Leidsch Dagblad | 1974 | 23 november 1974 | pagina 4

De kerk tussen
oecumenisme en
nationalisme

(fcütiOIIIJWi'I

fïjbts©!

KERKDIENSTEN

UK.L t-

ZATERDAG 23 NOVEMBER 1974

De vorige week vonden we in een dagblad een gericht over de Oosters Orthodoxe Kerken, on-
de kop: "Nationalisme belet orthodox concilie". Onder deze kop begon het bericht aldus: „Hoe
wel het besef bij de orthodoxe kerken groeit dat zij geroepen zijn tot samenwerking in een
liefdesband, vormt de extreme natiónale opvatting van het begrip zelfstandigheid (autokefalie)
in sommige kerken nog steeds het grootste struikelblok voor een pan-orthodox concilie".

Dit is een uitspraak, zoals verder
blijkt, van dr. A. Kallis, Grieks-or-
thbdox wetenschappelijk medewerker
aan het oecumenisch instituut van
de universiteit van Munster, West-
Duitsland. Hjj onthuld daarmee
eigenlijk niets nieuws, want het is
een bekend feit dat de Ooster Ortho
doxe kerk in nationale kerken uiteen
valt. In naam is de patriarch van
Constantinopel het hoofd van bijna
de gehele oosterse orthodoxie, maar

ADVERTENTIE

KANTOORINRICHTING!

TE LEIDEN

Permanente expositie in het
DIM

i2 too

'raag gratis toezending

(750 m2 toonzalen)

tijdschrift C.P.

Specialisten in:

m DIRECTIE-EN

KANTOORMEUBELEN I
BRANDKASTEN

I ORGANISATIE-EN

SORTEERMIDDELEN

IWM. BARENTSZSTRAAT 35 -

Industrieterrein "De Waard"

LEIDEN

Bij Zijlsingel - Trompstraat g

Tel. 01710 - 49044 (8 lijnen)
B Adviseurs
I voor vriendelijk zakendoen! J

veel gezag over de kerken heeft hij
niet. Deze kunnen geheel zelfstandig
hun weg gaan. Dat hij nog altijd be
schouwd wordt als het centrale
hoofd hangt samen met het feit dat
Constantinopel de hoofdstad is ge
weest van het Oost-Romeinse Rijk.
De Aya Sophia was zijn patriarchale
kerk. Men spreekt dan ook niet van
de patriarch van Istanbul, maar men
blijft de oude naam handhaven wan
neer het gaat om deze patriarch.

We hebben er wei eens meer op
gewezen dat hem geen enkel middel
ter beschikking staat wanneer één
van de andere patriarchen die de
O. O. Kerk kent, wat al te zelfstan
dig een eigen weg gaat. We hebben
dat bijv. gedaan toen er allerlei kwes
ties rezen rondom Makarios, die op
zijn eigen eiland de hoogste functie
bekleedde zowel in het burgerlijk als
ook in hot kerkelijk gezag. De kerk
van\Cyprus is autocefaal; ze is geheel
zelfstandig en er was in feite geen
enkele kerkelijke autoriteit die hem
tot de orde kon roepen. Ook een con
cilie zou dat niet kunnen. En even
zo ligt het met alle patriarchen.

In het stukje werd ook gesproken
over het "schandaal" dat de Rus
sisch Orthodoxe Kerk in Amerika
door de kerk (lees patriarch) van
Moskou zelfstandig is verklaard en
daardoor "het slagveld is geworden
van de twisten tussen de orthodoxe
kerken". En dan gaat het verder:
"Enerzijds is er wel begrip aanwezig
van de universaliteit van de kerk,
anderzijds is er de voortdurende
vrees dat die universaliteit ten kos
te zal gaan van de eigen zelfstandig
heid." De vrees voor verlies van
eigen zelfstandigheid speelt versterkt
mee als het gaat om een echt oecu
menisch concilie, dat in de opvatting
van de orthodoxie de hoogste autori
teit in de kerk bezit." Tot dusver dan
de uitspraken van dr. A. Kallis.

