Schiphol: een stad zonder inwoners
PAGINA 14
ZATERDAG 29 JUNI 1974
De "pling-plong-dames". Zes oliemaatschappijen. De Cuisinair: hapklare 'brokken. Eén van de drie pantserwagens
de grote hangars over de veiligheid
van vliegtuigen en de brevettering
van de vliegers.
Per dag bevinden zich zo'n duizend
vliegtuigen in het Nederlandse
luchtruim (twee keer zo groot als
het Nederlands grondgebied), waar
van 70 procent landt of opstijgt en
30 procent alleen maar overvliegt.
Dat verkeer wordt ongeveer 120
agenten, verkeersleiders, gecontro
leerd, omdat rechts voorrang in de
lucht nu eenmaal moeilijk is.
Een klein aantal van hen zijn de
„blitskikkers" in de groene koepel
van de verkeerstoren, die inderdaad
als maarschalken op het gepeupel
rond en onder hen neerkijken. Toch
bestrijken zij niet meer dan de
zogeheten "control zone", een straal
van 15 kilometer rond Schiphol,
waarin vliegtuigen naar beneden en
naar boven worden gestuurd zonder
tegen elkaar te knallen. „Dat is
verdomme geen vliegen meer",
mompelt er één, maar het gaat
alweer goed.
James Bond
Veel meer verkeersleiders bevolken
een vrijwel verduisterde James
Bond-achtige ruimte met krakerige
microfoonstemmen, mysterieuze ra-
darflitsen en enge piepgeluiden. Zij
geven elk vliegtuig een eigen brokje
lucht in de vijf luchtwegen boven
Nederland en op een soort
verkeersplein daaronder, waarlangs
de vliegtuigen naar de „control zone"
afdalen of naar de luchtwegen
klimmen.
Alle mogelijke vormen van radio,
radar en computer staan de heren
daar ter beschikking. Aan de
inrichting van dergelijke onbegrijpe
lijke stations wordt Philips nou rijk.
Dat is tenminste nog eens wat
anders dan een transistorradio of
een kleurenbuis.
Hoe simpel steken andere overheids
diensten daartegen af. Bij de
douane 200 man op Schiphol, 150
voor het vrachtgebeuren en 50, die
in je koffer willen kijken heb je
altijd nog de indruk, dat Je met een
onschuldig gezicht een heel eind
komt.
De marechaussee werkt met 20 man
per dienst en als je paspoort in orde
is en je hebt de staat geen kunstjes
geflikt, ben Je in een wip de grens
over. Trouwens, voor een snelle
afhandeling beschikt de marechaus
see over een gesloten televisiecircuit,
waarop Je al aan het einde van een
pier of in de vertrekhal wordt
gesignaleerd, zodat bij drukte ruim
op tijd het vereiste aantal balies
kan worden bezet.
Service
De service gaat ver bij de
marechaussee. Paspoort ongeldig of
vergeten, met een vlot uitgeschreven
toeristenkaart mag een buitenlander
Nederland altijd nog dertig dagen
in. Is een vreemdeling werkelijk
ongewenst en wordt hij uitgewezen,
dan brengt een marechaussee hem
helemaal naar huis, tot Nepal of
nog verder.
PTT en GGD 12 man voor
controle op het „prikkenboekje" van
passagiers uit besmette gebieden en
voor directe hulpverlening bij zieken
of gewonden in vliegtuigen of .p de
luchthaven, in geval van nood kan
zelfs een sporthal tot opvangcen
trum worden omgebouwd werken
ook al geruisloos op Schiphol. De
dienst luchtvaart van de rijkspolitie
completeert de vertegenwoordiging
van de overheid op de luchthaven.
Na een hoop gedonderjaag over de
bevoegdheden wordt de luchthaven
Schiphol nu beveiligd onder de vlag
van de dienst luchtvaart van de
rijkspolitie, hoog opgestoken door
majoor Gerritsen. Rijkspolitie,
Hoogenboom's privé-bewakings-
dienst, de Koninklijke marechaussee
en de luchthavenpolitie kijken
scherp in het rond.
Inzetbaar zijn zo'n 300 man. In
geval van explosief geweld door
welke terreur dan ook staan 1~J tot
200 man onmiddellijk klaar om i te
grijpen. Slechts een deel van is
bewapend. Twee pantserwagens van
de Koninklijke marechausssr> en
één va n de rijkspolitie zijn
inmiddels vertrouwd op en rond het
platform.
Daar, steeds verder van Schiphol-
centrum, strekt de stad zich nog
altijd uit. Honderden bedrijven
hebben zich er gevestigd. Wat te
denken van de rond veertig
bevrachtingskantoren (Van Gend en
Loos, etc.), opgestapeld voor het
vrachtstation van de KLM. En de
zogeheten "free port", het publiek
douane entrepot, waar hoogwaardige
artikelen slechts kort op hun
bestemming liggen te wachten.
