So w|e t-U nie
F ormulieren
en museums
Reizen in de
Sowjet-Unie (I)
warenhuis GOeM aan het Rode Plein, waar op drie verdie-
alles loordt verkocht, van levensmiddelen tot kleding
indien voorradig, natuurlijk.
10SKOU Er zijn mensen die niet veel voelen voor
invoer van een Europese munteenheid: zij zijn van me-
een uniform muntstelsel samen met de vereen-
grensformaliteiten veel van de charmes van het
jen wegneemt. Voor deze mensen zou het aardig zijn
naar de Sowj et-Unie te gaan. Het staat vast dat zij
hart kunnen ophalen aan de voorbereidingen van hun
en de papierwarwinkel tijdens hun verblijf. Het wordt
nekers aan de S.U. niet bepaald gemakkelijk gemaakt
vooral degenen die niet aan een georganiseerde tour
Inemen, kunnen er rekeningen mee houden dat zij bij
een volle dag kwijt zijn met het vervullen van alle
naliteiten en het wachten op de controlerende ambte-
begint al lang voor het ver-
Het doel in de Sowjet-Unie,
irblljfplaats, de maaltijden,
cursies en zelfs de theater
ten dienen van te voren te
besproken en betaald,
iager ontvangt bij zijn be
ngen met het officiële Sow-
eisbureau, Intourist, een
vol coupons die hij kan
:n als betaalmiddel. Een
tje voor iedere hotel-nacht,
ontbijt, een bon voor de
de bus, de museums en
eater. De eigenlijke visum-
sge is voor degeneö die als
'toerisme" opgeven
oeilijk. Net als bij het aan
landen moet er een kort
Herworden ingevuld (naam
beroep al eens eerder in
geweest?) en dat formu-
iat dan samen met drie
het paspoort naar 't
tbe consulaat. Deze for
ten zijn maar gering ver
met die van het staats-
au Intourist.
douane-controle wordt van
anders verwacht dat zij
gaan naar de vertegen-
Intoifrist in de
asthal.
man controleert het
lammer, de naam op de
st verwachten passagiers
formulier waar
bezoeker moet invullen,
hij wil invoeren, en
wapens en gouden siera-
zich heeft. Vervolgens
de beambte welk hotel
hem heeft toegedacht en
bezoeker daar kan ko-
-•r
aet een groot aantal
parafen wordt de be-
^rvolgens naar dat hotel
waar hij alles nog eens
5 over kan doen. De bij
"al donker kijkende Juf-
Mhter de receptie-balie,
de stempels, de para-
doneert links en rechts,
hulpeloos en als de bezoe-
knslotte van overtuigd is
'reservering in de papier-
is zoekgeraakt wordt hij
D? door de portier in een
kpt en naar zijn kamer
waar hij wat kan uit-
- maar niet voor hem nog
bet hart is gedrukt de vol-
er toch vooral aan te
bezoek te brengen aan
"uristbureau in het hotel
katste formaliteiten,
fctste formaliteiten nemen
hog uren in beslag. Het
korter kunnen duren,
formaliteiten schijnen
k vallen in taken die aan
beambten zijn op-
51 en die beambten zijn
bezienswaardigheden in Moskou en
De Sowjet-Unie is geen va
kantie-land bij uitstek. Het heeft
het nooit willen zijn en het is er
ook niet op berekend. Met uit
zondering misschien van het
Krim-schiereiland en omgeving
in het zuiden is de S.U. geen
luilekkerland zoals sommige
streken rond de Middellandse
Zee maar ieder jaar trekken er
toch ruim een miljoen buiten
landers naar Rusland en slechts
weinigen komen teleurgesteld te
rug, want er is veel te zien.
Enkele tips voor belangstellen
den:
Ga niet alleen, maar scha
kel een reisbureau in. Een retour
tje Moskou kost toch altijd nog
f1218 (KLM, Aeroflot, direct
vanuit Amsterdam met een tus
senlanding in Warschau). Voor
veel minderf 498 biedt het in
Oost-Europa gespecialiseerde
reisbureau Vernu (Amsterdam
Utrechtsestraat 48, telefoon
220073) niet alleen de reis, maar
ook het verblijf van een week in
uitstekende hotels, de maaltijden
en iedere dag twee excursies
plus een reis naar Leningrad.
Verder hebben groepen allerlei
voordelen in de S.U. waarvan
heel belangrijk is dat het be
ruchte wachten tot een mini
mum kan worden beperkt.
Neem een paar leuke boeken
mee: reizen in de S.U. betekent
ook vaak lang wachten: op vlieg
velden, op de trein, in hotels, in
theaters en dat wachten kan
uren duren. In de Sowjet-Unie is
in de winkels alleen heel stichte
lijke lektuur te koop en het
meeste daarvan is dan nog in 't
Russisch.
