Amerika's
vruchte
loze debat
over kernenergie en
het sluitende bewijs
EXTRA
PAGINA
WASHINGTON Hoe veilig is veilig? Hoe verantwoord is verantwoord? Waar begint
het vertrouwen en eindigt het wetenschappelijk bewijs? Op dit soort honds moeilijk te
beantwoorden vragen spitst zich momenteel in de Verenigde Staten het publieke debat
rond de verdergaande ontwikkeling van de kernenergie toe. Amerika heeft een reeks van
jaren achter de rug met felle demonstraties tegen ieder nieuw initiatief in de nucleaire
sfeer. Er zijn grootscheepse rechtszaken gevoerd, marathon-hoorzittingen gehouden
over kwesties van reactor-veiligheid. Vorig jaar zomer nog eisten de consumentenvoor
vechter Ralph Nader en de organisatie 'Friends of Earth' dat een hele serie kerncentrales
zou worden stilgelegd of in ieder geval tot een lager vermogen zou worden teruggescha
keld. De Atomic Energy Commission (AEC) belast met het toezicht op de veiligheids
garanties van kerncentrales is in doorlopende polemiek met felle tegenstanders. Wat
is tot op heden het effect van die botsing tussen de verdedigers van de Amerikaanse nu
cleaire ontwikkeling voor energiedoeleinden en de bestrijders van het omvangrijke pro
gramma waarbij overheid, industrie en wetenschap zijn betrokken? Het programma dat
jaarlijks vele miljarden dollars opslurpt, maar dat Amerika wel een vooruitgeschoven po
sitie in kennis, inzicht en ervaring heeft opgeleverd.
'T'
In de koffiebar van het Long-
worth-gebouw op de Capitolheuvel
ln Washington legt Manuel Lujan
Jr (46) me uit hoe er in het Ameri
kaanse parlement ongeveer over de
kernenergie en de vooruitzichten
daarin wordt gedacht, gepraat en
gezwegen. "In doorsnee hebben de
parlementariërs hier het gevoel dat
ze niet in staat zijn om nauwkeurig
bij te benen wat er nu allemaal
precies aan de hand is. Het Huis
van Afgevaardigden staat daarom 'n
beetje sceptisch tegenover de hele
zaak. maar piekert er aan de ande
re kant niet over ook maar iets te
ondernemen om het kernenergiepro
gramma te stoppen. Doodeenvoudig
omdat we bang zijn dat zoiets ge
woon niet kan. Zelf heb ik in de af
gelopen paar Jaar wel geprobeerd
om de bezwaren van de commis
sie van atoomenergiezaken in het
huis van afgevaardigden te ontze
nuwen tegen twee projecten in de
sfeer van de alternatieve energie
voorziening. Het ging om kredieten
voor een geothermisch onderzoek en
een project voor de ontwikkeling
van zonneënergie. Het is me gelukt,
maar het was wel erg moeilijk. Kijk,
alternatieve energiebronnen
windkracht, waterkracht, aard
warmte, zon het zijn voor een
congreslid op het ogenblik populai
re onderwerpen.
Door
Kees van der Maas
Als het momenteel commercieel
bruikbare energiemogelijkheden wa
ren weet ik wel waar de voorkeur
van het parlement naar zou uitgaan.
Maar aan die simpele keus zijn we
niet toe. Daarom zullen we hier in
het Capitol echt niet proberen om
het nucleaire progamma tegen te
houden".
Vaart
Lujan is sinds 1968 republikeins
congreslid voor het noordelijk deel
van de staat New Mexico. Gefortu
neerd zakenman in verzekeringen
en onroerend goed, afkomstig uit
een door en door republikeinse fa
milie in Santa Fé. In het Huis van
Afgevaardigden heeft hij zich onder
meer gespecialiseerd in energieza
ken en sinds zijn verkiezing in het
parlement heeft hij er nogal hard
aan gewerkt om wat vaart te bren
gen in federale initiatieven voor de
ontwikkeling van milieuvriendelijke
energiebronnen.
