'ragiek van de auteur
aramount laat rage aan film voorafgaan
Alternatieve
Dolle Mien
in Oklahoma
"PRIESTER-
ARBEIDER" IN
CINECLUB
Moeder wil
ook wel
eens wat
is de promotors hun zin krijgen
Gatsbynu een succes
DAG 29 MAART 1974
FILM
PAGINA 15
Haagse
Bioscopen
Kiradermatinee
Apollo: „Summertime killer", dag.
2.30. 7.00 en 9.15 uur. za. en zo.
12.15, 2.30, 4.45, 7.00 en 9.15 uur.
18 Jaar.
Asta: „Where eagles dare", dag.
2.00 en 8.00 uur. 14 Jaar.
Bijou: ..England made me", dag.
2.00, 7.00 en 9.30 uur, zo. ook
4.15 uur. 14 Jaar.
Camera: „Live and let die", dag.
2.15 en 8.15 uur. 14 Jaar.
Cineac: „Plppi zet de boel op stel
ten", dag. 9.30, 11.30, 1.30 en
3.30 uur. AIj. „Magnum Force",
dag. 7.00 en 9.30 uur. 18 jaar.
Corso: „Help! de dokter verzuipt".
Goede films
in andere steden
Rosemary's baby (Polanski)
Du Midi, Den Haag.
The Chase (Arthur Penn)
Kriterion, Den Haag
Easy Rider (Peter Fonda)
De Uitkijk, Den Haag.
Women in love Kriterion,
Den Haag (nachtvoorstelling)
Last tango in Paris Alham-
bra 2, Amsterdam
Don't look now Calypso,
Amsterdam
Als een dol paard (Arrabal)
Studio K
Morgan, a suitable case for
treatment The Movies
American Graffitti (George
Lucas) De uitkijk, Amster
dam
CAMERA
De avonturen van Pietje Bell
voor degenen die deze on
verwoestbare kinderfilm nog niet
gezien hebben: zaterdag, zondag
en woensdagmiddag.
Nachtvoorstellingen
Euro: „De tien geboden", dag.
en 7.30 uur. za. zc
en 7.45 uur. AL.
Flora: „Poesjes ln
huis", dag. 2.00. 7.uu en a.io u,
zo. ook 4.30 uur. 18 Jaar.
Kriterion: „The Chase", dag. 3.00,
7.00 en 9.30 uur. 18 Jaar.
Metropole: „Jesus Christ Super
star". dag. 2.00 en 8.00 uur. A.L.
rituelen van
1.457 4.15.'6.45'en 9.15
uur. 18 Jaar.
Olympla: „Man of the east", dag.
CAMERA
De sterke documentaire-ach-
tige film over heroïne-smokkel
vanuit Marseille naar de Ver
enigde StatenThe French Con
nection met een achtervolgings
scène dwars door New York die
nu al beroemd is.
Blijvers
Royal "70: „Dracula laagt op
Frankenstein", dag 2.15 en 8.00
u. vr. en zo. 2.15, 7.15 en 9.30
uur, za. 2.00 en 9.45 uur. 14
laar.
Royal: „Het wraakzwaard van de
ijzeren vuist", dag 2.30 en 8.15
uur. vr. en zo. 2 30. 7.00 en 9.30
uur. za. 2.00, 7.00 en 9.30 uur.
CAMERA
Easy Rider is op verschillen
de plaatsen in Nederland weer
in roulatie gebracht en doet het
overal even goed. Het is dan
ook een erg indrukwekkende
film over twee motorrijders, die
Amerika doorkruisen op zoek
naar hun dood, waarvan het
steeds zekerder wordt dat hij
nabij is.
LIDO
Help! De dokter verzuipt. De
nieuwste Nederlandse speelfilm
met voor de verandering weinig
sex, maar helaas ook niet zo
bijzonder veel humor. Het boek
was een bestseller en de film
schijnt het in den lande ook aar
dig te doen, maar het is wel een
genre waar je van moet hou
den.
