Vijf belangrijke
jaren R.K. Kerk
Kerkdiensten Leiden en omgeving
Zilveren jubileumtientjes
«■m-iiJiiuunj.'B
ZATERDAG 17 NOVEMBER 1973
Onlangs is er een boekje verschenen (160 bladzijden) dat handelt over de jaren 1967
tot en met 1971. Het geeft een beschrijving in hoofdlijnen van hetgeen ex in de r.k. Ne
derlandse kerkprovincie aan verschuivingen en ontwikkelingen heeft plaats gevonden.
Het is samengesteld door het KASKI en De Horsting gezamelijk. Dit is geschied op ver
zoek van de Nederlandse bisschoppen. Het zijn vijf belangrijke jaren geweest voor de
R.K. Kerk iin ons land. In die jaren valt immers ook het Pastoraal Concilie.
We hebben dit allemaal meege
maakt, de een meer, de ander min
der. Nieuws vindt men dan ook niet
in dit boekje. Toch heeft het z'n
nut dit alles nog eens meer geor
dend bij elkaar te zien en na lezing
moeten we instemmen met 't voor
woord van kardinaal Alfrink dat hij
namens de Nederlandse bisschop
pen schreef: "Deze publikatie kan
bijdragen tot een duidelijker zicht,
op de ontwikkelingen binnen onze
kerkprovincie en daarmee tot een
meer genuanceerde beoordeling,
van de hedendaagse kerkontwikke-
ling in Nederland".
Een mens is nog al eens kort van
memorie en heeft spoedig vergeten
hoe het nu bijna zeven jaar gele
den was in kerkelijk Nederland. De
5 jaar die hier documentair wordem
getekend, zijn zeer beslissende Ja
ren geweest. Wanneer wij willen be
grijpen wat er nu gaande is in de
R.K. Kerk in ons land, waar de "po
larisatie" bepaalde vormen heeft
aangenomen, zullen we moeten
teruggrijpen naar de vijf jaren die
ons in het genoemde boekje gete
kend zijn.
Twee delen
Dit geschrift bestaat uit twee de
len. In het eerste deel vinden we 'n
sociaal-kerkelijke ontwikkeling en in
het tweede deel laat men de stem
van de bisschoppen horen zoals zij
zich hebben uitgesproken in toe
spraken, pastorale brieven, vasten
brieven enz. uit deze Jaren.
Het tweede deel wil dus een bis
schoppelijke bevestiging zij n van het
geen er in het eerste deel is neer
geschreven dat de Nederlandse bis
schoppen de sociaal-kerkelijke ont
wikkeling hebben begeleid en er
richting aan hebben gegeven. Zij
hebben niet als toeschouwers aan
de kant gestaan, maar zijn midden
in die op-gang-zijnde ontwikkeling,
van him kerk gaan staan.
Zij hebben daar hun woord gespro
ken en zij hebben soms op de voor
grond en soms op de achtergrond ge
staan, maar ook in het laatste geval
is de leiding van het deel van de
kerk dat hun is toevertrouwd, toch
weer niet buiten hen omgegaan. De
bisschoppen hebben niet op de ma
nier waarop dat vroeger geschiedde
hun macht laten gelden, maar zij
hebben wel degelijk gezag gehad en
dat bleek bijv. duidelijk wanneer er
op het Pastoraal Concilie de drei
ging in 't zicht kwam dat het uit
de hand zou lopen.
Een Belgische franciscaan, die
heel Noordwijkerhout meemaakte
had in het begin ernstige bezwaren
en hij schudde nog al eens zijn hoofd
wanneer de bisschoppen kritiek kre
gen te verduren. "Dat kan toch niet
dat het zo openlijk wordt gezegd.
Dat ondermijnt het bisschoppelijk
gezag", was zijn oordeel. Aan het
eind van het Pastoraal Concilie
moest hij vaststellen: De bisschop
pen hebben niet aan gezag ingeboet
integendeel, hun gezag is groter ge
worden.
Wie nu weer eens de toespraak
leest welke aan het slot van het ge
beuren in Noordwijkerhout tot de
bisschoppen gehouden werd (blz.
151) vindt daarin gezegd wat wel t
algemeen oordeel was: "U. onze bis
schoppen, U hebt ons als mensen,
als christenen, als volk Gods het
vertrouwen geschonken cm ons heer
lijk en openhartig, soms ongezouten
uit te spreken, ook over onze zorgen
onze twijfels, onze angsten, ons ge
loof, onze hoop en liefde jegens de
Kerk" en later: "Bisschoppen, weest
er dus diep van overtuigd, dat wij
als kerk niet zouden zijn, wie wij
nu zijn, zonder dit concilie, zonder
U, onze bisschoppen".
