Restauratie in
de Joodse wijk
doel-sparen
Rabobank S
of...
elke maand
een bedragje
sparen
om uw huis
op te
knappen
Vrijmetselarij: geheel van symbolen en ritualen
VOOR 500 GEZINN
Teruggang
Kardinaal Komine
(Polen) overleden
„Ronduit zorgelijk
EE59
Met koning Feisal van Saoedi-
Arabië is het weer begonnen. In
december merkte hij op, dat de
Joden uit Jeruzalem dienden te
vertrekken. Ze moesten maar er
gens een andere muur bouwen
om God te bidden.
Sindsdien hebben tal van christelij
ke en islamitische conferenties en
personen uitspraken gedaan, waarin
wordt aangedrongen op vertrek van
de Joden uit Jeruzalem. Dezer da
gen namen vertegenwoordigers van
33 islamitische landen, tezamen 500
miljoen moslims vertegenwoordigend
een resolutie aan op hun conferen
tie in Lahore (Pakistan), waarin zij
zich uitspraken voor .herstel van de
Arabische soevereiniteit over de hei
lige stad".
Maar aan de bouwactiviteit in Je
ruzalem is niet te merken, of de Is
raëlische autoriteiten de thans nog
mondelinge aanslagen op de hoofd
stad van Israël serieus nemen. In de
Oude Stad van Jeruzalem wordt
koortsachtig voortgegaan met het
opbouwen van de historische Joodse
Wijk.
De wijk was tijdens het Jordaanse
beheer zwaar gehavend. De beroemde
synagogen en leerhuizen die er eeu
wen hadden gestaan waren leegge
roofd. Sommige worden in gebruik
genomen als stallen, andere dienden
als pakhuizen.
Onmiddellijk na de Zesdaagse oorlog
van 1967 besloten de autoriteiten in
Israël, dat de vermaarde Joodse
Wijk moest worden gerestaureerd.
In het gebied van nog geen 14 hec
tare is sindsdien voor meer dan
120 miljoen gulden geïnvesteerd.
De Joodse Wijk ligt in de zuid
west-hoek van de Oue Stad op een
heuvelrug die uitziet op de Tempel
berg en Tempelmuur. In bijbelse
tijden stond deze wijk bekend als de
Bovenstad en was het de beste
buurt van de stad. De wijk werd
bewoond door priesters en aristo
cratie.
Als Joodse Wijk werd zij bekend
door de beroemde talmoedist Nach-
manides, die uit Spanje naar Pales
tina vluchtte en in 1267 zijn zoon
schreef: „Ik vond een vernield huis
met witte marmeren zuilen en een
prachtige koepel en richtte het in
al ssynagoge". De Joodse bevolking
nam in de loop der eeuwen toe tot
een meerderheid. Het Jordaanse Le
gioen verjoeg bij de stichting van
de staat Israel de joodse bewoners.
Van de tweehonderd gebouwen die
in de Joodse Wijk stonden wordt
thans tweederde deel herbouwd. Een
belangrijk aantal daarvan is reeds
gered. Bij de bouw doet zich vaak
vertraging voor, doordat de archeo
logen onmiddellijk 'n bouwverbod af
kondigen, zodra in de grond wordt
gegraven. In Israël en in het bijzon
der in Jeruzalem komen altijd wel
oudheidkundige zaken naar boven.
De bouwers hebben er echter iets
op gevonden. Zij dekken de grond
af met plastic-kleden, waarboven
zij verder bouwen. De archeologen
kunnen hun gang gaan; als ze
klaar zijn, wordt het plastic verwij
derd. Vijftien archeologenteams zijn
in de oude Joodse Wijk werkzaam.
Een aantal indrukwekkende gebou
wen is reeds gereed gekomen. Het
eerste grote project, dat in de Jood
se Wijk gerestaureerd werd opgele
verd, omvatte de Sefardische syna
gogen, een complex van vier Joodse
bedehuizen, uit de zestiende eeuw
die onder enkele meters puin van-
Het aantal kerkleden in Oost-
Duitsland is met ruim een half mil
joen teruggelopen naar 8,47 miljoen.
Het verlies komt uitsluitend voor re
kening van de acht protestantse
landskerken, de grote kerken die
vroeger een speciale band met de
overheid hadden.
De grootste landskerk is die van
Saksen (2% miljoen), de kleinste die
van Görlitz (150.000). De acht vroe
gere staatskerken hebben ongeveer
4200 predikanten.
