Vredesmissie van
Henry Kissinger
lukt
toch
Noodtoestand in
Noord-Ierland
INDIA OOK IN CLUB
ATOOMMOGENDHEDE
f
Verandering zonder
risico
Syrië en Israel accepteren voorstel
Nieuwe Franse president Giscard
dFstaing:
9
Pakistan bezorgd over proef
BUITENLAND
De Amerikaanse minister
van Buitenlandse Zaken Kis
singer met zijn Israëlische
collega Abba Eban heeft een
begin gemaakt met het in
verband brengen van alle bij
zonderheden over het tussen
Syrië en Israël bereikte ak
koord over de scheiding van
hun troepen. Tot vrijdag
blijft hij in contact staan met
de twee partijen. Er staan
nog vier bezoeken aan Da
mascus op zijn programma.
Na kennis te hebben geno
men van Kissingers eigen
plan voor een akkoord ver
klaarde de Israëlische minis-
ter van Buitenlandse Zaken
gisteren „dat hij veel opti
mistischer was dan 24 uur
eerder".
President Assad van Syrië.
TEL AVIV/DAMASCUS (Reuter, AFP, UPI) Terwijl
iedereen er al rekening mee hield dat de pogingen van mi-
nist°- Kissinger om een troepenscheidingsakkoord tussen
Isi m Syrië tot stand te brengen schipbreuk hadden gele
den en dat de Amerikaanse bemiddelaar naar zijn land zou
terugkeren en de zaak minstens enkele weken zou laten
rusten is een verrassende wending in de kwestie gekomen:
zowel Syrië als Israël hebben zich voorlopig akkoord ver
klaard met het plan van de Amerikaan tot scheiding der
troepen.
LONDEN De Britse regering
heeft voor Noord-Ierland de nood
toestand afgekondigd. Dit om effec
tieve maatregelen te kunnen nemen
tegen de algehele staking, die van
nacht (van zondag op maandag'» na
een oproep van militante protestan
te- is ingegaan.
Met het afkondigen van de nood
toestand is de regering in Londen in
staat militairen in te zetten om es
sentiële bedrijven, zoals elektrici
teitscentrales, brandweercentrales en
ziekenhuizen aan de gang te hou-
de-
middels wordt er reeds op grote
schaal gehamsterd ta de Noordierse
hoofdstad Belfast. In zelfbedienings
zaken gaan diepvriesprodukten voor
de helft van de prijs de deur uit, in
verband met het uitvallen van de
stroom. Er is voorts grote stagna
tie in de aanvoer van eieren, boter,
vlees en fruit.
Een staking in vele takken van in
dustrie was reeds een paar dagen be
zig De protestanten zijn tegen de zo
genaamde overeenkomst van Sun-
ningdale, waarbij de Britse-Noord-
ierse en Ierse regeringen overeen
kwamen officieel betrekkingen aan
te knopen met de Ierse republiek dat
voornamelijk rooms-katholiek is. De
overwegend protestantse bevolking
van Ulster is hier fel tegen, omdat
men eventuele inlijving bij de repu
bliek vreest.
In Engeland, zowel als in West-
Duitsland. zijn Britse troepen in pa
raatheid gebracht om zonodig over
gebracht te kunnen worden naar
Noord-Ierland. Op dit moment zijn
er echter nog geen maatregelen ge
troffen om een directe confrontatie
tussen Britse soldaten en protestant
se arbeiders tot het uiterste te ver
mijden.
De Britse minister voor Noord-Ier
land, Merlvn Rees, heeft gezegd on
der geen enkele voorwaarde te wil
len onderhandelen met de arbeiders
raad van Noord-Ierland omdat zij als
enig oogmerk zou hebben de Britse
regering te bewegen de overeen
komst van Sunningdale te schrap
pen door Ulster economisch lam te
leggen.
De Amerikaanse minister van Bui
tenlandse Zaken, heeft zondag met
de Israëlische leiders bijzonderheden
van een troepenscheiding met Syrië
besproken. Een hoge Amerikaanse
functionaris zei dat Kissinger meent
al binnen 24 uur goedkeuring van zo
wel Jeruzalem als Damascus te ver
krijgen voor een Amerikaans plan
van een bestandslijn in de hoogvlakte
van Golan. Hij waarschuwde echter
dat andere kwesties een overeen
komst nog in de weg kunnen staan.
