Kerken Portugal
en Ethiopië in
een andere tijd
1
SI
KERKDIENSTEN
PAGINA 4
ZATERDAG 14 SEPTEMBER 1974
Zo omstreeks 1490 belandde de Portugees Pedro de Covilha in het huidige Abessinië (Ethio
pië). Hij werd er door negus Eskander (de Portugezen noemden hem Paep Jan Alexander) bui
tengewoon gastvrij ontvangen, zelfs zo gastvrij dat hij hem niet
weer liet vertrekken. Een aantal jaren tevoren was hij, samen met een ander, die echter onder
weg stierf, door de regering van Lissabon uitgezonden om het christenrijk van priester-koning
Johannes te ontdekken. Dit rijk moest liggen ergens in Afrika, achter de wereld van de Islam.
De Covilha was voor die missie uitgekozen omdat hij het Arabisch volkomen beheerste. Zijn
reis zou in ieder geval door Arabische landen moeten gaan. Hij heeft gezworven door Egypte
cn Arabië. Ook in India en Madagascar is hij geweest. Tenslotte heeft hij dan toch het doel van
zijn reis bereikt. Men hoorde niets meer van hem.
Pas in 1520 is hij door een Portu
gees gezantschap teruggevonden in
zijn vergulde gevangenschap. Hij
mocht zijn landgenoten tot tolk die
nen, maar vertrekken was hem niet
toegestaan. Zo is geweest het lot van
de man aan wie het, na vele eeuwen
van zoeken, eindelijk gelukt was de
priester koning Johannes te ont
dekken.
De Portugezen zijn bekend om
hun ontdekkingsreizen in de late
Middeleeuwen. Hier moet wel even
.worden herinnerd aan de figuur
van Hendrik de Zeevaarder, een
van de Protugese prinsen, die leef
den in de eerste helft van de 15e eeuw
Hij is. zonder het zelf te willen, de
grondlegger geworden van de Por
tugese wereldhandel. Maar wat wil
de hij dan wèl? Het ging hem om de
strijd tegen de Islam. Vanuit Ma
rokko hadden de Portugezen gepro
beerd die strijd te voeren, waarbij
ook Hendrik betrokken was. Ze
kwamen echter tot de ontdekking
dat dit hun krachten te boven ging.
In Portugal leefde van geslacht op
geslacht het gerucht van een groot
christenrijk, achter de wereld van de
Islam, dat geregeerd werd door die
geheimzinnige priester-koning Jo
hannes. Het is nu hun bedoeling ge
weest om over zee in aanraking te
komen met dat christenrijk, om dan
gezamenlijk de strijd voort te zet
ten. Toen het Pedro de Covilha ein
delijk gelukte om dat legendarische
rijk in werkelijkheid te zien, hadden
de Portugezen de handelsmogelijk
heden reeds volop ontdekt, want een
van zijn opdrachten was ook te ont
dekken waar kaneel en specerijen
vandaan kwamen.
Mengelmoes
Er is dus reeds een eeuwen oude
relatie geweest tussen Portugal en
Abessinië. (Die naam hebben we ook
aan de Portugezen te danken. Het is
de verbastering van een Arabisch
woord dat betekent: een mengel
moes van mensen). Tegenwoordig
vinden we de namen van die twee
landen gezamenlijk in de krant. Po
litiek zijn er in beide grote verande
ringen gaande, waarbij het leger 'n
grote rol speelt. Deze veranderingen
zullen ook kerkelijk van niet gerin
ge invloed zijn en om dat laatste
gaat het ons. Portugal en Abessinië
zijn beide landen waar kerk en staat
nog nauw verbonden zijn en wan
neer er staatkundig een andere tijd
is aangebroken, betekent dit ook dat
de kerk daarvan de invloed zal on
dervinden. In Portugal behoort
slechts 0.1 pet. van de bevolking of-
ficieël niet tot de RK Kerk. Onder 't
koningsschap dat in 1910 eindigde,
was deze kerk staatskerk.
