steenkooleconomie?
Oliedorst
vraagt
elk jaar
een
Noordzee
jtDAG 17 NOVEMBER 1973
PAGINA 13
■der de aardkorst en onder de wereldzeeën liggen nog on
stelbare energiereserves, vooral steenkool. Genoeg voor
lerden jaren van groeiend energieverbruik, zelfs wanneer
groei exponentieel blijft, d.w.z. net als bij rente-op-rente
'aar sneller toeneemt. In die zin is er dan ook helemaal
i sprake van een energiecrisis. Zelfs niet op de allerlangste
jjn, want daarvoor hoeft men slechts de blik hoopvol te
en op schier oneindige reserves als de zonne-energie,
van de weldaad eerst zal stoppen als de zon "uitgebrand"
aarmee, zo mogen we wel aannemen, trouwens meteen aan
leven op aarde een eind gekomen zal zijn. Toch is er nu
Energiecrisis. Niet omdat de bodem in de wereld zichtbaar
jt, maar omdat de bevoorrading stokt. Een bevoorradings-
5 dus. Die zat er de laatste jaren om die redenen steeds
er in: ten eerste om dat de geïndustrialiseerde wereld
is meer is gaan draaien op olie, ten tweede omdat meer
50 procent van de reserves die nu gewonnen worden, ge
oreerd ligt in een politiek niet zo stabiel gebied, het
ien-Oosten, en ten derde omdat aardgas en aardolie slechts
[t vormen van alle voorraden fossiele brandstoffen. Het
en wonder dat onderzoek en ontwikkeling sedert enkele
i gericht zijn op dat ene grote doel: ontsnappen aan deze
el eenzijdige afhankelijkheid; andere energiebronnen ont-
elen.
afhankelijkheid van aardolie en aardgas zal de komende tien, misschien wel twintig jaar
eduidend groeien. Dat komt omdat voor die tijd nieuw ontwikkelde energiebronnen nog
jewicht in de schaal kunnen leggen. Tot op vandaag heeft de wereld 270 miljard vaten
olie (van 160 liter per vat) geproduceerd. Aan bewezen, conventioneel winbare reserves
nog 630 miljard vaten gevonden. Samen is dat 900 miljard vaten. Optimistische schattin-
ken tot een totale wereldvoorraad van 2000 miljard vaten, conservatieve schattingen ech
oën met 1000 miljard vaten echter nauwelijks verder dan wat tot nu toe als bewezen re-
geboekt staat. Bij de huidige gemiddelde groei van het verbruik in de wereld (laag in de
kelingslanden die hun ontwikkeling door de steeds hogere prijzen meer en meer in ge
bracht zien het hoogst in Japan) is dat laatste getal voldoende voor 20 jaar.
DE AUTO ALS BROODWINNING
ouden ons in het duistere
nspel van cijfers steeds aan
meer officiële ramingen,
het feit dat een man als
erdamse hoogleraar Peter
jaren beweert dat die door
eatschappijen uit eigen be-
chaarste betekent: hogere
opaettelijk laag worden
Maar de oliewereld zegt:
geen geoloog. Hij weet er
r ka
renigde Staten, zo verwacht
4e olie over 10 Jaar op. Dit
zijn grootste energiever-
hoofd van de bevolking,
oralsnog steeds meer aan-
op invoer uit het Midden
tien keer zoveel als
ÜjVoor West-Europa gaat het
verdubbeling. Maar
zijn olie voorname-
Indonesië betrekt, richt het
Igedwongen steeds meer op
i-Oosten, waar een land
ii-Arabië er van overtuigd is
zoveel olie te bezitten als
iciele ramingen wordt aan-
En dat land brengt reeds
ran alle olie in het
Oosten naar boven.
ip de gebieden elders in de
ralt sinds geruime tijd het
oog: Siberië, Alaska en de
Ia de Westsiberische pro-
(oemen, niet ver van de
werd in 1960 voor het
gevonden. Sinds de pro-
1965 van de grond kwam,
der Jaar verdubbeld. Voor
t een produktie verwacht
iljoen vaten per dag, het-
helft is van de huidige
In Saoedi-Arabie.