De functionaris zei dat Kissinger
deze week nog minstens vier maal
heen en weer wil gaan tussen beide
hoofdsteden. Het wordt zijn vierde
week in het Midden-Oosten. De bij
eenkomst met de Israëlische functio
narissen werd gistermiddag ten hui
ze van de\ Israëlische minister van
Buitenlandse Zaken gehouden om
demonstranten te vermijden die bij
het huis van de premier waren sa
mengestroomd. Deze riepen leuzen
tegen terugtrekking uit de Golan en
raakten slaags met de politie. Deze
arresteerde ongeveer dertig mensen.
Kissinger en zijn helpers hebben
geen bijzonderheden over de plannen
gegeven. Er is echter al wel wat aan
het licht gekomen doordat woord
voerders van het ministerie van Bui
tenlandse Zaken iedets hebben laten
uitlekken aan verslaggevers, die het
nieuws toeschrijven aan ..hoge waar.
Israël zou een deel van het Syri
sche grondgebied dat in de oorlog van
1973 was bezet teruggeven, plus een
deel van de oostelijke Golan dat to
1967 was bezet, met inbegrip van de
stad Koeneéfcra.
Het deel van de berg Hermon dat
wordt teruggeven en dat uitzicht
geeft op een groot deel van Syrië,
zal aan V.N.-troepen worden overge
dragen, zodat de Syriërs geen stra
tegisch voordeel behalen, aldus een
van de Israëlische bladen.
De heuvels ten westen van Koe-
neitra blijven in handen van Israël.
De stad zal worden herbouwd en
weer door Syriërs worden bewoond.
De Israëlische minister van Bui-
tenalndse Zaken. Abba Eban. zei na
het wekelijkse kabinetsberaad opti
mistischer te zijn over een akkoord
met Syrië. Intussen gingen gisteren
de beschietingen op de Golan-vlakte
nog steeds door. Drie Israëlische
militairen werden gewond.
Bovendien hebben Israëlische ka
nonneerboten bijna twee uur lang
het Palestijnse vluchtelingenkamp
Rasjidieh bij Tyrus in Libanon be
schoten. Volgens Libanese opgave
zijn daardoor vijf doden gevallen
en werden twaalf mensen gewond.
Libanese artillerie beantwoordde
het vuur. terwijl Israëlische straal
jagers boven het strijdtoneel cirkel
den. Het ministerie van Defensie in
Beiroet zei dat een van de Israëli
sche schepen werd geraakt en naar
Israël terugkeerde.
Een medewerker van Kissinger zei
dat dergelijke aanvallen Kissingers
taak wel moeilijker maken maar de
kans op vooruitgang niet blokkeren.
Weer aanslag
op Shell in
Zuid-Vietnam
SAIGON (AP/Reuter) Voor de
tweede maal in een half Jaar heeft
de Vietcong vanochtend vroeg een
aanslag gepleegd op de belangrijke
brandstofopslagplaats in Nha Be. tien
kilometer van de Zuidvietnamese
hoofdstad Saigon. Volgens militai
re kringen gingen een of twee tanks
in vlammen op en ging bijna een
miljoen liter benzine verloren.
Bij een aanslag op 3 december vorig
jaar ging honderd miljoen liter
brandstof verloren. Bij de aanslag
van vandaag werd één Viettcong-
strijder gedood.
PARIJS De overwinning van
Valery Giscard d'Estaing betekent
dat er in de Franse samenleving
geen ingrijpende hervormingen
zullen komen. Dat wil niet zeggen
dat het bestaande systeem niet op
bepaalde punten verbeterd en ge
moderniseerd zal worden, maar
de grondslagen van de neo-kapi-
talistische industrie-staat zullen
niet worden aangetast.