Leken
We willen uit dit boekje "vijf jaar
kerkontwikkeling in Nederland"
twee onderdelen even naar voren
halen, omdat wij ze de meest ken
merkende vinden van de ontwikke
ling die er in de RK Kerk in ons
land heeft plaats gevonden. Het
ene is wat er staat over "De Leken":
het andere wat er geschreven is
over „De Oekemune". Allereerst dus
over de leken.
Het woord "leek" betekende: tot
het volk behorende. In de kerk van
de Middeleeuwen heeft het de bete
kenis gekergem van de nieft-geeste
lijke, de niet ingewijde. De tegen
stelling geestelijken-leken, zegt in
dezen voldoende. "De tijd lijkt voor
goed voorbij dat zij (nl. de rk kerk
in ons land) één tempel was waar
in het gelovige volk één van zin de
voorgeschreven rituelen voltrok, ge
groepeerd rondom de hechte clan
van de priesters", (blz. 27)
De Nederlandse Kerkprovincie
maakt nu eerder de indruk een ver
strooid volk te zijn "dat enkel nog te
redden is door een sterke reorgani
satie van buitenaf". Wanneer men
het in gang zijnde proces echter van
binnenuit beziet, blijkt dat er naast
de "groeperingen die bladerend in *t
album van herinneringen" het vroe
gere weer willen terug hebben. An
dere groeperingen zijn hard wer
kende kernen" die "bouwen aan
nieuwe en andere
samen-geloven".
Een negental groeperingen wor
den genoemd, deels behoudend en
negatief ten aanzien van alles wat
als nieuw wordt gezien, deels pro
gressief, die in geen geval terug wil
len naar verhoudingen die er vroe
ger waren. Deze groeperingen be
staan voor een belangrijk deel uit
"leken".
Vroeger zouden deze er niet aan
hebben gedacht te willen meespre
ken en zelfs mee beslissen over de
vraag hoe de kerk er in de toekomst
er uit zal moeten zien. Daar zouden
de bisschoppen en priesters wel voor
zorgen. Dat was immers hun taak.
Nu zijn de "leken" niet meer weg te
denken wanneer het gaat over de
kerk in het heden en in de toekomst
Deze verandering heeft zich hoofd
zakelijk voltrokken in de vijf jaar
waarvan de kerkontwikkelingen ons
nu systematisch worden beschreven.
Belangrijke plaats
Hoe is deze verandering zo geko
men? "In Nederland worden de pro
blemen zeer openhartig uiteen ge
zet en de bisschoppen hebben steeds
de vrijheid van meningsuiting trach
ten te bevorderen", (blz. 149). De
bisschoppen hebben de dialoog in
de kerk aanvaard; zij hebben ad
vies organen en overlegorganen in
hun bisdom in het leven geroepen.
Daarin hebben de "leken" een be
langrijke plaats gekregen en zij la
ten er zich niet weer uit verdringen.
Wanneer er, naar hun mening, te
veel priesters zitten in een diocesaan
orgaan, zullen zij niet aarzelen
daarmee voor de dag te komen. Tot
ir. de kleinste parochie toe zal men
zich beijveren de leek aan zijn trek
ken te laten komen.
Dit alles nu kunnen we niet lso
zien van de totale ontwikkeling die
het r.k. volksdeel in ons land heeft
meegemaakt. De rooms-katholieken
hebben tientallen jaren een „eman
cipatiestrijd" gevoerd. Als volksgroep
hebben zijn hun rechten opgeëist en
verkregen. Dat proces is vol
tooid. Waarom zou men nu ook niet
meedenken in de kerkelijke ontwik
keling? Reeds vóórdien, maar zeker
in de vijf Jaren waarover het boek
je gaat, is gebleken een „ge'fnteres-
seerdheid, een willen meedenken en
een willen mee-doen op een of an
dere wijzen", (blz. 30).
Er wordt op gewezen dat er Juist
bij de „leken" een grote vraag was
naar de Nieuwe Nederl. Katechis-
mus (450.000 ex.). dat er „180 perio
dieken over onderwerpen van gods
dienstige of kerkelijke aard" in één
Het bestuur van de zangvereniging
„Maastreechter Staar" heeft mgr.
dr. J. M. Gijssen, bisschop van
Roermond, niet uitgenodigd om deel
te nemen aan de concertreis die het
mannenkoor onlangs naar Rome
heeft gemaakt. De voorzitter van
het koor, de heer J. H. J. M. Cap-
pin, heeft dit desgevraagd meege
deeld, maar verstrekt verder geen
commentaar.
De Limburgse kranten wisten
melden dat nogal wat koorleden erg
ontstemd waren over het feit dat
mgr. Gijsen plotseling in vol ornaat
op e'en concent in Rome verscheen
en verder steeds aanwezig was,
wanneer de Staar in de openbaar
heid kwam.
