„AL VIER JAAR IN LEIDEN"
Zeven poorten
verdwenen uit
zijn
het
^eidse stadsbeeld
Herstel school nodig
t Is een wonder dat een raad die al zijn poorten sloopt
n 't eind zich zeiven niet voor afbraak nog verkoopt
Plannen
Yan Dam
tegengaan
ATERDAG 2 FEBRUARI 1974
LEIDEN
güIDEN Met uitzondering van de Zijl- en Morepoort, waarover wij reeds schreven
onze vorige „poortenitocht", herinnert niets meer aan het Leid'se poortentijdperk in
orgaande eeuwen. Zeven poorten, die in het verleden de stad binnen de singels om-
'iten, zijn onder slopershanden gevallen. Dat men het daar altijd niet mee eens was
de kritiek soms hoog oplaadde, blijkt uit de volgende hartekreet van een volbloed Lei-
i naar bij de sloop (in 1865) van de Witte poort: t Is wonder, dat een raad die al zijn
o orten sloopt, in 't eind zich zeiven niet voor afbraak nog verkoopt".
:<)e man had zijn kritiek neerge-
i reven op grote stukken puin af-
;i listig van de poort. Het hielp al-
jiaal niet, want nog geen tien Jaar
tèr onderging ook de Hogewoerds-
iirt hetzelfde lot. De Blauwpoort
ïi reeds in 1735 gesloopt,
gfoor de Witte (Haagse) poort, die
d Noordeinde ter hoogte van de
jfeelgracht afsloot, legde op 4 april
in een zoon van burgemeester Van
i Maarsche de eerste steen. Bij
je gelegenheid ontvingen de met-
Aars zes dukaten. In 1723 besloten
te van den Gerechte" de houten
gelbrug door één van steen te
vangen, met daarop twee houten
teruggen. In 1735 werd de poort
jt een toren, die afkomstig was,
•4 de in dat jaar afgebroken Blau-
poort, bekroond. Ook de klokken,
deze poort verhuisden mee naar
Noordeinde "ten dienste der
llgers en trekschuiten". Even bui-
I de poort bevond zich een schip-
Jshuis en was er ook een herberg
pinden.
pet de Hogewoerds- en de Rijns-
rgse poort, behoorde de Witte
pt tot de poorten waardoor iflen
[stad Is avonds na elf uur nog kon
jnwikomen. Men moest dan ech-
1 wel een verhoogd poortgeld beta
al Een kwartier voordat de stads-
Vten gesloten werden luidde de
:Tte bourbon in de stadhuistoren.
lauwe Poort
jbe Blauwpoortsbrug herinnert ook
nog aan de plaats, waar in 1610
feens van Mieris "eene prachtige
Door
Sam Plaitteel
uit blaauw arduinsteen gebouwde
poort" werd gebouwd, vandaar de
naam Blauwe poort. Naast de poort
was een onderkomen ingericht voor
de commissaris der turfdragers, met
daartegenover het huisje van het
Turfdragersgilde. Omdat men ver
plicht was van iedere ton verhan
delde turf een duit af te staan sprak
men veelal ook vain de Duitjespoort.
Tot 1664 hadden de rederijkers een
ondlerkomem in het poortgebouw,
waarna hen gastvrijheid in de Rijns-
burgse poort werd aangeboden om
later nog weer eens te verhuizen,
naar de Zijlpoort, waar zij tot 1736
hun domicilie hadden.
Na hetvertrek van de rederijkers
uit de Blauwe poort werd de ruimte
afgestaan aan het gilde der Artsenij -
bereide™ (apothekers). Teneinde
wat op te vallen plaatsten deze apo
thekers een houten bord boven de
boog van de poort, met daarop in
sierlijke, doch vooral grote letters:
„Collegium Fharmaceuticum, ver
gadering der Artsenij-bereideren".
