Pastoraal Overleg
was een mislukking
Oesters krijgen weer een kans
Detailkritiek overheerste
Boek Schillebeeckx:
polariserend werk
voor denkende natie
Beroepingswerk
'Particulieren moeten
lage bijdrage zieken
fonds compenseren'
NAVO OEFENT
IN DUITSLAND
Geslachtsziekten
tieren in Gordel
van Smaragd
DOOR AFSLUITING VAN DE OOSTERSCHELDE
SLACHTING OP
FILIPPIJNEN
Weer Brits
reisbureau
in grote
moeilijkheden
VRIJDAG 6 SEPTEMBER 1974
NOORDWIJKERHOUT Het
Landelijk Pastoraal Overleg, dat af
gelopen weekeinde in Noordwijker-
hout werd gehouden, is in feite een
mislukking geworden. Het had nl. 'n
succes kunnen zijn als de deelne
mers zich daadwerkelijk hadden uit
gelaten over de problematiek, die
aan de orde was. En dat loog er niet
om: de houding van de christen in
de produktie-, prestatie- en con
sumptiemaatschappij. En dit toege-
Door
Theo Kroon
spitst op het thema werk, gezin, on
derwijs en gastarbeiders. Daar was
toch werkelijk wel wat over te zeg
gen. Het was goed voorbereid, maar
de deelnemers kwamen niet ver
der als goedwillende schriftgeleer
den- dan tot het geven van detail
kritiek.
Over het gezin werd bv. voorge
steld om het woord "spanningen" te
vervangen door "spanningsvelden".
Verder meende men zich te kunnen
veroorloven om in alle naïveteit het
katholieke volk voor te stellen om in
het kader van de openheid het sa
laris niet alleen te bespreken met de
kinderen maar ook met de buren ter
linker- en rechterzijde.
Openingsdienst
in Wassenaar
WASSENAAR Ter gelegenheid
van het begin van het nieuwe seizoen
houdt de Hervormde wijkgemeente
"Het Dorp" in Wassenaar in de
Dorpskerk op zondag 8 september 'n
openingsdienst. Diverse aspecten
van het gemeente-leven komen hier
in naar voren. Ouderen en Jongeren
werken mee. De muziek wordt ver
zorgd en ondersteund door Wim
Landsman, organist, en de Dorps-
kerk-Camtory o-l.v. Cees Moejes.
Centraal staat de vraag "kiezen ofr.
In het leven moet vaak worden ge
kozen. Moet er ook worden gekozen
voor God? De Dorpskerk-predikant
dr. T. C. Frederikse werkt deze
vraag nader uit. Na de dienst kun
nen de aanwezigen elkaar ontmoe
ten tijdens het drinken van een kop
koffie in de kerk.
De bijeenkomst begint om 10 uur.
Ieder is welkom!
Het enige concrete als men het
die naam mag geven resultaat
was dat er een commissie zal worden
ingesteld, die de bisschoppen zal ad
viseren over de opzet, samenstelling
en werkwijze van een Raad voor
Kerk en Samenleving. Dat zou dan
een raad zijn die een brugfunctie
zou kunnen vervullen tussen de Kerk
en de maatschappij. Verder kwam
men niet. Misschien tijdens de be
sloten vergaderingen werden er har
de noten gekraakt, maar dat weet ik
niet. In ieder geval, tijdens de open
bare vergaderingen waren de mees
ten onverstaanbaar. Niet alleen let
terlijk- de geluidsinstallatie was
kennelijk niet in orde of men miste
de ervaring om in de speaker te spre
ke- maar ook figuurlijk. Natuurlijk
werd er weer gesproken over "voe
ding vanuit het grondvlak" en "te
rugspelen naar de basis". Dit soort
kerkelijk onverstaanbaar Jargon
kan men maar niet afleren.
O n tmoet mgsplaaits
Neen, dan de dagen van weleer tij
dens het Pastoraal Concilie. Toen
vlogen de vonken er van af. Men zei
wat men op het hart had. Bisschop
pen en gelovigen wisten exact wat ze
aan elkaar hadden. Nu zaten de bis
schoppen ergens achteraan als toe
hoorders. Af en toe maakten de bis
schoppen en met name de kardinaal
een opmerking, maar het mag geen
naam hebben. Nu weet ik wel dat 't
geen Pastoraal Concilie was maar
een overleg. Het woord "concilie"
deed Rome teveel denken aan het
Tweede Vaticaans Concilie, waar be
sluiten konden worden genomen.
