OOR EN TEGEN SOLZJENITflN
„Moedig slri"'er
tegen willeieur
van
werktuig
reactionairen"
„SOLZJENITSIN
GING TE VER"
ProfKarei van het Reve
Het artikel 'Een werktuig van
de reactionairen' is overgeno
men uit het februari-nummer
van het maandblad "Com
munistische notities". Dit
blad wordt samengesteld on
der leiding van de heer F.
Baruch en bevat doorgaans
bijdragen die overeenkomen
met de officiële visie in de
Sowj et-Unie.
nasleep van de koude oorlog werd Solzjenitsin destijds
t om zijn literaire kwaliteiten maar om politieke overwe-
i— met de Nobel-prijs voor literatuur bekroond. Na een
le van betrekkelijke rust aan het "Solzjenitsin-front" is
in geslaagd opnieuw de voorpagina's van onze dagbladen
dagelijkse TV-journaals te halen door de publikatie van
Goelag-Archipel". Het zou in zoverre overbodig zijn aan
oek aandacht te schenken, dat hij daarin bevestigt dat hij
erbeten tegenstander van het socialisme is. Dat is oud
s. Wij houden ons met hem bezig, niet omdat het genie
ihrijverschap ons daartoe zou dwingen, maar omdat Solz
in opnieuw het centrum van een groots opgezette anti-
jtcampagne in het Westen is geworden.
hoeft slechts te kijken naar In zijn tijd beschreef W. I. Lenin
:ces" van het boek: 't door de generatie van die politici met bij-
gefinanoierde station „Ra- tennd sarcasme die in het stof kro-
rty" begon onmiddellijk na psn voor de kapitalistische wereld:
st van het manuscript in Pa- "Al uw gepraat over vrijheid en de-
tekst van het boek hoofdstuk mocratie is humbug, papegaaien-ge-
dstuk in de Russische taal uit kakel, deftige koffiehuis-praat of
en. De "Deutsche Welle" huichelarij. Het is niets anders dan
-communistische radiozender een mooi geschilderd uithangbord,
iet voorbeeld. En Jullie zijn gepleisterde grafste-
nen- Jullie zijn vervelende lui en jul-
btse blad, de „Observeri, lie opVoeding, cultuur en verlichting
ziJn niets anders dan doortrapte
P egel de New prostitutie. Want jullie verkopen jul
lie zielen en jullie verkopen ze niet
uit noodzaak, maar uit „liefde voor
het ding" (Verz. werken, deel 13, blz.
53, Engelse editie).
Of populair gezegd: uit liefde
voor het gouden kalf. Maar als de
verlate aanhangers van de koude oor
log thans zeggen, dat Solzjenitsin in
de Sowjet-Unie niet gedrukt wordt
omdat hij de „waarheid" over de pe
riode van illegale repressie zegt, dan
antwoorden wij dat men hem daar
voor in de USSR niet nodig heeft.
Dan antwoorden wij, dat Solzjenit
sin dit reeds lang overwonnen verle-
den slechts als voorwendsel ge-
waarom het onmiddellijk 'n bruikt, om de gehele geschiedenis,
icceswerd. het heden en alle verworvenheden
egere boeken (zoals „Augus- Van het socialisme in de beerput te
Kanker-Paviljoen"), g00ien.
eJ be]taat e8n t0" Zo ziet deze ..grootste" hedendaag-
„H t f'eest der overwin- vertegenwoordiger van de Russi
an sche literatuur het Sowjet-volk van
vandaag: volgens „Goelag Archipel"
zijn de voornaamste kenmerken van
de Russische mens „constante
j vrees". ..geheimzinnigheid en wan-
TT^6er?e trouwen", „verval van de ziel",
„wreedheid" en „de leugen", vol
gens de Nobelprijswinnaar „de vorm
van bestaan" in het Sowjetland anno
1974.