Dat is toen wel veranderd en er is
zelfs vrijheid van godsdienst geko
men, doch dit was maar betrekke
lijk voor de weinige protestanten (nu
ca. 10.000) die'hier wonen. Salazar,
die in 1932 aan het bewind kwam,
heeft zijn land tot een zgn. "corpo
ratieve staat" gemaakt. Zoals het li
chaam (corpus) vele leden heeft,
maar deze één lichaam vormen, zo
moet het ook zijn met de staat. Hij
wilde de pauselijke sociale encyclie
ken in de wetgeving van zijn land
geheel doorvoeren. In 1929 was reeds
een concordaat met de H. Stoel geslo
ten. dat in 1949 vernieuwd is. De re
gering kreeg daarbij een uitgebreide
bevoegdheid bij de benoeming van
bisschoppen. Zij wilde ervan verze
kerd zijn dat de bisschoppen en
daarmee de kerk, in alles regerings
getrouw zouden wezen. Dit gold ook
voor de koloniën, die men als zoda
nig niet wilde noemen. Zij waren 'n
deel van het Portugese rijk. Heel dit
bouwsel valt nu volkomen in duigen.
Dat de kerk hiermee te maken heeft,
blijkt nu reeds. Een bisschop van
Mozambique zo hebben we kun
nen lezen heeft aan de paus ont
slag gevraagd en deze heeft het aan
vaard en hem een postje gegeven in
Rome. in verband met het heilig
jaar. We kunnen ervan op aan dat er
meer koloniale bisschoppen zullen
volgen. We lezen nu dat de Portuge
se koloniale landen, die zelfstandig
zullen worden, ook kerkelijk een ei
gen weg moeten gaan. In Mozambi
que was door Zwitserse, Engelse en
Amerikaanse zendingsarbeid een
niet onbelangrijke minderheid van
protestanten. Zij hebben meer dan
anderen onder de uitgeoefende ter
reur geleden. Verschillende belang
rijke leiders van het Frelimo komen
ook uit deze groepering.
In Portugal (en in Rome) ziet de
kerk nu wel in dat er grote nadelen
verbonden kunnen zijn aan een al te
nauwe band tussen kerk en regering.
Het concordaat leverde aan de kerk
nog al wat voordelen op. Hoe zal het
in Portugal nu verder gaan? We zijn
nog in een overgangsperiode. Er ko
men verkiezingen en er komt een
nieuwe grondwet. Zo is tenminste
aangekondigd. Het is niet anders
denkbaar dan dat de kerk veren zal
moeten laten, al is er dan ook een
enkele bisschop geweest die zijn
misnoegen met de gang van zaken
niet verborgen heeft gehouden en al
zijn er dan priesters en missionaris
sen geweest die zeer openlijk zijn
gaain protesteren. Het is niet on
denkbaar dat er weer een golf van
anti-clericalisme, zoals ook na 1910
het geval was, over het land zal gaan,
die zicfh hier alleen kan keren tegen
de kerk van Rome, omdat deze prak
tisch de enige kerk is in dat land en
te nauw verbonden was aan de nu
r Dit majestueuze beeld staat in de Onze Lieve Vrouwe Kerk
van Orcival (Puy-de-Döme, Frankrijk). Het beeld geeft een
voorstelling van de heilige maagd en haar kind en dateert
van de twaalfde eeuw.
opzij geschoven regering.
En nu Abessinië of beter Ethio
pië. zoals de inwoners zelf him land
noemen en waarmee Portugal door
legendarische banden verbonden is
geweest. Daar regeerde negus Haile
Selassie. De ouderen onder ons zul
len zioh nog levendig herinneren
hoe hij in 1936 voor de Italianen
moest vluchten, toen deze zijn land
veroverden en het tot een kolonie
maakten. Hij beroemt er zich op 'n
stamboom te hebben die teruggaat
tot de verbintenis tussen Salomo en
de koningin van Scheba. (1 Kon. 10:
13) Wie het geloven wil, gelove het.
Rondom de negus hangt in ieder ge
val een mystieke religieuse sfeer, 't
Is nog altijd de sfeer van de priester-
koning Johannes, waarnaar de Por
tugezen zochten. De Koptische kerk,
die vroeger nauw verbonden was
met het patriarchaat van Alexan-
drië, maar nu zelfstandig is, wordt
aangehangen door 40 pet. van de in-
wonere, maar het is wel dat deel dat
de anderen overheerst. Deze kerk is
nog altijd staatskerk in de volle zin
van dat woord. Maar nu heeft het
leger de macht overgenomen. Er is
wel gezegd dat het gezag van Haile
Selassie niet zal worden aangetast,
maar hij wordt steeds meer uitge
kleed. In ieder geval zit hij, evenals
De Covilha, in een gulden gevange
nis- De ene week lezen we dat hij zijn
regering kwijt is en de andere week
dat ook zijn raad tot heengaan is ge
dwongen. De ene week dat hij zijn
paleizen niet meer zijn eigendom
kan noemen en de volgende week
dat zijn bezittingen hem zijn afgeno
men. Ook hebben de strijdkrachten
bekend gemaakt dat er een nieuwe
grondwet zal komen, waarin schei
ding van kerk en staat zal worden
doorgevoerd.