Men vermoedde dat mgr. Gijsen bij
zijn Romeinse relaties de indruk
wilde wekken, dat hij bij zijn gelo
vigen toch niet zo slecht lag, als
men zegt.
Zo was de bisschop ook bij de pau
selijke audiëntie, die bovendien
nic-gal verbijsterend was, omdat Zij
ne Heiligheid de koorleden bedankte
voor hun bijdrage aan het grego
riaans een zangstijl waaraan het
koor nimmer heeft bijgedragen.
Vorige week heeft iemand op de
pastorale raad van het bisdom het
geval nogal sarcastisch besproken
en gesuggereerd dat mgr. Gijsen in
vol ornaat de aandacht zou afleiden
bij wedstrijden van MW, zodat
deze Maastrichtse voetbalvereniging
zich op hap- slofjes het landskam
pioenschap zou kunnen verwerven.
Mgr. Gijsen ging er niet op in. Het
bisdom liet weten begin deze week
te zullen reageren. Bij nader inzien
wenst men toch maar helemaal
geen commentaar te geven.
WOORD VAN BEZINNING
jaar verschenen, dat er 4.994 ge
spreksgroepen, bijbelclubs, ecclesia-
groepen, oekumenische gespreks
groepen waren in datzelfde jaar. Het
wordt een onbegonnen werk, wanneer
men eerst de mond van de „leken"
geopend heeft, deze daarna weer fe
willen snoeren, zoals reactionai
re groepen het willen.
De leek heeft in het bestel van
de R.K. Kerk in ons land zijn plaats
gekregen en hij zal die niet weer
afstaan. Er gaan stemmen op om het
woord „leek" in de kerk af te schaf
fen en dit zou moeten gebeuren wan
neer men die 'kerk ziet als Gods
volk onderweg. De afschaffing van
zo'n woord is niet zo gemakkelijx.
"wanneer men het eeuwenlang heeft
gebruikt, maar in ieder geval krijgt
dat woord een andere inhoud dan
die welke het vroeger had.
Oecumene
Gelijk met het opdringen van de
leken in de R.K. Kerk in ons land
is er het opdringen van de oecume
nische gedachte in deze kerk. Deze
gelytotijdiilgheiid is wel te verklaren.
Wanneer men gaat nadenken over
de functie en het wezen van eigen
kerk, komt men onherroepelijk in
aanraking met andere kerken en
dan liggen er allerlei vragen voor de
hand.
Op 21 juni 1968 is de Raad van
Kerken in Nederland opgericht. „In
de Raad van Kerken komen de hoog
ste beleidsinstantie zelf samen, met
de volle verantwoordelijkheid voor
de verplichtende uitvoering van de ge
zaïmenlijke besluiten". Ook de R.K.
Kerk in ons land trad toe tot deze
Raad. Daardoor „krijgt de toenade
ring een meer uitgesproken legitimi
teit en een meer gerichte stimulans",
(blz. 52). Waar de verschillende
„kerkelijke denominaties elkaar ra
ken of pogen te raken", krijgen de
oecumenische contacten binnen de
R.K. Kerk nog al eens „een verhe
vigde vorm", wat niet altijd bevor
derlijk is voor de .toenadering van de
kerken. Zo wordt vastgesteld.
Er zijn ten opzichte van de oecu
mene ook weer een tweetal groepe
ringen. Sommigen vinden elkaar in
een evangelisch geïnspireerd prak
tisch handelen". Anderen nemen 'n
afwachtende houding aan. Zij „la
ten zich duidelijk leiden door officiële
uitspraken voor kerkelijke instan
ties". Maar, zo ligt het in bijna alle
kerken, dat groeperingen uit elkaar
groeien door de oecumene.
Ten slotte nog een kleine opmer
king. Een enkele keer wordt zo ter
loops het tweede Vaticaans concilie
genoemd. Daaraan had wel iets meer
aandacht besteed mogen zijn, want
het is di't concilie dat in ons land
veel in beweging heeft gezet en zon
der dit concilie dat in ons land
veel in beweging heeft gezet en zon
der diit concilie in Rome, was het
Pastoraal Concilie in ons land on
dankbaar geweest.
S. J. M. HULSBERGEN.
Gerei. Gem. in Ned. (Koningskerk)
.1.30 en 5.30 u. leesd.
Zendingswerk Middernachtgr. Zoe- 9.30
terwoudsesingel 21, 6 u. dhr. Roos
Jong, dond. 7.30 u bandrecorder).
Jehova Getuigen (Hogewoerd 175)
G. C. Post (H. 2.30 uur, Vestestraat 10 en 3 uur.
Plnkstergem. (Oude Rijn 3) 3 u. dhr
•traat) 10.30 u. ds. M. J. Wagenvoorde.