En dat voorrecht genieten de gelovi
gen nog (lang) niet in de kerk. Dus
werd het "overleg" en "raad". Tij
dens de discussie bleek een enkeling
dit kennelijk nog niet voldoende,
want die begon al te spreken over
"ontmoetingsplaats".
In het begin van het artikel
sprak lk over een mislukking. Dat
was het ook, maar dat gold uitslui
tend voor het congres en bepaald
niet voor het ingelast vragenuurtje
met de bisschoppen. Van te voren
mochten de deelnemers uit elk
bisdom een delegatie- drie vragen
formuleren.
Deze 21 Nederland telt 7 bis
dommen bleken naderhand in fei
te tot 8 vragen te kunnen worden
teruggebracht. Natuurlijk nam de
kardinaal de meeste voor zijn reke
ning. Hij liet naar aanleiding van
de vragen over de gehuwde priester
duidelijk merken, dat we dat voor
lopig wel kunnen vergeten. Het is
vreemd maar daarom niet minder
waar, dat de kerk eerder overgaat
tot het wijden van gehuwde man
nen en tot het toelaten van vrouwen
tot het ambt dan dat men de ge
huwde priester laat voorgaan in de
eucharistie. Dat zal ongetwijfeld te
maken hebben met de bij de wijding
beloofde trouw aan Rome en de be
lofte dat men niet zou trouwen.
De delegaties waren nogal be
zorgd over de terugloop van het
priesterbestand. Wijdingen vinden
nauwelijks meer plaats en Jongens
die priester willen worden kan Je te
genwoordig met een kaars zoeken.
Men weet het tegenwoordig niet
meer zo goed als vroeger of zoals de
kardinaal zei: "Vroeger wist een
jongen van 12 Jaar dat hij priester
wilde worden nu weet een man van
25 Jaar het nog niet". De oplossing
van het vraagstuk werd dan ook ge
zocht in het laten "voorgaan" van
leken. De vraag hoe de bisschoppen
daar tegenover stonden werd door
de kardinaal afdoende beantwoord.
"Wij willen wel, maar de gelovigen
willen het niet. Ze accepteren het
niet". Dit is natuurlijk niet de enige
reden. De kardinaal- altijd heel
nuchter bij dit soort zaken- hield de
deelnemers voor, dat leken met hun
gezinnen nu eenmaal meer finan
ciën vergen dan de niet getrouwde
priester.
Vragen overgeslagen
Zoals gebruikelijk bij alle vergade
ringen en congressen kwam men ook
in Noordwijkerhout in tijdnood. Dit
zou voor het thema van het congres
niet dodelijk zijn geweest, voor het
vragenuurtje was het dat eigenlijk
wel. Na anderhalf Jaar had men
weer eens de gelegenheid om in het
openbaar de bisschoppen vragen te
stellen over een aantal zaken die in
de katholieke wereld spelen. De voor
zitter, prof. Kremers, zocht naar een
oplossing en meende die gevonden te
hebben in het overslaan van vra
gen. Maar deze betroffen nu net ac
tuele zakein: de verhouding met Ro
me, het verschil in gezagsuitoefe
ning- waarbij men uiteraard doel
de op mgr. Gijsen- en de abortuswet
geving. Wij gaan er uitdrukkelijk
van uit dat er geen opzet in het spel
was bij de voorzitter maar het was
wel opmerkelijk dat dit in wezen de
Mgr. dr. A. J. Simonis, bisschop van Rotterdam, heeft in een
ultimatum geëist dat dr. H. van Luijk, een priester die bin
nenkort gaat trouwen, vóór 15 september wordt ontslagen als
hoogleraar in de godsdienst-wijsbegeerte en metafysica aan
de Katholieke Theologische Hogeschool in Amsterdam.
hamvragen waren. In de wandel
gangen werd de handelwijze van
prof. Kremers dan ook terecht be
treurd.
De Nederlandse Kerkprovincie is
van zijn veelgeprezen en veelverguis-
de pastoraal concilie helaas versto
ken gebleven. Men mocht nu vrij
blijvend praten tegen de bisschop
pen en niet meer samen overleggen.
Dit zou nog acceptabel geweest zijn
als het inderdaad landelijk was ge
weest. En dat was het aohteraf niet.