Dit alles raakt de Ethiopische
Koptische kerk direct. Zij gaat nat
tigheid gevoelen. Het verbaasde ons
dan ook niet toen we lazen dat er
verzet komt uit de kerk. In een me
morandum aan de eerste minister
en aan het militaire coördinatieco
mité heeft deze kerk geweigerd ge
lijk te worden gesteld met andere
godsdiensten. Er dreigt dus een ern
stig conflict tussen de kerk en de re
volutionairen van Ethiopië. Men
behoeft geen profeet te zijn om te
voorspellen dat de kerk hier aan 't
kortste eind zal trekken, de kerk die
de grootste grondbezitter is in het
land. En met al die rijkdom, die ech
ter niet economisch wordt geëxploi
teerd, is deze kerk toch arm, zodat
WOORD VAM REZIMMMG
De voor velen allang niet meer
bekende dichter Willem Kloos
heeft ooit de volgende woorden
gesproken: Tk ben een god In
het diepst van mijn gedac.iten'.
Die woorden hebben hem een ze
kere mate van onsterfelijkheid be
zorgd en omdat god-zijn en on
sterfelijkheid met elkaar te ma
ken hebben, heeft hij dan nog
gelijk gehad ook, al zal hij da*
wel niet voorzien hebben. Het zijn
vreemde woorden. Hoe komt hij
erbij zoiets te zeggen. Hoe wist hij
dat en waarom alleen 'in het
diepst van mijn gedachten'?
Kloos was een rasindividualist
Een intens levend mens die bil
zichzelf naar binnen kijkend mis
schien geschrokken is en onder
de indruk kwam van de peilloze
diepte en hoogte van zijn eigen
menselijke geest. Dieper dan dat
een mens erbij zou kunnen en
waar een mens niet meer bij kan.
Monotheïsme
daar komt als vanzelf god tevoor
schijn. Hij moet in zichzelf eeii
groot reservoir van krachten en
mogelijkheden gezien hebben en
zich daar goed bewust van zijn
geweest. Af en toe kwam daarvan
iets naar boven en naar buiten
Bijvoorbeeld wanneer hij een ge
dicht maakte. Afhankelijk van
daartoe gunstige omstandigheden
- en wie heeft die in de hand -
kwam er iets van dat god-ztfn
van heel diep van binnen aan de
oppevlakte. De woorden van Kloos
zijn blijven hangen en dat is niet
zo gek, want ze zijn voor veel
mensen herkenbaar. Veel mensen
leven met een soortgelijk besef,
misschien niet direct van godde
lijkheid. maar toch dat er meer in
een mens zit dan er meestal uit
komt. Dat er krachten en moge
lijkheden in ons zijn, die zelden
of nooit aan de oppervlakte ko
men. Op een of andere manier
zijn er altijd weer invloeden van
buitenaf, of ook van binnenuit
die het ons beletten ons te ont
plooien naar de mogelijkheden die
we echt wel in ons hebben. In die
ontplooiing zijn we niet vrij, maar
erg gebonden door biiv. de situ
atie. onze omgeving, 'men', onze
sociale status, enz. Altijd een an
dere rol, altijd een ander gezicht.
Sterke persoonlijkheden zijn on
afhankelijker en daardoor vrijer
dan zwakke. In het diepst van
onze gedachten kunnen we veel
meer, daar zijn we vrijer. Maar
te weinig komt daarvan naar bui
ten.
Verrassend is in dit velband het
gebod uit Ex. 20: Ge zult geen
andere goden voor mijn aange
zicht hebben, want ik ben een
jaloerse God'. God is Liefde zegt
de bijbel. Het kenmerkende van
liefde is dat je dan wel vrij bent.
Uit eigen ervaring weten we dat
je je het meest op je gemak voelt
bil degene die je liefhebt. Daar
hoel je niet moeilijk te doen, daar
kun je wel jezelf zijn. In die
situatie komt wel naar boven wa t
je ten diepste beweegt - verlief
den gaan intens gedichten schrij
ven wat ze anders nooit gedaan
zouden hebben bijv. Door je aan
die ene te binden die je liefhebt
heb je wel de vrijheid en kom je
wel tot ontplooiing. Dat nu is wat
deze God bedoelt wanneer hij zege
dat hij Jaloers is. Jaloers uit lief
de. wanneer wij ons aan andere
machten en invloedsferen binden
i.p.v. aan hem. Juist opdat wij
werkelijk vrij zouden zijn en ons
zouden kunnen ontplooien wil hij
dat wij ons alleen aan hem bin
den. Zelf heeft hij het initiatief
genomen en heeft zich aan ons
gebonden, in Jezus van Nazareth,
op een doorslaggevende manier;
tot de dood toe en daardoorheen.
