sinds 1966 is die ontwikkeling in Amsterdam zeer zorgwekkend. Maar er is nog een belangrijke oorzaak, waar bijvoorbeeld 48 procent van de door het CIMK geënquê teerde ondernemers de grootste schuld aan geven: de parkeerpro blemen in de binnenstad, of liever: de doorstroming van t verkeer in de binnenstad. De bereikbaarheid van de binnenstad neemt af, de koper blijft weg. Wanneer de oorzaak van de ziek te bekend is lijkt het ons redelijk dat de bestrijding van die ziekte zo spoedig mogelijk ter hand wordt genomen. Enn goed voornemen voor 1975? Conclusie: "Leiden denk om Je hart" De nieuw C A in de Bree6traat zal een belangrijke impuls geven voor de hartslag van Leiden. Daarom geen gezeur, maar morgen begin nen met bouwen! En wat de par keergelegenheid betreft in het cen trum van Leiden, één advies: laat iedereen die nog een klein beetje belangstelling heeft voor ons Leids City Centrum zich oriënteren in Hüversum en Arnhem. In beide steden bruist het van activiteiten en is de klant koning, ook in de parkeer garages. F. WIEGMANS Breestraat 95 Leiden. Naar aanleiding van het artikel "Film over Zuid-Afrika en reclame voor Nederland"/ Sn uw blad van 29 november Jl. zoik gaarne het vol gende opmerken. 1. Het IKOR heeft "Last Grave at Dimbaza" uitgezonden als een door Zuidafrikanen zélf samengestelde klacht, een "schreeuw van woede" over het lijden van de zwarte bevol king in het op twee na meest welvarende land ter wereld. Er was dus geen sprake van een Nederlands oordeel, maar van een Zuidafrikaans getuigenis, dat wij in ons program ma een plaats gaven. Wij hebben dit in alle voorberichten nadrukkelijk gesteld. Van mensen, die consequent aan het kortste eind van de "geschei den ontwikkeling" trekken kan men maar moeilijk een "volledig-en-niet eenzijdig-beeld" verwachten, om de eenvoudige reden, dat hun dat zelf voortdurend wordt onthouden. 2. Vertoning van de film in Neder land ontslaat ons echter niet van verantwoordelijkheid voor de feite lijke oprechtheid van het getoonde. Daarom hebben wij het originele 'commentaar van de film vóór uit zending ter correctie voorgelegd aan de "commissie voor de bestrijding van het racisme" van de Wereldraad van Kerken te Genève en aan het Afrika-Instituut van de Rijksuniver siteit in Leaden. De film werd ook aanvaard voor vertoning op de re cente Assemblee van alle Afrikaanse keiken in Lusaka. In de recente ver gadering van de Synode der Neder landse Hervormde Kerk werd dr. C. F. Beyers Naudé, directeur van het Christelijk Instituut in Zuid-Afrika naar zijn mening over de film ge vraagd. Na te hebben verteld, dat in de IKOR-uitzenddng de mededeling over de verplichting tot aansluiting bij een blanke schietclub op zijn ver zoek was gecorrigeerd, verklaarde dr. Beyers Naudé letterlijk aan de ge- bete Synode het volgende: "Als U mij de vraag stelt, in hoeverre is het waar, waft in de film naar voren is gebracht, dan kan ik alleen maar zeggen: dat is zo! Als U mij de vraag stelt: Hoe is het mogelijk dat het zo kan doorgaan, dan kan men daarop talloze antwoorden geven. Natuurlijk kan men zeggen: dat is een eenzijdig beeld, want het raakt hoofdzakelijk het aspect van de trekarbeW dn ver band met de positie van de herves tiging van de zwarten in het thuis land-gebied. Het spreekt vanzelf: in één film Is het onmogelijk om alles weer te geven. Het feit blijft dat de voorstelling, zoals die daar gegeven is, in verband met de situatie van de zwarte arbeiderschap in de steden en in de hervestigongsdorpen zo is als het daar is weergegeven; dat het een correct beeld is." 3. Naar ons ter ore kwam gaat de BBC befaamd om zijn evenwich tige berichtgeving de film binnen kort; uitzenden, aangevuld met een korxe film van de Zuidafrikaanse re gering, vervaardigd naar aanleiding van "Last grave at Dimbaza." Van het bestaan van deze film werden wij eerst na uitzending van "Dim baza" op de hoogte gesteld. Ook di verse positieve reacties van Zuid afrikaanse zijde kunnen bevestigen, dat wij met uitzending allesbehalve een willekeurige of onbezonnen daad hebben gesteld. 4. Aan IKOR-televisie is conse quent geweigerd zélf een reportage te mogen filmen in Zuid-Afrika. Een zekere reputatie in anti-apartheids- pragrammering kan daar moeilijk de reden van zijn, want wij vroegen reeds een visum aan nog voor wij ooit één meter film over Zuid-Afrika hadden uitgezonden. 5. Inderdaad valt óók over Neder land een negatieve film te maken. Hebben wij om die reden ooit aan één Zuidafrikaanse Journalist de toe gang geweigerd? Indien de beeldvor ming over Zuid-Afrika in veel op zichten zo controversieel en gebrek kig is, heeft de Zuidafrikaanse rege ring ditt zeker voor een deel aan zichzelf te wijten. W. J. KOOLE, directeur IKOR-televisie Hilversum. Zin in Twin natuurlijk. Zo'n pittig halfzwaar sjekkie uit 'tgroene pakje.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1974 | | pagina 17