[mes, de "Chicago Tribu
iben de rechten tot publica-
uittreksels verworven, ver
in het Nederlands, Engels,
ipaans, Zweeds enz. zijn in
Het lijct er op dat 't Mos-
d "Literatoernaja Gazeta"
had, toen het verklaarde
:as lang van te voren voor
de machinerie trad in wer-
et overigens nog geen enkele
wellicht op Nico
Baker, de hooggeleerde heren
en Van t Revena wat er
ragste boek van Solzjenitsin
waarin hij uiteraard
;an laten zeggen wat hij wil-
er zelf verantwoordelijkheid
te nemen voor hetgeen ze
"Goelag-Archipel" echter,
een
s van de Sowjet-Unie
de van 1918 tot 1956 te zijn.
nieuws
rste vraag is, of tyj iets
had toe te voegen aan het-
rjet-onderzoekers en histori-
ïet verleden hebben geschre-
nt t is zelfs ztf ons toch niet
abekend, dat de CPSU al lang
i veroordeeld en dat er in de
idien tal van boeken zijn
en, waarin de misgrepen en
iningen vooral kort voor de
Wereldoorlog en daarna za-
zonder voorbehoud zijn be-
gebleven" schrijft hij. Dat
b wat "De Telegraaf" "Het
en onze onmisbare Malta
nc/Hdbld" ook beweren en
niet in, waarom de Sowj et-
Verrad en
Het is aannemelijk, dat dit beeld
van de bolsjewistische hel voor de
i Westerse lezer en kijker nog wat
de aanranding vaiT de"*Sow- aannemeliJker gemaakt moest worden
iteit zonder enige terughou- door sentünentele verhalen rond te
- strooien over de persoonlijke positie
van de grote roeper in de woestijn,
zijn „armoede" teen flat in de Gor-
ki-straat te Moskou, een riant land
huis, drie auto's, een advocaat in
Zwitserland, die zijn vermogen be
en becritiseerd. Had Solzje- heert> en de gehuichelde vrees voor
i iets nieuws te vertellen? ziJn leven.
ebben tot nu toe geen enkele Dat zal wel overgaan. Zeer te-
onder ogen gehad, waarin recht hherinnert Solovjov in 'n arti-
I beweerd. De tweede vraag kel aan gezegde uit de oudheid:
zjenitsin zich tot zijn onder- ..Verraders worden zelfs veracht door
perkt? Ook dat is niet waar. hen die zij dienen. Dat de burgerlijke
veranderd, het systeem is pers zich op de „zaak Solzjenitsin
heeft geworpen zoals een aasgier zich
op 'n kadaver stort, begrijpen we /bi
komen.
Het ergste echter vinden wil he'
zwijgen van hen die zich lhks^
hei "sowj7tlvoikUCnretWhet zelfs -^fjden van de Sowj«.-^er.
aden hebben, zich vastbera- noemen- Dlt soort zwlleeD
met gerechtvaardigde ver
ding tegen deze krasse leu-
siecnvs m»™ comlté van de
van het Centra^ yan Frank_
Commun'st'sehe Humanitó),
ruk <19 jan. J campagne rondom
om de hieuv te wijzen Dit is
Solzjen ts.n,en 2aak van de com.
met alleejet ig in het lang van al_
,w. !:fïch verbonden hebben met
dj zijn met gaan klagen, I voor de vooruitgang, de vrij-
de Oktober-revolutie ver- °e strde waardigheld van Frank.
i «rechten. Zij hebben zich he'dde vrede en het socialisme
ats in de harten van de Sow- nj|t
ter te stellen".
5oltzjenisin gaat veel verder.
1 fundamenteel verschil tus-
en andere Sowjet-auteurs,
afkomst evenals hij hun
de besloten kring v. d. toen
bovenlaag hebben door-
Auteurs als A. Tolstoi of K.
iV-n nieu-
kelijkheid actieve hulp M k
we anti-SowJet-canipVSee^noprk™
slechts instemmen
istreden Russische schrijver Alexander Solzjenitsin, zoals hij zich onlangs met zijn twee zoon-
De in Moskou door een Westerse correspondent liet fotograf er en. Het Russische Partijblad
trawda" noemt Solzjenitsin "een lakei van het imperialisme"in het Westen kreeg hij een Nobel
prijs.
