schutterij
Oefenterrein
voor Leidse
St. Sebastiaans-
en St. Jorisdoelen
Blij met bibliotheekwet,
maar hoe, wat en waar
LEIDEN IN LOOP
DER HISTORIE (8)
Spandoek
Grondverkoop universiteit
ONDANKS
TORENHOGE
GOUDPRIJZEN
zijn onze sieraden nog betaal
baar. Door het 'toepassen van
de laagste marges.
Onze schoonheid van een col
lectie blijft daardoor bereik
baar voor iedereen.
Sedert meer dan 35 jaar het
betrouwbare juweliersadres,
met de voordeligste prijzen.
En de beste vak-service door
onze eigen ateliers.
UW WINKELIER
v. d. Water
Haarlemmerstraat 181.
LEZERS SCHRIJVEN
Deze week wordt in Leiden gecol
lecteerd onder het motto "Medicij
nen voor Vietnam", t.b.v. het Me
disch Comité Neder land-Vietnam De
aan te kopen medicijnen zullen die
nen ter bestrijding van de in Viet
nam veel voorkomende ziekten als
malaria, tubercoluse en Engese ziek
te.
Er blijken mensen te zijn die de
collectie willen saboteren. Van de
twee in Leiden opgehangen span
doeken, waarvoor het gemeentebe
stuur toestemming heeft gegeven is
er één verdwenen. Deze hing tot m
met dinsdag nog hoog boven ie
Morsstraat (bij optiek Roossen). De
touwen, waarmee het .spandoek was
vastgezet, blijken nu te zijn door
geknipt. Er is aangifte gedaan bij
de politie.
LIOE TAN,
MAX SPOOR,
Leden van Werkgroep MCNV
Leiden.
LEIDEN 't Ziet er gezellig
liit in het filiaal Houtkwartier van
de Openb. Biibüotlheek Leidien. In
het souterrain van de Louise de
wOliïgmy Scholengemeenschap is
de charmante mevrouw Wybenga
eën goede gastvrouw en staan
ook anderen klaar voor ieder, die
leeshonger heeft. Ze werken te
midden van de volgestouwde boe
kenrekken. Op de foto lijkt dat
aardig, maar op het moment, dkt
de fotograaf zijn werk deed, wa
ren er geen "klanten". En dat zijn
gezien de aanwezigheid van
negen middelbare scholen in het
Houtkwartier veelal jonge en
rumoerige klanten, die het werken
bijna onmogelijk maken.
Tien jaar bestaat dit filiaal, het
eerste teken van samenwerking
tussen de 2 Leidse bibliotheken,
die begin van dit jaar haar beslag
heeft gekregen. Al na enkele Ja
ren kon er zo lezen we in de
jaarverslagen geen boek meer
bij. Er zijn steeds boeken bijge
komen, maar nu is de grens be
reikt.
Ook hier hangt het "hoera" dat
de bibliotheekwet is aangenomen.
Volgens de normen van deze ko
mend jaar in werking tredende
wet is 't filiaal "goed" voor 20.000
mensen (<te wijk is bevolkings-
arm, maar de scholen tellen mee).
Dat betekent, dat er een biblio
theek moet zijn met 1000 m2
vloeroppervlak. En het filiaal is
130 m2.
Dat is dezelfde ruimte als tien
Jaar geleden. ^Toen 650 lezers, nu
2000, toen 27.000 uitleningen, nu
82.500, toen 4200. boeken, nu
13.700. En het aantal lezers zal
toenemen doordat de wet het ge
bruik van openbare bibliotheken
waarschijnlijk helemaal gratis zal
maken voor lezers tot 18 Jaar.
Denk maar weer aan het grote
aantal scholieren. Daarom is de
nood in dit filiaal het hoogst. Er
is overigens ook nood in de cen
trale in de Breestraat en in de
jeugdbibliotheek, voegt directeur
Hariot er meiteen aam toe.
Voor de oplossing van de nood
in het Houtkwartier wacht de bi
bliotheek nog steeds op een defi
nitieve toewijzing door de ge
meente van het terrein, waarop
een nieuw filiaal kan worden ge
bouwd. Dfit ligt achter het com
plex vam de Louise. De gemeente
zou ook met de financiering moe
ten helpen.
De bibliotheek wil graag snel bou
wen, maar heeft begrip voor de
problemen van de gemeente. Juist
dit filiaal is een voorbeeld van de
centrumfunctie (scholieren) van
Leiden, waaraan de gemeenten'
ln de omgeving niet meebetalen.
Het is eigenlijk een gewestelijke
zaak, maar er is geen gewest.
Blijft dus het beroep op CRM,
maar ook op Onderwijs (i.vm. 't
toenemend klassikaal bezoek). En
op de gemeente.
Militairen
gaan in Leiden
collecteren
LEIDEN Met speciale toestem
ming van de minister van Defensie
zullen woensdag in Leiden militairen
met de collectebus op stap gaan. Zij
gaan dan huis-aan-huis collecteren
voor de Stichting Gezamenlijke Mili
taire Fondsen (GMF>.