Het heeft iets te maken met een
soort heilige efficiency. Door zich
in Christus aan ons te binden, uit
liefde, Mcomt God tot volle ont-
plooing en wordt het duidelijk wie
hij is. Zo wij in omgekeerde rich
ting evenzo. Op die wijze is God
de enige God. En alleen op die
manier is het voor ons mogelijk
mens te zijn,
Ds. R. Steenstra
Hexv. predikant
te Leiden.
de priesters steen en been klagen en
looneisen gaan stellen.
Middeleeuwse toestanden
Zowel in Portugal als in Ethiopië
heersen nog toestanden die in Euro
pa in de Middeleeuwen bestonden,
toen de eenheid van kerk en staat "n
vanzelfsprekende zaak was. Tot ln
onze eeuw is daarvan nog iets behou
den, in het ene land meer en in het
andere land minder en zelfs daar,
waar men officiéél een scheiding van
kerk en staat kent, is het nog niet zo
dat ze los van elkaar staan. Het zijn
ook (gedeeltelijk) dezelfde mensen
die tot de kerk behoren en staatsbur
ger zijn. Maar zoveel is in onze tijd
wel duidelijk geworden dat een kerk
er niet mee kan volstaan alleen maar
te zeggen dat ieder mens zich moet
onderwerpen aan de overheden die
over hem zijn gesteld. Het mag geen
slaafse onderworpenheid wezen.
Vooral wordt dit gevaarlijk als de
kerk uit haar regeringsgetrouwe
houding zelf nog voordelen trekt, 'n
Overheid kan haar van God gegeven
macht misbruiken en daaruit kun
nen wereldproblemen van ontzag
wekkende omvang voorkomen. De
kerk van Portugal heeft geweten wat
er in de koloniën gaande was en de
kerk van Ethiopië heeft zich wat al
te gemakkelijk geborgen in haar
aloude liturgie. Beide hebban zij in
ieder geval, voorzover ons beken dj
geen tekenen gegeven dat zij waak
zaam waren. Het beroep op oude
voorrechten zal hen niet helpen. In
beide landen zal de kerk daarvoor
nu wel gaan strijden. Wie zal het
hen kwalijk nemen? Wie doet
niet? Het zal altijd wel een moeilijke
zaak zijn en blijven de rechte ver
houding te vinden tussen kerk ea
staat.
S. J. M. HULSBERGEN.
Panneko^k.
Marekirk 10.30 u. dhr. Van der Kooy
6 u. ds. i-. Bouman, Katwijk a. z.
Maran-unakerk 10 u. ds. H. J. v.
Achterbng en ds. R. J. Koolstra (H.A.
herv. gfiv-.i. dienst).
Xomngskerk 10 u. ds. H. W. Hemmes
Bethlehemkerk 10 u. ds. H. Horten-
BevrlJ llngskerk 9 u. dr. J. L. Sprin-
VriJ Kath. Kerk (Vreewijfcstr. 19) 10
Leger des Hells 10 u. helllglngsd. en
7.30 u. verlossingssamenkomst o.l.v.
kapitein m mevr. J. Lelssenaar.
Oud Kath. Kerk (?oeterwoudsesln-
gel 49) 10 u.
Evang. Centrum (Zijlsingel 2) 10 u.
J. Zijlstra (di. 8 u. evang. Zijlstra).
Plnkstergem. (Oude Rijn 3) 3 u. dhr.
D. Koppelle.
Aarlam trveen Herv. Gem.
10 u. de heer J. Goedhart te Nieuw
koop, 7 u Cand. D. R. Wolthuis te
Oegstgeast. Geref. Kerk 10 u. ds.
Oecumenische Werkplaats (Plantage
16» 11.30 u. Samenkomst
JeugdLapel Vredeskerk 10 u. ds. R.
Steenstra.
Jeugditapel ,.De Goede Herder" 10.30
u dhr. T J. v. d. Ploeg
Gema-mschap van Kerken (Meren-
witki 10 u oecumenische dienst ds. J.
A Eekh >f
Geref. Kerk Zulderkerk (Lammen-
schansweg 15): 10 u. ds. G. M. W.