Brandstof
Aero Gronddienst, het enorme
af bandelingsbedri j f is al eerder
aangehaald, net als de drie
caterings. Zes oliemaatschappijen
voor de brandstofvoorziening van de
vliegtuigen, een tiental reisbureaus
voor pilaatsélijke service, ruimten
voor technisch onderhoud van de
vliegtuigen door KLM, Martinair en
Transavia, de enorme Fokker-vesti
ging, vijftien servicedepots van
buitenlandse bedrijven (Douglas,
Boeing, enz.) en zo kan Je nog uren
doorgaan.
Zestig bedrijven met opslag- en
kantoorruimte, die in de buurt
willen )itten (een camerafabriek,
IBM, enz.). Dertig bedrijven, die
handel zien in de mensenconcemtra-
tie op Schiphol (een drukkerij, een
zaak in kantoorbehoeften, enz.)
En nog verder van de luchtvaart:
autoverhuur, autoverkoop, persbu
reaus, schoonmaakbedrijven, banken,
autobusbedrijven, taxibedrijven en
hotels. Schiphol, een stad, Jawel.
De Horeca Exploitatie Maatschappij
Schiphol (HEMS) is er blij mee.
Met achttien verkooppunten, restau
rants, zelfbediening, cafetaria, bars,
coffeeshops en snackbars, is de-
HEMS het grootste horecabedrijf
van Nederland. 270 man aan
kelners, koks, barkeepers, counter
verkoopsters, bordenwassers en ma
gazijnbedienden. Omzet 16,5 miljoen
per Jaar. Omzetver wachting voor
volgend Jaar, met de uitbreiding: 25
miljoen. Kassa.
Soms nog niet eens het beste eten,
duur en vooral veel en lang
wachten. „Ik ben nou eenmaal het
pispaaltje", verzucht de baas, de heer
Mulder, "maar een luchthaven moet
betaald worden en de autoritaire
positie van een kelner is een
probleem in de hele horeca. Het was
nog veel slechter, maar het gaat al
beter en we doen ons best".
Verbijten
Voor vliegtuigen met vertraging bij
voorbeeld. Oponthoud door mist of
zo treft meerdere toestellen. Of de
zich verbijtende passagiers van twee
Jumbo's even achter elkaar te eten
kunnen krijgen. De HEMS zet 400
maaltijden in een half uur neer,
geen punt% Vierhonderd stoelen wel
en daar ga Je.
Het enige ten slotte, dat het op 1
Schiphol waarschijnlijk nooit te j
verduren krijgt, is het winkelcen- j
trum. Het voordeel van de 1
belastingvrije waar. Je drinkt niet, 3
je rookt niet, maar iederen koopt, j
Kassa voor vijftien particuliere j
winkeliers. de NV Luchthaven j
Schiphol en, hoe slim, de KLM.
Jaarlijkse omzet 100 miljoen gulden. ij
Zo slecht «raat het de luchtvaart nu
ook nog niet.
De meute trekt weer op en vlijt zich neer. Glimmend lijf aan,
glimmend lijf, het zand op rantsoen. Genietend van de zon en
elkaar, Viva Espana. In luttele uren zijn ze er, door reisbureaus
bijeengedreven op Schiphol en een halve dag later weer los
gelaten aan een costa. Schiphol blikt of bloost niet onder die
extra toeristenstroom. Vorig jaar registreerde de luchthaven
bijna honderddertigduizend in- en uitgaande vluchten, in het
hoogseizoen meer dan tienduizend per maand. Zeveneneenhalf
miljoen passagiers werden af- en aangevoerd, in de vakantie-
tiid dertig- tot veertigduizend per dag. Komt u maar. En dan
ziin er ook nog bezoekers, die ooit eens hopen te vliegen en daar
op de wandelpieren van lopen te dromen. Dat zijn er nog eens
anderhalf miljoen per jaar, afhalers en wegbrengers niet mee
gerekend. Een enorme mensenmassa, Schiphol, een stad zonder
inwoners.
Welk een gigantische organisatie
moet daarachter zitten om dat
verkeer dag in dag uit zonder
ongelukken te laten verlopen. En
het wordt nog erger. April volgend
jaar zal de stationsruimte op
Schiphol met 120 procent zijn
vergroot.
Een «derde pier voor de afhandeling
va de allergrootste vliegtuigen,
zo de airbus. Dat mag dan ook
w<~ vant volgend Jaar worden al
10 miljoen passagiers verwacht.
On maar niet te denken aan het
Ja 2000. waarvoor liefst 83,2
miljoen reizigers staan geprogram
meerd.