Diaconessenhuis 10.30 u. ds. H. W.
Hemmes.
Oecumenische Werkplaats (Bree-
straat 19) 11.15 u. Samenkomst.
Jeugdkapel Vredeskerk 10 u. ds. H.
Aalbers.
Jeugdkapel „De Goede Herder" 10.30
wijk) 10 u. oecumenische dienst
Hortenslus, 5 u. ds. Bovenberg.
Oude Vestkerk (Oude vest 133): 10
u. dr. A. Wind. 5 u. ds. G. M. W.
Steen.
Maranathakerk: 10 u. ds. R. Hasse-
fras, Musselkanaal.
Beloftekerk (Robijnstr.)5 u. ds.
Achterberg.
Bevrijdingskerk (Aerent Bruunstr.):
sten), 5 u. dr. A. Wind.
Huize „Groenhoven": 10 u. ds. G. M.
W. Steen.
Gezinsdiensten „Jeugdhaven": 10 u.
Chr. Geref. Kerk 10 e
Van Mameren (woens 8 u.) bijbelstu
die).
Evang. Luth. Gem. 10.15 u. ds.
H de Boeft.
Rem. Doopsgezinde gem. (Lokhorst-
kerk) 10.15 u. ds. E. P. Meijerlng.
kapitein en mevr. J. Leiji
Chr. Science (Steenschuur 6) 10.30
u. Holl. dienst.
Evang. Chr. Gem. (Middelstr.) 10 u.
Hartebrug (zat. av. 7 u.) 8, 9, 10.45.
en 12 en 6.30 u.
Petruskerk (zat. av. 7 u.) 9, 10.30,
12 en 6 uur.
Leonarduskerk (zat. av. 7 u.) 9.30,
10.45, 12 en 6.30 uur.
St. Jozefkerk (zat. av. 7 u) 8.30, 9.30.
Vrije Katb. Kerk (Vreewijkstr. 19) 6.30 u. woordverkondiging.
Boskoop Herv. Gemeente 9.30
Geref. Kerk 10
Harmeien te Alphen Chr. Geref. Kerk
9.30 u. Dienst des Woords 5 u ds P
J Madern te Rotterdam R K Kerk
(zat. 7 u.) 7.30 u. en 10.30 u.
Ter Aar Dorpshuls Aardam 9 en 12 u.
Alplien aan den Rijn Herv. Gem.
Adventskerk Julianastr. 10 u. ds. M.
Hanemaaijer, 6.30 u. ds. P. A. Lefeber.
rijkestr. 10 u. ds. P. A. Lefeber.
ds. M. Hanemaaijer. Gebouw Nabij
samenkomst
Pont. Martha-Stichtlng „Rijnstroom,"
Harmsenstr. 10.30 u. ds. Roos te Gou
da. Rldderveld „De Bron" Troubadour-
weg Benedenkerk 9 u. ds. S. W. Ver-
Zwijgerlaan 10 u. ds. Fr. de Jong, 6.30
Geref. Gem. Geen dienst. Oud Geref.
Gem. Kerkgebouw Hooftstr. 240 9.30 en
4 u. Leesdlensten. Baptisten gemeente.
3 Hells Conr. de Viamhigstr. 10 1
11.30 u. Pred. F. Würst. R K Plus
X kerk (zat 7 u.) 9. 10.30 Ned. koor
zang 11.45 jongerenmis en 17.30 u. R.
9 u en 11
w Seljsener. Volle Evang.
Gemeente (Kindervreugd) 10 u. H. v.
Leeuwen.
Benthuizen Herv. Gem. 9.30 en 6
u ds. Den Dikken. Geref. Gem. 9.30 u.
leesdienst, 3 u. ds. Honkoop te Moer-
kapelle.
Herv. Gem. Dorps-
ds. T. M. Oostenbrug, t
Stek," (Snljdelwijk west 2), 11 u ds.
T. M. Oostenbrug. Chr. Geref. Kerk,
9.30 en 4 u. stud. J. Chr. Mardeman
van Apeldoorn. Geref. Gem. 930 en
6 u ds. A. Bac. Vrijz. Prot 10 u. de
heer P. v. d. Laarse. Pinkstergemeente
Nieuwstraat 27.
beer J.
(zat. avond
Geref.
"Brink. R. K. St. Bernarduskerk
Rijndijk (zat. 7 u.) 9.30 en 11 u. R.K.
St Michaëlkerk Rijndijk (zat
Hoogmade Herv. Gem. 10 u. ds. P.
ichoonenboom. R. K. Kerk (zat. 7 u.)
Katwijk a. d. Rijn Herv. Gem.