LEIDEN "Solzjenitsin had zijn
arrestatie kunnen voorkomen. Hij
waagde het te schrijven en te spre-
.cv is in het belang van de de-
^kWQVoÜ?.VeÜd' omdat zij met iJCratische strijd in Frankrijk en ken °over dingen waar andere Rus-
L__.amheid openhartig de an Frankrijk zelf, dat de realiteit in sen de grootste moeilijkheden mee
de socialistische landen nog ingrij- zouden krijgen, maar in de Sowjet-
pend beter bekend wordt". Unie is het nu eenmaal zo dat er
Het Centraal comité van de CPF voor geleerden en beroemde kunste-
legt verband tussen de affaire-Solz- naars andere maatstaven gelden",
jenitsin en de diepe crisis waarin "Toen hij schreef over de misda-
het Westen zich thans economisch, den die begaan zijn in de tijd van
politiek en moreel bevindt. En dit is stalin vonden de heersers in het
geen bedenksel van communisten, 't Kremlin dat niet plezierig, maar in
v'an die kerk een van Sowjetblad „Literatoernaja Gaze- feite zei Solzjenitsin niet iets waar
tucht" die de uS<*-JeuSd- ta" (nr- 3- 1974) haalt de Amerikaan- officieel over gezwegen werd. Inte-
losbandige troeD 'hder eer- se „Baltimore Sun" aan die zich- gendeel. In zijn nieuwe boek ging
0r gevestigde ^.rden be- zelf afvroeg of de publikatie van het Solzjenisin echter te ver: hjj tastte
- zolang het mfr niet gaat boek van Solzjenitsin niet nieuwe de grote heilige van de Sowjet-Unie
baarden van Ic socialisme, spanning tussen de Sowjet-Unie en aan: Lenin zelf".
Weidt hem toe te ken- het Westen zou veroorzaken. Het
igeven dat K tsarisme de hlad antwoordde op zijn eigen vraag,
verdient bc^n het socialis- dat het Westen nü het probleem lezing die
orsteling hebben beschreven f
leidde tot aanvaarding er
van het socialistisch
sta echter is gebleven alt
een bezeten aanhanger an
orthodoxe kerk (wa van
^er commentaar -nniis
®en), maar dan ee' soort
Dit zei professor Karei van het Re- moeten nemen, want wat ze ook doen,
ve gisteravond in Leiden tijdens een ze doen het altijd fout. Als ze hem
leisel Het ^risme dat moest onderzoeken of pogingen tot van het Academie-gebouw voor leden tuurlijk weer zoveel kabaal dat dat
Het van de studentenvereniging The Lion Hp naam van dp Sowlet-Unie ern-
tijd tererh het "tuchthuis, versterking van de economische en ,T - -
ropa" werdgenoemd de be- culturele banden van de Sowjet-Unie and the Unicorn. Volgens professor
vm wer0scllucinu, uc ue-j v h t T?PiVp heeft. Solzlenitsin m
Dg van df zwartste reactie, in het belang van de „vrijheid" zou-
van cze eeuw! den zijn.
sterische >at tegen het Sow- Het valt echter te betwijfelen of
de naam van de Sowjet-Unie ern
stig zal schaden; als ze hem vasthou-
Van het Reve heeft Solzjenitsin in den. krankzinnig verklaren of depor
teren schaden ze Rusland ook."
zjjn nieuwe boek "Goelag Archipel"
gesuggereerd dat niet alleen ten tijde
l,, van Stalin schijnprocesssen werden zouden de Russen de
*1 brengtiem in zijn nieuw- die machtige stem van Solzjenitsin gevoerd tegen mensen die daarbij ter schrijver nog het beste kunnen uit-
er toe.ie nazibezetters van zelfs met de steun van het gehele en door veroordeeld werden, maar dat wijzen. "De grote zeggingskracht van
„toe-eflijk" en „vriende- rijk geschakeerde propaganda-appa-
beschrCen. Is het zo onbe- raat in het Westen iets kan verande-
ik als «n dergelijke verkla- ren aan de werkelijke geest en de
de fwjet-Unie als een on- werkelijke ontwikkeling van onze tijd.