Neem een goede radio mee.
Dat geldt vooral voor mensen
die op de hoogte willen blijven
van het nieuws. In de Sowjet-
Unie is alleen heel soms een
•niet-communistische westerse
krant te krijgen. De Russische
radio is alleen voor Slavisten be-
grijpelij'k, dus mensen zon
der radio die sterk genoeg ls om
de BBC te on l angen blijven da
gen lang verstoken van ieder
Neem een handje vol ball
points mee. en een voorraad
kauwgom. Kleine kinderen op
straat zijn er dolgelukkig mee.
Een beetje ballpoint kost in Mos
kou al gauw zes gulden en het is
heel handig er een paar van op
zak te hebben: 's avonds laat
doet een taxi-chauffeur voor 'n
paar roebel niet veel meer, maar
voor een enkele ballpoint rijdt
hij de hele stad nog door.
Een reiswekker is ook erg
handig. Het lukt niet in ieder
hotel om de receptie of de "eta
ge-dame" duidelijk te maken hoe
laat je gewekt wil worden en wie
van een goed ontbijt houdt moet
er toch echt vroeg bij zijn
Mensen die iets speciaals
willen zien op theatergebied doen
er goed aan er van te voren naar
te informeren of er tijdens hun
reis wel iets te beleven valt: de
beroemde danseressen staan na
tuurlijk niet iedere avond op de
planken en het Bolsjoi-theater is
ook wel eens gewoon dicht. In
tourist en Vernu weten er alles
natuurlijk niet altijd op hetzelfde
moment aanwezig.
Het blijkt noodzakelijk over 'n
uur, of 's middags, nog eens te
rug te komen en degene die
denkt dat hij bij dat tweede be
zoek zijn paspoort en zijn reisbil
jet, die al gecontroleerd, waren,
niet meer nodig heeft, is niet zo
goed of hij moet ze weer gaan ha
len om bij terugkomst in het In-
tourist-kantoor te ontdekken dat
de betrokken ambtenaar "net"
weer even weg is.
Zo gaat er weer een uur heen,
met wachten en de vrolijke In-
touristbureau's zijn dan ook vaak
het toneel van briesende Ameri
kaanse zakenmensen en wanho
pige Indiase geleerden die voor
de vierde maal hun vlucht naar
huis komen bevestigen en nu
wéér te horen krijgen dat zij de
volgende dag nog maar eens te
rug moeten komen omdat er iets
nog niet in orde is. Mensen die
in een groep reizen hebben daar
allemaal geen last van, omdat In
tourist in dat geval een speciale
gids ter beschikking stelt die dit
soort grapjes voor de hele groep
tegelijk doet en dan gaat het
opeens allemaal opvallend ge
smeerd: de Russen zijn kennelijk
gewend om in groepen te denken.
Vrijheid"
Na de formaliteiten geniet de
bezoeker aan de Sowjet-Unie al
le vrijheid. Hij kan zich tot veer
tig kilometer buiten de stad vrij
bewegen en er wordt hem geen
strobreed in de weg gelegd. De
diplomaat die 42 kilometer buiten
de stad met zijn vrouw en kinde
ren ging zitten picknicken werd
echter prompt gestoord door de
komst van een onopvallende
melkauto, waar een agent uit
kwam die vroeg naar de officië
le vergunning voor een verblijf
buiten de 40 kilometer zone.
Toen bleek dat zij die papieren
niet hadden werden zij gedwon
gen snel door te eten en terug te
rijden. Dit verhaal uit de eerste
hand wordt bevestigd door bui
tenlanders die met een officiëel
Intourist reisplan in hun eigen
auto door de S.U. rijden. Zij zien
nooit politie: zodra zij echter
even van de Intourist-route afwij
ken worden zij onmiddellijk door
een uit het niets verschijnende
soldaat gewaarschuwd dat zij be
zig zijn "te verdwalen".
Binnen Moskou is alles
veel makkelijker. Een groot voor
deel is dat toeristen niet echt als
buitenlanders te herkennen zijn.
Tenzij bezoekers zich naar de
laatste mode kleden dat valt
nog wel op, in Moskou zullen
zij herhaaldelijk in het Russisch
worden aangesproken, bijvoor
beeld voor het Bolsjoi-theater,
waar 't laatste uur voor de voor
Officieren van het Rode Leger op het Rode Plein. Op de achtergrond het grote warenhuis GOeM.
Reportage van
Jan van Wieringen
stellingen een levendige zwarte
handel in plaatsbewijzen bestaat,
of zomaar, op straat of in de bus,
voor een praatje. Russen zien er
nu eenmaal vrijwel net zo uit als
andere Europeanen; de meisjes
dragein net als in Amsterdam,
korte of lange rokken en de Jon
gens hebben kort of lang haar, net
zoals zij willen.