Strijd

De oosterse orthodoxe kerken zijn
echt nationale kerken, waar er altijd
sinds de ineenstorting van het Oost-
Romeinse Rijk en van het keizerlijk
gezag, een strijd is geweest tussen
het oecumenisme en het nationalis
me. Toen de Turken met hun legers
de Balkan overspoelden, zijn die or
thodoxe kerken het centrum van het
nationalisme geweest. In (frieken-

land is dit door de kerk gevoed en

in stand gehouden. In Bulgarije is
het Rila-klooster nog altijd een bede
vaartsplaats, niet alleen kerkelijk
maar ook nationaal. In Servië vin
den we hetzelfde verschijnsel. De
kloosters en de kerk zijn bolwerken
geweest tegen de Turkse heerschap
pij en de Islam. In Bosnië zijn het
de secretartsche Bogomielen geweest
die tot het Mohammedanisme zijn
overgegaan. In Roemenië treffen we
hetzelfde, beeld aan. En wanneer de
patriarch van Moskou de orthodoxe
kerk in Amerika zelfstandig ver
klaart, heeft hij dit mede gedaan uit
nationale motieven, wat ook duide
lijk bleek uit zijn geruchtmakende
Kerstbrief, waartegen Solzjenitsin
heftig heeft geprotesteerd.

Toch moeten we niet denken dat
het hier om een specifiek oosters-or-
thodox probleem gaat,
een spanning heerst tussen
nisme en nationalisme. Die spanning
is er nu letterlijk overal. Het chris
tendom is internationaal. We doen
misschien beter hier te spreken van
van boven-nationaal. Doch in
ieder land heeft de kerk een eigen,
een nationale gestalte gekregen. Ook
in onze eeuw, waarin het oecumenis
me meer aandacht heeft gekregen

ADVERTENTIE

f auto-inzittenden
brand

glas
inbraak
ongevallen
rechtsbijstand

stofmZEKE

wettelijke aansprakelijkheid voor
particulieren ■MmredW
ziekte KING
ziektekosten

....omzékerlezgnl
vraag inlichtingen aan uw aminntinua
of eventueel aan

„Gewone mensen die door de Heilige Geest tot buitengewone
mensen zijn gemaakt", zegt generaal Clarence Wiseman (zie
foto) over zijn Leger des Heils in een interview in het kerst
nummer van de "Strijdkreet". Behalve dit interview bevat
het kerstnummer ook enkele vraaggesprekken met o.a. minis
ter Pronk, prof. ir. C. T. de Wit en dominee George Brucks.
Verder is er een aantal verhalen voor de jeugd en is het
nummer verlucht met voortreffelijke foto's. Het blad is in
vierkleurendruk vervaardigd en kost f 1,10. Het is bij alle Leger
des Heils afdelingen in Nederland verkrijgbaar.

verzekeringsmaatschappij
\s-grmndljhw«l 68 rdf-3 tel. [phone]^

dan dat voordien het geval was, blijft
men toch zitten met het nationale
element. Zij die de bezettingsjaren
van 1940—1945 bewust hebben mee
gemaakt, zullen zich dat nog wel
herinnerén. Het gebed voor de ko
ningin om maar iets te noemen
behoorde er bU en predikanten die
weigerden dit te doen, kregen moei
lijkheden.

In Zuid-Afrika is pas de synode
te Kaapstad gehouden. We kunnen
daarvan gerust zeggen dat deze meer
nationaal dan oecumenisch is ge
weest. Hot element van de nationale
Afrikaander (blanken) heeft hter
overheerst. De apartheid heeft deze
synode parten gespeeld. Die apart
heid is trouwens, voor zover ons
eigen land er niet schuldig aan is,
voortgekomen uit de blanke Afri
kaander kerken zelf.

Ln Rusland is er steeds een sterke
binding geweest tussen de Russisch
Orthodoxe Kerk en het nationalisme.
De Tsaar was hoofd van de kerk,
zoals dat ook in het Oost-Romeinse
Rijk het geval was. Een gedeelte van
het verzet in de Oekraïne komt mede
voort uit het feit dat er daar een
geünieerde kerk is, een kerk met or
thodoxe ritus, die met Rome verban
den is en de paus als haar opperhoofd
erkent. In haar liturgie vindt men
dan ook een gebed voor de paus. En
in de Baltische landen vinden we
het eveneens dat de RK. Kerk en de
Evang. Lutherse Kerk de bolwerken
zijn tegen het Russisch maken van
de samenleving in deze vroeger on
afhankelijke landen. Hoevelen uit
deze kerken zijn niet gevangen ge
nomen en gedeporteerd, omdat zij

zich niet wilden en niet konden bui
gen voor de maatregelen die er door
het centrale gezag genomen werden.

