Schiphol: een stad zonder inwoners PAGINA 14 ZATERDAG 29 JUNI 1974 De "pling-plong-dames". Zes oliemaatschappijen. De Cuisinair: hapklare 'brokken. Eén van de drie pantserwagens de grote hangars over de veiligheid van vliegtuigen en de brevettering van de vliegers. Per dag bevinden zich zo'n duizend vliegtuigen in het Nederlandse luchtruim (twee keer zo groot als het Nederlands grondgebied), waar van 70 procent landt of opstijgt en 30 procent alleen maar overvliegt. Dat verkeer wordt ongeveer 120 agenten, verkeersleiders, gecontro leerd, omdat rechts voorrang in de lucht nu eenmaal moeilijk is. Een klein aantal van hen zijn de „blitskikkers" in de groene koepel van de verkeerstoren, die inderdaad als maarschalken op het gepeupel rond en onder hen neerkijken. Toch bestrijken zij niet meer dan de zogeheten "control zone", een straal van 15 kilometer rond Schiphol, waarin vliegtuigen naar beneden en naar boven worden gestuurd zonder tegen elkaar te knallen. „Dat is verdomme geen vliegen meer", mompelt er één, maar het gaat alweer goed. James Bond Veel meer verkeersleiders bevolken een vrijwel verduisterde James Bond-achtige ruimte met krakerige microfoonstemmen, mysterieuze ra- darflitsen en enge piepgeluiden. Zij geven elk vliegtuig een eigen brokje lucht in de vijf luchtwegen boven Nederland en op een soort verkeersplein daaronder, waarlangs de vliegtuigen naar de „control zone" afdalen of naar de luchtwegen klimmen. Alle mogelijke vormen van radio, radar en computer staan de heren daar ter beschikking. Aan de inrichting van dergelijke onbegrijpe lijke stations wordt Philips nou rijk. Dat is tenminste nog eens wat anders dan een transistorradio of een kleurenbuis. Hoe simpel steken andere overheids diensten daartegen af. Bij de douane 200 man op Schiphol, 150 voor het vrachtgebeuren en 50, die in je koffer willen kijken heb je altijd nog de indruk, dat Je met een onschuldig gezicht een heel eind komt. De marechaussee werkt met 20 man per dienst en als je paspoort in orde is en je hebt de staat geen kunstjes geflikt, ben Je in een wip de grens over. Trouwens, voor een snelle afhandeling beschikt de marechaus see over een gesloten televisiecircuit, waarop Je al aan het einde van een pier of in de vertrekhal wordt gesignaleerd, zodat bij drukte ruim op tijd het vereiste aantal balies kan worden bezet. Service De service gaat ver bij de marechaussee. Paspoort ongeldig of vergeten, met een vlot uitgeschreven toeristenkaart mag een buitenlander Nederland altijd nog dertig dagen in. Is een vreemdeling werkelijk ongewenst en wordt hij uitgewezen, dan brengt een marechaussee hem helemaal naar huis, tot Nepal of nog verder. PTT en GGD 12 man voor controle op het „prikkenboekje" van passagiers uit besmette gebieden en voor directe hulpverlening bij zieken of gewonden in vliegtuigen of .p de luchthaven, in geval van nood kan zelfs een sporthal tot opvangcen trum worden omgebouwd werken ook al geruisloos op Schiphol. De dienst luchtvaart van de rijkspolitie completeert de vertegenwoordiging van de overheid op de luchthaven. Na een hoop gedonderjaag over de bevoegdheden wordt de luchthaven Schiphol nu beveiligd onder de vlag van de dienst luchtvaart van de rijkspolitie, hoog opgestoken door majoor Gerritsen. Rijkspolitie, Hoogenboom's privé-bewakings- dienst, de Koninklijke marechaussee en de luchthavenpolitie kijken scherp in het rond. Inzetbaar zijn zo'n 300 man. In geval van explosief geweld door welke terreur dan ook staan 1~J tot 200 man onmiddellijk klaar om i te grijpen. Slechts een deel van is bewapend. Twee pantserwagens van de Koninklijke marechausssr> en één va n de rijkspolitie zijn inmiddels vertrouwd op en rond het platform. Daar, steeds verder van Schiphol- centrum, strekt de stad zich nog altijd uit. Honderden bedrijven hebben zich er gevestigd. Wat te denken van de rond veertig bevrachtingskantoren (Van Gend en Loos, etc.), opgestapeld voor het