„De legpuzzel komt klaar
in het derde vredesjaar
fat gebeurde er
de kerstweek
an 1948?
legentienachtenveertlg is een belangrijk jaair. De naties
n 1945 buiten adem de wereldoorlog zijn uiltgestrom-
vertonen de eerste tekenen van herstel,
rt slaat met sikkel en hamer de deur in bij de Balkan-
jen, die aan het hoofd van hun regeringen nog slechts
de Sowjet-Unie getolereerde stromannen zien ver-
jnen.
tcho-Slowakije, het meest democratische land van cen-
J-Europa, verliest op een zeer dramatische manier de
trole over zichzelf. De koude oorlog wordt zeer heet ge-
1.
binnen het koninkrijk der Nederlanden vergaat horen
nen je. Het land van Tromp, Piet Heyn en ds. Zand
Indië verliezen. Maar we spartelen geducht tegen,
kë verloren, rampspoed geboren", nietwaar. Dat moet
iet uitvlakken.
het overige wordt in 1948 definitief, wat al sinds 1946
de is: de krachten van vernieuwing zijn niet opgewassen
in de machten van herstel en restauratie. Anders gezegd:
maatschappij houdt zijn vooroorlogse vorm. De Rommes
de Tilanussen en Schoutens willen het zo. En zo ge
it het ook. "De legpuzzel komt klaar in het derde vredes-
iunt het verschil tussen 1948 en
op vele manieren tot uitdruk-
brengen. Het tekenendst is de
derde mentaliteit ten opzichte
Je positie van de vrouw. Twee
lelden. In de laatste fase van
«ordt in Leiden „een huishou-
opleiding voor fabrieksmeis-
agesteld, De Sleutelbloem gehe-
Rector Bernelfeld zegt bjj die
nheid tot de meisjes: „Want al
goed rekenen en lezen
hien weet je zelfs nog iets van
iedenis en aardrijkskunde af
•langrij'kste is toch dat je later
ioede huisvrouw wordt". Ds. P.
Spruyt gooit daarna nog wat
over de griesmeelpudding:
Je leven rijker en mooier
i, vooral als je nog Jong bent
■alen hebt voor de toekomst als
waartoe de meesten van
toch bestemd zijn. Je moet op
zijn voor de taak in het
jjksleven en om Je daarbij te
deze school opgericht". De
chap is glashelder: een meisje
en zonder kookvaardig-
helemaal niks.
ien
voorbeeld: Pantasio (een
a waarachter de in het
muziekleven zo gewaardeerde
redacteur Theo Hannema
Iging) schrijft tegen de kerst-
dit stukje over Man en
,een man die niet kan
is geen pretje. Daarom man-
ch 's avonds en wees gezel-
de vrouw tenminste goed ge-
geklopt. geveegd, gezuigd en
opgemaakt heeft. Anders is
geen knip voor de neus
De Dolle Mina's liggen
ag slaperig in de wieg.
zelfvernedering grenzende bereidwil
ligheid en tegemoetkomendheid had
kunnen streven naar een oprechte en
vreedzame verwezenlijking van de
Koninklijke Belofte van 7 december
1942 dan Nederland in de afgelopen
Jaren heeft gedaan". Ja, ja, maar we
hebben in 1946 wel het akkoord van
Lingadjati „aangekleed" en dus voor
de Republiek totaal onaanvaardbaar
Door weer de brute kracht in de
strijd te werpen, vervreemden wij de
gematigde krachten in Indonesië
ven". Maarrrer is ook gunstig
nieuws: de minister van Landbouw
maakt bekend dat na Kerstmis (dat
wel) de eieren van de bon gaan. „Het
CDK deelt voorts mede dat 35 pun
ten van de textielkaart VA 804 wor
den geldig verklaard. Het zijn de
bonnen gemerkt Textiel Q (één
punt), Textiel R (één punt), Textiel
Q (rijf punten), Textiel Reserve Q
(tien punten) en Textiel Reserve R
(tien punten)". En als klap op de
vuurpijl maakt de regering bekend
dat „de distributie van motorvoertui
gen (het kopen, verkopen en afleve
ren) wordt opgeheven". De koffiedis-
tributie moet echter worden behand-
haafd.