Mgr. Gijsen meende zich nl. de luxe
te kunnen permitteren om gewoon
maar weg te blijven. Ik begrijp best
dat hij kwaad was. De manier waar
op hij vorig jaar tijdens het overleg
werd behandeld leek nergens op.
Maar op deze wijze in het openbaar
te demonstreren, dat de eenheid on
der de bisschoppen ver te zoeken is.
past een bisschop niet.
Hij had de show gestolen door
eerlijk en oprecht te zeggen wat de
werkelijke reden van zijn wegblijven
was. Nu verschool hij zich achter
wat vage theologische termen. Hij
had waarborgen kunnen vragen aan
de kardinaal en de deelnemers, dat
'Jezusverhaal van een levende
men hem tijdens het vragenuur
zou sparen, althans anders zou be
handelen dan vorig jaar. Maar
neen, voor de zoveelste maal was
mgr. Gijsen negatief in de publici
teit.
Het spreekt vanzelf dat de deelne
mers en met hen de bisschoppen en
de gehele katholieke kerk in Neder
land het hart vasthouden voor het
eventueel heen gaan van de kardi
naal volgend Jaar als hij 75 jaar
wordt. Hij moet niet weg, maar iede
re bisschop wordt het op die leeftijd
vriendelijk gevraagd. Mgr. Bluyssen
mag dan wel heel geruststellend ver
klaren, dat "men gaat proberen uit
het verleden te leren", maar hij ver
geet dat dat ook voor Rome geldt, 't
Is zo langzamerhand een publiek
geheim dat de kardinaal inderdaad
zal heengaan en dat voor hem in de
plaats een bisschop zal komen in de
lijn van Simonis en Gijsen. We kun
nen met z'n allen een profiel opstel
len, namen opschrijven van poten
tiële kandidaten maar alles wijst er
op dat er gaat gebeuren wat er de
laatste Jaren is gebeurt^. Maar wie zal
het zeggen?
De wereldvermaarde Nijmeegse
theoloog prof. mag. dr. E. Schil
lebeeckx, zal dezer dagen weer
voor de nodige deining zorgen in
de katholieke wereld. In zijn giste
ren tijdens een persconferentie in
Den Bosch ten doop gehouden in
drukwekkende boek "Jezus, het
verhaal van een levende" (Uitg.
H. Nelissen. 624 blz. prijs: f67.50)
stelt de auteur zich ten opzichte
van d'e dogma's nogal vrij op. Hij
gelooft er wel in, maar hij is van
mening dat Rome ze de katholie
ken niet dwingend ten gelove mag
voorschrijven. "Dat zou kunnen
schokken", zo veronderstelde de
schrijver gisteren op vragen.
"Mijn boek zal wel gaan polarise
ren. daar geloof ik wel in. Zeker
als je uitgaat van het feit dat de
auteur een ketter is dan zal Je ze
ker ketterijen lezen", zo voegde de
professor er ironisch aan toe.
Prof. dr. H. van der Linde, re
dacteur van het blad Kosmos en
oecumene dat met een speciaal
nummer uitkwam, gewijd aan 't
boek, liet duidelijk naar voren
komen dat het boek bepaald niet
ls geschreven voor iedereen. "Het
is alleen geschikt voor denkende
mensen, die bereid zijn een ge
duchte noot te kraken". Op alle
mogelijke manieren is overigens
gepoogd om het boek voor iedere
weldenkende leek toegankelijk te
maken". Het boek werd zo ge
schreven, dat het toegankelijk ge
acht mag worden voor alle geïn
teresseerden. zo schrijft de auteur
in zijn inleiding op het boek. Tij
dens de persconferentie zwakte
hij dat wat af door op te merken,
dat hij zich bewust is van het
moeilijke van het boek- het bevat
dan ook een verklarend theolo
gisch woordenboek. "Ik heb een
zware stijl, dat weet ik. Maar het
Is leesbaarder dan mijn vorige
boeken" zo verontschuldigde hij
zich.
Prof. Schillebeeckx ziet zijn
studie - hij was 't afgelopen Jaar
zelfs voor de kardinaal, wiens per
soonlijk adviseur hij is, onbereik
baar - als "een poging om in het
reine te komen met je eigen ge
loof in deze tijd".