STUDIO
Jesus Christ Superstar heeft
indertijd veel voorpublicatie ge
had. Misschien heeft de film
daarom zoveel succes, of mis
schien komt het gewoon omdat
de combinatie rockmuziek Jon
ge acteurs fraaie beelden het
goed doet, maar de zalen zitten
nog steeds vol.
TRIANON
Louis de Funes kwettert maar
door in Trianon: al weken lang
springt hij verkleed als Rabbi
over het witte doek en trekt
zijn vreemde gezichten. Hij ziet
groen van inspanning en de
kauwgom. Je moet er van hou
den.
Cineclub
De Priester-arbeider, 'n Chi
leense film over een priester die
via sociale actie tot politieke
actie komt. Vrijdag en zaterdag
om tien uur 's avonds in het
Leids Filmhuis, Breestraat 66.
LEIDEN Onopvallend maar
hardnekkig gaat de Cinéclub in Lei
den door met het brengen van films
die luid geprezen worden door de ge
lukkigen die ze te zien krijgen maar
die vrijwel nooit de bioscopen halen.
Deze week (vrijdag- e>n zaterdag
avond om tien uur) is dat de film va
Aldo Francia over de ontwikkeling
van een priester, die door de open
baring zich bewust wordt van de
diepere oorzaken van de ellende in
Latijns-Amerika en via de sociale
actie tot politieke actie komt.
De film is tegelijkertijd ook de ge
schiedenis van de breuk van een
christen met de traditionele ke-k:
er is een zeker aantal priesters ''•at
probeert het christendom een nieu
we betekenis te geven door zelf nun
innerlijk geloof t* verdiepen in de
praktijk van de klassestrijd, Hiervan
geeft de film een goed beeld.
De Cinéclub-films worden gedraaid
in het Leids Filmhuis, dat is onder
gebracht in het Kreatief Sentrum
Breestraat 66, Leiden. In tegenstel
ling tot wat vaak gedacht wordt is
het niet nodig om lid te worden van
de Cinéclub: ieder die twee gulden
betaalt kan de voorstellingen btjwo-
Film: Vrouwen die het niet zo nauw
nemen; Theater: Rex
Je denkt er nooit zo bij na, maar
eigenlijk leiden veel vrouwen een erg
saai leven. Als zij eenmaal zijn ge
trouwd zijn zij in bijna alle gevallen
ook direkt gebonden aan een vast le
venspatroon waaraan geen ontsnap
pen mogelijk is. Veel meisjes willen
graag trouwen en doen vanaf hun
veertiende of al eerder de gekste din
gen om aan een man te komen -
maar als de zo begeerde huwelijkse
staat dan eenmaal bereikt is komt
de spijt - en soms het verzet.
Deze conclusie kan men trekken
uit de film Hausfrauenrapport III,
die op het ogenblik onder de titel
„Vrouwen die het niet zo nauw ne
men" te zien is in Rex. Maar de ont
hullingen gaan verder. De film laat
ook zien dat de huisvrouwen, en ze
ker de Duitse, zich niet af laten sche
pen met een onderworpen rol in de
samenleving. Zij rebelleren! Zij voe
ren prik-acties en over die acties gaat
de film voornamelijk. Het is een zo
genaamde actie-film dus - en met
veel bloot, want het moet dan maar
gezegd worden, de huisvrouwen heb
ben weinig fantasie bij het uitvoeren
van hun strijd. Zij grijpen de ene
man na de andere, en hun slachtof
fers vinden het niet eens erg ook.