(Neemt goede acte van de hierbo-
venstaande regelen, vrienden. De
kans dat „Ons distributiehoekje"
binnenkort een grootse rentree
maakt, is tenslotte verre van denk
beeldig).
Van hier naar de advertenties uit
die dagen is slechts een stapje. Wat
kun je zoal voor die textielpunten
krijgen?
C A heeft „Jongedames-japon
nen (zuiver wol, moderne tinten)
voor f 19,75" of „gedistingeerde ca-
rioca-zijden Japonnen voor f 35,50"
en herenborsttrokken (lange mouw)
„voor f 3,78 en tien punten" en dan
verder nog „bretelles (zeer goed elas
tiek en losse patten) voor f 3,60".
Hunkemöller heeft bustehouders
(„lang, goed insluitend model met
rugvetersluiting") voor f 5,25 en
„wolgevoerde damesdirectoirs" voor
f 3,98 en zes punten. V D rekent
voor „een zwart kinderdirectoire
voor meisjes van zes jaar f 1,25 en
drie punten".
Deze onderneming spreekt ook
prijzend over een „corset met veter
sluiting, zeer fraaie brochéstof. vier
Jarretelles voor f 26,65".
Uitsmijter
Hoe zit het met het eet- en drink-
werk in de laatste, donkere dagen
van 1948? Café-restaurant Nieuw
Minerva adverteert op opgewekte
toon: „Eerst even borrelen en daar
na 'm uitsmijteir met spek voor f 1,-".
Paauw
en i n gen
Walenkamp
dan toch Fantasio ten tonele
foerd, nog even zijn visie op de
m de kerstboom. Rege-
Je nu ook niet meer aan
gaat ons daarom beseffen
in de dagen die komen gaan
lerstboomje dringend nodig
Vooral nu de wereld inder-
kapotgeslagen ligt, maar dit
toch weer staat, om de
en enige weg te wijzen naar
ïereld, waarin 't goede triom-
de duivelse machten, die
Ddelingen en driften der men-
dikwijls haar richting geven".
rimerend
jaar 1948 staat wat Nederland
in het teken van de Indone-
kwestie, een deprimerend stuk
kdenis. Nederland probeert uit
■de kolonie de „Verenigde Sta-
Itt Indonesië" te formeren: een
ïeling staatjes die stuk voor
P zichzelf niet sterk genoeg
Nederlandse hulp nodig blij -
kbben. Een gaaf voorbeeld van
en heers. Maar de „Repu-
met Soekarno als president,
daar niets voor. Een week voor
begint Nederland tegen het
rchol Djokja" (het centrum van
tpubliek) de tweede politionele
nauwelijks onder de knoet
blijken wij bereid te zijn de
op te nemen tegen een volk,
eeuwen overheersing zelf zijn
wil regelen. En de onvermij-
s graag op de koop toe
1 Commissaris Beel zegt het zo
in Batavia als de tweede po-
ê'e actie losbrandt: „Geduld
^houden een deugd te zijn". Hij
vele bestandsschendin-
Republiek. Het Leidsch
schrijft in zijn commentaar-
°ok „dat geen regering met
1, geduld en aan
(Sjahrir) van ons en maken de weg
vrij voor de „haviken". In het debat
in de Tweede Kamer zegt Romme
(KVP)„De waarde van de Verenig
de Staten van Indonesië wordt ele
mentair bepaald door de vrijheid van
hun grondslag. Alle dwang, ook alle
schijn van dwang, moet haar vreemd
zijn". Wagenaar (CPN): „Vandaar
de militaire actie
Maar veel Nederlanders, vooral die
ter rechterzijde, juichen openlijk dat
het koninkrijk het wapentuig weer
heeft opgenomen. Lt-admiraal Hel-
frich: „Wie mij kent, zal wel be
grijpen hoe het mij verheugt dat de
Nederlandse regering eindelijk mili
tair ten aanzien van de Republiek
heeft ingegrepenMiljoenen In
donesiërs uit alle klassen en standen
zullen een zucht van verlichting sla
ken en zullen wederom hoopvol de
toekomst tegemoet kunnen zien".