New Mexico, de staat van Lujan,
Is zo*n beetje het geboorteland van
de kernenergie. In Los Alamos staat
een van de oudste wetenschappelij
ke centra van de AEC. Er zijn bo
vendien de laatste Jaren enkele be
langrijke kernenegieprojecten van
de grond gekomen. New Mexico is
met de ontwikkeling van de kern
energie opgegroeid en vertrouwd ge
raakt. Lujan: "Ik kom uit een ge
bied waar men in het algemeen
nogal positief staat tegenover kern
energie. Men denkt daar dat kern
energie, zoals de zaken er op het
ogenblik voorstaan, de oplossing is
voor de moeilijkheden waarin we
zijn geraakt. Persoonlijk heb ik ook
die opvatting. Als volksvertegen
woordiger zit Je natuurlijk in een
andere positie. Je hebt te maken
met mensen die zeggen "stoppen
met de zaak, want er is altijd de
mogelijkheid dat er grote ongeluk
ken gebeuren". Daartegenover vindt
Je dan de categorie die beweert:
"die hele kernenergie is zo veilig als
maar kan, er zal niets gebeuren, we
moeten in stevig tempo doorgaan".
Het verstandigste is om als parle
mentariër een duidelijke middenpo
sitie in te nemen. Let wel, ik zeg: 'n
duidelijke. Overtuig Je ervan dat
de ontwikkeling met de grootste vei
ligheidsgaranties is omgeven en ga
er dan gestaag mee verder. We heb
ben die energie namelijk nodig".
voorwaarde een opinie wil of moet
vormen?
Er zijn de afgelopen Jaren in Ame
rika uitgebreide en opzienbarende
hoorzittingen gehouden over de vei
ligheid van kernreactoren. Daarbij
ging het om de vraag of de inge
bouwde noodkoelsystemen voldoen
de garantie bieden om in geval van
een ongeluk in de reactorkern cata
strofale ongelukken voor de omge
ving te voorkomen. Die hoorzittin
gen hebben tot nader onderzoek ge
leid, er zijn rapporten verschenen en
maatregelen genomen op basis van
nieuw verworven kennis. Veel van de
kritiek kon worden weerlegd.
Enkele maanden terug heeft een
vooraanstaande Amerikaanse krant,
The Christian Science Monitor een
enquête gehouden onder een grote
groep specialisten op het gebied van
de reactorveiligheid. Deskundigen af
komstig uit de industrie, van labo
ratoria, nucleaire onderzoekinstellin
gen, universiteiten en van de AEC.
Mensen die zich grondig in de fun
damentele wetenschap en de tech
nologie van de reactorveiligheid
hebben verdiept en daarover zelf
rapporten en publicaties hebben ge
leverd. Ze kregen de vraag voorge
legd of de nu in bedrijf genomen
kernreactoren in de Verenigde Sta
ten 'veilig' genoemd kunnen worden.
Op twee na was het antwoord steeds:
'Ja, redelijk'. Toen daar overigens de
vraag aan werd toegevoegd of deze
veiligheid wetenschappelijk is bewe
zen moest de meerderheid erken
nen: "nee, dat is niet het geval".
Het Capitol in Washington.
„Kernenergie
programma
bang dat
liet kan..."
r Manuel Lujan, republikeins congreslid en energiespecialist.
Moeilijkheid
Veiligheid
Overtuig Je ervan dat het met de
veiligheid van de kernenergie goed
zit. Overtuig Je ervan dat er werke
lijk een oplossing is voor de proble
men, die een verhoogde inspanning
op dit gebied als vanzelf oproept.