JAN VAN WIERINGEN
nan.... een filmeen
een levensstijl. Dat is
Tenminste als de filmpro-
van Paramount hun zin
Dat betekentterugkeer
deel van de Jaren twintig
de Amerikaanse schrijver
Fitzgerald werd omgedoopt
Jazz Age": de Jaren vóór
in Vliet
depressie, toen Cole Porter
arijs zijn eerste successen
Bob-haar in de mode
voorwit als kleur overheer-
kleding en de interieuren
ede, modebewuste Amerika-
eat Gatsby" is niet langer
laar de titel van de wat
ilisch-romantische novelle
;erald. Deze week is in New
i derde filmversie van het
première gegaan: een
iproduktie met Robert Red
de geheimzinnige Jonge
en Mia Farow als zyn
liefde, Daisy.
film gingen Jaren van
„salespromotion" vooraf. De
10k moest er in gehamerd
Heel Amerika zou, zo was
in de greep van de Jaren
'orden gebracht om het
maar zeker rijp te
or de film zelf.
het nog niet gekomen,
os Angeles is nog maar
met opwaaiend chiffon,
iren en breedgerande kan-
in, de „cloches", maar het
at het overwaait naar New
andere grote steden in de
Staten.
dat dit ijdele praat is van
idustrie. Paramount heeft
e Godfather" al eerder
flat het het publiek murw
en voordat een film is
it. Het resultaat werd wat
I een „blockbuster" noemt:
cces dat zijn weerga in de
lis van de film alleen kent
ssieken als „Gejaagd door
van de film met Marlon
as 145 miljoen dollar. The
ltsby, die 6,4 miljoen heeft
gekost, moet het nog verder gaan
brengen. De film wordt gelijktijdig
in 370 Amerikaanse theaters in
omloop gebracht. Zo kan de The
Great Gatsby financieel nooit een
flop worden.
Maar hoe staat het met de mode,
die door vier daarvoor zorgvuldig
geselecteerde Amerikaanse bedrij
ven (fabrikanten van whiskey en
serviesgoed; internationale kapsa
lons en modehuizen) mede wordt
gepousseerd?
Het moet u niet verwonderen als de
Gatsby-look eveneens een succes
gaat worden. De promotors zijn
namelijk verzekerd van twee belang
rijke factoren: een weemoedig
verlangen naar de Jaren twintig en
de liefdevolle bewondering die de
Amerikanen hebben voor een van
hun meest briljante schrijvers: F.
Scott Fitzgerald.
The Great Gatsby heeft alles wat
Fitzgeralds verhalen en romans
kenmerken: een grote verscheiden
heid van spelers, die in een sfeer
van glans en romantiek, in tere
dialogen met plotselinge concrete
uithalen eikaars leven raken.
De verteller, die het Fitzgerald
mogelijk maakt zijn schildering van
het emotionele gebeuren objectief
neer te zetten, treedt in het verhaal
ook op als de bemiddelaar in de
ontmoeting van Gatsby en Daisy,
die elkaar in de oorlog hebben
ontmoet.
Als het boek begint wonen ze,
zonder dat zij het weten, dicht bij
elkaar. Gatsby in een groot landhuis
op Long Island, waarin hij grote
partijen geeft in de hoop ook eens
zijn verloren liefde onder de gasten
te begroeten.
Aanvankelijk heeft de verteller, die
naast hem woont, niet veel
bewondering voor zijn buurman:
„Gatsby vertegenwoordigde alles wat
ik verachtelijk vond". Toch is er iets
aan de Jeugdige miljonair dat boeit:
„Als persoonlijkheid een ononder
broken serie van succesvolle gebaren
is, dan bezat hij iets glanzends, een
grote gevoeligheid voor de beloften
van het leven Een romantisch
verwachten, zoals ik nog nooit in
enig ander mens heb ontdekt of nog
ontdekken zal".
Achteraf blijkt Gatsby heel geschikt
te zijn. Het waren de omstandighe
den, die in hem een prooi vonden
en die zo zegt de verteller
„tijdelijk al mijn belangstelling
doodde voor de voorbarige zorgen en
de kortstondige verrukkingen van de
Het klinkt in Fitzgeralds taal
natuurlijk allemaal beter „The
abortive sorrows and short-winded
elations of men" maar wellicht
zeggen deze citaten iets van de
sfeer, waarin het boek is geschreven.
Ze vertellen in ieder geval wel iets
van de schrijver, die met zijn vrouw
Zelda probeerde te leven volgens het
recept van zijn eigen boeken.