Om de gewone gelovigen te be
reiken zal er waarschijnlijk een
wat gemakkelijk leesbaarder han
delsuitgave komen. Het boek
waarover later een uitvoerige re
censie, is verschenen in een opla
ge van 4250, waarvan er al 3000
bij voorintekening zijn besteld, 't
Zal verschijnen In het Spaan»
Italiaans en Engels en later even
tueel in het Duits en Frans. De
auteur hoopt dat het de lezer weer
tot (beter) geloven zal aanzetten
"Is dit niet het geval, dan mag
voor mijn part dit boek morgen
op de lijst komen van modern an
tiquariaat", zo luüdtt de laatste
zin van zijn boek.
THEO KROON.
Ned. Herv. Kerk
Beroepen te Vriezenveen A. van de
Beek te Lexmond.
Bedankt voor Boven-Hardinx-
veid C. Evers te Leerbroek.
Geref. Kerken
Beroepen te Bunschoten-Spaken
burg J. P. Hoerchner te Rotterdam.
Geref. Kerken vrijgemaakt
Beroepen te Eemdijk G. Snip, kan
didaat te Groningen.
Bedankt voor Launceston (Au-*
srbraJlttë) en Burlington (Canada) Cl.
Stam te Langeslag.
Chr. Geref. Kerken
Beroepen te Dordrecht-centrum
P. van Zonneveld te Leerdam.
Geref. Gemeenten
Beroepen te Rotterdam-centrum
drs. A. Vergunst te Veen.
Afscheid pater
Van der Berg
in Leiden
LEIDEN In de aula van de
Alphënse Ariënsóhooil aan de Timor-
straat wordt ai. zondag afscheid ge
nomen van pater Van der Berg, die
medio september weer naar Kramat
(Indonesië) vertrekt. Op dezelfde
dag wordt er om half elf begonnen
met de zondagdiensten nadat er ge
durende twee maanden kerkdiensten
op de zaterdagavond zijn gehouden.
De openingsdienst op zondag zal in
een feestelijke sfeer plaats hebben,
waarbij o.a. medewerking zal wor
den verleend door de muziekgroep
"De Sleutels".
Tandarts Van der Heyde:
UTRECHT Bij een redelijk aan
tal werkuren komt het bedrag dat de
ziekenfoudsen de tandartsen als ver
goeding betalen (honorarium en
praktijkKosten) neer op f 85 per uur
bruto. Het ziekenfonds-inkomen van
de tand9itsen is enkele Jaren geleden
afgestemd op de schaalindeling van
hogere ambtenaren en daarbij komt
nog ongeveer 50 procent voor prak-
tijkkosten (in totaal plm f 110.000).
De tandarts P. U A. v. d. Heyde,
die onlangs is afgetreden als tand
arts-lid van de Nederlandse Maat
schappij tot Bevordering der Tand-
Hoofdbestuur:
heelkunde, vindt dat te weinig. Hij
zegt in e*n interview met het Neder
lands Laraartsenblad, dat een tand
arts die f 3,80 krijgt voor een half-
J aarlijks >n derzoek en f 6,70 voor het
trekken van een tand of kies, daar
dus niet meer tijd aan kan besteden
dan ongeeeer drie, respectievelijk zes
minuten (inclusief binnenkomen,
verdove j, naar de wachtkamer gaan,
weer binnenkomen, het trekken en
de even-ele nabehandeling). Dat be
tekent "jagen", overproduktie en ge
varen voor de kwaliteit van de be-
handeli i«.
De maatschappij tandheelkunde
adviseert Jonge tandartsen, te inves
teren on basis van een bruto-uurloon
van in «eder geval f 100. Volgens de
heer Van der Heyde is dat met de
ziekenfo.idstarieven niet haalbaar,
althans niet voor tandartsen die hun
werk gewetensvol willen doen. "De
particuliere tarieven moeten dus me
de dienen om de te lage ziekenfonds-
tarievei te compenseren", stelt hij.
D 66 doet niet ]\0g dit jaar
wetsontwerp
geluidshinder
meer mee aan
verkiezingen
DEN HAAG Een meerderheid
van het hoofdbestuur van D'66 wil de
partij mot meer laten meedoen aan
de volgende verkiezingen voor leden
van de Tweede Kamer. Vlak voor
die verkiezingen moet de partij wor
den op geneven en tot die tijd moet
de partliorganisatie op een laag pit
je wordT1 gezet.
Over deze voorstellen van de meer
derheid van het hoofdbestuur zal de
algemene ledenvergadering zich uit
spreken r.p zaterdag 21 september.
