[Cwaal van ziekenhuis: 'overbedding
'BOMBERE VOORUITZICHTEN IN REGIO LEIDEN-ALPHEN
VRAGEN ROND
BOUWPLANNEN
^TERDAG 8 DECEMBER 1973
EIDEN De plannen voor de bouw van een nieuw academisch ziekenhuis op het ter-
►in Leeuwenhoek" (achter de zg. Vogelbuurt) zijn in een vergevorderd stadium, nu
verwachting is uitgesproken dat de eerste paai voor het gigantische complex volgend
air oktober iin de grond kan worden gedreven.
Intussen klinken er in de regionale ziekenhuissfeer echter
i irat somberder geluiden door als gevolg van de weinig plezante
2^ kraal: van "overbedding". Met name in het St. Elisabeth Zie-
;enhuis staan te veel bedden leeg om nog langer van een
c verantwoorde exploitatie te kunnen spreken. En het ziet er
aar uit dat wanneer er, hetzij regionaal hetzij nationaal,
een maatregelen worden genomen, dit ziekenhuis op den duur
>ste en gedeelte zal moeten sluiten.
Bij dit alles heeft zich nog een ander probleem aangediend
it illustreert hoe complex de regionale ziekenhuissituatie
aibSp dit ogenblik is. Sinds kort wordt er in Den Haag aan gewerkt
de nieuwbouw van het AZL een 200 bedden tellende
Wa liniek voor heumatologie, orthopedie en revalidatie (ROR-
x>rj liniek op te nemen. En omdat de plannen voor de bouw van
dergelijke kliniek in de regio al enkele jaren op stapel
^3aan, wordt de Haagse ijver met gemengde gevoelens gade-
Jo! sslagen.
kan de totstandkoming
Tib*
i-uyj
Door
Wim Wirtz
Foto's
Jan Holvast en
Wiim Dijkman
Tekening
Joop Walenkamp
de Utrecht de verwachting werd uitge-
uwbouwplannen voor het Acade-
ch Ziekenhuis Leiden (AZL) is
troebele historie voorafgegaan.
i het begin van de jaren zestig
l am de bouw van drie academische
sproken dat een ziekenhuis van 1040
bedden waarschijnlijk niet noodzake
lijk en derhalve ook niet exploitabel
zou zijn.
Coödinator Tromp kaai evenmin wei-
:enhuizen in Amsterdam, Leiden nig waardering opbrengen voor de
Utrecht ter sprake toen op het plannen van De Brauw en gaf zijn
'jfcmalige departement van Onder- opdracht terug onder minister Van
Wetenschappen een principe- Veen,die de lijn van zijn voorganger
•s tfcissing en later een urgentiever- aanvankelijk consequent wilde door-
ring werd uitgegeven. Leiden stond trekken. Begin dit jaar (januari)
isa iter Amsterdam en voor Utrecht werd ir. C. A. Doets als bouwcoördi-
tweede op de lijst der wachten- nator aangesteld en mogelijkheden
geboekt. om de nieuwbouwplannen op de re
gionale situaties af te stemmen.
Je besturen van de onderhavige De capaciteit van 1040 bedden per
diei versiteiten brachten daarop een academisch ziekenhuis waren geba-
jeW lerling overleg op gang dat uit- seerd op de uitgangspunten van de
)the eide tot een geïnstitutionaliseerde landelijke specialistenregistratiecom-
.Vw ienwerking en van september 1969 missie die inhouden dat er voor alle
W' door dr. ir. Th. P. Tromp werd specialismen opleidingsmogelijkheden
oördineerd. In een nota die mei moeten komen. Tweehonderd artsen
jaar ter tafel kwam werd de vol- per Jaar betekent grofweg 2000 bed-
Vaaide typering gegeven: "Het lijkt den, maar met het maximum toege-
11 noodzakelijk hier in te gaan op staTie percentage van 50% affiliatie,
lange lijdensgeschiedenis van de- waarbij een deel van de onderwijs-
coördinatiepogingen. Organisato- taak naar niet-academische zieken -
ihe gebreken en grote verschillen huizen wordt overgeheveld, zou dit
inzicht hebben een snelle voort- aanbal tot de helft 1000) worden ge-
van de werkzaamheden belem- reduceerd.