Steen. ütrecht-O.. 6 u. ds. E. Verburg.
Wassenaar
N.H. Bethlehemkerk: 10
tensius
dienst.
f
M
Pannekoek, Gemeensch.
Oude Vestkerk (Oude
Belofteterk (Robljnstr.) 5 u. ds.
Ki-olstra en ds. Van Achterberg.
Bevrijdingskerk (Aerent Bruunstr.):
10.30 u. as. P. Helnen, 5 u. ds. Hor-
Huize „Groenhoven": 10 u. ds. E.
Verburg.
Gezinsdiensten „Jeugdhaven": 10 u.
„De Mirt dhr. Wiellnga. 10 u. „Het
Mierennest": dhr. De Jong.
Petrak°irk 10.30 u. dienst voor doven
dhr. R. S. v. d. Veen.
Ger. G*m. 10 u. en 4.30 u. ds. Boo
gaards.
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 u. ds. ear
lier,
Geref. Kerk (vrljgem.) 10 u. leesd.
Gem. 10.15 u ds Hap-
Rem. Doopsgezinde gem.
Evang. Chr Gem (Middelstegracht)
0 u. dhr. Veldkamp.
Apost. Kerk (H. Rijndijk 24)
10 e
Geref. Gem. In Ned. (Konlngskerk)
L 30 en E.3C u. leesd.
Jehova Getuigen (Hogewoerd 175)
30 u. V istestraat 10 en 3
RK Ker> H. Antonlus
11 30 en 5.30 u. leesd
Jehova Getuigen i,
2.30 u. V istestraat 10 en 3 u
RK F -
8 30. 11
St. Josiphkerk (zat,
9.30. 1 en f.20 u.
St. Jose^hkerk (zat.
phkerk (zat.
u en 6.30 u.
9.30,
7 U), 8.30,
7 U) 8.30,
7 u) 8.30, Jeugddienst
Hartebrüg~8. 9.30 Hoogmis. 10.45, 12
heer Van Gorkum
en 6.30 ti.
Petruskerk (zat. av. 7 u) 9. 10.30 u.
Hoogmis i2 en 6 u.
Lodewijkskerk (zat. av. 7 u) 9.30,
11.30, 12.' b en 6 u.
duskerk Rijndijk
R. K. St. Mlchaelkerk Rijndijk (zat.
u. ds. Boonstra. Geref. kerk
10 u. ds. J. A. Heldering (l.v.m. Vo
gelenzang-zondag": 5 u. ds. Pouwels.
Chr. Geref. Kerk 10 u. Dienst des
Woords 7 u. ds. W. v. DIJk van Gouda.
R.K. St. Martlnuskerk (zat. av. 7 u.)
8.30 en 10 u. Pastor P. N. Wijnker.
11.30 en 12.45 u. ds. J. A. Heldering.
(„Vogelenzang-zondag"). St. Jozefkerk
(zat. BB -'-gggar a ssugbsa
7 u.) Pastor P. N. Wijnker.
Kempenaar te Werkendam, 6.30 u. ds.
G. v. Doorn. Geref. Kerk 9.30 u. en
6.30 u. Us. G. P. Nopteboom. Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 u. Dienst des Woords,
2.15 u. ds. H. C. v. d. Ent te Katwijk
aan Zee. R. K. Kerk (zat. 7 u.) 7.30,
9, 10.45 en 7 u.
Nleuwveen Herv. Gem. 9.1
Kapel Bloemswaard: (zat. 7 u.) 8 u.
10 u. Hoogmis.
Hoogmnde Herv. Gem.10 u. ds.
P. Schxmenboom, R. K. Kerk (zat.
7 u.) 9 en 11 u.
Kaag - Herv. Gem. 9.30 u. da. Car-
stens. R K. Kerk 8. 10 en 7 u.
(zat. av. 7 u.).
Katwijk aan den Rijn Herv. Gem.
„Open Hof" 10.30 u. drs. R. H. M. de
Jonge, van Leiden. Dorpshuis^
Leesd. R. K. Kerk (zat. 7 u.) 9. 10.45
en 5 u. Ned. Prot. Bond 7 u. drs.
Nieuw Vennep Herv. Gem. 9.30
Wagenvoorde (Oec. dienst) Paulus-
10 u. ds. W. E. Verdonk (Ge-
- - 30 u
J u. (Jeugdk
Brokerhof. Geref. Kerk 10 c..
K. Vegter. Geref. Kerk (vrljgem.)
8.30 u. kand. Blok. 7 u. kand. Snip.