Een stichting, die in 1948, is opge
richt en zich niet alleen inzet voor
steun aan oud-militairen, die als ge
volg van hun verblijf onder de wa
penen in moeilijke omstandigheden
zijn geraakt en voor gezinnen van
oud-militairen en/of nagelaten be
trekkingen van militairen, doch ook
wil helpen bij het oplossen van moei
lijkheden, die vele gedemobiliseerde!!
ondervinden bij hun terugkeer in
het burgerleven. Bovendien springt
de stichting ook financieel in de
bres voor hen, die wel een pensioen
genieten maar soms ineens voor grote
uitgaven komen te staan en ook voor
verminkten en voor kinderen van om
gekomen militairen, die doordait zy
hun vader hebben verloren, niet in
de gelegenheid zijn verder te stude-
Voor al deze financiële hulp kwam
het vorig jaar in totaal ruim f. 105.000
bijeen, waarvan alleen uit Leiden
f 4.650.
In de stichting werken eendrachtig
samen het Fonds 1815 voor oud-mili
tairen en nagelaten betrekkingen, de
Kon. Nationale Vereniging tot cun
aan miliciens, de Vereniging Eere
schuld en Dankbaarheid, het Karei
Doormanfonds, de Prins Bernhard-
stichting en de Stichting "Het van
Weerden Poelmanfonds".
LEIDEN De gemeenteraad zal op
2 december een besluit nemen over de
grondverkoop in de Leeuwenhoek aan
de universiteit. Het gaat hier om het
gebied tussen het huidige Acade
misch Ziekenhuis, de Wassenaar se-
weg, de rijksweg Den Haag-Amster
dam en de Plesmanlaan, dat ten dele
al in eigendom is bij de universiteit.
B. en W. stellen de raad voor in
verband met de woningbouwplannen
in dit gebied twaalf hectare aan de
verkoop te onttrekken en ruim 1,6
hectare van de universiteit over te
In hun voorstel aan de raad delen
B. en W. mee dat ter voorkoming
van verspilling van grond en ruim
te de nog aan te leggen weg tussen
de Plesmanlaan en de Wassenaarse-
weg zo eenvoudig mogelijk zal worden
gehouden. Er zal voor het gebied een
nieuw bestemmingsplan moeten wor
den gemaakt. Het college streeft er
naar het ontwerp van de herziening
tijdig voor iedereen ter inzage te leg
gen. Mocht dit niet lukken, dan zal
voor de gronden een voorbereidings-
besluit worden genomen, waardoor
alsnog tijdig met de bouw kan wor
den begonnen.
Door
Saim Pla'tteel
Valt over een eventuele bestem
ming op dit ogenblik nog niets te
zeggen, over de geschiedenis des te
meer. Zo vertelt Vam Mieris dat
reeds in de zestiende eeuw op deze
plaats sprake was van een St. Se-
bastiaains- en een St. Jorisdoelen.
De Doelen dit is ook elders in ons
land zo ontleent haar naam aan
het feit, dat hier eertijds door de
schutterij met pijl en boog op het
doel werd geschoten. De schutterij
kende men reeds in de middeleeuwen
en had voor Lelden betekenis vanaf
het ogenblik, dat de Sleutelstad in
1266 het recht kreeg steeds 25 man
uit de burgerij gewapend te mogen
hébben om te dienen als een soort
stedelijke lijfwacht voor de graven
vam Holland wanneer deze hier ver
blijf hieflidan. De handboogschutters
haddien tot patroon de heilige St.
Bastiaam van wiien de legende ver
haalt dat hij een officier uit Milaan
wias, doe onder Diocletiamus in plm.
288 om des geloofswhle met pijlen
werd doorzeefd. Ze werden ook wel
kloveraiers genoemd, vandaar de
naam Kloveniersdoelen, zoals b.v. in
Amsterdam, waar ook nog de Klo
veniersburgwal is te vinden. Het St.
Jorisgilde oefende zich in de. St. Jo
risdoelen. Dit waren voetboogschut
ters, die zich van een zwaarder wa
pen bedienden. Tot dit gilde behoor
den de deftige burgers; tot dat van
St. Seöastiaan de minder aanzien-
Uiteen.
De St. Sebastiaamsdoelen, die in
1732 is afgebroken en waarvan de ge
bouwen zich bevonden langs het hui
dige Paterstraatje, bereikte men via
de Doelensteeg. Negentig Jaar later
(in 1820) viel ook de St. Jorisdoelen,
die toegang gaf via het Noordeinde
en 't Zand (de huidige Oude Var-
kensmarkt)onder slopershanden.
Aan beide Doelens herinnert thans
nog slechts de poort aan de Groen-
hazengracht, die daar in 1645 naar
een ontwerp van de stadsarchitect
Arent van 's Gravezamde is neer
gezet. Boven de poort bevindt zich
een afbeelding van St. Joris te paard
in gevecht met de draak. Uit be
waard gebleven rekeningen blijkt, dat
Van 's Gravenzande voor zijn oovt-
weip „vijftig gulden geschonken
werd", dat het steenwerk werd aan
genomen voor f. 1.700,— en dat voor
het metselwerk nog eens f170,—
werd betaald.