Volgens deze statistiek bleef het
ledental van de zeven protestantse
vrije kerken stabiel op 100.000 leden
met 335 predikanten. Ook het r.k.
cijfers is onveranderd: 1,3 miljoen
gelovigen met 1450 geestelijken,
vraagt.
Beroepingswerk
GEREF. KERKEN
Beroepen te Hazerswoude: Z. C.
Versluys te Leeuwarden- West.
CHRIST. GEREF. KERKEN
Beroepen te Klundert, te Rijnsburg
en te Toronto (Ontario, Canada) bij
de Free Christian Ref aimed
Church: A. Baars, kandidaat te Ben-
nekom.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Beekbergen; J. Ka
rens te Opheusden die bedankte voor
Oud-Beierland, te 's-Gravenzande: J.
van Haaren te Amersfoort die be
dankte voor Zwijndrecht.
Bedankt voor Rotterdam-West: A.
Bregman te Rijssen.
Aangenomen naar Rotterdam-Cen
trum: T. J. Prins te Enschede,
daan kwamen. Deze 6ynagogen
vormden al vanouds het godsdien
stige hart van de wijk.
Beroemd in architectonische kringen
is de Porat Yosef Jesjiwa, die wordt
gebouwd aan de voet van de rots
wand die de Joodse Wijk scheidt
van het plein met de Tempelmuur.
De meest opvallende kenmerken
zijn de koepels en de glazen dak-
lichten, waardoor in de synagoge ge
kleurd licht binnenstroomt.
Een van de interessantste delen van
het herbouwde kwartier zal de zo
genaamde Cardo zijn. De Cardo
was een der voornaamste straten,
door de Romeinen aangelegd op de
ruines van het antieke Jeruzalem.
Deze brede straten vormen nog al
tijd de ruggegraat van de Oude
Stad en één ervan loopt dwars door
de Joodse Wijk. Een streek van
ruim een halve kilometer langs deze
antieke, rechte weg zal worden in
gericht als een overdekte winkelga
lerij, die een moderne verlenging
zal worden van de antieke sjoeks.
Er komt geen verkeer door de
Joodse Wijk. Aan de zuidelijke rand
van de wijk komen ondergrondse
parkeergarages van drie verdiepin
gen waar de bewoners hun autos
kunnen stallen.
In tegenstelling tot vroeger, zal de
Joodse Wyk niet uitsluitend worden
bewoond door orthodoxe Joden. Men
wenst er geen religieuze enclave
van te maken.
Hoewel de vrijzinnige Joden die in
deze wijk gaan wonen vrij zullen
zijn in huis op SJabbat te doen en
laten wat zij willen, zullen zij zich
buitenshuis wel moeten beperken.
In de huur- en koopcontracten
staat de bepaling dat het verboden
is de godsdienstige gevoelens van
andere bewoners te kwetsen. Het
hard laten spelen van de radio op
SJabbat is bijvoorbeeld niet toege
staan.
Er wonen nu al in de Joodse Wijk
een 150 gezinnen, onder wie dat
van vice premier Yigal Allon en
oud-president Zalman SJazar. Als
de gehele Joodse Wijk zal zijn her
rezen, dan zullen er een 500 gezin
nen wonen, alsmede een 1500 stu
denten.
DINSDAG 12 MAA
WARSCHAU Kardinaal Bo-
leslaw Kominek van Polen is aan
de gevolgen van een hartaanval
overleden, zo heeft het Poolse epis
copaat bekendgemaakt.
Kominek, aartsbisschop van Wro
claw (de oudste Duitse stad Bres-
lau) werd op 2 februari 1973 tot kar
dinaal verheven.
De 70 Jaar oude Kominek was
sinds november, toen hij een buik
operatie onderging, ziek, verklaarde
een woordvoerder voor het episco
paat. Premier Piotr Jaroszewicz van
Polen zond onmiddellijk een tele
gram van rouwbeklag aan het dio
cees Wroclaw en aan het Poolse
episcopaat.
Polen, een overwegend
met 33 miljoen inwoners, fe
twee kardinalen kardinaj
Wyszynski, de primaat en
Karol Wojtyla, aartsbissi
Krakow. Wojtyla is 54 Jaar
Wyszynski 73.