Ie blaemie beschouwt? En SolzjenAtsint held Wlassow heeft
wij -p grond van onze eigen Hitier niet kunnen redden, Solzjenit-
Seyss-inquart, Rauüer sin zal de grote en kleine Van Riels lijk net de druppel geweest die de meer de voorpagina's van de grote
ni'het recht tegen de bur- en Wiegels, of Wiigbolds, evenmin emmer liet overlopen. Volgens de kranten haalt."
m dSowjet-Unie te zeggen: redden. Hij zelf met zijn geestver- laatste berichten is Solzjenitsin door
KbH duizendvoudig gelijk als wacht Sacharow zal worden vergeten, de politie gearresteerd en ik vraag met zekerheid over de toekomst van pen, krijgen speciale vakanties en
tenaan als deze Solzjenitsin En dat is wat deze figuren uit het me af wat ze nu met hem gaan doen. de schrijver kon zeggen, waren zijn hun kinderen kunnen naar speciale
Kelen stoten? verleden verdienen. In feite heb ik medelijden met de verwachtingen toch iniet bijzonder scholen.
Klaarde Alexander Isajewitsj Solzjenitsin,
Eind augustus '7?n de grootste Russische oppositionele au-
Nobelprijswinnaew met Franse en Amerikaanse correspon-
teur, in een iQ, dat hij al geruime tijd het doelwit was van
denten in Mpersoonlijk op touw gezette hetze. De schrijver
een tegen l^t de dood bedreigd, en besloot zijn verklaring
voelde ziende, raadselachtige woorden; "Degenen die mijn
met de Hviteit willen doen ophouden zullen echter niet blij
literair/iijn dood. Want direct na mijn dood of verdwijning
zijn ml onherroepelijk mijn letterkundige nalatenschap ge-
erd worden. Dan begint het belangrijkste deel
puJiijn publikaties, waar ik al deze jaren vanaf heb gezien,
vde agenten van de KGB nu al stad en land afzoeken naar
onschuldige "Kankerpaviljoen", de exemplaren in beslag
emen en de eigenaars ervan met ontslag uit hun werk bestraf
fen, wat zullen ze dan al niet moeten beginnen als mijn belang
rijkste publikaties posthuum in Rusland zullen gaan circu
leren?"
negatief. Hij vergeleek de positie van
Solzjenitsin met die van graaf Tol-
stoj voor de Russische revolutie. De
werken van Tolst-oj waren toen ver
boden, de mensen die de boeken en
de pamfletten van Tolstoj lazen, lie
pen het risico van hoge straffen of
zelfs verbanning, maar Tolstoj zelf
ging niet de gevangenis is, ondanks
dat hij het waarschijnlijk best aardig
zou hebben gevonden zo tot een mar
telaar voor zijn zaak te worden.
Tolstoj kon in zijn tijd niet werke
lijk iets doen aan de regering van
tsaar Alexander; de tsaar kon Tol
stoj niet beletten te schrijven. Solz
jenitsin gedroeg zich net als Tolstoj
hij sprak en schreef alsof er geen
mensen die hierover een beslissing censuur bestaat en geen overheid die
maatregelen tegen hem kan nemen.
Volgens professor Van het Rove is de
situatie voor Solzjenitsin in feite nog
moeilijker dan die voor Tolstoj was:
tijdens de regering van de tsaren la
gen de werken van Marx en Lenin
te koop in de boekwinkels, terwijl er
nu in Moskou zelfs geen Westerse
Volgens professor Van het Reve kranten kru&cn ZU11-
dissidente Karei van het Reve zette echter
uiteen dat de situatie in de Sowjet-
Unie nu zo is, dat er wel Westerse
dat ook al gebeurde tijdens het be- Solzjenitsin ligt nu eenmaal voor een boeken en tijdschriften beschikbaar
wind van Lenin, over wie in de Sow- groot deel in het feit dat hij in de zijn voor geleerden en mindere goden,
Jet-Unie nooit een kwaad woord Sowjet-Unie zelf woont. Buiten Rus- die ook op allerlei andere terreinen
wordt gezegd. land is hij niet meer dan een emi- een bijzondere behandeling krijgen
"De aantasting van de allerheiligste grant die waarschijnlijk al gauw ver- Er is voor afgestudeerden in univer-
is voor de Russische overheid kenne- geten wordt en in ieder geval niet siteitsbibliotheken een speciale ser
vice; top-Russen hebben allerlei
voorrechten en privileges: zij mogen
Hoewel de Leidse professor niets bijvoorbeeld in speciale winkels ko-
Natuurlijk wildeti de journalis
ten weten, wat dat voor
opzienbarende nalatenschap
was; Solzjenitsin zweeg echter
als het graf over dit geheim.