Bij de afbraak van de poort (in
1735) kregen zij een onderkomen in
"De Lakenhal". Helaas staat ons
van deze poort gean gravure ter be
schikking.
Koepoort
Hoewel over de vroegste vorm van
de Koepoort weinig bekend is vol
gens van Mieris dateerden de oudste
poort en brug uit omstreeks 1580
dankt deze poort haar naam aan een
achter de vestwal staande korenmo
len "De koe" die in 1726 werd ge
sloopt. In 1852 was sprake van een
•envoudige poort met wachtershuis
je staande aan het einde van de
Koepoortsgracht (huidige Doeza-
straat). Omdat het een "krank ge
bouw" moet zijn geweest oordeel
den "de Heeren Regeerders" 't nood
zakelijk om de poort in 1671 af te
breken en werd aan meester Willem
van der Helm hij ontwierp vele
stadspoorten opdracht gegeven tot
hielt ontwerpen van een nileuwe poort
waarvoor die oudste zoon van mr.
Wouter v. Lanschoit, schout van Lei
den, de eerste steen legde. Bovenop
het poortgebouw werd een windwij
zer geplaatst in de vorm van een koe.
Even buiten de poort, die in 1864 is
gesloopt, bevond zich de Naaktsluis,
die ten tijde van het beleg en ontzet
van Leiden nog een rol heeft ge
speeld: de watergeuzen kwamen hier
de belegerde en verlate veste binnen.
Deze sluis diende eertijds ook tot
Leiden in
loop der
historie 4
Opnemen van brieven ln
deze rubriek behoeft niet te
betekenen dat de redaetle
het met de Inhoud eens Is
De redactie behoudt zich
daarenboven het recht voor
om bijdragen te weigeren dan
wel in te korten.
De in 1876 gesloopte Hogewoerdspoo;^
Het redactioneel commentaar in
het L.D. van 28 Januari over de be
sluiten van het P.v.d.A.-congres ver
raadt twee dingen, nl. gebrek aan
kennis van de Leidse situatie en ge
brek aan inzicht in de werking van
de plaatselijke democratie. Het be
treft het congres-besluit dat raads
leden die het vertrouwen van hun
afdeling verliezen hun zetel ter be
schikking dienen te stellen.
Wanneer LD's commentator het
voorstelt alsof hiermee een geheel
nieuwe „ongelukkige" situatie wordt
geschapen, weet hij kennelijk ge
woon niet dat de P.v.d.A. in Leiden
dit besluit al vier jaar geleden heeft
genomen (zie de PAK-overeenkomst
1970-1974). De suggestie dat zich nu
wel geen bekwame mensen voor het
raadslidmaatschap zullen durven
aanmelden slaat dan ook nergens
op. De kwaliteit vaa da IPvdA-frak-
tie in de Leidse gemeenteraad is daar
het levende bewijs van. Zal de afde
ling nu om de haverklap „het duimp
je over een raadslid laten dalen?"
LD's commentator heeft er in zijn
eigen stad in elk geval nooit wat van
gemerkt.
De ruggegraat van onze democratie
zijn de politieke partijen. Zij ka
naliseren de verscheidenheid aan
wensen over (groepen van) de bevol
king tot samenhangende program
ma's en wijzen degenen aan die de
ze programma's het beste
kunnen uitvoeren. Zolang het par
tijlidmaatschap voor iedereen open
staat en zoveel mogelijk in de open
baarheid wordt gewerkt heeft dit
stelsel als geheel duidelijke voorde
len boven andere denkbare politieke
systemen. Maar dat neemt niet weg
dat het op allerlei onderdelen te ver
beteren valt. Een raadslid dankt
op een enkele uitzondering, die
met voorkeursstemmen wordt geko
zen, na zijn zetel volledig aan het
vertrouwen dat zijn afdeling hem
schenkt. Toch verkeert hij vanaf het
moment van zijn verkiezinf in een
onschendbare positie tegenover die
zelfde afdeling. Met een beroep op
zijn verantwoordelijkheid tegenover
de kiezers als geheel (waarover ook
LD's commentator krokodillentra
nen huilt), d.w.z. tegenover niemand
in het bijzonder, kan hij de wensen,
van zijn achterban enige jaren aan
zijn laars lappen. De P.v.d.A, ziet
dit als 'n tekortkoming van de plaat
selijke democratie en heeft daarom
een regeling ontworpen om zo'n on
gewenste situatie te voorkomen.