Iedereen was echter niet even dol
op hen. Scott, zowel als zijn vrouw
Zelda, die volgens velen een
natuurlijke schoonheid bezat, had
den iets in zich van zelfverwoesting.
Scott dronk en Zelda raakte steeds
verder verwijderd van de realiteit.
Ze eindigde haar leven in een
inrichting.
Om nog even duidelijk te maken
hoezeer Paramount in zijn Gatsby-
hersenspoeling gelooft: filmproducer
Evans heeft nog twee Fitzgerald-
films op stapel staan. Een ervan is
gebaseerd op het leven van Zelda.
Is u ooit verteld hoe Paramount
Love Story maakte? Het is een
staaltje van manipulatie, waarbij u
uw oren niet zult geloven. Love
Story van Eric Segal, was een
filmscenario voordat het een boek
werd. Om eerst weer het publiek te
kunnen bespelen, overtuigde produ
cer Robert Evans de auteur ervan
eerst nog het boek van het
filmverhaal te maken. Hetgeen
geschiedde.
Toen het in de boekwinkels kwam,
deelde Paramount onder zijn
employees tienduizend dollar uit om
er exemplaren van te kopen. Het
boek kwam op de bestsellers-lijst
waardoor een sneeuwbaleffect ont
stond. Zo werd het publiek rijp
gemaakt voor de film, die nu door
Paramount op het' Juiste moment
uiteraard werd uitgebracht. Op
brengst: 84 miljoen dollar.
Via The Godfather is Evans nu bij
The Great Gatsby terechtgekomen.
In hoofdzaak omdat zijn toenmalige
vrouw Ali MacGraw de rol van
Daisy ambieerde. De vraag was
aanvankelijk een goed acteur te
vinden die de rol van Gatsby
aankon.
Er waren spelers van formaat die de
rol graag wilden hebben als ze maar
niet Ali MacGraw tegenover zich
zouden krijgen. Ze vielen allemaal
af. Men werd het uiteindelijk eens
over Robert Redford, die het in
„Butch Cassidy and the Sundance
Kid" aardig gedaan had. Dat was in
mei 1972.
Een paar dagen nadat Redford zijn
contract had getekend, werd de
produktie voor onbepaalde tijd
uitgesteld. Ali MacGraw had een eis
ingediend tot echtscheiding van
producer Evans.
Er moest nu een andere vrouwelijke
speler gevonden worden. Proefopna-
mes werden gemaakt van Candice
Bergen, Faye Dunaway en Katheri-
ne Ross.
Vanuit Engeland wilde Mia Farrow
meedingen, die daar inmiddels
getrouwd was met dirigent André
Previn. Ze bleek precies te hebben
wat het verhaal nodig had; de pose
van een verwende, arrogante vrouw.
Toen men eindelijk met de
produktie begon was Redford met
„The way we were" en „The Sting"
een superstar geworden en bemerkte
Mia Farrow tot ieders afgrijzen
dat ze zwanger was. Met de
meeste spoed werd het werk nu
voltooid: in Londense studio's, een
landhuis in New Port, Rhode Island,
en in New York.
Een van de moeilijkste opgaven was
het vinden van een gele open Rolls
Royce uit de Jaren twintig. Toen die
eenmaal voor honderdduizend dollar
was gekocht, wist niemand een
manier om dat zware stuk antiek in
een New Yorkse etalage te krijgen.
Er moesten ten slotte 'vijf, twaalf
meter hoge ramen en stalen panelen
van een gevel worden verwijderd om
de Rolls voor enkele uren eerbiedig
ten toon te stellen.
Deze week ging The Great Gatsby
ia première. Europa moet neg
zeker een half jaar wachten. De
reclame-fabriek moet hier nog op
gang komen. De meningen van de
critici die de film al gezien hebben
zijn tot nu toe verdeeld. Er zijn
sommigen die beweren dat cfe
sales-promotion eenvoudigweg te
overdadig is geweest waardoor een
boemerang-effect ontstaat: geen
enkele film kan ooit aan zulke hoge
verwachtingen voldoen.