Maar als het voor wetenschapsmen
sen en ervaren technici in het veld
van de kernenergie al zo moeilijk om
te overtuigen en met waterdichte
garanties te komen, wat moet dan
een belangstellende buitenstaander
ermee aan als hij zich onder die
En daar zit 'm nu Juist de grote
moeilijkheid in het publieke debat
over de vraag of en in welke om
vang de exploitatie en de verdere
ontwikkeling van kernenergie wordt
doorgezet. Van de wetenschapsman
en de technicus wordt gevergd dat
hij het sluitend bewijs levert, dat
het noodkoelsysteem in een
kerncentrale inderdaad werkt,
wanneer er een breuk ontstaat
in een van de hoofdleidingen
van het koelcircuit rondom de
reactor en de brandstofkern kan
droogkoken met alle gevolgen
van dien;
computerprogramma's voor de
kansberekening van ongelukken
in een kerncentrale Inderdaad
uitgaan van Juiste veronderstel
lingen;
de verspeiding van radioactie
ve straling in de omgeving - via
het water en in de lucht - inder
daad zo klein is dat er geen scha
de aan de gezondheid van men
sen wordt toegebracht, ook niet
wanneer die straling wordt toe
gevoegd aan de al natuurlijk
aanwezige radioactieve belasting;
voor het probleem van de ra
dioactieve afvalstoffen uit kern
centrales en opwekkingsfabrteken
ken (waar uranium opnieuw ge
schikt wordt gemaakt voor pro-
duktie) een definitieve oplossing
gevonden wordt;
dat hU het sluitend bewijs levert
dat kerncentrales afdoende zijn
beveiligd tegen sabotagedaden en
diefstal van radio-actief mate
riaal, dat laatste ook tijdens
transporten.
Voorbeelden
Het is maar een willekeurig rijtje
voorbeelden. Aan te' vullen met nog
vele andere. Er wordt gevraagd om
harder feitenmateriaal dan tot op
heden geleverd, nodig om te kunnen
beoordelen of het verantwoord is,
door te gaan met bouw en exploita
tie van kerncentrales, door te gaan
met de ontwikkeling van geheel
nieuwe types centrales. Een van de
wetenschapsmensen, geënquêteerd
door de Monitor zei het zo: "Het zal
nooit mogelijk zijn om te bewijzen
dat een reactor absoluut veilig is.
Absolute veiligheid veronderstelt on
feilbaarheid bij de ontwerpers. We
zullen de risico's die een kernreac
tor schept op dezefde manier moe
ten beoordelen als we doen met an
dere risico's in onze geïndustriali
seerde samenleving.
De nieuwe voorzitster van de Ato
mic Energy Commission (van huis
uit een biologe) heeft zich later aan
gesloten bij die opvatting. Haar com
mentaar: "We kunnen niet werken
met absolutismen. En ik geloof dat
het publiek dat begrijpt". Toch laat
de publieke opinie in de Verenigde
Staten zich niet meer zoet houden,
met vaderlijk geruststellende ver
klaringen over de veiligheid van
over de oplossing van vraagstukken
val. De AEC heeft dat de afgelopen
Jaren duidelijk gemerkt. De kritiek
werd steeds agressiever. Er werd ge
roepen om een moratorium (een to
taal verbod) voor iedere verdere ont
wikkeling van de kernenergie. De
AEC kreeg te horen dat ze terwille
van de ontwikkelingsstrategie de vei
ligheidsproblemen maar wat ver
doezelde. Dat verwijt kwam vooral
uit de academische wereld en uit de
hoek van de research-laboratoria
Wetenschapsmensen uit de industrie
klaagden vaak over een gebrek aan
onafhankelijke ondersteuning van
hun werk. En dan rolde er uit het
conclusie dat er over en weer veel
stoornissen zijn ontstaan. De scher
pe kritiek en de toenemende pres
sie op de kernenergiewereld heeft
bij de AEC geleid tot een reorgani
satie. De algemene verwachting is nu
dat die de behandeling van allerlei
vraagstukken ten goede zal komen.
De laatste tijd wordt er bij de AEC
ook wat minder kiekeboe gespeeld.
Men heeft er kennelijk geleerd dat
geheimzinnigdoenerij en paternalis
me in de hele ingewikkelde materie
van de kernenergie zo in de trant
van: "deze stof is alleen bestemd
voor mensen die de zaak kunnen be
grijpen" averechts werkt. Het valt
op dat de informatie opener is ge
worden, dat in een vroeger stadium
dan voorheen resultaten van re-
searchwerk naar buiten komen en in
de publieke discussie worden ge
bracht.