Dorpskerk 10 u. ds. W. Slrag van Leus
den. 6 u. ds. E. K. Teygeler Ontmoe-
tlngskerk 10 u. ds. E. K. Teygeler, 630
u. Prof. Dr. H. Berkhof van Leiden, v. Doorn Geref Kerk 930 u. en 6.30 u.
Interkerkelijke evangelisatiedienst. Ge- ds. J. A Montsma te Amsterdam Rem.
ref. Kerk 9.30 u, ds. N. J. A v Exel, Geref. Gem. Chr. Geref. Gem. 9.30 u.
5 u ds. R. de Vries. R. K. Kerk St Dienst des Woords. 7 u ds. P. Sneep
Jan de Dooper (zaterdag 7 u), 9.30 te Alphen a d. Rijn. R. K. Kerk (zat.
en 11.15 u. Mgr. Bekkersschool 6 u. 7 u.) 7.30, 9. 10.45 en 7 u.
Katwijk a. Zee Herv. Gem. Nwe Kertc Nieuwveen Herv. Gem. 9.30 u. de
10 u. ds. C. v. d. Bergh, 6 u. ds. D. W. heer Den Haan te Bodegraven, 6.30 u.
Koelman. Oude Kerk: 10 u. ds W ds J. Kaai H. C. Geref. Kerk 9.30 u.
Kool, 6 u ds C. Treure. Ichtuskerk: en 7 u. ds. H. J. Oldemans te Hilver-
10 u. ds. Jac. de Vos. 5 uds. J. Vroeg- sum Ver Vrijz Herv 11.15 u. ds. G J.
indewey. Pniëlkerk 9.30 u. ds. C. Cadée te Maassluis. R. K. Kerik (zat.
Treure, 6 u. cis A Vink Groen van 7 u.) 9, 10.45 en 5 u.
Prlnstererschool: 10 u ds. L. Boer. Nieuw vennep Herv. Gem. 9.30 u.
Zeehospitium: 8.45 u. Geref. dienst. ds QUackj 7 u_ ds. Groeneveld te Am-
Ziekenhuis „Overduin 2 u. ds. A. stelveen. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 u.
Vink. Wijkgebouw „De Hoeksteen 10 ds wijngaarden. Chr Geref Kerk
u. Dovendienst. Geref. Kerk: Vredes- 930 en 3 u ds De Graaf.
kerk: 10 u. ds. F. Pijlman. 5 u. ds. De
Heer, van Leiden. Triumfatorkerk10 .Noordwijk Binnen Herv. Gem. (in
u ds De Heer. van Lelden. 5 u.ds. geref. kerk) 10.30 u. ds. D. Keuning,
f' Pijlman. Chr. Geref. Kerk 10 en 7 u. ds. j de Vos te Katwijk Geref.
5" u. leesdienst. Geref. Kerk Vrljgem. Kerk 9 u. ds J Bosman. 5 u ds. C.
8.30 en 3 u ds Th Hoff Ger Kenk Vr. Warner (afscheid) v. d. Berghstichtlng
(Buiten Verband), kerkgebouw Willem 11.15 u. ds. B. Bouma R. K. Kerk
de Zwijgerlaan: 9.30 u. ds. G. Rouke- (zat av. 7 u) 8. 930. 11 en 1215 u
ma, 7 ur. ds. G. Roukema. Geref. Gem. Noordwijk aan Zee Herv. Gem.
(Remisestr.)10 u. ds R Boogaard, 10 u ds A L. Lapré (HA) De Rank
van Lelden, 5 u. ds. R. Boogaard, (don- 10 u ds w Rijnsburger te Amersfoort
derdag: 7.30 u. ds. r. Boogaard van (gB), 5 u ds. Keuning (HA), 7 u. ds.
Lelden). Ger. Gem. in Ned.: Louwestr. G Post te Lelden (GB) Sole Mio 9.30
16: 20 november: 7.30 u. ds. A Wink, u ds Keuning Geref. Kerk 10 u. ds.
van Veenendaal. Volle Evangelie Gem. Warner (afscheid), 5 u dhr. j. Brou-
„Rijnland." Voorstr. 100. Samenkomst wer Ned Protestantenbond (Huls ter
zat. avond 7.30 u. Soefi-Beweglng, Uni- Duinstr 31) 10.30 u. ds. D. A. Werner,
versel (kerk voor allen), Sportlaan. R K Kerk zat. av 7 u) 8. 930. 11
Katwijk: 3 u. bijeenkomst voor belang- en 7 u
stellenden: 4 u. Universele eredienst. NoordwljkerllüUt Herv. Gem. 10 u.
Koudekerk —Herv. Gem. 10 en 7 u. ds j streefland. R. K. Kerk St. Vik-
d's. V. d. Linden (HA) Geref. Kerk tor (zat av 7 u) 8_ 930, 11 en 6 u.