Voorzitter J ten Brink schrijft in "n
toelichting dat enkele hoofdbe-
stuurslelei voorstander zijn van een
onmiddellijke opheffing van de par
tij, tecvi'l enkele andere het niet
Juist vinden om nu al uit te spreken
dat D'66 niet aan de volgende ver
kiezingen zal meedoen.
VUGHT Voor het einde van dit
Jaar zal de nieuwe wet inzake ge-
luidshiu tei aan de Kamer worden
aangeboden. Dit heeft minister Vor-
rink (volksgezondheid en milieuhy
giëne) gisteren verklaard in Vught
bij de opening van een cursus ge
luidsbewaking.
De grondslagen van de wet zijn
bestrijding aan de bron, de over
dracht sbeperking en de bescherming
van de ontvanger, aldus de minis
ter. In de wetgeving zal een basis
worden gplegd voor bouwkundige en
planologische maatregelen in de
omgeving van geluidsbronnen. Er
zal een zoneringssysteem worden ge
construeerd voor de omgeving van
autowegen en industrieterreinen. Ook
zal door de wet een aanzienlijke ver
betering in de geluidsisolatie in de
woninglx>uw worden bereikt.
Volgens minister Vorrink zal de
uitvoering van de wet en de contro
le in de meeste gevallen op lokaal
nlvea moeten plaatsvinden.
RENDSBURG (AFP) Vandaag
beginnen in de Westduitse deel
staat Sleeswijk-Holstein NAVO-ma-
noeuvres. waaraan zal worden deel
genomen door 26.000 Westduitse, 7000
Britse, 7000 Deense en enige honder
den Amerikaanse militairen.
De operatie "Bold Guard 74", waar
bij verder 2500 tanks en 8000 rups
voertuigen zullen worden inge
zet. wordt gehouden in het gebied
van Hamburg, Lübeck, Kiel, Rends-
burg en Neumunster. De landstrijd
krachten zullen gesteund worden
door Britse. Westduitse en Deense
oorlogsschepen en vliegtuigen.
DJAKARTA (Reuter) Een In
donesische arts heeft buitenlandse
hippies verantwoordelijk gesteld
voor het verspreiden van geslachts
ziekten op delen van het toeristen
eiland Bali. Dit meldt het persbureau
Antara. De betrokken arts, die bij de
gezondheidsdienst van het eiland
werkzaam is, zegt dat de vrije seks
die door vakantievierende hippies op
Bali worJt bedreven de voornaamste
oorzaak if dat geslachtsziekten zich
snel ov >r het eiland verspreiden. Zelf
kinderen hebben de ziekten opgelo
pen. H:j heeft een oproep gedaan
snel over 't eiland verspreiden. Zelfs
deren Jac Bali een "speelplaats van
seks" wordt.
Geen uitstel
van proces
Ehrlichman
WASHINGTON (UPI) Opperrech
ter William Douglas heeft gisteren
afwijzend beschikt op een verzoek
van ex-Witte Huis medewerker John
Ehrlichman om uitstel van zijn pro
ces. Een eerder verzoek om uit
stel werd door de president van het
hooggerechtshof, Warren Bur
ger, ook afgewezen. Het proces te
gen Ehrlichman en zes anderen we
gens him aandeel in de Watergate-af
faire begint gewoon op 30 septem
ber.
Ehrlichmans advocaten hebben bij
de geheime diensten honderden stuk
ken van het Witte Huis opgeëist
voor gebruik als mogelijk bewijsma
teriaal in het proces. Ook heeft
Ehrlichman Nixon laten dagvaarden
als getuige.
„De Zeeuwse oester is weer in
opkomst. Op het ogenblik zijn we
zo ver dat we weer een eigen oester
bestand hebben, maar het is nog niet
voldoende om aan de buitenlandse
vraag te voldoen. Voor de oesterramp
van 1963 hadden we hier een Jaar-
produktie van 30 miljoen stuks con
sumptie-oesters. Momenteel zitten
we op ongeveer 20 procent daarvan,
maar er ds een stijgende lijn," zegt
oesterkweker en -exporteur P. K. M.
Verwijs uit Yerseke.