In Joegoslavië is er de grote strijd
tussen het orthodoxe Servie en het
rooms-katholieke Kroatië. De bis
schop van Zagreb, Stepinac, nam ge
durende de oorlog een belangrijke
plaats in, een plaats die aan vele
twijfels onderhevig was. Na zijn ge-
vangenname, veroordeling en kerker
straf, bleef hij voor de Kroaten die
plaats innemen. De kerk is hier nog
altijd een bolwerk van het Kroatisch
nationalisme. Verder heeft Joego
slavië nog een heel stel andere na
tionale minderheden en daar zien
we dezelfde tendens.

Om tenslotte nog een land te noe
men in deze streken, kunnen we zien
naar Roemenië. Ifc het vroegere Ze
venburgen of Transsylvanlë wonen
meer dan twee miljoen Hongaren en
een 400.000 Duitsers, die hier hun
eigen kerkelijke organisaties hebben,
gereformeerd, rooms-kathol lek en
evangelisch Luthers. Roemenië wil
heel het lamd verramaniseren. We
zien daar hetzelfde weer gebeuren,
dat de niet-Roemeense kerken als
een sta-in-de-weg worden beschouwd
voor dit proces. Roemeense bijbels
zijn er genoeg te krijgen In dit land,
maar het invoeren van Hongaarse en
Duitse bijbels is een zeer strafbaar
feit, dat gelijk staat met het Invoe
ren van pornografie. Hedendaagse
theologische literatuur m andere ta
len, valt hier ook onder.

Hecht blok
De R.K. Kerk is, als geen andere,

WOORD VAN BEZINNING

Prof. Ridderbos is diep teleur- -
gesteld teruggekeerd van de sy
node van de Nederduits gerefor
meerde kerk, die van 16 tot 25 ok
tober gehouden is in Kaapstad
(Zuid-Afrika). Hij kreeg maar
vijf minuten om de Gereformeer
de Kerken in Nederland te ver
dedigen. Toen hij zei, dait er dan
niet aan begon, kreeg hij iets
langer tijd, maar werd toch met
tien minuten afgehamerd.

Want ze zijn boos in Zuid-Afri
ka, verschrikkelijk boos op de
Gereformeerden en op de Her
vormden nog erger. ZU voelen zich
door heel Nederland In de steek
gelaten. Ik geloof, dat er veel
angst achter schuilt voor wat er
gebeuren zal als de overgrote
zwarte meerderheid politiek iets
in de melk te brokkelen zou krij
gen.

Eerbied voor
het leven (4)

Er wordt veel voor de zwarte
bevolking gedaan. Daar mogen
wij de ogen niet voor sluiten.
Maar dat valt altijd weer weg
tegenover wat er niet gedaan
wordt: de meest elementaire men
senrechten worden hun niet ge
schonken; er is geen vrijheid; er
is geen gelijkheid in de behan
deling, ook nieit in loon. De zwar
ten zijn en blijven de minderen.

N.B. was er een rapport ter
synode waaraan 80 oud-testa-
mentici, nieuw-testamentici, so
ciologen en psychologen vier Jaar
gewerkt hebben. Een rapport over
het rassen-vraagstuk. Daarin
stond een heel stuk over de situa
tie van de Bantoes in de steden.
Zeer velen van hen leven in Jo
hannesburg, gescheiden van hun
gezinnen. Gevolg: gezins-onr-
wrichtlng, dronkenschap, en pros
titutie (ik heb deze gegevens uit
het weekblad "Hervormd Neder
land" van 9 november J.l. van de
hand van Bert Aalbers). Er
stond ook ln dat rapport, dat
daar een eind aan moest komen.

Maar meteen wordt er ge
schreeuwd, dat dat kritiek op de

regering ls en dat dat politiek is.
En het wordt geschrapt, ook al
weet men dat het allemaal vaar

Dat is heel erg, als dat door
christenen gebeurt. Want dat be
tekent. dat er geen eerbied voor
het Jeven ls. het leven van een
ander.

