Blankensteins in
ballingschap na
de sluiting van
hun Pieterskerk
natuurlijk
nappa
Wat pijnlijk buiten dienst
geraakt
^Beleggingeti
5 LEIDSE SPAARBANK
C($y) vandaag
...en gisteren
398.-
jtmg
Avondje 'Weltschmerz'
met Ruud v.d. Meer
TV morgén)
VRIJDAG 20 SEPTEMBER 1974
LEIDEN Waarom hebben de Blankensteins Leiden verlaten? Of: waarom heeft Leiden de
Blankesteins verlaten? Het zijn kunstenaars, die zwijgen en meer stem hebben dan kunstenaar
alléén. Leiden mist alweer iets, dat diep in zijn gemeenschapsleven was geworteld. Adriaan laat
het zich plotseling ontvallen: de Ogelmesse. Ja, 'zijn' Orgelmesse, ongekend. En welke Leidse
orgelliefhebber herinnert zich de Toccata in F niet? Beide van Bach, maar zó waren ze de
zijne. Getuigenissen van grote wilskracht en van die hem eigen verwevenheid van exactheid en
fantasie, waarvoor maar enkelen het zesde zintuig gegeven is.
Langspeelplaat
Door
Kees Verhoef
Annie en Adriaan Blankenstein,
zijn vertrokken naar het Overijsselse
Hardenberg. Daar geven ze allebei
orgellessen aan de muziekschool.
Het aanbod van leerlingen hiervoor
ls er overvloedig. De twee wonen
er naar hun zin. Ze wijzen naar het
bos en ze blijken ingenomen met
hun nieuwe werkkring. Maar vrij
willig gingen ze niet. In een brief
van een Leidse eerwaarde staat
met betrekking tot Adriaan: "wat
pijnlijk buiten dienst geraakt".
Adriaan Blankenstein is een orgel
meester in een orde van grootheid
niet beneden een De Klerk. Jansen,
De Wolff. Geheugen is misschien
kort, Leiden wist het heel wel, toen
hij nog voor eigen risico twee we
kelijkse bespelingen gaf in de Pie
terskerk, die tegen de verwachting
in beter bezocht zijn geweest dan de
latere onder K. en O. Een belang
wekkend overzicht van de orgellite
ratuur. Zowat zeventien Jaar geleden
stapte Blankenstein over van de
Hooglandse naar de Pieterskerk, in
opvolging van Leo Mens. Zijn vor
ming vond hij aan het Amsterdams
Conservatorium in de tijd van An
ton van der Horst. Annie was daar
ook ingeschreven en studie en idyl
le werden daar twee gekoppelde kla
vieren.
Annie Blaukenstein was tot voor
kort verbonden aan de Lutherse
kerk. waar een gaaf orgel hangt
In zekere zin een geschenk van haar
man, aangezien deze er de adviseur
voor was bij de renovatie. Annie, een
geliefde organiste. overkomt het
niet, met stille trom weg te gaan.
De Lutherse Kerk biedt haar zondag
29 september in een avondmaals
dienst (10.15 uur) een officieel dank-
afscheid aan. Ieder die haar de hand
wU drukken mag dit doen na de
dienst in de constitoriekamers
(11.45 uur, Hooglandse Kerkgracht
28). Haar opvolger intussen is
Adriaan's voormalige leerling Jas-
Haar afscheidscadeau wordt een
langspeelplaat waarop zij
zelf als Adriaan en Jasperse, uiter
aard op het Lutherse orgel, bijdra
gen leveren. Dit worden Praeludia
en Fuga's zowel als koraalvoorspe
len van Bach en van Buxtehude, een
Trio van Homilius en uit de kloos-
termis van Coupérin Kyrie en Glo
ria. Een en ander in organische ge
bondenheid aan de liturgie. De Lu
therse kerk heeft het meest de or
de van dienst behouden, zoals Bach
en Buxtehude die zelf gekend heb
ben. Daarin vielen bij "hoogdien-
sten" nog steeds Kyrie en Gloria,
twee van de vijf vaste componenten
van de Roomse ordinarium-mis. De
plaat, technisch verzorgd door Lei-
denaar Joop Pieete. wordt voor
twaalf gulden verkrijgbaar gesteld.