Gem. v. oorspronkellkk chr. dmo
(Rijnlands Lyceum) 7.30 u. evang. N.
v.d. Brugge. R. K. Kerk (zat. av. 7 u.)
9 10.30, 12
Berg. Chr Geref Kerk
bare toespraak: Jehovah Is Heerser
ln het koninkrijk der mensheid; 4 30
tcorenbespreklng: goed
Rultenbdtg uit A
Boer uit Katwijk i
l Zee. Geref. kerk
u. Bonaventura (zat.
ds. Mostert. 6.3
ds. Groeneboer, 7 u. ds. Goverts. Ge- Geref. K-rk 9.30 u. drs. Th. Krispijn
ref. Kerk 9.30 en 6.30 u. ds. De Bruljn. te Schevenlngen, 6.30 u
Chr. Geref. Kerk 9:30 en 3 u. ds. De
i 10.30 u. Ter Aar Dorpshuis
M. Heymans. Ontmoetlngskerk 10 u.
ds. M. Heymans, bediening H. D. 6.30
u. drs. R. H. M. de Jonge uit Leiden.
Noordwijk-Blnnen Herv. Gem.
(ln Ger. Kerk, Vlnkenlaan) 10.30 u.
ds. D. Keunlng, 7 u. ds. A. L. Lapré.
Geref. Kerk 9 u. ds. D. de Heer (Lei
derdorp). 5 u. ds. R. S. Elgersma. Van
den Berghstlchting 11 u. ds. R. S.
Kerk St, Jeroen 8
kerk Mecrkreuk (zat. 7 u.) 8.15, 9.45,
11.30 en 7 u
RiJnsatM-woude Herv. Gem. 9.30 u.
ds. C. J. Baart te Vaassen, 7 u. ds. J.
H. de Vree te Lelmulden. Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 u. Dienst des Woords.
.15 u. ds. G. Bouw te Schevenlngen.
Hoff.
Voorhout Herv. Gem. 10 u ds
Hoogenkamp R.K. Kerk (zat. 19.00 u)
9 u (Hoogmis) 10.30 11.46 en 6.30 u.
Voorschoten Herv. Gem. 10 u ds
v d. Scax>t 7 u ds Batelaan Hulp en
Heil 10 u heer T. J. Hagen Voorburg
hof. Kapel Rijndijk 10 u ds A. J. den
5 u ds Reedijk. Geref. Kerk (vrlj-
smaakt) 9.30 en 5 u ds N. de Bruin
i Helpman. R.K. Laurentluskerk (zat.
u) 8.30 10.30 u hoogmis 12 u Moe-
er Godskerk (zat. 7 u) 8. 10. 11.30 en
Adventscerk Julianastr. 10 u. ds. M.
Hanemaaijer. 6.30 u. ds. R. Oort Ouds
hoorn. Kruiskerk Gouwsluls 10 u. ds.
P. A. Lefeber. Opstandingskerk Pr.
Marijkescr. 10 u. ds. G. Molenaar, 6.30
u. ds. M Hanemaaijer. Gebouw Nabij
Van Lennepstr. 10 u. Jeugdkapel de
heer Kruithof. Zaal Opstandingskerk
Prinses Marijkestr. 10 u Jeugdkapel de
heer Poat. Martha-Stlchting „Rijn-
stroom'- Oudshoornseweg 10 u. ds. R.
S. W. Verploeg. Slons
H. Elderman, 5 u. ds. 1
8.30 u.' 'Hoogmis) 11 li. en 12.15 u! R- K- Kerk (zat. 7 u.) 7.30. 9.30
(zat. av. u.). 11.15 u.
NoordwIJk aan Zee Herv. Gem. Rljnsburg Herv. Oem. (Grote Wailjlnweeti Herv. Gem Brug
in A T TX T-,_ V»„-1. Tterlrl Q 3D 11 ris Ci .T v H RnmrH iv - a_
Bogerd kerk 9.30 u ds J. v. d. Heuvel. 6.30 u
Nieuwe Kerk 1
6 u. ds. a. Vink. Oude Kerk
D. W. Koelman, 6 u. ds. C. Blenk.
Ichtuske.k 10 u. ds. L. Boer, 5 u. ds.