Aan de benoeming van
tot kardinaal werd een g
tieke betekenis toegekend. V(
oorlog was de provincie Wr
deel van Duitsland. In 1945
provincie echter Pools gebie 1
besluit van de paus om een 1
voor dat gebied te benoem
beschouwd als een bevestigj
de Heilige Stoel van het feft
provincie thans deel uitma
„Ronduit zorgelijk" noemt de alge
meen secretaris van de Unie van
Baptistengemeenten, ds. Th. van
der Laan, de financiële positie van
de Unie. Deze Unie is een niet
overdreven hiërarchisch samenwer
kingsorgaan van de in wezen auto
nome baptistengemeenten. Dat sa-
menwerkingorgaan behartigt zaken meenschap als de baptisten
als opleiding en zending.
ding. Eer kwam echter ma
152.000 binnen. Het jaar 1
waren de inkomsten ƒ151
genover deze groei met m
één procent, stond een I
ging van tien procent. De
missie zit nu met een td
28.000 gulden. Voor een k] f
De begroting voor
180.000 gulden, wa
de helft bestemd
bedrag.
Voor het plaatselijke werk
eigen gemeenten brengen <fc j
Wat is vrijmetselarij? Er is een
toelichting nodig om op deze vraag
te kunnen antwoorden.
Vrijmetselarij is niet: een gods
dienst, een anti-religieuze groepe
ring, een geheim genootschap,
een élite-clubje, of een sociëteit. Men
behoeft er niet voor te worden uitge
nodigd: integendeel, men moet het
initiatief om toe te treden zelf ne
men. Vrijmetselarij is wel: het ge
heel van symbolen, ritualen, gebrui
ken en gewoonten. Dat is in zwang
onder vrijmetselaren. Een vrij
metselaar is eenvoudig iemand die
opgenomen is in een erkende loge.
De vrijmetselarij ontstond in Lon
den in 1717, toen vier loges zich in 'n
organiek verband verenigden en zich
een grootmeester kozen. Dat ver
band breidde zich uit, tegen 1800 wa
ren overal in Nederland loges, die
zich allemaal verbonden om te
"werken" met inachtneming van
bepaalde punten. Wie in die specifie
ke "werkwijze" is ingewijd heeft in
alle erkende loges toegang, en mag
de leden daarvan "broeder" noe-
Dat "werken" bestaat uit het ge
zamenlijk opvoeren van een rituaal:
een tekst met handelingen die alle
aanwezigen kennen en op hun eigen
manier meebeleven. In die opvoe
ring komen symbolen voor: passer
en winkelhaak zijn de meest bekende.
De spreekwijze dat iets „in de haak"
moet zijn, duidt de symbolische be
tekenis al aan die de winkelhaak in
het dagelijks leven kan hebben.
De vrijmetselaar komt in aanra
king met een grote verscheidenheid
van symbolen. Wie in zulke symbo
len iets ziet wat hem in het eigen le
ven tot richtlijn kan dienen, is
waarschijnlijk voor de vrijmetselaar
geschikt. Wat hij erin ziet, en hoe
hij dat te pas brengt, wordt aan
hemzelf overgelaten.
De vrijmetselarij legt haar leden
geen dwang op. integendeel, moedigt
hen aan tot zelfstandig zoeken naar
waarheid, wel eist zij van haar leden
verdraagzaamheid. "De vrijmetsela-
vraagstukken, haar ritualen en sym- zaamheden te leiden. Men komt op
bolen bevatten echter
cultuur", met een wereldo
referentiekader.
Recente verschuivingen
de Ne
rijkdom gezette tijden bijeen, waarbij de vro- wustwordingen
richtlijnen. Verbeter de wereld lijkheid niet ontbreekt, iets waartoe vrijmetselarij hebben dit
begin bij Jezelf, dat is de kortste de (overgeleverde zegswijzen en ge- element opnieuw benadrukt.
de boodschap der bruiken vaak aanleiding geven. dit spelelement vindt de vi
larij aansluiting bij nieuwe
De samenkomsten spelen zich af in gen in onze cultuur (al onts
een bepaalde ruimte, naar zekere re
gels en stylering, met dialogen en
elementen van verrassing. Kortom,
het magonnieke gebeuren beant
woordt geheel en al aan de definitie
van Spel in Huizing's boek Homo Lu-
dens. Vrijmetselarij is in de ware zin
des woords een "spelelement der
omschrijving
vrijmetselarij, waaraan direct moet
worden toegevoegd, dat de vrijmet
selaar in zijn levenswandel datgene
heeft te bevorderen wat
verbindt, en datgene weg te nei
wat mensen zou kunnen scheiden.
Een loge bestaat uit 20100 leden,
die elkaar vrij goed tot zeer goed
kennen. Eén van de leden wordt ge-
tegenstellingen van
aard), en het is vermoedeli]
in dat haar aantrekkclijkheiyj
jonge mensen gezocht m<
denJonge mensen van
tijden.