Begin april heeft de AEC een publi
catie vrijgegeven over een onderzoek
dat op gang is gebracht naar de
kwestie van de dichtheid van de be
volking rondom kerncentrales. Het
gaat hierbij om de vraag in hoever
overwegingen van bevolkingscon
centraties bepalend moeten zijn bij
het zoeken naar goede vestigings
plaatsen voor kerncentrales. Aan 't
onderzoek is een uitgebreide discus
sie met deskundigen van binnen- en
buiten de nucleaire industrie vooraf
gegaan. De AEC dringt er al een Jaar
of tien op aan bij de keuze van een
vestigingsplaats rekening te houden
met een zekere afstand ten opzich
te van dicht bevolkte gebieden. Eind
vorig Jaar nog is om die reden aan
een elektriciteitsbedrijf in New Yer-
sey de wenk gegeven om twee reac
toren elders te bouwen dan men van
plan was. In samenhang met het on
derzoek van prof. Rasmussen wordt
bij de AEC nu een soort gids samen
gesteld, waarin men kan vinden wel
ke vestigingsplaatsen voor kerncen
trales op basis van algemene milieu
overwegingen wel en niet accepta
bel zijn.
Discussiepunt
Ongelukken
Een paar voorbeelden. In opdracht
van AEC heeft prof. dr. N. Rasmus
sen, verbonden aan het Massachu
setts Institute of Technology (MIT)
een onderzoek verricht naar de vei
ligheid van kerncentrales. Daarbij
ging het erom een berekening te ma
ken hoe vaak in kernreactoren ern
stige ongelukken kunnen optreden.
De eerste resultaten van de studie
zijn al bekend geworden. Deze
maand zal het rapport worden gepu
bliceerd. Het zal vast en zeker effect
hebben op de publieke opinie rond
om de ontwikkeling van de kern
energie.
Groot discussiepunt in de Verenigde
Staten is ook de ontwikkeling van
de natrium gekoelde snelle kweek
reactor. Er is een grootscheeps pro
gramma voor op gang gebracht, en
kele Jaren terug al. Er zijn plannen
voor een demonstratiereactor in Oak
Ridge (Tennessee). Via een derge
lijk prototype zal moeten worden
aangetoond of zo*n snelle kweekreac
tor commercieel interessant is. En
daaruit zal dan weer het antwoord
moeten rollen op de vraag of met
dit nieuwe type na 1990 het dan drei
gende tekort aan energie en grond
stoffen (uranium in dit geval) kan
worden opgevangen. De kweekreac
tor zal moeten bewijzen dat hij de
naam zegt het al de eigenschap
heeft om tijdens de produktie ura
nium te leveren in plaats van te
verbruiken. De verwachting is dat 't
type halverwege de Jaren '80 exüloi-
tabel kan zijn. Tegelijk wordt intus
sen gewerkt aan de ontwikkeling van
de kernfusie. Een vorm van energie-
produktie met een nog eenvoudi
ger brandstofdoodgewoon water
stof). Ook een project voor een bij
zonder lange termijn, mede afhanke
lijk van de technische voortgang, re-
searchresultaten en beschikbare kre
dieten. De vraag wordt interessant
in hoever beide vormen van ener-
gieproduktie eikaars concurrenten,
kunnen worden. Ook al tegen de ach
tergrond van de energieproblemen,
waarin men in Amerika is terecht
gekomen.
Radioactief afval
Congreslid Lujan kijkt er zo te
gen aan: "Misschien verspillen we
wel veel geld aan die snelle kweek
reactoren. Ze zouden wel eens ver
ouderd kunnen zijn tegen de tijd,
dat kernfusie al bruikbaar blijkt Bij
kernfusie hebben we het voordeel,
dat we niet worden opgescheept met
het probleem van grote hoeveelhe
den radioactief afval". Opnieuw de
vraag, waarvan wel vaststaat dat ze
in de komende Jaren de discussie,
over "kerncentrales, Ja of nee?"
zal blijven beheersen. Ik leg aan Lu
jan de hier en daar gehuldigde op
vatting voor "stoppen met kernener
gie totdat definitief vaststaat dat de
oplossing voor dat probleem is ge
vonden" Hij zegt me dit: "Dat is
niet de basis waarop research Tan
vorderen. Het is volstrekt strijdig,
met ieder studieprogramma als je
gaat zeggen: we mogen niet verder
gaan met het volgende probleem,
voordat we het vorige volledig -«eb
ben opgelost. Je moet dat hele af
val vraagstuk zien in relatie met die
andere energieproblemen. De uiige
oplossing-nu is: er heel voorzichtig
mee zijn".