Inniger
Generaal Kruis, chef van de gene
rale staf, heeft een vaderlijk woord
tot de vaders en moeders van de sol-
daten-over-zee: „De nieuwe omstan
digheden zullen het voor de militai
ren moeilijker maken om regelmatig
contact te onderhouden met thuis.
Er zal minder gelegenheid zijn om
brieven te schrijven. Al zult u mis
schien minder brieven krijgen dan u
gewend was, hun gedachten zullen
nog meer bij u zijn. Schrijft daarom
vaker en inniger dan ooit".
Dan bemoeit de Veiligheidsraad
zich er opnieuw mee. Dr. Van Royen
geeft het Nederlandse standpunt
weer. Hij zegt o.a.: „Toegegeven aan
de Republiek zou betekenen dat ge
heel Indonesië zou worden overgele
verd aan de overheersing door een
dictatoriale minderheid, onder het
bewind van geweld, chaos en ondes
kundigheid, welke tot nu toe in
Djokja heerst en aan een vergroting
van de communistische invloed
Dat laatste punt moet in de dan
heersende koude oorlog vooral de
V.S. aanspreken, maar de Amerika
nen worden er niet heet of koud on
der, omdat Soekarno c.s. eerder heel
efficiënt de communistische opstand
in Madioen heeft onderdrukt. In
welke oude kaderlijnen er nog door
sommige Nederlanders wordt ge
dacht, blijkt mooi uit een kop in het
L.D. van 22 december: „Veiligheids
raad is niet competent, want wij zyn
meester in eigen huis'".
Het L.D. schrijft in een hoofdar
tikel dat de woorden van dr. Van
Royen „weerklank hebben gevonden
in de harten van 90 pet. der Neder
landers". „Nederland heeft niet an
ders gedaan dan wat zijn plicht, eer
en geweten voorschreef".
Met Kerstmis-1948 hebben 41 Ne
derlandse militairen tijdens de poli
tionele actie het leven verloren. Het
jaar 1949 zal tussen Nederland en de
Republiek moeizaam een akkoord
opleveren, maar de verhouding tus
sen de twee landen is dan al (voor
een kwarteeuw) verpest: Nederland
is geraakt in zijn trots en Indonesië
heeft nog de herinnering aan twee
botte oorlogen (want dat zijn poli
tionele acties) in het hoofd zitten.
Van het grote drama in Indonesië
terug naar een klein in Voorhout.
Wij lezen: „De heer K. alhier vroeg
zijn vrouw even een bankje van f 100
te wisselen. Dit gebeurde nadat het
biljet op de aanrecht in de keuken
was gelegd. De man ging heen en
de vrouw zette een pan op het nog
niet ingenomen biljet. Even daarna
werden de aardappelen opgezet en
toen het gas een wat al te grote
vlam ontplooide, sloeg haar de schrik
om het hart. Op een paar uitsteken
de hoeken na was het biljet geheel
verkoold".
En 100 gulen betekende in die
dagen nog wat
was een beul, een mensenjager die in
de oorlog tientallen de dood had in
gejaagd. In deze man is een wonder
van God gezien. God wekt wonderen
ook in een zondaar. Zijn laatste
woorden waren: „Gods liefde is zo
groot dat er voor u en mij redding
is by Jezus Christus".
B o runen
mijn favoriete lectuur
Toch
veel dat nu komt.