Kijk, eerbied voor het leven ia.
de omkering naar het positieve
van het gebod, "GU zult niet
doodslaan". Dat klinkt negatief:
je mag een ander niet van het
leven beroven. Maar onze oude
trouwe Heidelberger zegt ai dat
het niet genoeg is als wij onze
naaste niet doden. En dan zegt hu
het ook positief: dat God ons
hiermee gebiedt onze naaste lief
te hebben als onszelf en hem ge
duld, vrede, zachtmoedigheid,
barmhartigheid en vriendelijk
heid te bewijzen zoveel moee-
lijk te voorkomen wat hem scha
den kan en zelfs onze vUanden
goed te doen

Diet catechismus kennen ze ln
Zuid-Afrika toch ook? Mag Je
dan een blank meisje en een
blanke jongen, die toevallig ook
nog een zwarte grootmoeder had.
uiteen scheuren, hun huwelük
verbieden, omdat die Jongen niet
ras-zuiver is? Zodat die Jongen
uit wanhoop zelfmoord pleegt? Is
dat dan eerbied voor het leven?
óf eerbied voor het ras? Tegen
zulke rassenwaan strUden ds.
Beyers-Naudé en de zUnen. Wel
geweldig, dat hy hier in de Hoog
landse Kerk even kon ziln. Zulke
mensen hebebn het zwaar, even
zwaar als degenen die ln puits-
land hun mond durfden open
doen toen 6 miljoen Joden geli
quideerd werden, vanwege weer
een andere rassenwaan.

Eerbied voor het leven. Gi] zult
niet doodslaan. Wat is het gemak
kelijk gezegd. Maar heeft God
daar niet precies aangewezen
waar het schort tussen de men
sen. wy hebben geen eerbied voor
elkaar! Als het er 'op aankomt
zUn we allemaal van die gemene,
venynige "slopertjeaf. Weet u
wel: "daar komen de slopertjes"
van Seth Gaaikema.

H. J. VAN ACHTERBERG.

Hervormd predikant,
Leiden.

een Internationale kerk. ZU ls "ka
tholiek" en dit woord betekent: over
heel de wereld verspreid. Over heel
de wereld kende men één organisatie
en één liturgi# wat aan de oecume-
nitelt alleen maar ten goede kon ko
men. Het scheen een hecht aaneen
gesloten blok. Zo het nog niet eerder
bekend was, dan heeft de laatste
bisschoppen-synode wel duldeiyk ge
maakt dat ook zy niet kan om gaan
buiten het nationale element. De
Afrikaanse en Indiase bisschoppen
hebben dit wel duidelijk gemaakt.
Hun gezag in eigen land zou gebro
ken zijn, wanneer zy dit niet hadden
laten blijken. De vroegere Belgische
Congo, nu Zaïre, is daarvan een spre
kend voorbeeld. Onder Mobutu wordt
het nationale element opgezweept en
de kerken aldaar kunnen er niet
langsheen gaan. Ook de protestanten
die hier in zendingsdienst werken,
hebben het zeer moeiiyk. Als vreem
de elementen worden zy hier toch
al met schele ogen aangezien.

Moet de kerk oecumenisch, inter
nationaal, boven-nationaal zUn? Op
die vraag zUn we op het eerste ge
hoor geneigd toestemmend te ant
woorden. Maar in de praktyk zien we
overal de kerk sterk verbonden met
het nationale element. Dit is ook
by de rooms-katholieke kerkprovin

cies zo het geval. Die vragen immers
ook om meer vryheid een eigen weg
te mogen gaan. De kerk zweeft er
gens in tussen oecumenisme en na
tionalisme. In een gesprek met dr.
Beyers Naudé van het Christelijk
Instituut de Johannesburg kwam de
vraag op of de Bantoes (zwarten» in
Zuid-Afrika, een natie, een volk, zijn.
Volgens hem kun Je daarvan nu nog
niet spreken, omdat ze uiteen vallen
in verschillende stammen, die dik-
wyis vyandig tegenover elkaar staan.
Maar Juist door hun kerken, die uit
de zendingsarbeid van de blanke
Afrikaander kerken zyn voortgeko
men, krUgt het nationalisme by hen
een voedingsbodem. Ze willen af van
de kerkeiyke voogdy en een eigen
weg gaan, wat ze dan ook steeds
meer doen. Dat zelfde verschynsel
is in heel Afrika te vinden, waar
het werk van de kerk, ondanks zich
zelf het nationalisme stimuleert.

Oecumenisme en nationalisme. De
kerk is oecumenisch en ze zou zich
zelf verloochenen wanneer ze dit
niet was. Dat is ze vanuit haar oor
sprong. Doch het staat niet te be
zien dat ze ooit van het nationalis
me af zal komen en zo zal ze een
weg moeten biyven zoeken tussen
deze twee in.