8.30. 10.30 en 5 u. ds. Swlerts (HA). gt Jozef (zat av 7 u) 8_ l0, n.30
Leiderdorp Herv. Geref. Kerk en 7 u. Kapel St. Bavo 8.15 en 9.30 u.
Dorpskerk 10 u. ds. Locher. Hoofdstr. Kapel Sancta Maria (zat. av. 7.15 u)
kerk 10 u. ds. G. v. Loenen. 6.30 u. 845 en 10 u. H Hart van Jezus in De
ds. W v d Zwaan te Lelden Schep- Zilk (zat. av. 7 u.) 8.30, 10 en 11.30 u.
plngskerk 9 u. en half 11 ds. J. P. oegstgeest Herv. Gem. (groene
Honnef (HA), 5 u. ds. G. v. Loenen, kerk) 10 30 u kapeiaan Th P. G.
HA. R. K. Kerk (zat. av. 7.30 u.) 9. Kloosterman en ds. W. E. Verdonck
10.30 en 12 uur. (0ec. dienst van schrift en tafel) Pau-
>1 q qn ri„ luskerk 10 u. ds. C. F. W. Herngreen
If'niulden Herv Gem 9.30 u ds. Gemeentecentrum 10.30 u. prof. dr M
J. H. de Vree H. Avondmaal. Geref- de Jonge Geref. Kerk 10 en 7 u ds.
Kerk Oosterkerk 9.30 u. ds J. Beze- Vegter Geref. Kerk (vrljgem.) 8.30 en
mer te Ter Aar, 7 u. ds Jos G Los 3 u ds K Deddena GereI. Kerk (vri)-
m.m.v. Excelsioi. K e. tvers. (zat i u.j m buiten verband) Gemeentecen-
7.30, 9.30, 11. 15 u f.rnm zat. 7 u. ds. M. R. v d Berg.
I|£M „„PV Ornte Kerk 10 u zondag 3 u ds. T. Hagen. Gem. v
Lisse Herv. Gem. Grote Kerk 10 u. oorpsronkelijk chr. dom (Rijnlands
ds. J. v. d. Velden. Gezlnsdienst. 7 u. Lyceum) 7.30 uur evang. N. v. d
ds- J- d Velden Pauiuskerk 10 u. Brugge, RK Kerk (zat. av. 7 u.) 9,
H. G. Oostlnga Geref Kerk 10 en 5 u. io.30, 12 en 530 u. (Bonaventura zat.
ds. H. D. de Wit. Chr. Geref. Kerk 10 6 30 u 8 10 en 11 u.
en 4 u. ds. D. Hakkenberg (woensd TT n
7.30 u. ds. D Hakkenberg) Ueret. kerk Oiideweterlng Herr Gem. 9.30 u.
(vrljgem.) 8.30 en 3 u. ds. J. v. d. ds Lalleman. Geref. Kerk 9 30 u. en
Haar. van Lelden. Geref Kerk (vrij- 5 ds J Huizebosch te Woubrugge
gem. bulten verband) 9.30 en 6 u. ds. Re"?- Geref. Oem Geen dienst. R. K
J. J. Verleur. Oud Geref. Gem. 9.30 en Kei* Meerkreuk (zat. 7 u.) 8.15. 945.
3 u Leesdlensten (donderdag 7.30 u. 1130 en 7 u-
Leesdienst). Aktle Kruistochten Neder- Rijnsaterwoude Herv Gem. 9.30 u.
land:Maandagavond 8 u. ds. J. Gra- en 7 u. T.. H. Oostenbrug. Chr. Geref
vendeel in Welkom. Bondstraat. R. K. Kerk 930 u Dienst des Woords. 215 u.
Kenk St. Agatha Parochie (zaterdag- Ds. G. Bouw te Scheveningen R. K.
avond 7 u.) 10 u.mis: 11.30 en 7 u. kerk (zat. 7 u.) 7.30. 9.30 en 11.15 u
Dependance Poelpolder (zat avond17 R1Jn,burg Herv Gem. (grote
Ï.™h 'v f ssn inio 1, Kerk' 930 u- ds- A vlnk te Katwijk,
(zat. avond 7 u.) 8.30 u. 10.30, 12 en hc h v nipI (Rpthpikprk) Qin u
5.30 u H H Engelbew Parochie (za- ds Van' Nlel' 5 u d S w VmloeR
terdagavond 7 u.) 7.30 u. 9.30 u. mis AipSen Geref. Kerk letrakerk9 si
Linde
Immanuëlkerk 930 u ds v. d Linde
5 u ds. Hulsman. Maranathakerk: vm
Het lezen van de krant kan
ons verbijsteren. Is dat gebeurd?