"Verandering zonder risico" was
tijdens de verkiezingscampagne het
telkens terugkerende thema van de
nieuwgekozen president. Als finan
cieel en economisch expert hamerde
hil voortdurend op de gevaren die
de linke kandidaat Mitterrand voor
de Franse economie en in het bijzon
der voor de concurrentiepositie van
het land opleverden, tegenover het
"collectivisme" van links stelde hij
een "vrije samenleving".
Op sociaal gebied heeft Giscard
zich onder meer verplicht de laagste
inkomens twee keer zo snel te laten
stijgen als de hoogste inkomens "zon
der de inkomenshiërarchie in het ge
ding te brengen". Hij wil het mini
mum-loon verhogen tot 1500 Francs
(wat volgens Mitterrand, die als eer
ste stap niet verder wilde gaan dan
1200 francs, als verlakkerij moet
worden beschouwd). Ook wil hij de
arbeieders actief betrekken bij de
organisatie van het werk. zonder de
ondernemingsraad op dit punt een
vetorecht toe te kennen, zoals wel het
voornemen van Mitterrand was. Gis
card wil ook komen tot overlegstruc
turen binnen de onderneming die in
het bijzonder het kader betrekken,
bij de belangrijkste beslissingen.
Wat de buitenlandse politiek be
treft is Giscard voorstander van een
Europese Unie in 1980 en tegen een
heropening van de onderhandelingen
over het Britse lidmaatschap van de
EG. Hij wil wel streven naar be
paalde tegemoetkomingen aan En
geland. Wat de Verenigde Staten
betreft moet men onder bepaalde
omstandigheden trachten tot een ak
koord te komen tussen de Atlanti
sche partners, maar ook niet terug
schrikken voor het verdedigen van de
Europese belangen.
Er zijn overleg- en informatieme-
chanismes nodig tussen Europa en
Amerika. Giscard wil de politiek van
Pompidou ten opzichte van Oos-
Europa voortzetten, maar Israël kan
van hem een welwillender houding
verwachten dan van de pro-Arabi
sche Gaullisten. Bij wapenleveran-
tiies aan het Midden-Oosten moet het
evenwicht niet uit het oog worden
verloren.
De Franse atoommacht moet vol
gens Giscard behouden blijven, en
zelfs geperfectioneerd, voor zover
dat nodig is met het oog op zijn
afschrikwekkende funktie (ook
Mitterrand wilde het Franse atoom
wapen niet afschaffen). De grote
vraag voor Giscard zal zijn in hoe
verre hij zijn sociaal-economisch be
leid zal kunnen ontwikkelen zonder
Valery Giscard d'Estaing en
zijn gezin. Van links naar rechts
Louis Joachim (15), Anne Aymone
Giscard d'Estaing, Jacinthe (14),
Valery (49), Henri (17) en Valery
Anne (22).
dat hij te maken krijgt met socia
le onrust en stakingen. Dat zal na
tuurlijk in de eerste plaats van de
kwaliteit van dat beleid zelf afhan
gen, maar daarnaast moet toch wel
worden gevreesd dat de communisti
sche vakcentrale CGT en het zeer
progressieve CFDT, die Mitterrand
steunden, niets zullen nalaten om het
de man die "hun" kandidaat heeft
verslagen, zo moeilijk mogelijk te
maken.
De Indiase premier Indira Ghandi luistert toe terwijl voorzitter dr. H. N. Sethna van i
energie-commissie een verklaring aflegt over de eerste Indiase atoomontploffing.
(Door onze redacteur wetenschappen P. Bok)
India heeft zich zaterdag met een ondergrondse kern
proef als zesde (of zevende) mogendheid geplaatst in de
"atoomwapenclub". Op zichzelf is dat niet opzienbarend,
terwijl er voorts geen enkele reden is te twijfelen aan
de Indiase verzekering, dat het experiment alleen geno
men is met het oog op vreedzaam gebruik van de kern
energie, en dat niet gestreefd wordt naar het opbouwen
van een kernwapen-arsenaal.