S. J. M. HULSBERGEN

Lelden Herv. Gem.

Hooglandse Kerk 10 u. ds. M. J.
Wagenvoorde, 11.46 u. Oec. studen
tend.. 7 u. ds. E. M. Pannekoek.

Marekerk 10.30 u. ds. M. H. Boo-
gert, 5 u. dr. C. Bezemer. Schevenin-
gen.

Evang. Chr. Gem. (MLddelstegracht)
10 u. dhr. Dikkes 4 u. avondmaal.

Geref. Kerk (vrljgem.) 10 en 5 u.
leesd.

Mlddernachtsgroep (Zw. singel 21)
6 u. dhr. Brouwer.

H. Middelares 9.30

u. ds. H. Peenstra.

Chr. Geref. Kerk Jeruzalemkerk Gry.
pensteinstr. 9.30 en 450 u. Dienst des
Woords.

Oud Geref. Gem. Kerkgebouw Hooft -
straat 240 950 en 4 u. leesd. (woe.
3 en 7.16 u. ds. vd. Meer).

Bapt. Gem. Trlomfatorkerk

RK Kerk St. Jan
9.30 en 11.16
school 16 u.

Katwijk a. Zee Herv. Gem. Nwe.
Kerk 10 u. ds. Catsburg. 6

is, Oude Kerk 10 i

RK Bonifacluskerk (zat. 7 u.) 850
en 10 u. Ned. koorzang en 11.30 u.
pred. J. Velthuljse.

Kool, Groen v. Prinstererschool 10 u.

Vink, Ziekenhuis Over-

Koningskerk 10 u. ds. A. J. d. Jong. g^'o. 11 en 6.30 ii. (z

Bethlehemkerk 10 u. dhr. W. Sol.
cand. theol.

Bevrliciingskerk 9 u. ds. J. Langen-
bach.

Vredeskerk 10 u. ds. A. J. Lamping.
Egilse Wal lone 1050 u. Pasteur D.

e mis) 10.46, 12
Peitrusparochle 9, 1050, 12 en 6

Vrije Kath. Kerk (Vreewijkstraat
L9) 10.30 u.

Oud Kath. Kerk (Zoeterw. singel 50)

;ang pred. J. Seljser

Oec. Werkplaats (Plantage 16) '1150 Soèfi-beweglng (Gerecht 10) 11.15
i Samenkomst. u.. Meer mr. J. M. Kunst (ond. Le

vensvraag: bestaat God?).

Aarlan derveen Herv. Gem. 10 u.
dhr. Drijver. Voorschoten, 7 u. ds. Lal-

Jeugdkapel De Goede Herder" 1050
MeJ. A. N. C. Burggraaf.

Gemeenschap van Kerken (Meren-
wijk) 10 u. oec. dienst prof. dr. M.
d. Jonge.

Liaan 12. Molukse

u. Dienst des Woords. Geref. Gem. 950
en 6 u stud. Kareis te Rotterdam.

Bodegraven Herv. Gem. (Dorps
kerk) 10 u. ds. G. J. v. Embden. 6.30
u. dr. W. Balke (Salvatorkerk) 10 u.
ds. H. A. Samson te Stavenisse. 6.30 u.
ds. v. Embden (Bethlehemkerk)
9.30 u. dr. W. Balke, 6.30 u. ds. A.
Gooijer te Zeist, Geref. Kerk

10

Borculo

Petrakerk Surinamestraat- 10 u.
ds. J. Prins,Den Haag-Loosduinen. 5
u. de. Bovenberg.

Oude Vestkerk (Oude Vest 133- 10
u. ds. Koolstra, 5 u. ds. Sijtsma.

M arana thakerk 10 u. ds. Achter
berg. Gez. dienst met Herv.

Kerk 9.30 u. Dienst des A
D. J. Klein Onstenk te Maassluis. RK
Kerk (zaït. 7 u.) 7.30 en 1050 u.. Ter
Aar Dorpshuis Aard am 9 en 12 u.

Alphen a.d. Rijn Herv. Gem.

Gebouw Nabij Van Lennepstraat 10

u ds. J. H. Bogers. 650 u. ds. W. L. L. Heljmans, 6.30

Hermans te Boskoop.