Secretaris Loge 'L'j
DR. M.
ADVERTENTIE
Daar zijn tegenwoordig heel mooie materialen voor.
Gemakkelijk te verwerken ook. Omdat steeds meer mensen
het fijn vinden om zélf hun huis op te knappen.
Dat schenkt dubbel voldoening en 't Is de helft
goedkoper. Maar... de hèlft goedkoper kan toch nog een
héél bedrag zijn. Spaar er daarom voor, terwijl u rustig
bekijkt wat en hoe u het gaat veranderen.
En— spaar automatisch!
Iedere maand groeit dan uw kapitaal met een vast bedrag
zonder dat u er Iets voor hoeft te doen.
Dat kén met het Automatisch-Spaarpian bij de
Aartsbisschop
Canterbury
treedt af
LONDEN Dr. Michael Ramsey,
aartsbisschop van Canterbury en
geestelijk hoofd vam de Engelse
staatskerk, heeft gistermiddag aan
gekondigd dat hij op 15 november
aanstaande zal aftreden.
Dr. Ramsey is 69 jaar oud. HU
werd aartsbisschop van Canterbury
en primaat voor heel Engeland in
1961.
Hij maakte zijn plan tot aftreden
bekend in een boodschap tot konin
gin Elizabeth, wereldlijk hoofd vaai
de Anglicaanse kerk. De opvolgers
van de aartsbisschop worden door de
vorstin benoemd met advies van de
eerste minister.
Dr. Ramsey was voor hij aartsbis
schop van Canterbury werd, van 1956
tot 1961 aartsbisschop van York. Zyn
invloed op de oecumenische bewe
ging leidend tot een hechter worden
van de interkerkelijke betrekkingen,
is zeer groot geweest-
Zijn werk voor de eenheid onder
de kerken bereikte een symbolisch
hoogtepunt tijdens zijn historische
bijeenkomst met paus Paulus de Zes
de in Rome, in 1966. De aartsbisschop
heeft de datum van 15 november uit
gezocht omdat hij de dag ervoor 70
jaar wordt.
Zilveren Molen
LEIDEN Het vierentwintigste
Zilveren Molentoernooi van LFC zal
een regionaal karakter krijgen. Van
buiten de Leidse regio is voor de
voetbalstrijd alleen het eerste ama
teurelftal van Volendam uitgenodigd
dat de trofee zal verdedigen in een
toernooi met ASC, Lugdunum, LFC,
Quick Boys, Randstad Sport, RCL
en UVS. De loting voor het toernooi
zal plaatsvinden op 18 maart; de eer
ste wedstrijd wordt op woensdag 27
maart gespeeld.
Zo noemen zich Raiffeisenbanken en Boerenleenbanken.
Andere vleugel
In mijn recensie van het Con
certgebouworkest in het L.D.
van gisteren heb ik de gebruikte
vleugel gekwalificeerd als "blik
kerig" en "van Russische make
lij". Deze laatste bewering bleek
achteraf onjuist; bij wijze van
van uitzondering had men een
Steinway geplaatst. Voor mij
een des te grotere teleurstel
ling: mijn rotsvast vertrouwen
in dit merk heeft nu een flinke
deuk gekregen. Aan de andere
kant: zelfs de naam Stradivari
is niet altijd een garantie voor
de viool.
RON HARMS
Korfbal
RES. HOOFDKLASSE A
Fortuna 2 Het Zuiden 2 5—8: Dee-
tos 2 De Danaïden 2 66; Samos
2 Blauw Wit 2 5—10.
ZUID WEST RES. I A
Trekvogels 2 Ons Eibernest 3 9—7;
Die Haghe 3 Ready 2 4—8; PKC 2
Het Zuiden 3 94.
ZUID WEST RES. I B
De Regenboog 2 Pernix 2 54;
Pams 2 Kinderdijk 2 74; Die
Haghe 2 Dee tos 3 61.
ZUID WEST RES. II A
Spangen 2 Ons Eibernest 5 6—6;
Sperwers 3 Deetos 4 56.
ZUID WEST RES. II B
Merwci 2 Quick 3 8—2; Fides
ZUID WEST RES. II B
Merwic 2 Quick 3 8—2; Fides
Pacta 3 Ons Huis 2 98; Die
Haghe 4 Excelsior 2 5—4.
ZUID WEST RES. II C
De Regenboog 3 De Algemene 2
2—8: VEO 2 HSV 2 5—0; O DO 2
Fides Pacta 4 35.