'""ld",
e voorwaarden waaraan elk nieuw
demisch ziekenhuis moest voldoen
en inmiddels vastgesteld: totaal
ïacwo vloeroppervlak niet m
000 vierkante meter, 1040
rijsbedden,
Magisch getal
eiten dat
Het AZL en de medische faculteit
dan hebben zich van meet af aan gedis-
tancieerd van het magische getal van
1040 bedden die voor het ziekenhuis
jaarlijks 200 artsen zelf bestemd zouden zijn: Ir. J. de
Graaf, bestuurslid van het AZL: "Wij
hebben destijds opdracht gegeven om
uit te zoeken wat wij aan klandizie
kregen. En by alle ziekenhuizen heb
ben we gevraagd: wat is Jullie pa
tiëntenpatroon, waar komen ze van
daan, wat verwachten Jullie van de
bevolking in de regio etc.? Wij zijn
toen tot de conclusie gekomen dat
wij in 1985, 1990 op 18.000 patiënten
per jaar kunnen rekenen. En als je
dan gaat rekenen met een gemiddelde
verpleegduur van 14 dagen per pa
tiënt en een bezettingspercentage van
85 procent, dan kom Je op een totaal
van 740 bedden, maar daar moet de
psychiatrie dan nog bij met 100 bed
den. We hebben daarbij zo gerekend
dat er voor beide andere ziekenhui
zen in Leiden uiteraard klandizie
blijft bestaan: voor het Diaconessen-
huis zoals het nu is en voor het Eli
sabeth Ziekenhuis zoals het nu is ge
worden."
goed. De overbedding en het feit dat
de gemiddelde verpleegduur in het
St. Elisabeth is teruggelopen (toege-
geven: het aanbod van patiënten
steeg) zijn een voldoende indicatie.
Mr. J. G. Bergmeier, algemeen di
recteur van het Elisabeth: "De heer
Bonnike bedoelde dat wij medisch en
organisatorisch goed draaien. En
daar heeft hij gelijk in."
Toch blijft er het feit dat het Eli
sabeth Ziekenhuis te veel bedden
heeft. Mr. Bergmeier: "Dat is zo. We
hebben te veel kinderbedden en te
veel volwassenbedden. In totaal onge
veer honderd. En zal u zeggen hoe
dat komt. Op ons symposium enige
tijd geleden werd mij de vraag ge
steld: had niemand dat nou kunnen
voorzien? Ik heb toen geantwoord
en ik zal dat nu weer doen nee,
niemand had dat kunnen voorspel
len."
Hoe de prognoses tot een foutieve
berekening hebben geleid illustreert
mr. Bergmeijer aan de hand van 'n
nota die door het St. Elisabeth Zie
kenhuis in augustus dit jaar aan de
verschillende ziekenfondsen en
ziekenhuizen in de regio werd rond
gestuurd. Daaruit blijkt dat in 1968,
de behoefte aan bedden voor 1980 was
berekend op 1822 voor Leiden en
de regio. Deze berekening was ge
baseerd op een bevolkingsgroei
van 1,8 procent en een behoefte-norm
van 4 V2 a 5 bedden per 1000 inwoners,
die destijds door de overheid werd
gehanteerd.
Het beddenbestand was in 1968
1495 (een verschil van 327 bedden,
met het becijferde aantal bedden,
voor 1980) en het Elisabeth Zieken
huis (toen 365 bedden) breidde met
bedden is geen specifiek verschijn
sel van de Leidse regio. Ook lande
lijk wordt de behoefte van 5 bedden
per 1000 inwoners al niet meer als
norm gehanteerd. En mede daar
om zegt mr. Bergmeijer: "Het be
stuur of de directie van ons zieken
huis kan de problemen niet alleen
oplossen. Daar hebben we de hulp
voor nodig van buiten".