Sint Jori storen
Nog voor deze poort tot stand
kwam, kende men in Leiden het
was in de vijftiende eeuw reeds
'een St. Joriétorem, dié aan de vest-
wal ongeveer ter hoogte van de hui
dige Geregradht, moet hebben ge
staan. De St. Jorisstieeg heeft haar
naam aan deze toren te danken.
Behalve dat de handboog- en voet
boogschutters in de beide Doelens
hun schietterrein hadden, beoefen
de men daar ook de rijkunst. Reeds
in 1632 werd er een speciale vergun
ning verleend tot het geven van rij
lessen aan xie zonen van de Win
terkoning, die in Leiden op het Prin
senhof waren ondergebracht, om ver
van het Haagse hof een strenge op
voeding te krijgen. In 1692 kreeg de
piqueur officieel vergunning om ook
aan anderen rijles op de Doelens te
geven, waartoe een houten stal werd
gebouwd. De beoefening van de hip
pische sport en de aanwezigheid van
een stal, maakten het mogelijk dat
hier in de achttiende eeuw de dra
gonders en later,, in de negentiende
eeuw, de artillerie werden gehuisvest.
Om ales goed te doen functioneren
werden ook een Doelenwachter, een
boogmaker en een hovenier aange
steld, lieden, die aan strenge instruc-
tier waren onderworpen. Zo hadden
zü er op toe te zien, dat de stra-
De in 1732 afgebroken St. Sebastiaansdoelen. Foto boven de kop: In 1820 viel ook de St. Joris
doelen onder slopershanden. Op dé eerste verdieping bevond zich de Gravenzaal.
ten van het Doelenterrein schoon
waren, moesten zij het vuil uit de
gracht „vissen", de bomen snoeien
en alles doen „omme de mollen te
weeren". De boogmaker moest bo
vendien toe zien, dat alles „behoor-
licken onderhouden, gerepareert ende
gemaeckt mach werden tot redelicke
ende; minste coste van dte schutter ie".
Eten en drinken
In de beide Doelens kon men niet
alleen terecht voor het paardrijden
en schieten, doch ook voor het drin
ken van een stevig glas en het nut-
v tigen van een goede maaltijd. Zo was
voor het houden van feestelijke maal
tijden, waaraan veelal vorstelijke
personen verschenen, een burger- en
schutterszaal ingericht, waarin voor
80 personen kon worden gedekt.
In het gebouwencomplex was eer
tijds ook een wapenkamer ingericht
met rondassen, heiebaarden, borst
en rugstukken en helmen. Verder
sierden acht schilderstukken van
Joris van Schooten en vier kapi
teinsportretten van Van der Merck
de wanden van deze zaal. Twee tan
deze stukken zijn later in het stad
huis ondergebracht, doch gingen bij
de stadhuisbrand in 1929 Verloren.
De resterende doeken, met een groot
aantal wapenschilden en enkele
vaandels zijn nu nog terug te vinden
in „De Lakenhal", evenals de ge
brandschilderde glazen van Willem
Thybout met de afbeeldingen van de
graven van Holland, die eertijds de
bovenramen van de burgerzaal van
de Doelen vulden en vandaar ook wel
Gravenzaal werd genoemd. Tot de
helaas verloren gegane inventaris
van de Doelens behoorde ook een
zeldzame collectie ka-pilteinsgla-
zen, waarop een wonderlijke combi
natie van portret en wapen te vinden
De huidige uit een veel later tijd
stip daterende kazerneruimten zijn
thans nog in gebruik bij de Koks-
school, waarvan de manschappen
„een leger op klompen" een opleiding
krijgen toti kok en tot een functie
(o.a. messttediende) in de militaire
horeca-wereld. Een letterlijk en fi
guurlijk „vreedzaam leger", dat ook
vaak bü monstermaaltijden wij
denken aan de Vierdaagse en bij de
stormramp in 1953 werd ingescha
keld voor de verzorging van de in
wendige mens.
LEIDEN Over de toekomstige bestemming van de hui
dige Doelenkazerne een stukje Leidse historie, dat da
teert uit de zestiende eeuw en waarin thans nog de Koks-
school is gevestigd is men het nog niet eens. De univer
siteit zag het kazernecomplex graag opgenomen in haar
uitbreidingsplannen, terwijl op gemeentelijk niveau met de
gedachte wordt gespeeld het terrein o.a. te benutten voor
parkeerruimte.
Herinnering uit lang vervlogen tijden. De in 1645 naar een
ontwerp van de stadsarchitect Arent van 's Gravezande aan
de Groenhazengracht gebouwde poort, die toegang gaf tot de
St. Jorisdoelen. Op de poort St. Joris te paard in gevecht met
de draaJc.