Helaas heeft de wereld niet lang
op de ontraadseling ervan
hoeven wachten. In september
ondervroeg de KGB in Lenin
grad vijf dagen aan een stuk
door een vrouw, Jelisaweta
Woronjar.skaja geheten, die ten
slotte de plek aanwees waar zij
een van de manuscripten van
dit achtergehouden werk van Solz
jenitsin had verborgen. De KGB
liet de vrouw hierop vrij; enkele
uren later heeft zij totaal ontred
derd, de hand aan zichzelf gesla
gen.
Het is goed dat de lezer, die
misschien binnenkort de verta
ling van dit werk, "Goelag
Archipel" in handen krijgt, zich
deze sinistere voorgeschiedenis
herinnert.
Concurrentie
In de concurrentieslag, die in de
Westeuropese landen nu nog on
derhuids gevoerd wordt tussen de
verschillende malafide piratenuit-
gevers en die zich straks
ongetwijfeld zal openbaren in
een misselijk makende sales
promoting van deze nieuwe
„onverbiddelijke bestseller"
('bij monde van zijn zaakwaar
nemer, de Züriehse adivoaaat
Heeb, heeft Solzjenitsin al
herhaalde malen tevergeefs
geprotesteerd tegen deze ver
kwanseling van zijn werk),
dreigt ook ditmaal de oneindige
tragiek van dit alles door een
veelkleurig sensationeel kaft
overschreeuwd te worden.
Men mag niet vergeten, dat dit
boek met bloed en tranen
betaald is, en dat Solzjenitsin
tot de vervroegde uitgave er-
van besloten heeft om verdere
vervolging in Rusland zelf
zoveel mogelijk te voorkomen.
Immers, „Archipelag Goelag" is
geen roman met gefingeerde
namen en situaties, maar een
authentiek Journalistiek verslag
van vijftig jaar onderdrukking
in de Sowjet-Unie, opgetekend
uit de mond van in totaal 227
ex-gevangenen die in vele
gevallen bij name genoemd
worden. Doordat de KGB na de
ondervraging van mevrouw Wo-
ronjanskaja deze namen ook
kent, is direct gevaar ontstaan
voor deze mensen, die nu
gemakkelijk op grond van
verspreiding van laster tegen de
staat opnieuw veroordeeld kun
nen worden. Vooral als hun
namen in het Westen onbekend
zouden blijven: vandaar dat
Solzjenitsin zich haastte om het
werk bij de Parijse uitgever
YMCA-Press in een Russische
editie te laten verschijnen.
Er zijn nog geen berichten dat
er onder de betrokkenen, wier
namen door de Westerse Krem-
linwaarnemers nauwgezet wor
den nagechecked bij ieder
arrestatiabericht, slachtoffers
zijn gevallen. In dit opzicht is
Solzjenitsin voorlopig ge
slaagd.
De hetze tegen de schrijver zelf
nam echter binnen enkele dagen
ongekende vormen aan. Voor
het eerst werd in het
openbaar, op een druk punt in
de Moskouse Gorkistraat, een
metershoge spotprent aan hem
gewijd, waarin hij een verrader
en een vijand van het volk werd
genoemd. De radio en zelfs de
teflevisie besteedde aandacht aan
zijn werk, dat eerst belachelijk
werd gemaakt en vervolgens
werd vervloekt en verdoemd.
De Prawda en vooral de
Literatoernaja Gazeta, het
staatsweekblad voor literatuur,
gebruikten in him veroordeling
van „Archipelag Goelag" ter
men die deden herinneren aan
de donkerste periode van
zuivering in de dertiger Jaren.
Solzjenitsin kan het zich
(alweer: Juist door zijn
grote bekendheid buiten Rus
land) veroorloven ondanks de
zenuwslopende druk van over
heidswege zijn dissidente cre
do's te blijven verkondigen.
Na lezing van Archipelag
Goelag s de huidige vastbeslo
tenheid van de auteur, om nooit
en te nimmer meer te buigen
voor het systeem, des te
begrijpelijker. Een aantal passa
ges in het boek zijn bekentenis
sen van Solzjenitsin zelf, waarin
hij gevallen van eigen lafheid
en onderdanigheid beschrijft,
zoals de keer dat hij, kapitein in
het le^er, niet durfde te
reageren toen een sergeant van
de geheime politie een gevange
ne in het openbaar mishandelde.