Het bestuur en de directie van het
Elisabeth Ziekenhuis hebben zich
inmiddels met hun probleem van
overbedding tot de geëigende in
stanties gewend om uiteindelijk toch
tot een oplossing te kunnen komen.
En als dat niet lukt? Mr. Berg
meijer: „Dan zal wellicht op grond
van de nog uit te vaardigen wet een
gedeelte van ons ziekenhuis moeten
worden gesloten. En dat betekent na
tuurlijk een enorm investeringsver-
lies".
Ir. De Graaf (AZL) erkent dat de
overbedding een zaak is die het he
le (ziekenhuis) regio aangaat. Hij
legt echter grote nadruk op het feit
dat het academisch ziekenhuis pri
mair een onderwijstaak heeft, en
daarom van een bepaald aantal
135 bedden uit. In 1972 bleek ech
ter aan de hand van de feitelijke si
tuatie dat de behoeftenorm in de
Leidse regio was gedaald naar 3,9
bedden per 1000 inwoners.
Ook landelijk
Het teruglopen van de behoefte aan
ADVERTENTIE
Als er vraag i
den kunnen worden afgeleverd,
lidingsmogelijkheden voor alle
lalismen en een bedrag van f 250
exclusief medische apparatuur,
dens geschiedenis
overbedding heerst. We zul
len de toekomstige uitbreidingsplan
nen alleen kunnen realiseren als de
vraag er is."
Het 500 bedden tellende St. Elisa
beth Ziekenhuis heeft relatief het
nieuwe academische ziekenhuizen grootste aandeel in de overbedding.
len vrijgegeven: een Amsterdams En hoewel mr. Bonnike, voorzitter
Leids/Utrechts plan. De toen- van het bestuur van dit ziekenhuis,
portefeuilleloze minister De enkele weken geleden nog betoogde:
S»
B.V
Het Diaconessenhuis, 333 bedden
groot, moest in het Jaarverslag over
1972 teleurgesteld constateren dat de
voorgenomen uitbreiding tot 500 bed
den niet zou doorgaan. De regering
zette onder het motto "temporisering"
de nieuwbouw- en uitbreidingsplan
nen van (algemene) ziekenhuizen
achter slot en grendel. Uit het jaar
verslag sprak een zekere hoop dat 't
allemaal alsnog in orde zou komen
maar mr. J. W. Filippo, economisch
directeur van het Diaconessenhuis
zegt nu: "Ik kijk wel uit. Wij gaan
i (prijspeil l-l-'69) per zieken- echt niet uitbreiden als er in de i
de coördinatie -
togen werden manifest toen be-
1972 twee structuurplannen
maak meer gebruik
van onze
uitgebreide service
£op( Uw gelastte daarop met spoed dat
toie identieke ziekenhuizen moes-
wrden gebouwd naar het voor-
van het Amsterdamse plan.
bewindsman, die ook al in ver-
d met het collegegeld zou tonen
I te kunnen forceren, maakte zich
1g populair. Zijn plan werd met
to in Leiden en Utrecht morrend
omdat in deze gemeenten so-
de terreinomstandigheden
verschillen van die in Amster-
er* omdat er bovendien verschil
den in de omvang van de spe
ken die in de drie ziekenhuizen
ton worden beoefend. Er werd een
raar aan de reeks toegevoegd toen
<iden en in mindere mate ook
ADVERTENTIE
KLOKKEN
Friese Staart en Stoeltjes
'&anse en Sallanders. Echte
frntieke Franse en Comtoise
klokken.