Elke politieke realist weet dat daar
mee êen raadslid geenszins een slaaf
van zijn afdeling is geworden. Een
afdeling zal zich wel driemaal be
denken alvorens publiekelijk ruzie
met zijn vertegenwoordigers te gaan
maken.
Indien het tot zo'n uitzonderlijk
openlijk conflict zou komen, staan
een raadslid genoeg wapens ter be
schikking. (In Leiden zagen we vier
jaar geleden hoe naar DS '70 over
gelopen raadsleden met uiterste in
spanning, overigens zonder al te veel
succes, probeerden hun oude partli
zoveel mogelijk schade te berokl**
nen). Wat wel bereikt is met dez*
beslissing van het congres, is dat hei
lidmaatschap van een P.v.d.A.-afö»*
ling wat meer inhoud heeft gekre
gen. Het machtsevenwicht is een
beetje ten gunste van de leden bij
gesteld. Wanneer LD's commentator
dit „ongelukkig" noemt, ben ik hev
daar hartgrondig mee oneens.
LEO MEIJER,
Hogewoerd 83, Leiden,
(lid P.v.d. A-af deling- Leiden).
Politieke scholing Lezers schrijven
voor vrouwen
LEIDEN A.s. woensdag gaat een
politieke scholingscursus voor vrou
wen van start, die georganiseerd
wordt door het werkcomité uit de be
sturen van het Katholiek Vrouwen
gilde, de Ned. Christen Vrouwen
bond en de Ned. Vereniging van
Huisvrouwen.
Het lesmateriaal voor deze cursus
werd verzorgd door een landelijk
overlegorgaan van vertegenwoordig
sters van vrouwenorganisaties en we
tenschappelijke bureau's van poli
tieke partyen. Aan de cursus in Lei
den wordt medewerking verleend
door tien politieke partijen, waarvan
leden zitting nemen in een forum,
dat discussieert met de cursisten. De
bijeenkomsten op 6 en 20 februari
zijn gewijd aan provinciale en regio
nale vraagstukken. Op 6 en 20 maart
worden gemeentelijke onderwerpen
onder de loupe genomen. Alle cursus
sen vinden plaats in de zalen van de
Zuiderkerk aan de Lammenschans-
weg te Leiden. Nadere inlichtingen
zijn te verkrijgen bij de werkgroep,
telefoon 01710—31335.
De L.O.M. school „De Sleutels" aan
de Rijnsbuiigersiingel verkeert in
moeilijkheden. Ouders van de leer
lingen van deze school en het wijk-
comité "Plan Noord" zijn hierdoor
zeer verontrust en eisen dat deze
school opgeknapt wordt, want dat is
broodnodig.
De gemeente wil voor deze oude
school een nieuwe laten komen,
maar er zijn nog geen centen, dus de
oude school moet nog blijven. Waar
om wordt de school dan niet opge
knapt? Zo kan het niet langer!
De school maakt zo een erbarme
lijke indruk. Verveloos, haveloos
stinkende urinoirs en gebarsten
wasbakken met verrotte plekken er
onder. De verwarming is ook erg
slecht. In de gangen is het ijskoud
en het tocht er vreselijk. Het sport
lokaal is ook slecht. De ramen zijn
dichtgespijkerd met planken (om
dat er teveel ruiten werden ver
nield) en de kleedruimte erbij lijkt
helemaal nergens op. In zo'n school
kan je geen goed onderwijs geven.