Niettemin betekende de (vrij zwakke) explosie, dat
nu ook India over een atoomwapen kan beschikken, en
het feit alleen al dat een "ontwikkelingsland" in staat
is kernwapens te produceren drukt de mensheid nog
eens nadrukkelijk met de neus op de werkelijkheid: het
gevaar van atoomwapens is niet meer gelegen in de
enorme wereldverwoestende voorraad waarover de grote
mogendheden beschikken, maar het gevaar is thans veel
eer dat eigenlijk iedereen, die er zijn best voor doet,
kernwapens kan produceren. Niet alleen staten, maar
ook fanatieke terreurgroepen of uit het lood geslagen
enkelingen, die er de gehele mensheid mee kunnen
chanteren.
Uranium
-.2
Tot voor enkele Jaren werden
Nederland, Zweden, West-Duits-
land, Japan, Pakistan, India, Is
raël, de Ver. Arabische Republiek
en Argentinië gedoodverfd als
mogendheden met voldoende
technologisch potentieel om de
atoombom te vervaardigen, nadat
Amerika, Rusland, Engeland.
Frankrijk en communistisch Chi
na al bewezen hadden, over dit
wapen te beschikken. Wy schre
ven over ,,of zevende?" ten aan
zien van India als lid van de
atoomclub omdat men er in Ame
rikaanse kringen van overtuigd
is. dat Israël al geruime tijd over
althans enkele atoombommen van
eigen makelij de beschikking
heeft, al zyn deze nog niet ge
test. Dat is een van de redenen,
waarom zowel Amerika als Rus
land zich zo ernstige zorgen ma
ken over de situatie in het Mid
den-Oosten.
Het lijstje van „potentiële"
atoommogendheden dat wij op
somden heeft in de laatste Jaren
zijn betekenis verloren. De situa
tie is namelyk zo geworden, dat
thans elk land met een redeiyk
technologische ontwikkeling in
staat moet worden geacht een
atoombom te vervaardigen wan
neer daar serieus naar wordt ge
streefd. Wat ergers is: ook ter
reurgroepen. Want er bestaat
geen enkel .atoomgeheim" meer
en met een beetje doorzettings
vermogen zijn ook de grondstof
fen voor dit meest afschuwelijke
wapen ruimschoots verkrygbaar.
In de eerste periode van de 35-
Jarige historie van de kernbom
werd dit wapen met grootste ge
heimhouding behandeld. In 1939
wees Einstein president Roosevelt
op de mogeiykheid van een kern
bom maar de buitenwacht ver
nam er pas wat van toen de
eerste twee (en tot dusver enige
als oorlogswapen gebruikte) bom
men op 6 en 9 augustus 1945 op
Hirosjima en Nagasaki vielen en
Japan op de knieën dwongen. Zelfs
de toch by zonder spectaculaire
proefexplosie in de woestyn van
New Mexico op 16 Juli van dat
Jaar bleef het goedbewaarde ge
heim van een kleine groep van
het Manhattan-project.
Maar ook na zomer 1945 werd
slechts het principe van de bom
gemeengoed en bleef de gebruik--
te technologie het ogenschijn-
ïyk) best bewaarde geheim uit de
geschiedenis.
Ogenschijniyk, want op 29
augustus 1949 schrok Amerika op
door de explosie van de eerste
Russische kernbom, een prestatie
die mogelyk bleek door het ver
raad door de Britse atoomgeleer
de Klaus Fuchs, die aan 't Man
hattan-project had deelgenomen.
Minder opzienbarend was dat
de Engelsen op 3 oktober 1952 en
de Frans op 13 februari 1960 hun
eerste atoombommen lieten ont
ploffen. Het was bekend dat zy
er aan werkten, en dat zy de
beschikking hadden over veel
technische details van het Man-
ha ttenproj eet. Reeds toen was
trouwens over de gehele wereld
vry veel bekend omtrent de sa-
menstellings- en ontstekingstech-
niek, omdat Amerika begon in te
zien dat gereimhouding een on-
doeniyke zaak was.
Niettemin was het weer een
schok voor de wereld, toen com
munistisch China op 16 oktober
1964 een kernbom liet exploderen.
Er zyn voor een dergelijk expe
riment nog wat meer dingen no
dig dan technische kennis: ook
industrieel en een hoge technolo
gische ontwikkeling. Het bleek
plotseling, dat ook China daar
over kan beschikken en dat was
een (zowel voor Amerika als Rus
land onaangename) verrassing.