Zijn zoveel mensen dood ge
maakt? Is zoveel bedrog en cor
ruptie schuil gegaan onder dat
openhartige, glimlachende ge
laat? Wordt ook met het heiligste
gespot het meest weerloze mis
bruikt, de armen uitgebuit en re
geert min of meer misdaad de we
reld? Misschien hebt u vandaag
ook deze krant zo gelezen als een
schokkend zwartboek van de
mensheid met hier en daar een
lokkertje, een grappig onbenullig
voorval gelardeerd om u de eet
lust niet geheel te benemen. In
ieder geval hebben veel mensen
het gevoel: dit zal niet lang meer
stand houden, dit gaat te gronde,
dit loopt tegen het einde.
En bij sómmigen spelen daar
ook invloeden vanuit bijbel
teksten een rol. Zal immers niet
de wereld vergaan. Zullen niet te
kenen aan de hemel verschijnen.
Zal niet alles zich uiteindelijk
concentreren op Israël. Menige
bijbeltekst blijft een vreemde
gloed als Je de kranten leest en
datgene ziet wat wij 'nieuws' noe
men maar dat lijkt soms al
oeroud. (zoals de afgelopen
maand, toen Israël, Sinai, Egyp
te, de berg Hermon, Syrië para
deerden op de voorpagina's terwijl
in de kerken menigeen het oer
oude exodusverhaal van Israël en
Jezus heeft gehoord alsof tóen
en nu elkaar de hand geven)
Loopt het tegen het einde? Er
zijn mensen die hun levenslust
verliezen, doordat bun wordt
voorgehouden: „Volgend jaar
loopt het afDat is wel erg
sterk. Maar ik denk wel dat voor
iedereen het doorgaan, het opbou
wen van een bestaan, politiek en
maatschappij meedoen, projecten
op lange termijn opzetten, trou
wen, kinderen op de wereld zet
ten aangevochten wordt van
uit de onzekerheid: waar gaatW
heen en wat wordt er van
wereld.
In de kerken wordt intussen in
deze weken speciaal de nadruk ge.
légd op de eindigheid van de we-
reld, de toekomst en de hoop die
gegrond is. Het kerkjaar loopt nl
ten einde, om straks weer te be
ginnen met de eerste adventszon
dag.
De laatste zondagen gaan over
de laatste dingen. De vraag
naar de betrouwbaarheid van de
toekomst wordt gesteld. En die
vraag wordt vanuit het geloof be-
vestigd beantwoord: de toe-
'komst is betrouwbaar, hij is a
Gods hand. Uiteindelijk draagt
Hij de wereld, en tegelijk draagt
Hij hem óp aan ons om te ver-
zorgen en bewoonbaar te maken
voor ons allen.
En Christus zegt het zo: „zie
ik ben met u al de dagen, tot
aan de voleinding der wereld". Wt
gaan niet naar het einde, maar
naar de voleinding
Op die basis kun je ook de klein 1
ste taak oppakken zonder geval 3
van nutteloosheid.
En projecten op lange termijn
kun je aanvatten, omdat uiteln- a
delijk de toekomst betrouw- ,r
baar is. „He's got the whole world !r
An His ha.n'ds". Voor velen is
daarbij een soort sleutelwoord A
vólgende uitspraak, die aan S,
Maarten Luther wordt toege-
schreven:
„Ook al zou ik weten dat mor- :l1
gen de wereld verging, dan zou ft ch
weten dat morgen de wereld ver- f
ging, dan zou i kvandaag nog ee:
appelboompje planten in miji e.
hof
J. HAPPH
Evang. Luth. Pred. Leidei -e
Jt
9.30 u. ds. Huisman, nm. 5 u. ds. Baa-
yen. Geref Kerk (vrljgem) 10 en 515
u. ds. K Deddens Evang Chr. Gem.
(mavo-school) zat. middag 4 u. ds. M.
Cohen te Den Haag, zat middag 24
november 4 u. ds. A. H. Agtereek. RK
Kerk tuinbouwschool (zat. av. 7 u.),
10.30 u Chr Geref kerk 10 en 5 u.
dienst des Woords.
Sassenheim Herv. Gem. 10 en
6.30 u. ds. A. Westra (H.A.). Geref.
kerk 10 u. ds. D. W. Gesink, 5 u. ds.
J. D. te Winkel spec, dienst m.m.v.
Crescendo. Chr. Geref. kerk 10 u. ds
L. S. den Boer, 5 u. Kand. G. C. den
Hertog. R. K. Kerk „St. Pancratius".
(zat. 7 u.) 8. 9.30. 11 en 5.30 u. „H. H.
Engelbewaarders" (zat. 7 u.). 7.30, 9.30
11 en 5.45 u.
Valkenburg Herv. Gem. 10 u. ds.