ZUID WEST RES. Ill A
HKC 2 Bolnes 2 114; Kinderdijk
3 Pernix 3 4—4; KVS 3 ADO 2
4—8.
ZUID WEST RES. Ill C
Wion 2 HKV 3 2—6; Rozenburg 3
Swift (M) 2 afg.; Vlaardingen 2
De Danaïden 3 75.
JUNIOREN
Ons Eibernest De Bermen 33;
Het Zuiden Fortuna uitgesteld; De
Danaïden Sperwers 61.
RIJNDELFLAND
I A: Ons Eiland 2 DES 2 1—j;
VEO 3 Fluks 2 3—2; ALO 2
Hoekse SV 10—4.
I B: Madjoe Crescendo 2 5—7;
Avanti KNS 3 uitg.; DKC 3
Die Haghe 5 5—3; Raven KVR
3—5.
1 C: TOP 2 HSV 3 5—1; Hou
Stand 2 De Algemene 3 6—2;
Emma Zuiderkwartier 3 45.
2 A: Ons Eiland 3 VES 3 5—3;
KVS 4 Valto 2 2—2; Velocitas 2—
Fiks 2 3—2.
2 D: KNS 4 Zuiderkwartier 4
6—0; Olympiaan 4 HKV 4 2—2;
Dubbel Zes 2 De Danaïden 4 50.
3 A: Emma 2 Hou Stand 4
61; Kwiek 4 Phoenix 4 sji.o.;
De Algemene 4Fides Pacta 5 121.
3 B: Olympiaan 5 Sportlust
7—1; Hou Stand 5 DKC 4 3—7;
KVR 2 Noorderkwartier 2 93.
3 C: ODS 2 Excelsior 4 3—4;
Meervogels 2 ODO 2 6—0; VEO 5
DES 3 3—1; HSV 5 ONDO 2
3—7.
3 Di Pernix 4 Tempo 2 0—13;
Popeye, en
Swiebertje
het meest
gewaardeerd
HILVERSUM Popeye,
tje. Zwijgen is goud. Ti-ta-:
en Beertje Colargol blijken
geliefde en bekeken kinder:
ma's te zijn. Tussen 45 en
cent van de kinderen tussen
jaar noemt deze kinderpror
spontaan op. De meeste va
van de kinderen gaat uit 1
peye en Swiebertpje. De leuk
derprogramma's blijken
en Star Trek te zijn.
Een en ander blijkt uit een
onderzoek, dat door de afdel
en luisteronderzoek van de
der 358 kinderen op lagere
in Amersfoort, Heerlen, Mil t
en Wassenaar is gehouden. 1 fo
ciale onderzoek was nodig
leeftijdsgroep van 6 en 12
in het normale continu pri
onderzoek is opgenomen. De s
blijken een programma te be
naar spanning en humor.
Tot op het niveau van
klas van de jagere school
kinderen een duidelijke
kennen voor specifieke
gramma's. Daarna gaat hun
stelling ook uit naar prog
die voor volwassenen zijn be
Bij bijna 80 procent va
ren komt het wel eens 1
van hun ouders niet n™
programma mogen kijken,
gaat het dan om „De strat
op-zee-show" of een pro?
waarin seks een rol speelt.
ollj
Warmond 2 TOP 3 3—4;
2 VEO 4 2—3; Hoekse i
Velocitas 3 8—2.
4 A: Fortuna 7
Dubbel Zes 4 ALO 4
les 6 Ready 6 7—3.
4 C: Tempo 3 TOP
Avanti 2 Crescendo 4 2-
nix 5 Meervogels 3 13—1.
JUN. IA: Fortuna J2 1 Qa'
mene 63; Zuiderkwartier
JUN. I B: TOP VEO
JUN. 2 A: KNS De D
J2 3—1; Fides Pacta KM r
Raven GKV 5—3.
JUN. 2 B: Valto J2
(Tempo n.o.)Fiks -
Pams Meervogels
JUN. 3 A: Raven J2 -
kwartier J2 1—4; Kwiek J2
bel Zes 5—5; HKV J2 Fid
J2 3—3.
JUN. 3 B: Excelsior J2 -
8—2; Fiks J2 Pernix J2
MICROKORFBAL RIJNDEI J
Dubbel Zes Valto 9-
Hoekse SV 6—2; Velocitas
14—6.
II A: Dijkvogels ODS
PROMOTIE NAAR KNfl
tuna 3 Ready 3 74.
4 L: Fides Pacta 10
10-0. y,