vrachtstation van de KLM. En de zogeheten "free port", het publiek douane entrepot, waar hoogwaardige artikelen slechts kort op hun bestemming liggen te wachten. Brandstof Aero Gronddienst, het enorme af bandelingsbedri j f is al eerder aangehaald, net als de drie caterings. Zes oliemaatschappijen voor de brandstofvoorziening van de vliegtuigen, een tiental reisbureaus voor pilaatsélijke service, ruimten voor technisch onderhoud van de vliegtuigen door KLM, Martinair en Transavia, de enorme Fokker-vesti ging, vijftien servicedepots van buitenlandse bedrijven (Douglas, Boeing, enz.) en zo kan Je nog uren doorgaan. Zestig bedrijven met opslag- en kantoorruimte, die in de buurt willen )itten (een camerafabriek, IBM, enz.). Dertig bedrijven, die handel zien in de mensenconcemtra- tie op Schiphol (een drukkerij, een zaak in kantoorbehoeften, enz.) En nog verder van de luchtvaart: autoverhuur, autoverkoop, persbu reaus, schoonmaakbedrijven, banken, autobusbedrijven, taxibedrijven en hotels. Schiphol, een stad, Jawel. De Horeca Exploitatie Maatschappij Schiphol (HEMS) is er blij mee. Met achttien verkooppunten, restau rants, zelfbediening, cafetaria, bars, coffeeshops en snackbars, is de- HEMS het grootste horecabedrijf van Nederland. 270 man aan kelners, koks, barkeepers, counter verkoopsters, bordenwassers en ma gazijnbedienden. Omzet 16,5 miljoen per Jaar. Omzetver wachting voor volgend Jaar, met de uitbreiding: 25 miljoen. Kassa. Soms nog niet eens het beste eten, duur en vooral veel en lang wachten. „Ik ben nou eenmaal het pispaaltje", verzucht de baas, de heer Mulder, "maar een luchthaven moet betaald worden en de autoritaire positie van een kelner is een probleem in de hele horeca. Het was nog veel slechter, maar het gaat al beter en we doen ons best". Verbijten Voor vliegtuigen met vertraging bij voorbeeld. Oponthoud door mist of zo treft meerdere toestellen. Of de zich verbijtende passagiers van twee Jumbo's even achter elkaar te eten kunnen krijgen. De HEMS zet 400 maaltijden in een half uur neer, geen punt% Vierhonderd stoelen wel en daar ga Je. Het enige ten slotte, dat het op 1 Schiphol waarschijnlijk nooit te j verduren krijgt, is het winkelcen- j trum. Het voordeel van de 1 belastingvrije waar. Je drinkt niet, 3 je rookt niet, maar iederen koopt, j Kassa voor vijftien particuliere j winkeliers. de NV Luchthaven j Schiphol en, hoe slim, de KLM. Jaarlijkse omzet 100 miljoen gulden. ij Zo slecht «raat het de luchtvaart nu ook nog niet. De meute trekt weer op en vlijt zich neer. Glimmend lijf aan, glimmend lijf, het zand op rantsoen. Genietend van de zon en elkaar, Viva Espana. In luttele uren zijn ze er, door reisbureaus bijeengedreven op Schiphol en een halve dag later weer los gelaten aan een costa. Schiphol blikt of bloost niet onder die extra toeristenstroom. Vorig jaar registreerde de luchthaven bijna honderddertigduizend in- en uitgaande vluchten, in het hoogseizoen meer dan tienduizend per maand. Zeveneneenhalf miljoen passagiers werden af- en aangevoerd, in de vakantie- tiid dertig- tot veertigduizend per dag. Komt u maar. En dan ziin er ook nog bezoekers, die ooit eens hopen te vliegen en daar op de wandelpieren van lopen te dromen. Dat zijn er nog eens anderhalf miljoen per jaar, afhalers en wegbrengers niet mee gerekend. Een enorme mensenmassa, Schiphol, een stad zonder inwoners. Welk een gigantische organisatie moet daarachter zitten om dat verkeer dag in dag uit zonder ongelukken te laten verlopen. En het wordt nog erger. April volgend jaar zal de stationsruimte op Schiphol met 120 procent zijn vergroot. Een «derde pier voor de afhandeling va de allergrootste vliegtuigen, zo de airbus. Dat mag dan ook w<~ vant volgend Jaar worden al 10 miljoen passagiers verwacht. On maar niet te denken aan het Ja 2000. waarvoor liefst 83,2 miljoen reizigers staan geprogram meerd. Door Daan Overhoff Foto's Henk Westering Waar een klein landje al