Hij is een van de laatste 13 grote
kwekers en exporteurs (er waren er
vijftig) die na „de catastrofe van
1963," veroorzaakt door een abnor
maal koude en lange winter, nog
brood zagen in een wederopbouw van
de oestercultuur. Nu, elf Jaar later,
wordt de toekomst van het verfijn
de schelpdier met aanzienlijk meer
optimisme bekeken. Niet alleen omdat
het leefklimaat in de Oosterschelde
sinds enkele Jaren voor de oester
steeds beter is geworden en het plan-
Klaasesz voor een „poreuze blokken-
dam" in de af te sluiten Oosterscheid
MANILLA (AP) Met kapmessen
en automatische geweren hebben als
"Christenen" aangeduide mannen in
een dorp 37 kilometer ten noorden
van Zamboanga, 28 moslims, onder
wie vrouwen en kinderen, uitge
moord, zo heeft de politie bekend
gemaakt.
De politiecommandant in Zam
boanga, een havenstad 850 kilo
meter ten zuiden van Manilla, ver
telde in een vraaggesprek dat 15 kin
deren, tien mannen en drie vrouwen
in het dorp Mala door hun moor
denaars aan stukken zijn gehakt.
Het dorp ligt vlakbij Toktokalao
waar op 24 augustus een bus door
moslim-rebellen uit een hinderlaag
werd overvallen. Volgens de politie
commandant is de slachting in Ma-
la een vergeldingsaktie voor deze
aanval, waarbij 26 christenen, onder
wie twee soldaten werden ver
moord.
De commandant zei nog meer zin
loze moorden te vrezen en be
schreef de situatie in Mala als "het
meest onmenselijke tafereel dat ik
in mijn leven ooit heb gezien".
Slechts een van de slachtoffers
was doodgeschoten, de anderen wa
ren letterlijk in stukken gehakt.
nieuwe perspectieven voor het in
stand houden van de oestercultuur
opent, maar ook omdat de broedval
van de oesters de laatste jaren zo op
merkelijk goed is geweest.
Honderd jaar oud
Het kost enige moeite om Verwijs
op 4>e sporen, want het telefoonboek
vermeldt onder Yerseke diverse fami
lies van die naam die vrijwel alle
maal „in de oesters" blijken te zit
ten. Grootvader Verwijs kwam naar
de Oosterschelde-oever in 1870, het
Jaar dat als beginpunt van de historie
van de Yerseke oesterteelt mag wor
den aangenomen.
Verwijs, behalve oesterkweker ook
lid van dé studiegroep Oosterschelde:
„Die eerstelingen waren eigenlijk een
soort landverhuizers die naar de zee
kant kwamen, omdat daar altijd wel
wat te verdienen valt. Omstreeks
1890 zijn verscheidene van hen voor
zichzelf begonnen: men kreeg van de
grote bazen de kapotte pannen waar
op 't oesterbroed werd gezaaid, voor
veel oester bedrijven met klinkende
namen is in die tijd de basis gelegd".
Een terugblik op die 100 jaar oude
historie is onvermijdelijk gelardeerd
met een zeker fatalisme: de oester
kweker weet (en heeft dat meerma
len ondervonden) dat de natuur het
ene moment genadeloos kan toeslaan
en ach enkele Jaren later op mira-
LONDEN (AFP) Opnieuw is een
Brits reisbureau in moeilijkheden.
Het is de "Apal travel ltd". Het
Spaanse bureau voor toerisme heeft
de Britse autoriteiten en het betrok
ken reisbureau doen weten, dat de
Spaanse hotelhouders geen klanten
van Apal meer accepteren in ver
band met onbetaalde vorderingen.
Apal heeft op het ogenblik 700 toe
risten in Spanje en 200 andere zou
den het komende weekeinde vertrek
ken. Apal is de derde Britse onder
neming voor georganiseerde vakan
ties. die in moeilijkheden verkeert,
sinds het reisbureau "Court Line"
vorige maand ten onder ging waar
door 50.000 toeristen in het buiten
land strandden.
culeuze wijze kan herstellen. Verwijs:
„Mede dank zij de zachte winters
komt er weer een eigen Zeeuwse oes-
ferpopulatie. Maar de natuur kan op
zeker ogenblik alles weer in de war
Vervuiling
Toen een aantal Jaren geleden de
eerste zeegaten in het deltagebied
werden afgesloten, begon voor de
oesterteelt de narigheid. Met de slui
ting van de Grevelingendam zette
de vervuiling van het Oosterschelde-
water dn. De funeste invloed van het
binnenkomende Rijnwater, vooral op
de Jonge oesters, illustreert Verwijs
met een paar cijfers uit eigen bedrijf:
„Op zeker ogenblik kocht ik vijf
miljoen eenjarige oesters. Daar is er
niet eentje van in leven gebleven. Dat
betekende toen een schadepost van
f 35000. Nu zou de schade waar
schijnlijk het zevenvoudige zijn. Maar
het doodvonnis voor de culuur is
voltrokken door de strenge vorst van
1963".