Het ziet er naar uit dat we aan de
Gatsby-look niet meer kunnen
ontkomen maar of we dan in onze
ivoor-witte kleding de film nog
willen zien is de vraag.
terde leven chronisch geldgebrek,
drank en de toenemende waanzin
van zijn vrouw Zelda bepaalden de
mineurtendens van zijn bestaan.
Het lijkt daarom bijna onmogelijk
dat hij in 1933-34 nog „Tender is
the night" schreef, mijns inziens
zijn beste en ontroerendste roman;
in 1940 nog gevolgd door zijn on
voltooide „The last tycoon" (dat
volgend Jaar ook verfilmd zal wor
den). Vooral omdat hij, teneinde
tijd vrij te maken voor het schrij
ven van deze romans, een groot
aantal van de door hem zo gehate
korte verhalen moest schrijven om
aan geld te komen.
Misschien meer nog dan de drank
heeft deze vicieuze cirkel hem ten
slotte gesloopt.
Kijkplaat je
Het is daarom op zijn minst iro
nisch dat Paramount van „The
great Gatsby" een film van 6.4 mil
joen dollar heeft gemaakt waar de
maatschappij een grotere opbrengst
van verwacht dan van „The Godfa
ther". In 1926 was van het boek al
een stomme film gemaakt met Lois
Wilson en Warner Baxter, en in
1949 speelden Alan Ladd en Betty
Field de hoofdrollen in een nieuwe
versie, maar het waren bleke af
spiegelingen van wat Fitzgerald ge
schreven had het was alsof de
dimensies die Fitzgerald in het pa
pier had uitgediept, op het celluloid
waren afgevlakt tot loze kijkplaat-
Jes.
De dochter van de schrijver, Fran
ces, wier kostbare schoolopleiding
Fitzgerald zo veel bijkomstige zor
gen baarde, bezit de rechten op de
literaire erfenis van haar vader. Na
anderhalf Jaar onderhandelingen
verkocht ze de filmrechten van
„The great Gatsby" voor 350.000
dollar plus een ferm percentage van
de recettes. In december 1940 over
woog Fitzgerald een horloge dat 600
dollar had gekost te verpanden voor
200 dollar. De pandjesbaas bood
hem 20 doUar. Het klinkt als een
wrede grap.
Film: Het zwarte goud van Oklaho
ma In de hoofdrollen: George C.
Scott, Faye Dunaway, John Mills
en Jack Pallance Regie: Stanley
Kramer Theater: Luxor.
Het zwarte goud van Oklahoma is
een onderwerp dat al net zo uitgeput
en uitgedroogd is als de put. de olie
bron, die in dit verhaal zo belang
rijk is. Desperaat haïd werken, de
diepe triestheid als er geen olie komt,
en de zwartgeblakerde blijde gezich
ten als er wèl olie komt: allemaal
oude koek.
Wat in deze film bepaald wel origi
neel is, is de aanwezigheid van een
vrouw in de harde olie-wereld. Een
soort alternatieve dolle mina, die al
les zelf opknapt en voor de mannen
een bodemloos diepe verachting in 't
hart koestert. Vooral als al die man
nen haar dierbare olie-bron (waar
overigens nog geen druppel olie uit
is gekomen) willen afnemen.
Haar vader, die haar in zo'n klei
ne vijfentwintig Jaar niet meer heeft
gezien, komt op de proppen en
wordt door Lena allesbehalve vrien
delijk ontvangen. Ronduit gezegd: hij
kan van haar ter plekke doodvallen
en ze doet daar met behulp van een
groot geweer ook verwoede pogingen
toe. De vader neemt fluks de benen,
want tegen zoveel overmacht is hij
niet opgewassen en in een naburig
dorp huurt hij een ruwe bonk die Le
na terzijde moet gaan staan.