Géén plaat bestaat er van enige
orgelbespeling in de Pieterskerk.
Dat is herstelbaar. Het kan nog. het
orgel is daar nog goed genoeg voor.
Organist Joop Brons zet nog elke
week het instrument in beweging. Hij
mag dat nog. Voor buitenstaanders
is de poort van de kerk wel wat al te
ostentatief dichtgemaakt. De orgel
concerten van K. en O. behoefden
ech/t niet naar de Marekerk. Na af
loop van het eerste concert daar
vroeg iemand aan Albert de Klerk
hoe hij het Marekerkorgel vond. De
Klerk ontweek het antwoord. Hij
zei "De Pieterskerk en het orgel
daar, dat is een nationale schande".
Een getuigenis voor het geweten. Lot
van kerk en orgel zijn verweven en
wie orgel zegt moet zeggen organist.
In abstracto is Blankenstein nog
steeds die organist, maar wie heeft er
ook maar serieus over gepiekerd,
hoe zijn gezin nu verder leven moest.
Les geven in de Pieterskerk mocht
niet meer wegens de "bouwvallig
heid", een onwaarheid. Eleganter
leek het gebaar van de Lutherse
kerk: ons orgel staat tot Je vrije be
schikking.
Reddingsacties
Reddingsacties worden beraamd,
ronde tafels, stichtingontwerpen. 't
Woord orgel is echter in al wat werd
gepubliceerd ternauwernood voorge
komen. Overigens vindt u zelfs in
de jaarboeken van Oud-Leiden sinds
1904 noch rapport, noch enige stu
die over dit orgel. Het was tragiek
voor de hervormde kerkvoogdij, haar
kostelijkst bezit te moeten afstoten.
"Pieterskerk, waarheen"? werd een
ADVERTENTIE
Voor de vrouw die graag flaneert
in leer heeft Lambert de Jong een
hartveroverende kollektie.
Neem deze eigentijdse jas van
zeer soepel nappa die fijn
lang is. Daar loopt elke vrouw
mee weg. Het slanke
model, voorzien van een
nonchalante ceintuur,
is er in welgeteld 3
gewilde kleuren: afe,
zwart, bruin en
oxblood. Met een
knipoog naar de
Ga passen.
Donkersteeg 3. Leiden, tel. 01710-21406
gekruide krantekop. Het radicaalste
antwoord gaf Piet Bok. redacteur
van deze krant: "inclusief orgel na
tuurlijk. naar een multimiljonair in
de States". Bok heeft misschien niet
de film van René Clair gekend, die al
het gesteente van een Schots kasteel
naar het land van Uncle Sam laat
overvaren en daar weer ophopen,
krek zoals het te voren was.
De film had de intrige, dat de
geest was meegevaren en die werd
een onvoorziene post in de affaire.
Groot-Leiden kan geen Pieterskerk
versjacheren, omdat de GEEST er
z'n tehuis in heeft. De geest van zo
veel gelxif. En de geest van Boisot,
v. d. Does, van Hout, v. d. Werf,
Willem ae Zwijger. Daarboven die
van Hagerbeer.
Wie was Hagerbeer? Zijn straat
naam ontbreekt in de stad. Galtus
Germer van Hagerbeer en zijn zoon
Germer Galtus installeerden in
1643 het Pieterskerkorgel met het
monumentale, ons allen vertrouwde
front. Geheel en al onvervangbaar,
is hun schepping, het klinkend me
taal, hun meesterstuk, want het
meest origineel geblevene. Gelijk
waardige stukken zijn van hen de or
gels van de Alkmaarse Laurenskerk
en van de Sint Jan in 's Hertogen-
bosoh. D« naam Hagerbeer heeft
klank en rang als Batz, Muller,
Sohnitge:. Wanneer nog langer eni
ge Jaren inefficiënt met dit magnum
opus wordt omgesprongen, wordt
het onredbaar. Rust roest. De groot
ste optimist ziet echter pas over tien
Jaar Mo ïumentenzorg opdraven.