Üw specialist met vak-service
v. d. WATER
aarlemmerstraat 181, Leiden
onderzoek dan eigenlijk niet oneens
moet zijn met het nog immer magi
sche getal van 1040 bedden. Ir. J. van
Zwet, project-directeur van de
nieuwbouw: "Nee, zo mag je niet
rekenen. Wij hebben meer van der
gelijke gesprekken gehad en dan
zeggen we dit: door de omstandighe
den die ons in de sfeer van het aca
demisch ziekenhuis ook door Den
Haag zijn geboden, zijn wij tevreden
en vinden wij het juist dat ook wij
1040 bedden moeten bouwen".
„En dan zegt U: wat zijn dan die
omstandigheden. Wel, er zijn twee
dingen die hier buiten het
academisch ziekenhuis geografisch
spelen. Dat is de Jelgersmakliniek,
die nu twee kilometer van ons is ver
wijderd. En in de tweede plaats de
ROR-kliniek.
Het is de bedoeling de Jelgersma
kliniek (psychiatrisch ziekenhuis)
in de nieuwbouw van het academisch
ziekenhuis op te nemen in het kader
van de door de Leidse universiteit
en het departement van onderwijs
zo noodzakelijk geachte integratie. Ir.
Van Zwet: „in het huidige acade
misch ziekenhuis zie je nog twee
Ir. Van Zwet (links) en ir. Oe Gruaj
bedden moet uitgaan.
In het Elisabeth Ziekenhuis, Diaco
nessenhuis en het ziekenhuis Rijn
oord in Alphen aan den Rijn wordt
dat kennelijk niet zo vanzelfsprekend
geacht. Mr. Bergmeijer: "De studen
ten leren vaak meer in een alge
meen ziekenhuis dan in een acade
misch ziekenhuis, ze zijn veel meer
bij de patiënt betrokken. We moe
ten nu wat verder kijken dan alleen
de affiliatie die we hier hebben ge
kregen (in het Elisabeth Ziekenhuis
worden nu beperkt aspirant-artsen op
geleid). Als we hier een gedeelte van
de onderwijstaak overnemen dan kan
dan een besparing betekenen op de
nieuwbouw van het academisch zie
kenhuis.
Mr. Filippo: "Het is een kwestie,
van bedside-teaching. En dan zou ik
zeggen: breng de studenten dan
naar de bedden en niet andersom".
Ir. De Graaf is van mening dat er
aan een verdere spreiding van het
onderwijs over de algemene zie
kenhuizen in de regio onoverkome
lijke bezwaren kleven. "Hier in het
academisch ziekenhuis wordt alles
model gedaan ten behoeve van de
opleiding. Een ervaren arts, heeft
op grond van zijn lange ervaring
veel minder uitvoerig onderzoek no
dig dan ten behoeve van de oplei
ding moet worden toegepast. Alles
moet bij ons als het ware model
worden gedaan, wat veel tijd vergt.
Voordat er een ingreep wordt ge
daan, wordt er veel meer onderzoek
verricht dan in een gewoon zieken
huis. En dan zie Je precies waar de
beperking zit en waarom je niet al
le ziekenhuizen kunt gebruiken
voor de opleiding. Als je dat wel zou
doen, dan zou namelijk de behande
ling in dat algemene ziekenhuis de
dubbele tijd vragen".
H. Bergsma, directeur van het 154
bedden tellende ziekenhuis Rijnoord
in Alphen aan den Rijn, heeft daar
een andere mening over: "Bij de ba
sis-specialismen (synaecologie, kin
dergeneeskunde, interne geneeskun
de en heelkunde) is het heel goed mo
gelijk om in de niet-academische zie
kenhuizen onderwijs te geven. Als
Je studenten praktische ervaring wil
laten opdoen, dan kan dat net zo
goed daar".
Ofschoon een onderzoek heeft uitge
wezen dat het academisch ziekenhuis
in de toekomst eigenlijk maar 740
bedden nodig heeft, gaat de bouw-
coördinator ir. Doets er in Den Haag
nog steeds van uit dat er een stuk
nieuwbouw moet verrijzen met een
beddenbestand van 1040, analoog,
aan de situaties in Amsterdam, en
naar wordt aangenomen ook in
Utrecht.