niet groot in kan zijn. Nu al werken op de luchthaven Schiphol zo'n 22.000 mensen. Echtgenotes en kinderen meegerekend betekent het, dat een stad zo groot als Haarlem leeft van het op Schiphol verworven inkomen. Alleen hun huis, staat er niet. Sc ïiphol, stad zonder Inwoners. Maar wel een stad. Met een eigen kengetal voor de verschillende „wijken", met een eigen parkeerpro bleem, een eigen brandweer, een eigen politie. Men spreekt van Schiphol-centrum en dat moet ook wel met een echte afslag Schiphol- oost, de oude luchthaven. De mensen, die daar werken, hebben het over „hun dorp", met him eigen fietsenmaker en hun eigen kruide nier. Niet van KLM Een stad in dienst van de luchtvaart, maar Schiphol is niet van de KLM, zoals de volksmond Wil De NV Luchthaven Schiphol, een semi-overheidsinstelling, beheert eD exploiteert de stad. De KLM is we de grootste huurder, de grootste klant van de NV Luchthaven SchiphoL Zo zijn 47 luchtvaartmaatschappij en, die minimaal één keer per week, maar vaak veel meer op Schiphol vliegen, vaste klanten van de NV Luchthaven Schiphol. Hon derden vliegmaatschappijen maken onregelmatig gebruik van de dienst en van de luchthaven. Daarnaast mag de NV Luchthaven Schiphol zes overheidsdiensten en nog eens honderden andere bedrijven en instellingen tot de klanten rekenen. Omdat een internationale luchtha ven aan strenge eisen moet voldoen heeft de NV Luchthaven Schiphol zo'n duizend man tn dienst. Honderd mac luchthavenpolitie bijvoorbeeld ongewapend En een eigen brand weer. 145 man, die oiet alleen start en landingsbanen, maar ook de gebouwen op Schiphol van vuur moet vrijwaren. Niet elke dag echter wordt een De NV Luchthaven Schiphol onder houdt het complex. Waar boeren zich tussen huilende straalmotoren onverstoorbaar op tarwe- en bieten teelt werpen, buigt grondpersoneel zich over startbanen en verlichting. Maar ook de haperende lift of roltrap is een zorg van de luchthaven. Portiers en parkeerwachters, zo'n honderd in getal, zijn in dienst van de NV Luchthaven Schiphol. De kruiers zijn particulieren, die van de luchthaven vergunning moeten heb ben en dagelijks niet Schiphol moeten afrekenen. Toiletjuffrouwen ressorteren niet onder de luchthaven, maar zijn georganiseerd in de Airport Re- stroom Service, die wc's, rustkamers, een babykamer met potjes, badjes en bedjes plus de kapsalons exploiteert. Studio De nling-plong-dames" met hun lieve stemmetjes, waarvan niemand weet wie daar nou achter zit, behoren wel weer tot de luchthaven. Zij huizen in een heuse studio met lampje "stilte", omdat Je de hele stationshal niet met gekkenpraat kunt verrassen als net de passagiers voor vlucht zoveel naar gate zoveel worden gedirigeerd. Zij bedienen ook de „ratelborden", waarop de nerveuze familie het vertrek van paps of de komst van oma kan aflezen; Zij vliegen veelal met de KLM, zoals gezegd de grootste klant van de NV Luchthaven Schiphol. De KLM neemt samen met haar dochter, de NLM, en de Nederlandse chartermaatschappijen Martinair en Transavia meer dan de helft van de vluchten van en naar Schiphol voor hun rekening. Daarvoor heeft de KLM dan ook een paar ménsen in t.mst. Tienduizend in heel Nederland, van wie zo'n zeveneneenhalfduizend op Schiphol. Veel van hen zitten nogal eens in de lucht: 735 vliegers, 282 boordwerktuigkundigen en 1527 man cabinepersoneel, pursers en stewardessen, om precies te zijn. Het grondpersoneel van de KLM draait, zoals alles en iedereen op Schiphol, in ploegendiensten. 