Het «al. zonder ander stichtings-
werk te mogen hinderen, een bijko
mende opgave worden, voor nieuwe
burgerzin, een opgave die wel zeker
met fantasie gespeeld dient te wor
den. De tijdens restauraties aange
brachte stemmen moeten weer weg.
Terug moet wat werd weggehaald
io.a. twee grote mixturen op het
hoofdwerk, dat nu te klein gewor
den is), de laden moeten terug In de
originele positie en de authentieke
toonhoogte kan dan tevens worden
hersteld. Een en ander zou ongeveer
drie ton vergen.
Adriaan en Annie Blankenstein van wie de Leidse orgellief
hebbers volgende week zondag in de Lutherse Kerk afscheid
kunnen nemen. (Foto Jan Holvast)
ADVERTENTIE
Onbehagen
Vast staat in elk geval dat er on
der de Leidse orgelliefhebbers onbe
hagen heerst. Ze willen wel eens wat
meer openheid. Over Blankensteins
orgel. Instandhouding ervan is een
plicht van nu. Alom rondom zitten
Blankensteins leerlingen, zij zijn de
eersten die mee hopen dat er iets los
breekt.
Maak het u gemakkelijk: voor alle geldzaken
naar één adres ook voor
Oegstgeest Tliea Ekker blijft een
gastvrouw voor de verenigde Vrienden
van het Lied, kring Leiden. Haar huis
in Oegstgeest is niet zo klein, maar
kan dat lijken bij een overvloed van
gasten. Er bestaan dus nog werkelij
ke haarden voor het klassieke huis
concert, waarin beproefde kunste
naars centraal staan. Staan deed de
baritonzanger Ruud v.d. Meer, zitten
George van Renesse. die men hier
niet als begeleider gelieve te beledi
gen. Of de ziel reïncarneert wordt
geloofd of betwist, maar dat Schubert
Renesse's hoofd heeft gezalfd staat
vast. Daarom begonnen de twee met
vijf Schubert-liederen. Daar V; d.
Meer niet door Schubert is gedoopt,
kon 't gebeuren dat ieder wel volle-i
dig aont-ïr de eigen partij stond of zat
maar te zelfstandig. Het is boven
dien voor een beslagen pianist een
gemakkelijker ding om zijn klank
beelden met de hand te orkestreren
in overeenstemming met de lokale be
slotenheid dan voor een vocalist, die
begaafd werd met een grote ruime
resonans, om de stem te orkestreren
naar kamer-bestek. Maar een duo is
in de praktijk een trio, derde is de
luisteraar. Wel beschouwd, zelfs, een
kwintet, met tekstdichter en compo
nist. En akoestiek maakt er een sex
tet van. Dat circuit moet ineengren-
NEDERLAND I
Biigadier Dog (NOS)
Journaal (NOS)
Met de muziek mee (VARA)
Familieprogramma waarin muziek de boventoon voert.
Ir. de RAI in Amsterdam presenteert Henk van Mont-
foort: Malcolm Roberts, Maurice Dean, Letty de Jong
met Dick Doorn. Pierre Biersma en Henk Panmaat,
het kinderkoor De Damrakkertjes en het Waterlands
Fanfarekorps Nieuwendam.
Journaal (NOS)
Open en Bloot (VARA)
Op verzoek een herhaling van de eerste uitzending van
Open en Bloot: „Wat is menstruatie? Wat is bevruch
ting?"