Het is een aanfluiting voor het on
derwijsbeleid in Leiden.
Op 7 januari werd toezegging ge
daan de meest urgente zaken op te
knappen. Wat is er nu gebeurd? Er
werden een paar bakken neergezet
en het ergste vuil werd opgeruimd.
Ook liep er nog een man rond die de
meest stinkende urinoirs stuk sloeg
en tot op heden niet oixiieuw in ee-
bruik genomen zijn. Vragen gesteld
(door mevr. van SeterS) aan B en W
kwamen nauwelijks aan de orde.
De raadsvergadering van 28 janu
ari verwijst het schrijven van wijk-
comüté 'Plan Noord' naar de commis
sie van onderwijs. Wij dringen er
dan ook op aan. dat voor de tijd (dat
zal nog wel jaren zijn) dat deze
school nog dienst doet de meest ele
mentaire voorzieningen getroffen
worden: Herstel van ramen en deu
ren, goede verwarming en tochtdeu
ren in de school, goede w.c. heuste!
van het sport/lokaal en de kleedruim
te, weghalen van de planken voor de
ramen, zodat het daglicht weer kan
binnendringen in deze school.
Het is toch al erg genoeg dat het
hoge kantoorgebouw ernaast veel
van de speelruimte weggenomen
heeft en het uitzicht verpest. Voor
deze school met notabene een streek-
funkfcie moeten de bureaucratische
molens snel malen.
Juist de kinderen van deze school
met leer- en opvoedingsmoeilijkhe
den) vragen extra aandacht.
Wij ontvingen adhesiebetuigingen
van hoofden van scholen ill
"Noord", van wijkcomité's, van allen,
die weten hoe deze situatie is.
"Plan Noord" actie Ouders.
G. DE VOS
Charlotte de Bourbonhoi 37
Leiden.
Op vrijdag 18 januari j.l. kreeg het
bestuur van Woningbouwvereniging
„Óns Belang" een harde klap te ver
werken. Staatssecretaris Marcel van
Dam, eens de trouw en toeverlaat
van de AOW-ers en invaliden, bleek
van mening te zijn dat het nu hoog
tijd werd om een eind te maken aan
het verzet van honderden Leidse
huurders.
Wij gelovien, dat de werkelijke plan
nen van Van Dam en zijn achterban
in de „progressieve" regering Den
Uyl heel wat andere beweegredenen
hebben. Om te beginnen is namelijk
niet alleen „Ons Belang" op het mat
je geroepen, maar gold hetzelfde
voor woningbouwvereniging „De
Eendracht". Daarbij komt nog dat
ook de bewoners van Tuinstadswij k
en Haagwegkwartier en vele, vele an
deren nimmer de huurharmonisatie
hebben betaald en in een groot aan
tal gevallen eveneens de jaarlijkse
6% huurverhoging hebben geweigerd.
Als klap op de vuurpijl, als een doorn
in het toch al pijnlijke vlees weige
ren honderden Merenwijk-bewoners
op dit moment de torenhoge huren
(f 350,— en f 400,—) te betalen en
heeft men eenzijdig besloten tot
f 100,huurveriaging per maand).
De aanval op „Ons Belang" en „De
Eendracht" mag en kan daarom niet
worden gezien als een geïsoleerde ak-
tie van een regering tegen een aantal
bewoners. Nee, het is een poging om
een eind te maken aan het verzet
van honderden Leiden die op de bres
staan voor een stuk democratie,
rechtvaardigheid en redelijkheid en
niet in 't minst de verdediging van
het toch al dalende reeël besteed
bare gezinsinkomen.
Wij hopen niet alleen dat de plannen
van Van Dam niet zullen doorgaan.