„Ik zei niets en deed niets, ik
liep verder alsof ik niets
gehoord had" herinnert Solzje
nitsin zich „met schaamte".
Zijn onbreekbare ethische stel-
lingname van nu moet zeker
gezien worden als een persoon
lijke afrekening met de overheid,
die met haar jarenlange repres
sie van toen erin geslaagd was
hem tor zulk een lafheid te
brengen.
Trouwens, als er iets duidelijk
wcfrdt uit „Archipedag Goelag"
is het wel, dat bijna iedereen in
de Sowjet-Unie door angst was
geïnfecteerd, dat de steeds
aanwezige dreiging van de
opeenvolging arrestatie - verhoor
(al dan niet met marteling - ver
oordeling tot minstens tien jaar
kamp en gevangenis om „poest-
ja'ki" („onbenulligheden") de -
Russen tot in het merg van hun
menselijke waardigheid aantast
te en hen dreef tot vaak absurde
slaafsheid.
Applaus
Zoals bijvoorbeeld een districts
bijeenkomst van de partij in
Moskou: er is een nieuwe
voorzitter, de vorige is onlangs
gearresteerd. Aan het slot van
de bijeenkomst wordt een pro
clamatie van trouw aan Stalin
voorgelezen, waarna het obliga
te stormachtige applaus volgt.
Drie, vier minuten klapt ieder
een zich de handen stuk. Dan
wordt allengs het Vreselijke
dilemma duidelijk: wie zal het
eerst ophouden met klappen? Er
zit geheime politie in de zaal,
dus niemand van de mensen
achter de bestuurstafel durft het
voorbeeld te geven. Zo applaudi-
seert men verder, zeven, acht,
tien minuten lang, de gezichten
verkrampt in een wanhopig
enthousiasme Het applaus
wordt een doel op zichzelf,
iedereen is bereid er tot zijn
laatste snik mee door te gaan.
Dan is het de direkteur van een
papierfabriek die de knoop
doorhakt en weer gaat zitten.
Direct houdt het applaus op, de
zaal is gered. En dan komt de
ongelooflijke pointe van het
verhaal: diezelfde nacht wordt
de directeur gearresteerd! Op
grond van geheel andere, ner
gens op slaande beschuldigingen
wordt hij tot tien Jaar veroor
deeld. De laatste woorden van
de 'rechter van instructie zijn
echter: ,.U moet nooit als eerste
ophouden met applaudiseren!"
Deze waar gebeurde zaak
verwoord', samen met tientallen
andere verhalen, de onwerkelij
ke sfeer van de Stalinistische
periode.
Apathie
Deze verzekering heeft het volk
van Rusland wederom in apa
thie gedompeld. Zelfs na de
afzwering van Stalin bleef zijn
terreu'r effectief. Als een lang-
werkend gif heeft het hele
generaties vervormd: „Wij we
ten niet meer wat vrijheid
inhoudt", zegt Solzjenitsin, „wij
kunnen niet meer bepalen waar
het begint en waar het ophoudt.
Iedereen die maar wil kan van
ons, Aziatisch volk dat we zijn,
telkens weer geheimhoudings
verklaringen krijgen. We weten
zelfs al niet meer zeker, of wij
het recht hebben dingen uit ons
eigen leven te vertellen".
Dit recht heeft Solzjenitsin in
1958, toen hij net zijn straf had
uitgezeten, zichzelf verbitterd
toegeëigend. Hü heeft 227
lotgenoten ervan overtuigd, dat
zij dit recht ook hadden. Het
resultaat is „Archipelag Goe
lag", een documentaire zonder
weerga bestemd voor de slacht
offers zelf die alles wisten
maar erover zwegen: toen en
ook nu.
Het feit dat wij in het Westen
het boek kunnen lezen illus
treert, hoe gigantisch de kloof
met Rusland eigenlijk nog is.
Het illusti-eert, helaas, het gelijk
van Solzjenitsin.
jDAG 13 FEBRUARI 1974