De stiekeme overval geschiedt
's nachts en als Lena dan in kuis
Jeger ondergoed haar bed uitkomt,
is het al te laat: Mase Is er en hij
blijft, hoe ze hem ook probeert te
beledigen. De vader houdt hen van
af een veilige afstand in de gaten.
Het blijkt dat Lena de hulp van Ma-
se best kan gebruiken, want zware
Jongens van een oliemaatschappij
proberen de bron af te pakken. Dat
lukt hen niet. maar er moet wel nog
het een en ander gebeuren voor dat
zover is. En dan blijkt meteen dat de
oliebron helemaal geen oliebron is.
Intussen heeft Lena haar eenzaam
fanatisme tegen de mannen in 't al
gemeen en tegen Mase in het bijzon
der laten varen, zodat er ondanks al
le doden en ongelukkige gebeurtenis
sen toch nog sprake is van een hap
py end.
ELISABETH TOLENAAR
loof dat mijn roman zo'n
de beste Amerikaanse roman
oit geschreven is."
een brief van Frances
Fitgerald aan zijn Ameri-
uitgever, Maxwell Perkins in
IS 1924.
God, ik ben 'n vergeten man.
moest uit de Modern Li
jenomen worden omdat het
kocht, wat een klap was."
een brief van Frances
Fitzgerald aan zijn vrouw
i maart 1940-
december 1940 stierf de
die Amerika zijn „Jazz
ad gegeven: uitgeteerd door
ziekte. Hij was de man
„This side of paradise" de
generatie" neerzette die
>ot deel van de Amerikaanse
an de twintiger Jaren
èheerst.
IJ overleed was hij 44 een
auteur wiens belangrijkste
(„The beautiful and dam-
The great Gatsby" en „Ten-
te night") niet meer werden
Een Jonge bewonderaar
feestje in Hollywood aan
ld werd voorgesteld riep,
precht dan tactvol: „Mijn
dacht dat u al lang dood
of tien na zijn dood is
ld herontdekt, merkwaardig
eerst in Europa, daarna ook
geboorteland. Er verschijnen
end nieuwe drukken van
en korte verhalenbun-
zelfs de laatste, door Fitzge
rald als onbruikbaar in zijn onder
ste bureaula begraven fragmenten
en aanzetten tot verhalen zijn, n
het kielzog van de nieuwe Fitzge-
raldgolf, in een bundel gevat. Nu,
na de verfilming van „The great
Gatsby", staat niets de totale ver
commercialisering van een groot
schrijver meer in de weg.
Katers
Op 27 oktober 1924 schreef Fitzge
rald vanuit St. Raphaël in Frank
rijk aan zijn uitgever: „Separaat
stuur ik je mijn derde roman, „The
great Gatsby". (ik geloof dat ik
eindelijk iets heel eigens gedaan
heb, maar hoe goed „mijn eigens"
is valt nog te bezien." In Juli 1925
waren er ongeveer 18.000 exempla
ren van „Gatsby" verkocht Fitz
gerald had op 75.000 exemplaren
gehoopt.
In december van dat Jaar liet hij
Max Perkins weten: „Je herin
nert Je dat ik vaak zei dat ik op
mijn dertigste dood wilde zijn
nou, ik ben nu negenentwintig en
het is nog steeds een aangenaam
vooruitzicht. Mijn werk is het enige
dat me gelukkig maakt behalve
af en toe een beetje dronken te
worden en voor die twee zwak
heden betaal ik een hoge prijs op
het punt van geestelijke en licha
melijke katers. Is „Gatsby" dood?
Daar heb Je het niet over. Zijn er
25.000 van verkocht? Ik durf het
nauwelijks te hopen."
De radeloze toon in zijn brieven uit
die periode lopen al vooruit op de
laatste vijftien Jaar van zijn geteis
fott Fitgerald met zijn gezin. In 1940 wilde hij zijn-horloge
n 600 dollar verkopen. Hij kreeg er 20 dollar voor. Zijn
\chter verkocht de rechten voor "The great Gatsby" voor
]0.000 dollar