Daar komen de schutters, tv-serie (VARA)
Chili: moord met voorbedachte rade, documentaire
film (VARA)
Journaal (NOS)
22.25
NEDERLAND II
18.45 Brigadier Dog (NOS)
18.55
19.05
19.25
20.00
20.21
21.55
Journaal (NOS)
Levende wildernis, natuurserie (TROS)
Boter, kaas en eieren, vraag- en antwoordspel (TROS)
Journaal (NOS)
Gunman's walk, een dramatische Western (TROS)
Andy Williams voor UNICEF: showprogramma
(TROS)
Herhaling van het spectaculaire dot van de show
„Artiesten helpen UNICEF", die op 6 april j.l. werd
uitgezonden. Begeleid door een orkest oi.v. Kenny
Thorne zingt Andy Williams: „Love Story", „Danny
Boy", „A2mo6t There", „Born Free", „American Trilo
gy" en „Impossible Dream"
TROS-Sport
Journaal (NOS)
Met de terugkeer van Pim Sierks,
onze twee pistolen, en de stokoude
Boeing van 1960 die de Franse
regering er met pijn in het hart
aan heeft willen wagen, lijkt de
gijzelingszaak voor wat de televisie
betreft nu wel voorgoed bedwongen.
Gistermiddag mochten we recht
streeks getuige zijn van de
terugkeer van de Transavia-beman
ning <je zal zo'n reclamespot gratis
in de schoot geworpen krijgen, met
een Franse Boeing als inzet
die door de ministers Van der Steel
en Westerterp ontvangen werden,
zoals indertijd! de Uiver-bemanning
na haar geslaafde vlucht naar
Melbourne door premier Colijn werd
Ik heb er nog wel eens een oud
filmjournaal van gezien. Parmentier
cs. hadden toen weinig te melden,
in tegenstelling tot Sierks es., die
zich op een voortreffelijke wijze
door alle vragen van de journalisten
heensloegen. Ik noemde Sierks
gisteren „een held van onze tijd" (in
navolging van de titel van een
beroemde 19e eeuwse roman van de
Rus Lermontov), en die titel bleek
hij gistermiddag met des te meer
recht te mogen voeren.
Niet zonder gevoel voor humor (op
de vraag of de Japanners steenko
len-Engels spraken, zei hij dat hij
liever van huisbrandolie-Engels wil
de spreken), zonder aarzelingen,
beantwoordde hij vragen in het
Nederlands, Engels en Frans, met
gevoel voor de kern van de zaak,
maar ook met gevoel voor details.
Zo. stelk ik mij voor, gedraagt „een
held van onze tijd1" zich, en zo ziet
hij eruit. Het zou me niet verbazen
als we over een paar maandjes
onverklaarbare toeneming van En
gelse vliegers-snorren moeten con
stateren.
Het was overigens een donderdag
zonder Archie Bunker. Ik voelde me
daardoor een beetje ontheemd.
Gelukkig werd het weer enigszins
gecompenseerd door het tv-spel
..Martha", van „het brein" achter
Hoepla, Fred Hache. Barend Servet
en Sjef van Oekel: Wim T.
Schippers. Het spel was onderge
bracht bij de KRO, in de regie van
Berend Boudewijn, van wie we
natuurlijk nooit mogen vergeten dat
hij van origine toneel- en televisie
regisseur is.
Ik heb mij er, al grinnikend,
uitstekend mee vermaakt. Naar de
vorm was het immers een „gewone
tv-thriller". de cliche-situaties, dito
camera-instellingen, enz. vlogen je
om de oren, er werd met
„opgevoerde muziek" gewerkt, de
entourages klopten allemaal perfect
met soortgelijke Amerikaanse series,
en ook werden scènes gewoontege
trouw afgebroken op het moment
dat er eindelijk iets onthuld (en dus
verduidelijkt) zou worden. Kortom:
net een echte tv-thriller.
Het enige verschil was. dat al die
achtereenvolgende scènes nergens
toe leidden. Je zag dezelfde mensen
met dezelfde namen bezig in een of
ander spannend drama, en als
zodanig reageerden zij ook. alleen
voerde 'het nergens naar toe. Het
gevolg zal dan ook wel zijn geweest
dat de kijkers die er (niet op hun
qui-vive omdat ze niet wisten dat
Wim T. Schippers de schrijver was,
of het wel wisten maar er de
draagwijdte niet van beseften) naar
keken, als naar een gewone Ironside,
op den duur in steeds groter
verwarring zijn geraakt. Zij
zouden misschien geholpen zijn
gewrest met een korte beginselver
klaring vooraf.