H. Feenstra. RK Kerk 8, 10
.30 u. (zat. av. 7 u.).

Boskoop Herv. Gem. 9.30 u. ds. W.
- J. Stelwagen,

Geref. Kerk l

,t) 5

ds.

Koolstra.

Bevrijdingskerk (Aerent Bruunstr.)

doven Petrakerk 10.30

Opstandingskerk Pr. Ma rijkestraat
10 u. ds. M. Pokkema m.m.v. Herv.
Kerkkoor.

650 u. zangd. en 6.30 u. Jeugdd.

Zaal Opstandingskerk Pr. Marijkestr.
10 u. Jeugdkapel.

Gebouw Nabij Van Lennepstraat 10
u. Jeugdkapel.

Martha-Stichting "Rijnstroom"

..„v. 10 u. in Rem. Kërk dhr. P.
Laarse, Ptnkstergem 950 u. In Con
cordia dhr. Th. Verwoerd. Verg. v. ge
lovigen, 9.30

'De Mirt" dhr. Kromhout, 10 u. "Het
Mierennest" dhr. Venema.

Ger. Gem. 10 en 4.30 u. ds. Boo
gaard.

Chr. Geref. Kerk 10 t

Slonskerk Hoofdstr. 9.30 u. ds.

ds. Car- De Goede Herderkerk Ten

straat 9 u. ds. N. J. M. Hoogendilk.
Baptlstengem. (Oude Rijn) 10 u. ds. Ridderveld De Bron Troubadourweg

l<jj)0 u. ds. N. J. M.

J. P. v. Santen. 6.3'
munlty Singing.

Geref. Kerk Maranathakerk Raad-
hulsstr. 10 u. ds. A. Borman, 6.40 u.
ds. Pr. d. Jong.

u., Ontmoetingscentr. Snijdelwijk (zat.
middag 5.30 u.) 10.30 u.

Hazerswoude Herv. Gem. 950 en
650 u. ds. M. H. Geertsema. Geref.
Kerk 10 en 5 u. ds. Versluijs, RK
Bernarduskerk Rijndijk (zat. 7 u.)
10.30 u., RK St. Mlchaelkerk Rijndijk
(zat. 7 u.) 9 u., RK Kerk der Engelbew.
Dorp (zat. 7 u.) 8, 10 en 11.30 u.

Ilillegom Herv. Gem. 10 u. ds. W.
Bruggen, 5 u. ds. P.

5 u. ds. P. Pijlman. Trlumfatorkerk
10 u. ds. D. H. Elderman. 5 u. ds. R.
d. Vries, Chr. Geref. Kerk 10 u. ds. H.
C. v.d. Ent. 5 u. ds. H. C. vd Ent, Ge
ref Kerk (vrljgem.) (Kerk Remlsestr.)
8.30 u. leesd.. 3 u. leesd., Geref. Vrij
gemaakt (buiten verb.) Kerkgebouw
Willem d. Zwllgerlaan) 9.30 u. ds. D.
K. Smit. van Vlaardingen. 7 u. ds. G.
Roukema. Geref. Gem. (Remisestr.) 10
u. leesd.. 5 u. leesd.. Volle Evang. Ge
meente Rijnland Samenkomsten Open
bare Lagere School, Voorstraat 100.
9.45 u., Soefl-beweglng. Universele
(kerk voor allen), Sportlaan. Katwijk
aan Zee, aanvang dienst 4 u.

Koudekerk Herv. Gem. 10 u. dhr
J. Goedhart te Nieuwkoop. 7 u. (Jeugd
dienst) ds. H. Aalbers te Oegstgeest.
Geref. Kerk 10 en 7 u. ds. N. J. Siwerts
RK Kerk (Ridderveld) 1050 u.

Leiderdorp Herv.* Geref. Kerk
Dorpskerk 10 u. ds. J. Geursen, Hoofd-
straatkerk 10 u. ds. J. A. v. Netten.
6.30 u. ds. J. Geursen, Scheppings-
ker 9 en 10.30 u. ds. G. v. Loenen,
5 u. ds. J. A. v. Netten, Baptistengem.
(achter v.d. Valk Boumanwee 236. 10
u. dhr. J. d. Vries. 5 u. ds. G. M. van
Mameren te geiden. RK Kerk 9 en 12
u. (zat. av. 7 u.).