Resulteert de vraag of het AZL 't
aan de hand van de cijfers uit het
Mr. Bergmeijer
witte plekken op de kaart die eigen
lijk onvoldoende geïntegreerd wor
den beoefend: de psychiatrie en de
rheumatologie, orthopedie, revalida
tie".
ROR-klilniek
De plannen voor de bouw van een
kliniek voor reumatologie, orthope
die en revalidatie hebben inmiddels
een redelijk lang leven achter de
rug. Rond 1967 werd concreet het
idee uitgewerkt om een kliniek te
stichten waarin de noodzakelijke uit
breiding van de Leidse Annakliniek,
de klinische functies van het Rot-
ADVERTENTIE
terdamse Zeehospitium in Katwijk
en de revalidatie van de Noordwijkse
kliniek Sole Mio zouden moeten wor
den opgenomen. De nieuwe kliniek
(Prof. Jan Mulderkliniek) zou met
zo'n 200 bedden hebben moeten ver
rijzen langs de Wassenaarseweg.
Maar dit jaar kregen de plannen een
andere wending toen bouwcoördina-
tor ir. Doets het voorstel lanceerde
om de 200 bedden tellende ROR-kli
niek in haar geheel in de Leidse
nieuwbouw te huisvesten.
De plannen van de bouw-
coördinator werden aangevallen door
de directeur van het Rotterdams Zee
hospitium, dr. E. B M. Dillman
die 't wel moeilijk ochtte dat bepaal
de delen van de ROR-kliniek in de
nieuwbouw zouden worden onderge
bracht, maar een volledige integratie
ongenuanceerd vond zolang er geen
bepaalde voorwaarden waren ge
schapen.
De 1040 bedden worden in elk ge
val bereikt wanneer het aantal bed
den van de Jelgersmakliniek (100
bedden) en de Prof. Jan Mulderkli
niek (200 bedden) bij het te ver
wachten beddenbestand van het aca
demisch ziekenhuis (740) worden op
geteld. En dat daardoor de indruk zou
kunnen ontstaan als zou de nieuw
bouw koste wat het kost moeten wor
den volgemaakt om maar aan die
1040 bedden te komen, lijkt niet zo
onlogisch. Ir. Van Zwet: „Nee, dat
moet u niet zeggen. Kijk, de afstand
van 100 of 1500 meter en naar
Katwijk is dat heel ver leidt ertoe
dat de ROR niet is geïntegreerd in
het leven van het academisch zieken
huis. Zo is de situatie op het ogen
blik en dat is in de ogen van degenen
die 'n volwaardig academisch zieken
huis voorstaan, 'n ongewenste zaak".
Ir. De Graaf: "Alsdie ROR-kli
niek niet door zou gaan, dan zouden
wij er ten behoeve van het onderwijs
en onderzoek wat we gewoon als
primaire taak hebben voor de facul
teit 48 bedden bij moeten bouwen
voor reuma en orthopedie. Maar dat
gebruik Je dan toch graag samen, als
zij hun outfit modern willen maken?"
"Ik weet dat er op het moment ge
studeerd wordt op de mogelijkheid
om de ROR-kliniek in het Elisabeth
Ziekenhuis onder te brengen. Maar
als dat gebeurt dan moeten wij meer
bedden gaan bouwen, omdat een goe
de buurman, die wij zo graag bij ons
zouden willen hebben, verdwijnt".
Volgens ir. Van Zwet zou de reali
sering van een ROR-kliniek in de
Leidse nieuwbouw geen acht Jaar op
zich laten wachten, maar tussen 1977
en 1979 haar beslag kunnen krijgen.
Op de vraag of er dan niet tijdelijk
een oplossing zou kunnen worden ge
vonden in het Elisabeth Ziekenhuis
zegt ir. De Graaf: "U gelooft toch
ook niet dat dat dan tijdelijk zou
zijn?"