Sommige Russen staken het ge
sprek onmiddellijk als zij ontdek
ken met een buitenlander te
doen te hebben: zij spreken geen
Engels of zij houden zich aan
de nog steeds bestaande officiële
regel dat kontakten met buiten
landers ongewenst zijn. Kontak
ten zijn niet echt verboden en
veel Russen praten Juist wél
graag met buitenlanders over
het weer, over de stad, het bui
tenland of de politiek. Zij zijn
vaak nieuwsgierig, en in veel ge
vallen uiterst behulpzaam.
Het is mij persoonlijk overko
men dat een Rus, die vertelde
chemisch ingenieur te zijn, me
van mijn hotel naar de bus bracht
meereed en betaalde en me
bracht tot in het museum waar
ik zijn wilde. Een opbeurende
ervaring na de ongeïnteresseerde,
vaak ronduit lompe behandeling
in café's en restaurants.
Diner
Het is in Moskou onmogelijk er
gens vlug iets te eten: zelfs een
eenvoudig diner duurt uren. Het
is ook vrijwel onmogelijk op de
avond van de voorstelling een
plaats te krijgen voor een voor
stelling in het Bolsjoi-theater of
het Congrespaleis in het Krem
lin. Het is verstandig dit van te
voren, desnoods buiten Rusland,
via Intourist, te regelen, want de
beide theaters zijn een bezoek
meer dan waard. De geboden
programma's zijn van zeer hoge
kwaliteit en de pauze is voor
iemand die Rusland niet kent 'n
belevenis. Men drinkt geen kof
fie, maar vruchtesap of thee die
uit een echte samovar wordt ge
schonken. Net als in de Russische
warenhuizen worden snoepjes
per stuk te koop aangeboden.
Die warenhuizen zijn een hoofd
stuk apart. Het befaamde GOeM-
warenhuds ds een groot, donker ge
bouw dat 'het meeste lijkt op 'n
gigantische overdekte passage
met winkelgalerijen op drie ver
diepingen. De artikelen worden
verkocht in aparte winkeltjes, niet
in stands en het is er vol, erg
gezellig en altijd interessant, om
dat men hier ook veel Sowjet-
burgers ziet uit andere delen van
de Unie. Uzbeken en Turkmenen
en sterk Mongools aandoende
mensen lopen zich hier te ver
gapen aan de uitgestalde artike
len waar de Russen soms lang
voor in de rij staan. Het is in
West-Europa op het ogenblik on
denkbaar dat huisvrouwen in de
rij gaan staan, maar als in Mos
kou opeens dekens of W.C.-papier
te krijgen zijn koopt men het
maar, omdat het lang kan duren
voor het weer in de winkels ligt.
Het befaamde Rode Plein is in
drukwekkend groot vooral op
feestdagen, als het versierd is
met portretten van Marx, Lenin
en partijleiders. De Wassild-kathe-
draal met de beroemde gekleurde
en gedraaide ui-vormdge koepels,
herinnert aan dat andere Rus
land, aan de tijd van de tsaren
en na een beetje zoeken en hier en
daar vragen blijkt dat de stad vol
staat met souvenirs uit die dagen.
Aan het kathedraal-plein binnen
het Kremlin staan de Aartsen
gel-kathedraal, d'e Twaalf Aposte
len en de Maria Hemelvaart ka
thedralen, die druk door toeris
ten worden bezocht. Er komen
daar veel Amerikanen en Franse
en Italiaanse communisten voor
al omstreeks de hoogtijdagen als
1 mei en de oktoberfeesten. Het
aantal Japanners is opvallend
groot: sinds de JAL vla Siberië,
naar Europa vliegt en de Japan
se regering de reisrestricties
heeft verminderd nemen vooral
veel Jonge Japanners de korte
route naar Europa via Moskou, en
zij gedragen zich met al hun fo
to-toestellen netals de Ameri
kaanse karikatuur-toerist.
Kunstwerken
Ver uit het centrum zijn even
mooie kathedralen te vinden
zoals die in het nieuwe Maagden
klooster. Wandelend door de
oude stad (in de omgeving van
de Arbat-straat, bijvoorbeeld),
vindt men soms heel onverwacht
kleine, fantastisch mooie kerkjes
van bijna Oosterse schoonheid.
Een bezoek aan Moskou is het
geld en de moeite zeker waard.
Er is een schat van kunstwer
ken te zien, de theaters zijn mis
schien weinig avant gardistisch,
maar wel erg goed. Echt uit
gaan is moeilijker. Men moet zelf
avondjes organiseren of zich ver
velen, iets anders is niet mogelijk.