J. Catsburg. Pnlëlkerk 9.30 u. Kand. C.
Dordrecht, 6 u. ds.
a) 3.30 u ds. J. Catsburg (Katwijk
n Zee». 7 u. ds. D. Keunlng. Sole
io 9.30 a. ds. D. Keunlng. Geref. kerk
J. Vroeglndewey, 10 u. ds. E. Warnink (Jeugddienst). 5
Vliet De Hoeksteen 9.30 u ds'
ds W. Verboom. 6.30
vel: Betitel kerk9.30 u ds D.
voorganger P. v. d. Helden Tesselscha-
delaan 28 4 u Jeugddienst
Warmond Herv. Gei
Swagerman te Voorburg.
Wassenaar Herv. Gem. Dorps
kerk 10 u dr Th. C. Frederlkse. 4.30
Hlllegersberg
Gebouw Shalom 10 u Jeugd-
Jaar). Deylerhuls 10 u
10.30 12 en 6.30 u H. Willlbrord
(zat. av. 7 u) 9.30 11.15 en 5 u.
Woubrugge Herv. Gem. 9.30 u ds
Blenk 6.30 u ds Blashouwer Drleber-
§en. G>ivf. Kerk 9.30 ds Huizebosch,
.30 ds Bezemer, Ter Aar.
Zevenhoven Herv. Gem. 9.30 u
Doorn te Nieuwkoop. Gerëf.
i ds H. Post te Oegst-
Amsterdam. Geref. Kerk kruis- Zoeteruoude Herv. Gem, 10 u i
Santen bevestiging en intree i
kerkkoor „OnderwegRldderveld „De
Bron" Troubadourweg bovenkerk 10.30
ds. Hoogendijk. Geref. Kerk Mara-
Salvator'serk W. de Zwijgerlaan
ds M. v. Harmeien. 6.30 u. ds. A.C.
Langedi'x te Waarder De Goede Her
derkerk Ten Harmsenstr. 10.30 u. en
6.30 u. ds. G. de Ruiter H. Avondmaal.
Rlddervetd .Be Bron" Troubadourweg
Grljpenscelnstr. 9.30 u. en 4.30 u. ds.
N. de Jong em.pred. te Driebergen. Oud
Geref. Gem. Kerkgebouw Hooftstr. 240'
9 30 u. en 4 u. Leesd. Leger des Hells
Gebouw Conr. de Vlamlngstr. 10 u. en
6.30 u. R. K. Bonlfacluskerk (zat.
7 u). RK. Plus X. kerk (zat. 7 u.).
RK. H. Geestkerk De Bron Rldder
veld 3 it. 6.30 u.). Baptlstengem.
Herv. Gem. 9.30 en
e u. diëtist des woords. Geref. Gem.
9 30 u. leesd. 3 u. ds. Honkoop.
Bodeg *aven Herv. Gem. (Dorps-
Zwan, Jeugddienst. (Bethlehem
kerk) J 30 u - - -a
te Epe (Nfeuwerbrug). 9.3
brandv. 7 u (ln Kruiskerk te Woer
den) tncrede kand. L. J. Koffeman.
Geref. Kerk (Vrljgem.) 9.30 u. leesd.
huls „Overduin": 2 u. ds. L. Boer. Ge
ref. Kerk Vredeskerk 9.30 u. ds. G.
Halsema. 5 u. ds. F. Pijlman. Trlum-
9.30 u. ds. F. Pijlman, 5 u.
Halsema. Chr. Geref. Kerk
10 u. ds. H C. v. d. Ent, 5 u. ds. H. C.
v. d. Ent. Geref. Kerk (vrljgem) bul
ten verb-vnd) 9 u. ds. D. K. Smit, van
Vlaardingen. 7 u. ds. G. Roukema. Ge
ref. Gem. Remlsestr. 10 u. Leesd. 5 u.
Leesd. Voile Evangelie Gemeente
Rijnland Openb. Lagere School. Voor
st r. 100. Katwijk a. Zee 9.15 u. Soefi
beweging. Unlversel (kerk voor allen)
Sportlaan. Katwijk aan Zee. 4 u. Ge
ref. Kerk (vrljgem.) 8.30 u. leesd.
3 u. ds. Hoff.
Koudekerk Herv. Gem. 10 u. ds.
v. d. Linden (Jeugdd.) opening win
terwerk, 7 u. ds. Geertsema te Hazers-
woude. Geref. Kerk 10 u. ds. Swlerts,
7 u. ds. Vt-rsluys te Hazerswoude.
in Zaal De Zwaan ln de Dorpsstr.
ds. J. St-eefland. R. K. Kerk St. Jo
zef (zat. av. 7 u.) 8. 10. 11.30 en 7 u.