Leimulden Herv. Gem. 9.30 u. ds.
H. Beller, Hoofddorp. Geref. Kerk 9.30
ds. Jos G. Los feestelijke dienst met
medewerking van "Excelsior". 7 u.
leerd. ds. J, Bezemer te Ter Aar, RK
Kerk (zat. 7 u.) 7.30, 9.30 en 11.16

Llsse Herv. Gem. Grote Kerk 10 u.
ds. H. G. Oostinga. 7 u. ds. J. v.d. Vel
den. Pauluskerk 10 u. ds. J. v.d. Vel
den. Geref. Kerk 10 en 5 u. ds. H.

Wit, Chr. Geref. Kerk 10
ds. D. H. Blesma, Geref. Gem. 10 u. ds.
D. Hakkenberg. HA. 4 u. ds. D.

St. Viktor (zat. av. 7 u.) 8, 950. 11
en 6 u., H. Hart v. Jezus ln De Zllk
(zat. av. 7 u.) 8.30, 10 en 11.30,
KapelJ3ancta Maria (zat. av. 7.15 u.)

Chr. Geref. Kerk

Schuurman, 5 u. ered., Oud Geref. Ge-

Kruistochten Ned.

ref. Kerk 10
Kamp.

Hoogmadc Herv. Gem. 10 u. ds.

Poelpolder (zat.
7 u i. «.au en 12 u. en 5.30 u.,
Engelbew. (zat. 7 u.) 7.30, 9.30, 11
en 5.45 u.

Nieuwkoop Herv. Gem. 9.30 u. ds.

4.30

Laurentiuskerk

u. hoogmis 12 u.. Moeder Geelkerk

Waddlnxveen Herv. Gem. Brug-

Geref. Kerk 10.30
,._uerdkerkl ds. -

Kerk

d. Haan, Geref.

Gunnlnk, Geref. Kerk vrij-

8.45

1050. 12

Bonaventura 8. 10 en 11 u. (zat.
av. 6.30 u.).

Oude Wetering Herv. Gem. 9.30 u.
ds. W. Kool te Katwijk, Geref. Kerk
9.30 u. ds. A. C. Langedljk te Waarder.
5 u. kand. Holtrop, RK Kerk Meer

kerk 9.30 u. ds. D.

Utrecht. Immanuelkerk 10 en 5 u
N. J. Flink. Geref. Kerk Kruiskerk 10

Gem. In Ned. Zuidkade i58, 10
6.30 u. leesd.. Rem. Ger. Gem. in sa
menwerking met Vrijz. Herv. geen d..

u- ds. G. v. Hoegee, Aarlanderveen',

3.30 u.. openbare toespraak: Hoe
God de mensheid zal voorbereiden om
voor eeuwig te leven, 4.30 u. Wacht
torenbespreking GoddeliJken, barm
hartigheid wijst -

veningen, RK Kerk (zat. 7 u.) 7.30. rug. Volle Evang. gem "Slon". gem.-

9.30 en 11.15 u. schapsruimte Chr. basisschool De Sa-

RHnsburg Herv. Gem. (Grote Kerk) v°ri"n Lohman. Linden§

9.30 u. ds. P. Brouwers te Lunteren .(Pro*?swa.arJ?„ïI) ü?_gang i

(bijzondere dienst: werk
handicapten) 5

ge. tlon Noord. 9.30 u. dhr. P. v.d. Helden,

drs. A. Verschoor. Leiderdorp. 5 u. ds. L

Maranathakerk 9.30

H. Agtereek, RK Kerk tulnbouwsch!

Wassenaar Herv.' Gcm. Dorpskerk
10 u. dr. Th. C. Prederlkse. 4.30 u. ds.
D. v.d. Ent. Braat, Scherpenzeel, Kie-

Jaar), 10 u. Klnderd., 10 u. ds. J. T.
Wiersma, Messiaskerk 10 u. drs. J.

-Orgelfront en kansel in Gere
formeerde Kerk te Zwammerdam.

i. A. Westra, 7 u. Open deur dienst
l Ontmoeting mjn.v. dhr. J. Goedhart
Nieuwkoop en de groep Sharim Ha

Klnderd., Deylerhuls 10 u. Jeugd-

kand.

Afföurtlt.

Noordwl Jk-Bl n nen Herv. Gem.
Kerk, Vinkenlaan) 10.30 u.

leesd.. Aktie 9.30 u. ds. A. L. Lapré. Geref. Kerk.