De theaters beginnen om zeven
uur 's avonds en sluiten dan ook
vroeg. Ergens iets eten is 'n op
lossing, maar een ergernis om
dat het zo lang duurt; de bars van
alle hotels zien er uit als de Ne
derlandse bibliotheken van 1930:
saai, donker en kleurloos. Voor
Russen is het nog veel moeilij
ker. Als zij geen hoge partij-
functie bekleden komen zij niet
binnen de grote restaurants en
de bars van hotels als Intourist,
Rossia, Metropole en National,
waar alleen met geliefde "foreign
currency" kan worden betaald.
Grote borden in de restaurantza
len en de bars vestigen daar na
drukkelijk de aandacht op. Veel
Russen blijft dan ook werkelijk
niets anders over dan zich op
straat, in een park of een portiek
te bedrinken en alleen in Zweden
ziet men zoveel gevallen van
openbare dronkenschap als in
Moskou. Zelfs de officiële pers
schrijft hier nu over. Spontane
uitbarstingen van vreugde op na-
taonale feestdagen is echter
weer hartverwarmend om te zien
een man met een accordeon is
voldoende om een kring dansende
mensen bijeen te krijgen en op
de avond van 1 mei en tijdens de
oktoberfeesten is het werkelijk
gezellig in de stad.
Prostitutie
Prostitutie is niet onbekend,
maar men moet de weg weten.
Veel Russische meisjes werken
samen met taxi-chauffeurs, om
dat zij in het overbevolkte Mos
kou (zeven miljoen inwoners),
meestal geen eigen huis hebben
en de buitenlanders durven de
meisjes niet mee te nemen naar
hun hotelkamer, omdat zij daar
tot op hun eigen verdieping ge
controleerd worden. Homofielen
gedragen zich in sommige geval
len vrij openlijk en gaan soms
wel "vrouwelijk" gekleed. In het
Bolsjoi-theater is op ballet-avon
den het zelfde soort Jonge mannen
te zien dat in New York, Am
sterdam en Londen de foyers be
volkt. Voor het Bolsjoi is een
klein parkje waar de Moskovie-
ten als het even kan van het weer
genieten en net als in andere gro
te steden lopen en zitten daar
ook jongens die dubbelzinnig in 't
rond kijken en, als ze bij buiten
landers interessen menen te ont
dekken, in hun beste Engels infor
meren naar "Sodomy-life" in het
land waar de bezoeker vandaan
komt. Maar dat is 's avonds
laat. In het parkje is het over
dag met die bankjes vol Russen,
die daar met hun gezin wat zitten
te praten wel gezellig. De rest
van de stad met de grote, brede
auto-wegen doet niet bepaald op
wekkend aan en zelfs de direkte
omgeving van het nieuwe im
mens grote hotel Rossia aan de
Moskwa ls eigenlijk ln de eerste
plaats griezelig.
Aardedonker
De schijnwerpers op het nabijge
legen Kremlin versterken die In
druk. De stad is 's nachts verla
ten en aardedonker. De Metro,
die prachtige ondergrondse, sluit
ook al vrij vroeg het beste is
zich na het diner met de werken
van Lenin in de hotelkamer op te
sluiten of uit te rusten van de
vermoeienissen van overdag: de
enorme afmetingen van de stad
met die nieuwe Kalinin prospekt,
de grote musea en het immense
Kremlin dwingen de bezoekers
veel tot lopen. Taxi's zijn niet
duur, maar moeilijk te krijgen en
veel chauffeurs spreken geen En
gels of Frans. Dat is ook de re
den waarom het raadzaam is al
die Intourist-adviezen toch maar
op te volgen. Een van de laatste
adviezen is ruim van te voren het
vertrek uit de Sowjet-Unie aan te
kondigen. Intourist zorgt dan op
dezelfde omslachtige wijze weer
voor vervoer naar het verafgele
gen vliegveld. Regelt men niets,
dan ontstaat de grootst mogelij
ke verwarring en het is mogelijk
dat men zijn vliegtuig mist, alleen
omdat nergens een taxi te krij
gen is, nog voor geen tien Roe
bel. Diplomaten en andere bui
tenlanders proberen wel eens 'n
taxi te krijgen door een aantal
dollar biljetten in de lucht te hou
den en het schijnt te werken maar
het is zeker in een communis
tisch land even afkeurenswaar
dig als illegaal.
Feestvierders, café-bezoekers en
ongeduldige mensen zullen zich
in de Sowjet-Unie niet erg thuis
voelen en zich vermoedelijk zelfs
gruwelijk ergeren maar voor
iemand 1ie ook maar een beetje
in geschiedenis, het betere mu
seum-werk, sport en theater-be
zoek is geïnteresseerd, zal zich
in Moskou en Leningrad best
thuis voelen.