Tranches
Volgens ir. Van Zwet en ir. De
Graaf is het huidige academisch zie
kenhuis hard aan een nieuw onder
komen toe, temeer omdat er voor de
specialisten in het bestaande pavil
joen-systeem te weinig mogelijkhe
den zijn om elkaar te consulteren en
eventueel te assisteren. Bovendien be
tekent het huidige systeem bepaald
ook geen lolletje voor de patiënt die
in de meeste gevallen een bepaalde
afstand in in de buitenlucht moet
overbruggen om van het ene naar
het andere specialisme te kunnen
Daarom wordt er in Den Haag en
in Leiden hard aan getrokken om
volgend jaar oktober de eerste paal
de grond in te krijgen. Het gebouw,
dat in vier z.g. tranches wordt opge
trokken, zou binnen acht jaar gerea
liseerd moeten zijn.
In de regionale situatie zijn echter
de verschillende vragen die de nieuw
bouw, de ROR-kliniek en de overbed
ding hebben opgeroepen nog niet be
antwoord. En de reeks van vragen
zal vermoedelijk nog groter worden
wanneer staatssecretaris Hendriks
gaat waarmaken wat hij zich heeft
voorgenomen: een wet die het moge
lijk maakt onrendabele (gedeelten
van) kleinere ziekenhuizen te sluiten.
Er zijn trouwens nog meer ontwik
kelingen te verwachten die de zie
kenhuissituatie in de regio flink kun
nen beïnvloeden: de toenemende
aandacht voor "multi-disciplinaire
samenwerking" in de "extra-murale
gezondheidszorg" wat zoveel betekent
als: toenemende samenwerking tus
sen huisartsen, wijkverpleegsters,
maatschappelijk werk(st>ers e.d.) een
groeiend aanbod van patiënten voor
de poliklinieken en een nog sterker
teruglopen van de gemiddelde ver
pleegduur.
In de overlegsituatie van de regio
Leiden-Alphen zijn echter nog genoeg
leemten op te vullen voordat er over
toekomstige trends kan worden ge
sproken. Bergsma: "Voorlopig zet ik
achter die 700 a 800 bedden van het
nieuwe academisch ziekenhuis een
vraagteken" Mr. Filippo: "Volgens
mij liggen de moeilijkheden in Den
Haag. De departementen van Onder
wijs en van Volksgezondheid willen
of kunnen elkaar niet verstaan".
Mr. Bergmeier: "Het wordt hoog tijd
dat we met z'n allen om de tafel gaan
feiten eens allemaal op
ADVERTENTIE
SINTERKLAZEN ONDER DE VOET GELOPEN
BIJ
CORRY HAGOORT
p naar CORRY HAGOORT.
de afgelopen weken regelmatig. Niet
Sinterklazen
Daarmee adverteerden
wetende, dat er zóveel Sinterklazen zouden zijn Zóveel zelfs, dat
ze er soms niet helemaal in konden en we de deur even moesten
sluiten, om te voorkomen, dat de ene Sinterklaas de andere onder
de voet liep. Sorry als U moest wachten. We hadden het er erg
druk mee. En we hebben nu eenmaal een winkeltje, dat gauw vol
isWe moesten vlug werken om iedereen te helpen. Het kan
daarom zijn, dat U niet altijd geholpen bent zoals U wenste, of
gewend was.
Onze excuses hiervoor, of dat iemand voor Uw beurt ging of dat U
een verkeerd pakje hebt gekregen. Of misschien raakte U ergens
anders over geïrriteerd. Nogmaals sorry hiervoor. Wij zijn ook maar
mensen In ieder geval kunnen we nu weer verlicht ademhalen,
U vanouds persoonlijk bedienen, en hebt U klachten of wilt U ruilen
komt U maar gerust. Overal is een oplossing voor. In ieder geval
bedankt voor het vertrouwen