St. Viktor (zat. av. 7 u.) 8. 9.30. 11 en
6 u. H. Hart van Jezus ln De Zllk
(zat. av. 7 u.) 8.30, 10 en 11.30 u. Ka
pel St. Bavo, 9.30 u. Kapel Sancta Ma-
Katwljk a. d Rlln. 5 u.
3eref. Kerk (vrij-
- ds. I. de Wolff.
Chr. Ge-ef. Kerk 9.30 u. dienst des
i. Rlbbers te Den Haag
(mavo-school) 10
Brink. R.K. Kerk tuln-
i Kr. Smit te Heemstede
tkoek (Jeugddienst) ont-
ngskerk 10 u ds B. Koekkoek. 5
u ds Kr. Smit. Chr. Afgesch. Gem.:
9.30 en 5 u ds A. P. Verloop Oud Ger.
Gem. In Ned.. Zuidkade 158: to ne
6 30 u .etsdienst. RK. Ontmoetlngs
kerk 8.30 u 11.45 en 6.30 u (azt. av.
7 u). St. Vlctorkerk 10 u (zat. av. 7
u). Jehovah's Getuigen, Konlnkrljks-
Scboch R.K. St. Janskerk Zuid-
buurtseweg (zat. 7.30 u) 7.30 10 en 11
u. R.K. Christus Dienaarkerk (zat. 7
u) 8.30 10. 11.30 en 6 u. R K. Kerk
Meerburg (zat. 7 u) 10. 12 en 6 u.
Zwammerdam Herv. Gem. 10 ,u
ds Lalleman te Oude Wetering. 6.30 u
Or.enMUk ^.«^^5,30 za,lTr'oo""Urgl1°30 o^en". n ufr 'ZSt' U) S'
'iorp
rk 10 u.
ds. J. Geursen (H.A.)
Hoofdstr kerk. 10 u. en half 7 ds. G.
v. Loenen (H.A.). Schepplngskerk 9 u.
en half 11 ds. J. v. Drie. Delft, 5 u.
ds. J. P. Honnef. Baptlstengem. (ach
ter v. 1. Valk Bouman weg 236) 10 en
5 u. dhr. J. de Vries. R. K. Kerk 9
10 en 12 u. (zat. av. 7u.).
Lelmulden Herv. Gem. 9.30 u.
ds. J. Hartkamp, Hillegom, 7 u.
v d. Veiden. Chr. Geref. Kerk 10 en
4.30 u. Prof. dr. Oosterhoff. Apeldoorn
Erediensten Geref. Kerk Vr. (Salva-
torl) 9.20 en 5 u. Erediensten. Oud Ge
ref. Gsm. 9.30 en 3 u. Leesd. Aktle
Kruistochten Ned. Maandagav. 8 u. ds.
7 u. Poelpolder (zat.
de Tombe IMelse co,
registeraccountants, hebben
22 kantoren in Nederland.
De sfeer op onze kantoren kan
als bijzonder prettig worden
omschreven. Men is geen nummer
in onze organisatie. De
werkzaamheden zijn zo
georganiseerd, dat er in kleine
teams gewerkt wordt, waar«
binnen men een eigen verant
woordelijkheid heeft Devariatie
In te behandelen onderwerpen,
resp. te adviseren kliënten is
groot Onze arbeidsvoorwaarden
zijn zonder meer up-to-date.
Vestigingen te: Amsterdam,
Apeldoorn, Arnhem, Baarn,
Bergen op Zoom, Dordrecht, Ede,
Eindhoven, Enschede,
's-Gravenhage, Haarlem,
Leeuwarden, Leiden, Middelburg,
Nijmegen, Rotterdam, Utrecht,
Winterswijk en Zierlkzee.
de Tombe
gevorderd
assistent accountant
Voor ons kantoor te Leiden zoeken wij een gevorderd
assistent accountant, die in het bezit is van het
Praktijkdiploma Boekhouden en studerend voor
S.P.D.of NIvRA.
Deze opleiding is bijzonder geschikt voor een goede
carrière op ons accountantskantoor, waarvoor wij u alle
kansen willen geven.
Wij bieden uiteraard een afwisselende werkkring,
een goed salaris alsmede een aantrekkelijke studie- en
auto/reiskosten regeling.
Uw sollicitatie dient u te richten aan ons kantoor
te Leiden. Zoeterwoudsesingel 50.
U kunt ons ook eventueel bellen voor een oriënterend
gesprek.
Vraagt u dan naar dhr. R. DorrepaaL
Telefoon: (01710) 2 11 45.
Melse co accountants
Geref. Kerk in de Hoofdstraat
te Leiderdorp.