Peter Leenen (Gangetje
gaan kijken op hoe-
in die tijd: de mededelingen in „Ons straat) heeft met Kerstmis ook lo-
distributiehoekje". Onze krant meldt
vlak voor Kerstmis streng: „De
brandstoffenkaarten TA 806 en TB
moeten zorgvuldig worden bewaard,
venswaardige dingen in huis: Rus
sische eieren f 1,25, bitterballen
f 0,12% (let op het halfje), amandel
broodjes f 0,25, vleescroquetten f 0,25,
Evangelie
Opvallend in de krant van die tijd
is dat godsdienstige overwegingen en
standpunten in maatschappelijke za
ken overtuigend en zonder reserve
worden uitgesproken.
M. Apperloo, secretaris van de
Hervormde Raad voor Kerk en
School spreekt in Leiden deze woor
den: „Het Evangelie van Jezus
Christus moet midden in de deca
dentie van onze generatie worden
geplaatst. Laat de kerk weer gek,
stapelgek op het Evangelie worden.
Ook de Nederlandse onderwijswereld,
waar het vaak stormt en kookt (dan
ook al), zal niet uit de impasse ge
raken, wanneer niet de waarachtige
ontmoeting by het kruis van Golgo
tha het centrum vormt van ons den
ken en handelen".
J. Hoogeveen, 15 Jaar geestelijk
verzorger in de strafgevangenis De
Koepel in Arnhem, vertelt in de
Oranjezaal van het Jeugdhuis in
Katwijk dit: „Wij trachten te ont
dekken hoe de mensen tot hun mis-
di*jjven gekomen zijn. Op velen heeft
sterke drank invloed gehad. De erfe
lijke belasting speelt ook een rol en
het kind is er de dupe van. Velen
hebben nooit van een Heiland ge
hoord in hun JeugdDoor het
Evangelie kunnen wij elkaar nade
ren. Ik heb driemaal een executie
meegemaakt. Eén van dat drietal
"Daarom lach 's avonds
eens mannen, als de vrouw ten
minste goed gekookt, geklopt, ge
veegd en gezuigd heeft
van 25 jaar
opgediend
loempia f 0,40, nierbroodje f 0,35.
Maison Martini, Steenstraat 49,
maakt het de mensen gemakkelijk:
„Uw maaltijd aan huis voor f 1,75".
(Wat zou je daar in hemelsnaam
voor hebben gekregen?).
Knegtel doet mededeling van het
geen hy onder de kurk heeft: een
liter oude jenever voor f 5,10, citroen
jenever f 4,50, advocaat per fles
f 3,85, crème de cacao f 2,95, rode
wyn f 2,60. Aardige prijsjes, zo op
het oog. Ook in de realiteit van 1948?
Vergeet het maar.
Een advertentie van de dienst ge
meentewerken, waarin wordt ge
vraagd naar twee arbeiders-chauf
feurs, maakt duidelyk hoe duur en
onaangenaam de tyd is. „De salaris-
grenzen voor deze functie zijn f 40,32
tot f 43,20", zo wordt meegedeeld.
Ga daar maar eens wat mee doen.
Het vertier met Kerstmis-1948.
Siem Nieuwenhuizen komt naar deze
streek als „Baron Kneut, de koning
in het land der humor".
Toegangsprijzen f 1,en f 2,
In de bioscopen draaien:
CASINO: „Een onvergeteiyke melo
die" (Chopin-film) met Paul Muni.
LUXOR: ,Daar zit muziek in" met
Deanne Durbin en Donald O'Con-
REX: „Het lied van de Jeugd" met
Bobby Breen („Een film m°t een
lach en een traan, waar de span
ning niet ontbreekt").
TRIANON: „Kismet" met Marlène
Dietrich.