NICO SCHEEPMAKER.
18.20 Politieke Partijen: Ult-
zenamg van de Christelijk Historische
Unie. 18.30 VPRO-Vrijdag: kommenta-
(15.30 Nieuws). 17.08 Prometheus
XIII, hoorspelserie (dl. 8). 17.30
Nieuws. 17.32 Aktua. 17.50 (S) Café
chantant: liedjes en muziek uit de goe-
analyses. KRO: 19.00 Kanjer
Koning Kompetitie. 19.05 (S) Voetlicht
op kabaret show en musical. 19.30 Mens
daarheen!: nabeschouwing over het
Landelijk Pastoraal Overleg. 19.45 Bij
bellezing. 20.000 (S) In antwoord óp
uw schrijven. 22.00 Reisoogst: toeris
tisch magazine. 22.30 Nieuws. 22.40 (S)
18.00 (S) Metropole
de oude tijd.
Hilversum III
Ieder heel uur 2 minuten
NCRV: 7.02 (S) Drie op je boter-
Drie op je boterham:
i (S) Tot uw dienst; klas-
sociaal-maatschappelijk terrein. 18.58
Marktberichten. VPRO: <S) Tahiti
FM: leugens, verwarring, strijd en goed
nieuws. 20.00 Nws. 20.05 Vandaag dit.
morgen dat. 20.15 (S) Tahiti FM - ver
volg. NOS: 20.50 Den Haag vandaag.
VARA: 21.00 (S) Radio Symfonie Or
kest Frankfurt met solist: klassieke en
moderne muziek. (22.03-22.13 Tijd-
schriftennleuws). 22.35 (S) De Staal
kaart. 23.20 (S) Hedendaagse
8.02 (S) Drie op je boterham:
.rers vers. 9.03 (S) Tot uw dienst: klas
sieke muz. 10.03 Muziek bij de koffie.
12.03 (S) Drie tussen de middag: Los
vast. 14.03 (S) Elpee.pop. 15.03 (S>
Filter: jongerenprogramma. 16.03 (S)
Sporthow I: sport en muziek.
TV DUITSLAND
VRIJDAG 20 SEPTEMBER
Duitsland I
17.55 (K) Journaal (Regionaal pro-
NDR: 18.00 (K) Sportjour
naal. 18 30 (K) Aktualitelten. 18 45 (K)
Zandmannetje. 18.55 (K) Nordschau- -
magazine. 19.26 (K) Der Fall von ne-
benan. 19.59 (2/W) Programmaover
zicht. WDR: 8.05-8.35 (K) Zwischen
den Schlagzeilen. 8.55-9.25 (K) Infor
matief programma. 10.05-10.25, 10.40-
delen en deed dat, al volmaakt in
Dein blaues Auge, een lied van
Brahms. Richard Strauss ("Habe
Dank") was niet het einde, wel een
einde. Wie heeft na hem nog zijn
"wonnevolle Stunden" in notenschrift
kunnen omzetten? Na hem kon
slechts de pauze volgen.
Een klein uur Weltschmerz is een
zee vol gevoelens. Nu denke men niet,
dat "ein wundes Herz" niet bestaan
kon in Poulenc's Bestiaire van Apol-
linaire. in Fauré's Chansons de Don
Quichotte van Paul Morand. De
Franse kunstenaar heeft, waar hij
groot was, doorgaans distantie be
toond voor de privé-romantiek. Maar
la vie cruelle, la mélancolie, la mort
bij Poulenc, mes frères J'ai souffert,
mon coeur a Jamais désert bij Fau-
ré, un an me dure la Journée si Je ne
vois ma Duleinée, ne pleure pas Sou-
cho bij Ibert, het is indirecter,
der ,er is een artistieker souplesse
voor nodig. Het moet er zijn en mag
er niet helemaal zijn. Zo verklank
ten de twee deze toondichters, in het
bijzonder subliem in het begrip
voor de figuur van Don Quichotte
(chevalier tout aventureux) en in de
zelf-analyse voor zijn narrige stal
meester Sanco Pansa fantóme dans
la vie) en in dat allerlaatste éne:
Ah!