Vinkenlaan 9 u. ds. H. Leljsen (Rotter
dam). 5 u. ds. R. S. Elgersma. (van d.
Berghstlchting) 11 u. ds. B Bouma.
RK Parochie St. Jeroen 8. 950. 11
en 12.15 u.. (zat. av. 7 u.).

Noord wijk a. Zee Herw_ Gem.
Hoofdstraat 10

te Oegstgeest. Volle Evang. Ge
meente. 7 u. Samenkomst (gebouw
Prot. Bond). RK Kerk (Pancratlus Pa
rochie), (zat. 19 u.). 8.30 u., 9.30 u.,
(Hoog Mis), 1 u. (Qez. mis) 550 u.

Gem. 10 u. dhr.

Bech, Ned. Prot. Bond (Lange Kerk-
dam 46) 10.30 u. ds. D. A. Werner,
RK Kerk De Goede Herder (zat. av. 7 u
9.30, 10.30. 12 en 5.30 u.. H. Wll-
llbrord (zat. av. 7 u.) 950 en 6 u

Woubrugge Herv. Gem. 9.30 en
6.30 u. ds. Blenk, Geref. Kerk 9.30 u.
ds. Huizebosch, 6.30 u. ds. Los, Lelmui-

het Noordwljks

Ze\enho\en Herv. Gem. 9 3
7 u. ds. Helnen.

k). Geref. Kerk

A. P. Heiner

P. Schoonenboom, RK Kerk (zat. 7 u.) De"Vriea?"schevenlngen. 6.30 u. ds. G. b Keunlng (HÏ). De Rank. Golfbaan j wolthaus, va^Leidra^lO^. Jeugd- Zoeterwoude Herv. Gem. 10 u.

10 u. dhr. K. Visser (Gouda). Sole Mlo

De Goede Herderkerk Ten Harmsen-

evang. Zijlstra (dl. 8 u. Idem).

Interkerkelijke

Geref. Kerk (vrljgem.) 950

Groenendijk, v. Scheveningen.
Dorpshuis 6 u. ds. M. Heymans. Ont-
moetlngskerk

Rem. Geref. Gem., RK Kerk (zat
7 u.) 7.30, 9. 10.45 en 7 u.

Nleuwveen Herv. Gem. 10 u. ds.
J. Kaal. 6.30 u. ds. A. M. Lindenburg.
Ter Aar. Geref. Kerk 950 en 7 u. ds.
J. J. Beukenkamp te Amsterdam-Zuid,
RK Kerk (zat. 7 u.) 9, 10.45 en 5 u.,
Ned. Prot. bond 7 u. mr. Bangartsz.

Verschoor (Leiderdorp). RK
Parochie Maria ter Zee 8. 9.30. 11
en 7 u. (zat. av. 7 u.).

Noordwijkerhout Herv. Gem. 8.45
u. in Zaal De Zwaan. Dorpsstr. ds. J.
W. Sepmeyer uit Den Haag. 10 u. ln
De Zllk. aula rk meisjesschool ds. J.
Streef land (HA). RK St. Jozef (zat. av.
7 u.) 8. 10. 1150 en 7 u.. RK Kerk

E warnlnk 5 10.30. 11.45 en 530 i

Voorschoten Herv. Gem. Dorp 10
u. Vlc. Berkhof, 7 u. ds. Cazemler.
Kerk Hulp en Heil 10 u. dr. G. de( Ru.
Den Haag, Aula Noord-Hofland. 9.45
u.. dr. P. Roest. Voorburg, Kapel Rijn
dijk 10 u. ds. v.d. 8choot. Clubgebouw
(ant. van Leeuwenhoekkade). 10 u.
Jongerend., Geref. Kerk Dorp 10 u. ds.

Dlenaarkerk (zat. 7 u.) 8.30
10. 11.30 en 6 u., RK Kerk Meer
burg (zat. 7 u.) 10, 12 en 6 u.

Zwammerdam Herv. Gem. 10 O.
ds. C. L. v.d. Broek. 6.30 u. Gez. dienst
in Geref. Kerk. Geref. Kerk 10 u. dhr.
Kraan te Rotterdam. 6.30 u. ds. J.
Mostert gez. dienst. RK Kerk (zat. 7
u.) 8, 10, 11.80 en 5.30 u.