Door
Daan Overhoff
Foto's
Henk Westering
Waar een klein landje al niet groot
in kan zijn. Nu al werken op de
luchthaven Schiphol zo'n 22.000
mensen. Echtgenotes en kinderen
meegerekend betekent het, dat een
stad zo groot als Haarlem leeft van
het op Schiphol verworven inkomen.
Alleen hun huis, staat er niet.
Sc ïiphol, stad zonder Inwoners.
Maar wel een stad. Met een eigen
kengetal voor de verschillende
„wijken", met een eigen parkeerpro
bleem, een eigen brandweer, een
eigen politie. Men spreekt van
Schiphol-centrum en dat moet ook
wel met een echte afslag Schiphol-
oost, de oude luchthaven. De
mensen, die daar werken, hebben
het over „hun dorp", met him eigen
fietsenmaker en hun eigen kruide
nier.
Niet van KLM
Een stad in dienst van de
luchtvaart, maar Schiphol is niet
van de KLM, zoals de volksmond
Wil De NV Luchthaven Schiphol,
een semi-overheidsinstelling, beheert
eD exploiteert de stad. De KLM is
we de grootste huurder, de grootste
klant van de NV Luchthaven
SchiphoL
Zo zijn 47 luchtvaartmaatschappij
en, die minimaal één keer per
week, maar vaak veel meer op
Schiphol vliegen, vaste klanten van
de NV Luchthaven Schiphol. Hon
derden vliegmaatschappijen maken
onregelmatig gebruik van de dienst
en van de luchthaven. Daarnaast
mag de NV Luchthaven Schiphol
zes overheidsdiensten en nog eens
honderden andere bedrijven en
instellingen tot de klanten rekenen.
Omdat een internationale luchtha
ven aan strenge eisen moet voldoen
heeft de NV Luchthaven Schiphol
zo'n duizend man tn dienst. Honderd
mac luchthavenpolitie bijvoorbeeld
ongewapend En een eigen brand
weer. 145 man, die oiet alleen start
en landingsbanen, maar ook de
gebouwen op Schiphol van vuur
moet vrijwaren.
Niet elke dag echter wordt een
De NV Luchthaven Schiphol onder
houdt het complex. Waar boeren
zich tussen huilende straalmotoren
onverstoorbaar op tarwe- en bieten
teelt werpen, buigt grondpersoneel
zich over startbanen en verlichting.
Maar ook de haperende lift of
roltrap is een zorg van de
luchthaven.
Portiers en parkeerwachters, zo'n
honderd in getal, zijn in dienst van
de NV Luchthaven Schiphol. De
kruiers zijn particulieren, die van de
luchthaven vergunning moeten heb
ben en dagelijks niet Schiphol
moeten afrekenen.
Toiletjuffrouwen ressorteren niet
onder de luchthaven, maar zijn
georganiseerd in de Airport Re-
stroom Service, die wc's, rustkamers,
een babykamer met potjes, badjes
en bedjes plus de kapsalons
exploiteert.
Studio
De nling-plong-dames" met hun
lieve stemmetjes, waarvan niemand
weet wie daar nou achter zit,
behoren wel weer tot de luchthaven.
Zij huizen in een heuse studio met
lampje "stilte", omdat Je de hele
stationshal niet met gekkenpraat
kunt verrassen als net de passagiers
voor vlucht zoveel naar gate zoveel
worden gedirigeerd. Zij bedienen ook
de „ratelborden", waarop de nerveuze
familie het vertrek van paps of de
komst van oma kan aflezen;
Zij vliegen veelal met de KLM,
zoals gezegd de grootste klant van
de NV Luchthaven Schiphol. De
KLM neemt samen met haar
dochter, de NLM, en de Nederlandse
chartermaatschappijen Martinair en
Transavia meer dan de helft van de
vluchten van en naar Schiphol voor
hun rekening.
Daarvoor heeft de KLM dan ook
een paar ménsen in t.mst.
Tienduizend in heel Nederland, van
wie zo'n zeveneneenhalfduizend
op Schiphol. Veel van hen zitten
nogal eens in de lucht: 735 vliegers,
282 boordwerktuigkundigen en 1527
man cabinepersoneel, pursers en
stewardessen, om precies te zijn.
Het grondpersoneel van de KLM
draait, zoals alles en iedereen op
Schiphol, in ploegendiensten. 325
man voor de passagiersafhandeling
bijvoorbeeld. Dat zijn veelal de
mensen, die de tickets uitscheuren
en Je koffers afpakken, waarvan Je
dan maar moet afwachten of Je ze
ooit nog terugziet.