Staande op de puinhopen begon een
klein aantal oesterkwekers toch op
nieuw en weer herstelde de natuur
zich: een paar Jaar later zag men
toch weer perspectieven. „Maar we
zaten nog steeds met dat binnenko
mende vuile water. Pas in 1967, toen
de Volkerakdam was aangelegd trad
een verbetering in. Sindsdien is de
Oosterschelde steeds schoner gewor
den".
"Nu krijgt Frankrijk, nog steeds
eerste oesterproducerende land van
Europa, steeds meer moeite met
vervuilend water", zegt Verwijs.
"Wij staan als oesterproducerend
land op de tweede plaats, maar de
vraag van België naar Nederlandse
oesters is veel groter dan die naar
Franse".
Belgen: oestereters
De Belgen staan dan ook op een
zame hoogte in de Europese oester
consumptie, op verre afstand gevolgd
door Duitsland, Nederland, Zwitser
land en Frankrijk. Momenteel blijft
ongeveer een miljoen stuks in Ne
derland, maar in die afname zit vol
gens oesterkweker Verwijs wel een
langzame stijging. Waarom die oes
ter, behalve exclusief van smaak ook
zo exclusief in prijs is?
Verwijs: "De oesters die wij als
produktiemiddel uitzetten kopen we
in Bretagne, en Frankrijk bepaalt
nu eenmaal de wereldmarktprijs
voor oesters. Daardoor betalen we
momenteel al driemaal zoveel voor
een goede oester als voor 1963. De
als produktiemiddel gekochte oes
ter is dus al vrij duur. Maar vanuit
de huidige gunstige vooruitzichten,
zou Je kunnen verwachten dat die
prijs in de toekomst wellicht iets
zakt".
Die uit Frankrijk geïmporteerde
oesters zijn twee tot drie Jaar oud
(bij twee Jaar is het schelpdier rijp
voor de voortplanting). De oester
kwekers aan de Oosterschelde kwe
ken ze buitengaats verder op tot ze
drie k vier Jaar oud zijn. Daar vindt
ook de broedval plaats en dat Jon
ge broed breidt zich verder uit tot een
familie, die bij optimaal gunstige
omstandigheden steeds sterkere ge
neraties oplevert.
Op zeker ogenblik worden de oes
ters weer opgevist, in de magazijnen
aan lopende banden schoongemaakt
en op grootte gesorteerd, en opgesla
gen in de binnenputten (bassins van
een tot anderhalve meter diepte die
in verbinding staan met de zee).
Vanuit deze "natte pakhuizen" gaat
het zeebanket ten slotte, zorgvuldig
in zeewier gelegd, in de karakteris
tieke spanen mandjes.
Arbeidsintensief
Het begrip "arbeidsintensief" valt
in deze bedrijfstak niet te omzei
len: ook in de oesterteelt is het
moeilijk om vakmensen te krijgen.
Het sorteren gebeurt tegenwoordig
meestal machinaal, omdat alleen
oudere werknemers dit nog met de
hand kunnen. Over de leeftijd van
de oester zegt Verwijs: "De con
sumptieoester is op de leeftijd van
drie of vier Jaar van optimale kwa
liteit. Maar in de Noordzee zijn nog
echte natuuroesters te vinden, die
-naar schatting zo'n 30 Jaar oud zou
den kunnen zijn".
De consumptieoester vindt lang voor
die leeftijd zijn einde op het oester-
bordje van de liefhebber. En de lief
hebber eet de oester dan voorname
lijk "naturel": rauw, en alleen voor
zien van citroensap en wat grofgema-
len peper. Veel sporadischer komt
men In de culinaire sector de In
roomboter gebakken oester tegen:
een lekker maar uitermate "mach
tig" hapje. En de conservenindustrie
komt er in de Nederlandse oester-
teelt helemaal niet aan te pas. "Ge
rookte oesters in blik bijvoorbeeld ko
men uit het buitenland. Dat zijn
soorten die minder geschikt zijn
voor verse consumptie", zegt oester-
kweker Verwijs.