325 man voor de passagiersafhandeling bijvoorbeeld. Dat zijn veelal de mensen, die de tickets uitscheuren en Je koffers afpakken, waarvan Je dan maar moet afwachten of Je ze ooit nog terugziet. Bagage Die koffers verdwjinen via de lopende band naar de kelder, waar weer hele legers klaar staan waaronder 74 man van de KLM om de bagage op label te sorteren voor de diverse vluchten. Aanko mende bagage klimt vanuit dezelfde kelder naar de grote schijven in de aankomsthal, waar de passagiers soms net zo lang staan te wachten als ze gevlogen hebben. Geen wonder dat er nogal met de koffers wordt gesmeten, want op een drukke dag gaan er toch zo'n tachtig- tot honderdduizend de kelder door. Overigens sjouwt niet alleen de KLM zich te pletter. De hele afhandeling van vliegtuigen, cate ring, passagiers, bagage, vracht, enzovoort, wordt namelijk door twee maatschappijen behartigd: de KLM en de Aero Gronddienst, een zelfstandige maatschappij. Terug maar het grondpersoneel van de KLM. 160 man in de operationsroom, waar achter indruk wekkende borden met oplichtende getallen het vliegprogramma voor een bepaalde vlucht voor de gezagvoerder en zijn bemanning wordt opgesteld. Weersgegevens, hoeveelheden passagiers- en vracht worden verwerkt door eén soort „captains" op de grond, die het vliegtuig beheren tot het werkelijk de lucht ingaat. De KLM beschikt dan nog eens over 435 man voor de belading van de vliegtuigen op het platform en 399 man voor de vracht, zowel in de loods als op het veld. Gemakshalve zwijgen we dan maar over de duizenden personeelsleden in de catering, de technische dienst, die de vliegtuigen onderhoudt, en de opleiding, waarin al het mogelijke personeel intern wordt geschoold. De afdeling speciale diensten van de KLM mag niet onvermeld blijven.1 Daar zit een aantal heren, dat pas van zijn stoel komt als hoo"-n""»,aat- ste of commercieel interessante mensen moeten worden begeleid. Beleefd buigende mensen, ervoor zorgen dat de Koningin niet eindeloos op het bezit van vuurwapens wordt gecontroleerd. Kunstgebit Gevonden voorwerpen kan de KLM dit keer niet laten zien, want de Cuisinair bevoorraadt negen lucht vaartmaatschappijen en heeft daar voor vijftien koks in de vaste staf, terwijl in het hoogseizoen honderd tot honderdtwintig man plakjes snijden en broodjes smeren. Eén van hen heeft nog de tijd gevonden om uit te rekenen dat Cuisinair een half miljoen maaltijden per Jaar verzorgt, waarin zo'n 170.000 plakjes ei en kaas en ruim 300.000 plakjes ham zijn verwerkt. Eet smakelijk. Zorgeloos ook., Daarvoor ijvert tenminste de Rijks Luchtvaart Dienst (RLD), de voornaamste overheidsinstantie, die op Schiphol is vertegenwoordigd door de Lucht Verkeers Beveiliging (LVB) en de luchtvaartinspeotie op Schiphol-oost. De LVÈ controleert en begeleidt de gang van zaken in het Nederlandse luchtruim en de inspektie waakt in Britse VC-10 gekaapt en op Schiphol in brand gestoken en daarom oefent de brandweer maar keer op keer in een uithoek van de luchthaven. Een schuimtapijtje, 600 meter lang, 30 meter breed en 5 centimeter dik, geen probleem. Acht wagens, vier kanonnen en 36.400 liter water in voorraad. Een ontruimingsplan voor het stations gebouw ligt klaar. En maar weer wachten op werkelijk onheil. Naast brandweer en politie heeft de NV Luchthaven Schiphol zijn havendienst, de mannen in de gele busjes met de rode ping-pong-bats, die de vliegtuigen parkeren. Voor de leek is het een chaos op het platform, waar de busjes dwars tussen de vliegtuigen door kruisen. „Die is me te groot, daar ga ik maar omheen", mompelt zo'n knaap bijna onder de neus van een Jumbo en even later: „je ziet maar weer dat je alles zelf moet opknappen, want zo'n ding staat al aan de grond voor ze wat zeggen". En steeds gaat het goed, niet te geloven. stapels regenjassen en dure camera's zijn net geveild. Dat gebeurt zo eens in het half Jaar. Daardoor schieten ook de kunstgebitten en kunstlede maten erbij in, want zelfs die blijven op Schiphol achter. Vliegen brengt de mensen erg van de kook. De KLM wil ook de keuken niet laten zien. Die wordt verbouwd en een drilboor naast een slaatje is geen gezicht. Daarom wordt het Cuisinair op Oost-Schiphol, één van de twee bedrijven, die naast de KLM voor de hapklare brokken in het vliegtuig zorgt. Zes oliemaatschappijen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1974 | | pagina 14