Bagage
Die koffers verdwjinen via de
lopende band naar de kelder, waar
weer hele legers klaar staan
waaronder 74 man van de KLM
om de bagage op label te sorteren
voor de diverse vluchten. Aanko
mende bagage klimt vanuit dezelfde
kelder naar de grote schijven in de
aankomsthal, waar de passagiers
soms net zo lang staan te wachten
als ze gevlogen hebben. Geen
wonder dat er nogal met de koffers
wordt gesmeten, want op een drukke
dag gaan er toch zo'n tachtig- tot
honderdduizend de kelder door.
Overigens sjouwt niet alleen de
KLM zich te pletter. De hele
afhandeling van vliegtuigen, cate
ring, passagiers, bagage, vracht,
enzovoort, wordt namelijk door twee
maatschappijen behartigd: de KLM
en de Aero Gronddienst, een
zelfstandige maatschappij.
Terug maar het grondpersoneel van
de KLM. 160 man in de
operationsroom, waar achter indruk
wekkende borden met oplichtende
getallen het vliegprogramma voor
een bepaalde vlucht voor de
gezagvoerder en zijn bemanning
wordt opgesteld. Weersgegevens,
hoeveelheden passagiers- en vracht
worden verwerkt door eén soort
„captains" op de grond, die het
vliegtuig beheren tot het werkelijk
de lucht ingaat.
De KLM beschikt dan nog eens over
435 man voor de belading van de
vliegtuigen op het platform en 399
man voor de vracht, zowel in de
loods als op het veld. Gemakshalve
zwijgen we dan maar over de
duizenden personeelsleden in de
catering, de technische dienst, die
de vliegtuigen onderhoudt, en de
opleiding, waarin al het mogelijke
personeel intern wordt geschoold.
De afdeling speciale diensten van de
KLM mag niet onvermeld blijven.1
Daar zit een aantal heren, dat pas
van zijn stoel komt als hoo"-n""»,aat-
ste of commercieel interessante
mensen moeten worden begeleid.
Beleefd buigende mensen, ervoor
zorgen dat de Koningin niet
eindeloos op het bezit van
vuurwapens wordt gecontroleerd.
Kunstgebit
Gevonden voorwerpen kan de KLM
dit keer niet laten zien, want de
Cuisinair bevoorraadt negen lucht
vaartmaatschappijen en heeft daar
voor vijftien koks in de vaste staf,
terwijl in het hoogseizoen honderd
tot honderdtwintig man plakjes
snijden en broodjes smeren. Eén
van hen heeft nog de tijd gevonden
om uit te rekenen dat Cuisinair een
half miljoen maaltijden per Jaar
verzorgt, waarin zo'n 170.000 plakjes
ei en kaas en ruim 300.000 plakjes
ham zijn verwerkt. Eet smakelijk.
Zorgeloos ook., Daarvoor ijvert
tenminste de Rijks Luchtvaart
Dienst (RLD), de voornaamste
overheidsinstantie, die op Schiphol
is vertegenwoordigd door de Lucht
Verkeers Beveiliging (LVB) en de
luchtvaartinspeotie op Schiphol-oost.
De LVÈ controleert en begeleidt de
gang van zaken in het Nederlandse
luchtruim en de inspektie waakt in
Britse VC-10 gekaapt en op
Schiphol in brand gestoken en
daarom oefent de brandweer maar
keer op keer in een uithoek van de
luchthaven. Een schuimtapijtje, 600
meter lang, 30 meter breed en 5
centimeter dik, geen probleem. Acht
wagens, vier kanonnen en 36.400
liter water in voorraad. Een
ontruimingsplan voor het stations
gebouw ligt klaar. En maar weer
wachten op werkelijk onheil.
Naast brandweer en politie heeft de
NV Luchthaven Schiphol zijn
havendienst, de mannen in de gele
busjes met de rode ping-pong-bats,
die de vliegtuigen parkeren. Voor de
leek is het een chaos op het
platform, waar de busjes dwars
tussen de vliegtuigen door kruisen.
„Die is me te groot, daar ga ik
maar omheen", mompelt zo'n knaap
bijna onder de neus van een Jumbo
en even later: „je ziet maar weer
dat je alles zelf moet opknappen,
want zo'n ding staat al aan de grond
voor ze wat zeggen". En steeds gaat
het goed, niet te geloven.
stapels regenjassen en dure camera's
zijn net geveild. Dat gebeurt zo eens
in het half Jaar. Daardoor schieten
ook de kunstgebitten en kunstlede
maten erbij in, want zelfs die
blijven op Schiphol achter. Vliegen
brengt de mensen erg van de kook.
De KLM wil ook de keuken niet
laten zien. Die wordt verbouwd en
een drilboor naast een slaatje is
geen gezicht. Daarom wordt het
Cuisinair op Oost-Schiphol, één
van de twee bedrijven, die naast de
KLM voor de hapklare brokken in
het vliegtuig zorgt.
Zes oliemaatschappijen.