LIDO: „Bambi" van Walt Disney
(„De loop van dit verhaal is even
wichtig en nergens geforceerd;
men denke slechts aan de wyze
waarop telkenmale de vader van
Bambi ten tonele wordt gevoerd")
Op tweede kerstdag speelt het elf
tal van de rest van Leiden tegen
UVS. De rest ziet er als volgt uit:
doel: Goethard (Alphen), achter:
Van Berkel (Lugdunum), Rysbergen
(LDWS), midden: Rietbergen (ASC),
Pynakker (LFC), Neuteboom (LFC),
voor: Van der Berg (SVLV), Byl
(LFC), Van Polanen (Roodenburg),
Harmsen (ASC), Teeuwen (Lugdu
num).
Een elftalletje, hoor.
Tandarts
In het buitenland lopen de zaken
in dit jaar (trouwens in welk jaar
niet?) ook danig uit de hand.
In Engeland zyn de tandartsen
ziedend. De Britse (Labour) regering
heeft bepaald dat de tandarts van
alles wat hy meer verdient dan
50.000 gulden, de helft moet afdra
gen. Commentaar van een vooraan
staand tandarts: „Als Bevan (de mi
nister van Volksgezondheid) my het
loon geeft van een schoolmeester
dan zal ik ook als een schoolmeester
werken en mijn systeem van vier pa
tiënten tegelyk behandelen laten
varen. Dan ga ik een dag werken
en de rest van de tyd i
Nooit geweten dat er een tyd is
geweest dat schoolmeesters een halve
ton verdienden (met een dag wer
ken).
In Frankryk is het een formida
bele troep. Kabinetten gaan en ko
men met de snelheid van een raket.
Minister-zijn is in die Ujd geen lol
letje.
Luister naar wat de socialistische
minister van Binnenlandse Zaken,
Jules Moch, overkomt tydens de dis
cussie over het mynconflict in het
parlement. „Hy werd 17 x uitgeschol
den voor leugenaar, 11 x voor sluip
moordenaar, 2 x voor snotneus, 1 x
voor schelvis (in het Frans een zeer
gemeenzaam synoniem voor sluwe
oplichter) en 1 x voor waakhond van
het kapitalisme. De communistische
deputee Madame Thorez hanteerde
by die gelegenheid zelfs een woord
waar een hele vrachtschipbeman
ning van zou staan blozen. Vrouwe-
lyke stenografen in het Franse par
lement hebben nu het recht gekregen
zich terug te trekken als het debat 'n
wat al te triviale wending dreigt te
riuitsland is dan nog bezet door de
geallieerden, die het land in vier
bezettingszones hebben gedeeld. Het
leven is er kil, grauw en armoedig,
maar nog altyd paradysachtig verge
leken by de toestanden die de Duit
sers in de door hen bezette landen
hadden aangericht. De Duitsers krij
gen met Kerstmis 25 gram koffie
en 100 gram „versnaperingen". Op
de suikerbon kunnen zy 200 gram
echte thee en op de brandbon 300
gram gedroogde vruchten kopen.
Voor vele Duitse meisjes is het niet
om te harden. De Gretels, Heidi's,
Ursula's en Renates pogen in groten
getale in hun land een Amerikaanse
militair aan de haak te slaan en met
hem spoorslags naar de States te
verdwynen. In december blyken er
maar liefst 5000 Duitse bruiden op
het vliegveld van New York te zijn
gearriveerd. Amerikaanse autoritei
ten maken bekend dat sinds het
einde van de oorlog al 30.000 Duitse
bruiden de Oceaan zyn overgestoken.
De Duitse tydschriften schrijven
spottend dat de Duitse „export" zich
al aardig aan het herstellen is.
Tot slot reik ik hier na 25 Jaar
nog even de prys uit voor het
meest huichelachtige communiqué
van het Jaar 1948. Deze is voor de
woordvoerder voor Koning Faroek
(de van vetzucht bol staande Egyp
tische vorst). De vorst gaat scheiden
van koningin Farida. En in het com
muniqué staat dan: „God heeft net
in zyn hoge wysheid gewild dat de
banden die twee edele vorstelyke
personen verenigden, verbroken wor
den. Hy heeft de koning en de ko
ningin het verlangen ingegeven te
scheiden, hoezeer zy het ook betreu-