G. Zonneveld, 6.30 u. ds. H. Rooze
(gezamenlijke dienst). Geref. Kerk:
9.30 u. ds. Rooze, 6.30 (zie Herv. gem.)
Geref. Kerk (vrljgem.) 9.30 u. lees
dienst, 5 u. ds. Th. Hoff.
Voorschoten Herv. Gem.: 10 u. ds.
v. d. Geest, 7 u. ds. v. d. Schoot. Hulp
en Heil: 10 u. ds. Verheule, Rijndijk:
10 u. ds. v. d. Schoot. Aula Noord
Hofland: 9.45 u. ds. De Zeeuw (Geref.)
Geref. Kerk 9 u. en 10.30 u. ds. P.
Reedijk. 5 u. ds. J. Brederveld, Leiden
Geref. Kerk (vrljgem.): 10 u. en 5 u.
Leesdiensten. RK Kerk H. Laurentius
(zat. av. 7 u.) Moeder Godskerk, (zat.
av. 7 u.) 8, 10, 11.30 en 6 u. Noord-
Hofland 11.30 u.
Voorhout Herv. Gem. 10 u. ds.
Hoogenkamp, 7 u. ds. J. D. te Winkel,
(Geref. dienst). R. K. Kerk (zat. 19 u.)
9, 10.30, 11.45 en 5.30 u.
Waddinxveen Herv Gem. Brug-
kerk: 9.30 u. ds. W. Verboom, 6.30 u.
Camd C B v. Harten De Hoeksteen:
9.30 u. ds.'D. v. Vliet, 6.30 u. ds. J.
v. d. Heuvel. Bethelkerk: 9.30 u ds J.
v. d'. Heuvel, 5 u ds. P. v. d. Heuvel
te Driessum, Immanuelkerk: 9.50 u.
ds. N. J. Flink, 7 u. ds. B. Baks te
Rotterdam-Pernis. Geref. Kerk. Kruis
kerk: 9.50 u. Dr. E. Masselink te Rot
terdam, 5 u. ds. D. J. Modderaar. Ont-
moetlngskerk9.50 u. ds. D. J. Mod
deraar, 5 u. dr. E. Masselink. Chr. Af-
gesch. Gem. 9.30 u. en 5 u. ds. A. P.
Verloop. Oud Ger. Gem. in Ned. Zuid
kade 158: 10 u. en 6.30 u. leesdienst.
Rem. Ger. Gem.: geen dienst. RK
Ontmoetingskerk 8.30 u. 11.45 u. en
6.30 u. (zat. avond 7 u.) St. Viktor-
kerk: 10 u. (zat. av. 7 u.).
Warmond Herv. Gem. 10 u. ds.
A. J. den Tonkelaar (Thema: Het
Christendom en de Wereldgodsdiensten
7 u. ds. A. J. den Tonkelaar, (Het
achtste Gebod). R. K. Kerk (zat. av
7 u.) 9.30. en 11.30 u.
Wassenaar Herv. Gem. Dorpskerk
10 u. ds. J. T. Wlersma, 4.30 u. Kand.
J. H. C. Oly, Delfsgauw, 7 u. ds. J. T.
Wlersma. Kievietkerk 9 u. Jeugdkapel
(12-14 jr.), 9 u. Jeugdkerk, 10 u. dr
Th. C. Frederikse. Messiaskerk. 10 u
Ds. A. v. Buuren Dorpscentrum 9.30 u.
Bultman Schoonhoven. Geb. Shalom:
10 u. Jeugdkapel (12-14 Jr.) Deyler
huis 10 u Jeugdkerk. Geref. Kerk 10 en
5 u. ds. Van der Meulen (H.A.). Zuid
10 en 5 u. ds. Bech (H.A.) Ned. Pro
testantenbond (Lange Kerkdam)
10.30 u. ds. F. H. v. Aalst te Baarn.
RK Kerk, De Goede Herder (zat. av.
De afleveringstermijn voor de extra fraaie, met gepolijste
stempels van gepolijste muntplaatjes geslagen, zilveren
tientjes ter herinnering aan het 25-jarig regeringsjubileum
van H.M. Koningin Juliana bedraagt circa twee weken. Bij
bestellingen voor de naderende feestdagen dient daarmee
rekening te worden gehouden.
De tientjes in gepolijste uitvoering (in munt-etui met rijks
wapen en muntbeschrijving) kunnen uitsluitend voor
aflevering binnen Nederland besteld worden door over
making of storting van f 30,per munt op postrekening
90.91.92 ten name van „Jubileumtientje 1973" te Utrecht,
onder vermelding van het gewenste aantal, naam en
afleveradres in blokletters. Het bestelde aantal munten
wordt aangetekend toegezonden door 's Rijks Munt te
Utrecht.
Kansel in Hervormde
te Rijnsaterswou.de.