Door sterk verbeterde technie
ken en vrijwel onbeperkte toegang
tot vakliteratuur die alle „gehei
men" tot in details uiteenzet is
het thans voor iedere staat mo
gelyk geworden, een atoombom
te vervaardigen, wanneer men er
de benodigde grondstoffen voor
heeft.
Het zou dus allemaal niet zo
gevaariyk zyn, zolang men een
waterdichte controle over het
splijtingsmateriaal zelf heeft.
Maar daar schort langzamerhand
ook nogal wat aan
Een groot deel van de brand
stof voor kernenergiecentrales
kan zonder al te veel bewerking
geschikt gemaakt worden voor
gebruik voor een kernbom, voorts
wordt geleideiyk meer ..ideale"
grondstof voor kernbommen ge-
produceert. namelijk het kunst
matige element plutonium.
Er zyn thans over de gehele
wereld verspreid meer dan 100
(om precies te zyn 111) kern
reactors in bedrijf voor energie
opwekking. ongerekend commu
nistisch China waarover geen be
trouwbare gegevens beschikbaar
zyn. India heeft er drie en één in
aanbouw. Daarnaast bestaan er
een paar honderd kernreactors
voor wetenschappelyk research en
militaire doeleinden. Hun aantal
is niet nauwkeurig bekend.
Al deze reactors gebruiken
splijtstof en een deel produceert
plutonium. Amerikaanse deskun
digen verwachten dat tegen het
jaar 2000 alleen al in de Ver
enigde Staten ongeveer 300.000 kg
plutonium per Jaar wordt gepro
duceerd.
Een doelmatige waterdichte
controle over deze gigantische
hoeveelheden splytstof is ondoen
lijk. zelfs by de meest stringente
veiligheidsmaatregelen.
Illustratief daarvoor Is een
rapport van de Amerikaanse
kernfysicus Theodore B. Taylor
en de expert op het gebied van
bewapeningscontrole Mason Will-
rich. opgesteld in opdracht van
de Ford Foundation en de Atomic
Energy Commission in de VS, dat
dezer dagen onder de titel „Nu
clear theft, risks and safeguards"
is verschenen.
Zy stellen, dat amateur-bom-
producenten met eenvoudige mid
delen in korte tyd kleine atoom
bommen kunnen maken met een
•cracht vam eentiende kiloton, ge
lijkstaande met de explosieve
kracht van 100.000 kg TNT. het
zwaarste bekende chemische ex
plosief. By een explosie van zo'n
bom in een stad kunnen duizen
den doden vallen, tienduizenden
gewonden en door de radioactieve
straling kan er onmoemeiyk veel
genetische schade worden aange-
Het daarvoor benodigde splyt-
bare materiaal is binnenkort
ruimschoots voorhanden, mede
omdat het zich niet meer onder
overheidscontrole maar in handen
van commerciële en andere parti
culiere instellingen bevindt zoals
energiecentrales, researchinstitu
ten etc.
Men mag ook van dergelyke in
stanties wel grondige controle
verwachten, maar wanneer het
om enorme hoeveelheden gaat
kan men zeker zyn van onna-
speuriyke verliezen.
Nu al bestaat er een term voor
„verdwenen" spiytstoffen, name
lijk „MUF" ofwel Materials Unac
counted For. Diefstal, gewoon
slordigheid of misplaatst goed ver
trouwen zorgen er nu al voor, dat
jaarlijks voldoende plutonium de
mist in gaat voor enkele forse
kernbommen. Over twintig Jaar
zullen „verdwenen" spiytstoffen
jaarlijks een behoorlijk oorlogs
areaal kunnen voeden.
Taylor is er van overtuigd, dat
onder de
preekstoel
Nederland heeft van het be.
gin af aan intensief aan 't kern
onderzoek meegewerkt en is
eigenlijk sinds 1946 in staat ge
weest een atoombom te maken,
wanneer het daartoe het beno-
digde materiaal had. In 1939,
kort nadat de Duitse fysicus
Hahn de mogelijkheid van kern-
splitsing had aangetoond en Ein
stein vertrouwde gast in Lei
den waar hij hoogleraar was»
Roosevelt op de mogelijkheid
van een atoombom had gewe
zen, wist prof. dr. J. de Haas,
diirectedr vam 't Kamerlingh On
nes Laboratorium, beslag te leg.
gen op 'n hoeveelheid uranium.