Wij zullen doorgaan, wij zullen er tot
het uiterste toe bijdragen dat ze ver
hinderd worden. Bovendien geloven
wij dat het noodzakelijk is om aan
te tonen dat de regeringspartijen
(inclusief de PvdA) die nog maar
kort geleden van alles beloofden, in
feite de politiek van Biesheuvel en
de zijnen voortzetten, maar dan op
meedogenloze wijze.
Wij hopen dat spoedig de dag aan
breekt, waarop Marcel van Dam ge
dwongen wordt zijn koers te wijzi
gen.
HET LEEDS HUURDERSCOMITE
Bewoners "Ons Belang"
Comité Haawegkwartier
Comité Tuinstadswijk
Comité Maredorp Oost
aan een achter de vestwal
waterkering en zorgde ervoor, dat bij
een hoge waterstand het water niet in
het Heemraadschap van Delfland
vloeide.
H o gewoerclspoorit
Evenals de Koepoort heeft ook de
Hogewoerdsepoort, die aanvankelijk
bij de Kraaierstraat stond, 'n voor
gangster gehad. Aan het einde van de
Breestraat stond in het begin van de
vijftiende eeuw een Oosterpoort, die
bij een stadsuitleg moest worden af
gebroken. Wederom naar een ont
werp van Willem van der Helm werd
bij de Kraaierstraat een nieuwe
poort gebouwd, die het op deze
plaats tot 1659 heeft vol kunnen hou
den. Een stadsuitleg had toen weder
om tot gevolg, dat de poort Van
Mieris spreekt van de binnenpoort
werd verplaatst naar het einde,
van de Hogewoerd. Eerst tien jaar la
ter werd de poort "tot meerder sie
raad van de stad" afgebouwd en van
een torentje, met daarin geplaatst
uurwerk, voorzien. Bij de eerste
steenlegging, waartoe ook nu weer 'n
zoon van de toenmalige burgemees
ter Van der Meer was uitgenodigd,
ontvingen de aannemers "eene
somme van twintig guldens uit de
beurze deezer stede". Het is nu bij
na honderd jaar geleden (1876) dat
ook deze poort werd gesloopt.
Rij nsburgerpoort
Niet ver van de Blauwe poort (an
no 1610) werd in 1631 aan het ein
de van de Steenstraat de Rijnsbur-
gerpoot gebouwd, waarover Van
Mieris vertelt dat deze poort in die
Witte poort. Toren en klokken van deze poort zijn afkomstig van de Blauwe poort.
tijd gold als "het grootste kunstwerk
der bouwkunde, dat te Leyden gevon
den wordt". In 1664 kregen de rede
rijkers, die tot dat jaar hun onderko
men hadden in de Blauwe poort,
hun domicilie in deze poort om la-
tër weer te verhuizen naar de Zijl
poort. De ruimte, die toen vrij
kwam, werd in 1701 beschikbaar ge
steld aan de schildersacademie die
tot dat jaar was ondergebracht in de
Saaihal. In de wintermaanden ston
den de kunstschilders voor hun sti-
die "gepleisterde beelden" ter be
schikking, terwijl in de zomer naar
naakt en gekleed model werd ge
schilderd.
Naast de poort, die in 1867 werd ge
sloopt, bevond zich in de singel
gracht een hok, dat diende tot ver
blijf vain de stedelijke zwanen. Ter
bescherming van deze zwanen was
een stedelijke keur (bepaling) uitge
vaardigd, waarin met geldboeten en
lijfstraffen werd gedreigd, 'n Pluim
graaf had er op toe te zien, dat de
zwanen niet werden verjaagd of dat
de eieren of jonge vogels werden ge
roofd.
Met het slopen der poorten waar
mee men in het verleden niet zuinig
was, is een stuk zichtbare Leidse his
torie weggevallen. Aan het huidige
stadsbestuur de taak om het "res-
tantje" van deze historie voor
het nageslacht goed te bewaren. De
restauratie van de Zijlpoort staat
daarbij op het eerste plan.
In de Rijnsburgerpoort werd naar naakt en gekleed model ge
schilderd.