KEES VERHOEF.
NOS: 18.02 Joost, mag
19.02 Drie loo.pt achter. 20.(
volmachtigdveraoekplatenprogr&mma
VPRO; 21.00 VPRO-Vrijdagavond 00
Show. 21.02 Han Reiziger. 22.02 Rik 22.00 (K) Het zevende zintuig 22 f>;
K) Reportage uit Bonn. 22.30 (K)
kusje voor het slapen
2 Het donkere lacht. 4.02
De Satésaus Show. 5.02-7.00 Adje's
Show.
ZATERDAG 21 SEPTEMBER
Hilversum I
VARA: 7.00 Nieuws. 7.11 Ochtend
gymnastiek. 7.20 (S) Z.O.: voor alle
zijn. VPRO: 7.54 Deze
Journaal.
Duitsland II
17.00 (K) Journaal. 17.10 (K) Jeugd-
magazine. 17.40 (K) Aktualitelten en
muziek. 18.25 (Z'W) Vater der Kla-
motte. tv-serie. 19.00 (K) Journaal.
19.30 (K) Buitenlands Journaal. 20.15
(K) Die Strassen von San Francisco,
v-film. Aansluitend: tekentrucfilm
dag. 8.00 Nieuws. 8.11 VARA: Dingen 21.15 (K) Journaal. 21.30 (K) Der
de dag. 8.23 (S) Z.O. gaat 1
der voor iedereen. (9.35-9.40 Water
standen). 10.30 (S) Z.I.: muziek- en
informatieshow, met om 11.00 Nieuws.
13.00 Nieuws. *3.11 (S) In de Rooie
Haan: zaterdagmiddag café. NOS: 14.45
(S) NOS-Jazz. 15.10 Programma voor
de buitenlandse werknemers,
16.00
God h
lingen.
Hilversum II
TROS: 7.00 Nieuws. 7.02 (S) Ont-
bijtsoos. (7.30 Nieuws. 7.41-8.00 Ak
tua. 8.30 Nieuws. 8.36-8.45 Gymnastiek
voor de huisvrouw). 10.00 (S) Tien-
gefallt. speelfilm 23.15
TELEAC: 11.00-11.45 (K) Compu-
terkunde - les 24 (herh.) NOS: 16.00
(K) Journaal. AVRO: 16.02 De avon
turen van Slingertje. 16.20 (K) Vlie
gende schotels, bestaan die nou echt?,
documentaire. 1B.50-17.15 (K) De scho-
5 heks, tv-serie. NOS: 18.45 (K) Brlga-
11.30 (S) Wegwezen: programma
Jour-naai. AVRO: 20.21 (K) Harten-
vakantiegangers en andere wegge
bruikers. 11.55 Mededelingen) i
heidsvoorhchtlng: 12.16 Vast en zeker:
bruikers. (11.55 Mededelingen) Over- panorama. NOS: 23.25-23.30 (K) Jour
uitzending van het Ministerie van So
ciale Zaken
Sociale Verzekering.
Voorlichtingscen -
12.26 les 2 (herh.) NOS: (K) Brigadier Dog.
Mededelingen t.b.v. land- en tuinbouw. 18.55 (K) Journaal. NCRV: 19.05 (K>
ino|3|Een veelbewogen regendag, met Swie-
bertje. NOS: 20.00 (K) Journaal. NCRV
gevarieerd programma. 20.21 (K) Kojak. politieserie. 20.40 (K)
Hier en Nu. 23.20 (K) Dagsluiting.
NOS: 23.25-23.30 (K) Journaal.