Toen Nederland door de Duit-
sers werd overvallen in mei 1940
moest dit uranium „verdwijnen*
omdat anders de Duitsers er
mee zouden kunnen experimen- rep
teren. Het verdween Inderdaad
onder de preekstoel van de Pie
terskerk.
Daar bleef het uranium tot r.a
de bevrijding. Het werd nadien
in Noorwegen gebruikt voor het
Kjeller-project, een reactor 1
zwaar water als moderator.
by voorbeeld fanatieke terroristo Xen
in slechts enkele weken een kern ken.
bom zouden kunnen maken wao hap
neer zy een of twee vertrouwd!» m 1
gen hebben in centra, wa
geleerd heeft niet al te
trllen aan die MUF. De bewerkte) net
va-n 't materiaal zou kunnen g» gioec
schieden in *n betrek kei yk klein ei
onopvallend laboratorium. JDi len s
bewerking is niet moeiiyker dan rite*
het vervaardigen van heroine uit
de daarvoor benodigde grondstof Hie 1
fen in een geheime werkplaats',
aldus Taylor. Wie weet, op welke Bk
school ln de VS op deze wyze flle l
gaal heroine wordt geproduceerd s]e.
houdt zijn hart vast voor de
geiykheid. dat kwaadwillei
naar het atoom als chantagemid -
del grijpen.
Taylor en Willrich vermelden ii
hun rapport nog een onthutseAmd
incident met betrekking tot het I»
„verdwynen" van splytstof, zelfs a?e\
een atoomlading. Het gebeurde il
heel lang geleden, in de jaren|ee
vyftig toen de controle nog
eenvoudiger was omdat er minder
splytstof van hand tot hand gin?. »h<
By een routine-controle bleek dst touf
Amerika een atoombom kwijt k Is
was. De administratieve teniq
klopte niet met de inventarisatie.
Het hele militaire inlichtingen-ea 2
opsporingsapparaat werd aan het 8 b«
werk gezet. Pas na geruime tjd
doorzocht een functionaris een
dumpplaats, waar afgedankte
leeggehaalde atoombom-mantd^oni
waren opgeslagen om als
te worden verkocht. In
de mantels vond hy de vermis»
bom, lading en ontsteking ln- w
cluis.
De hele zaak wordt nog gf-
compliceerder wanneer eenmaal
vermoedelyk op korte termijn, een
nieuwe techniek is ontwikkeld po
voor de veel krachtiger water* töe
stofbommen. waarin atoomkern®^
niet worden gesplitst
samensmelten. Daarvoor is water- ^eh
stof in een of andere vorm nodig
Dat is onbeperkt verkrijgbaar, dec!
Tot dusver heeft men echter alJ A
slaghoedje voor een waters toflxn
een „conventionele" spiytingsbofli ®)e
nodig, omdat alleen die de hop
druk en temperatuur kan leverei
waarby de kernfusie optreedt.
Het ziet er naar uit. dat m®
bebtx
binnenkort in slaagt dit fu# 101 8
proces van de waterstofbom
gang te brengen door middel vac
zeer krachtige laser-stralen
Wanneer dit eenmaal gelukt k
kan men er (mede gezien de er
varingen met Klaus Fuchs) ze#
van zyn dat de technische detaik
binnen tien Jaar gemeengoed kS®
geworden. Dan wordt het vttf
iedere fanatieke amateur
ïyk, in een redeiyk geoutilleerd
schuur zyn eigen waterstofM*
te maken. En daarmee, wanne»
hij de bom omgeeft met een wj
niet onmogelijk te verkrijg®
mantel van cobalt, een wap®
waarmee hy het leven op
voor duizenden Jaren onmog#
kan maken.
Een huiveringwekkend voor#
zicht, dat niet thuis hoort in
ryk van science fiction of hi
stories maar in de realiteit w®
morgen of overmorgen.