[oer nog ligt Samotlor ver
werelds grootste Olie-
et zo koud is dat het
Door
Jan Ottens
staal bros wordt en de voormannen
van de boorploegen 1000 dollar per
maand verdienen. Hiervan wordt in
1985 een dagproduktie van 5 mil
joen vaten verwacht.
Alaska
De eerste vondst in Alaska dateert
pas van 1968, in de Prudhoe Baai
boven de poolcirkel. Een tijdlig
deden hierover de wildste geruchten
de ronde: een reserve van miljar
den en miljarden vaten, men houdt
het nu op 10 miljard waarmee dit
eertijds door Amerika van Rusland
gekochte gebied op de wereldrang
lijst ma Samotlor toch nog altijd de
tweede plaats bezet, de VS kijken
vol verwachting uit naar esn dag
produktie in 1985 van 5 miljoen va
ten, maar van de dan inmiddels
sterk gestegen vraag zal Alaska niet
meer dan 20 procent kunnen dekken.
Eenzelfde percentage zal gelden
voor de behoefte die West-Europa
zal kunnen dekken uit de Noordzee,
die met tientallen boorinstallaties
voornamelijk in het Britse en Noor
se deel op het ogenblik 's werelds
grootste olie- (en gas-) rush mee
maakt.
Noordzee
De bewezen en winbare oliereserve
in de Noordzee bedraagt net als jn
Alaska 10 miljard vaten maar er is
althans een oliemaatschappij (Kon.
Shell) die verwacht dat dit cijfer in
1980 zal zijn opgelopen tot 23 mil
jard. Als daarvan in 1985 per dag 5
miljoen vaten gewonnen kunnen
worden, te vergelijken met wat
Aboe Dhabi dan zou kunnen produ
ceren, is dat 20 procent van de West-
europese oliebehoef te en 13 procent
van de totale vraag naar energie.
Zowel in Siberie, Alaska als in de
Noordzee staan de oliemaatschap
pijen voor gigantische imvesterimgs-
en produktiefimancieringspr oblem en
De produktiekosten in de diepe en
stormachtige Noordzee liggen tien
keer zo hoog als op het land. al
moet gezegd worden dat de specta
culaire prijsverhogingen in het
Midden-Oosten dergelijke alterna
tieven sneller concurrerend zouden
kunnen maken.
Sommetje
Een door BP gemaakt sommetje
kan dienen om onze (naar de toe
komst doorgetrokken) oliedorst te
illustreren: de huidige produktie is
57 miljoen vaten per dag of 21 mil
jard per jaar; als de potentiële re
serve van de Noordzee wordt ge
steld op 40 miljard vaten (nog veel
meer dan de Shellaanname van 23
miljard), dan zou er bij de huidige
consumptie iedere twee jaar een
nieuwe Noordzee moeten worden
ontdekt, maar bij een voortzetting
van de huidige groei van 7 per jaar
ofwel een verdubbeling van de tota
le consumptie in 10 Jaar, zou er
vanaf 1983 minstens ieder jaar een
nieuwe Noordzee ontdekt moeten
worden.
Ook aan aardgas is er op het eerste
gezicht geen gebrek: een geschatte
wereldreserve van 45 triljoen (mil
joen maal miljoen) kubieke meter.
Maar veel daarvan is economisch
van weinig waarde, namelijk in die
gevallen waarbij het ver van het
consumptdegebied ligt. De proceskos
ten zijn erg hoog, maar vooral het
transport is duur.
Slochteren
Onze eigen Nederlandse gasreserve
onder Slochteren is een van de
grootste in de wereld. Van de 45
triljoen m3 totaal herbergt de Ne-
AuLohandel, Garages
pompstahons,
benzinebedr.
Wegenbouw
bedrijven.
Rijscholen
De auto is er waarempel niet alleen voor het plezier. Als
middel om zijn brood te verdienen is de auto onmisbaar voor
een groot aantal Nederlanders. De Stichting Weg heeft (over
1971) berekend hoe groot ongeveer het aantal mensen in
Nederland is dat direct voor hun verdiensten is aangewezen
op de auto. Voor hen is de auto een "werkgever" en bijna
letterlijk "broodheer".
Het blijkt dat een aantal mensen als in de provincie Gro
ningen woont (ca. 500.000) brodeloos zou worden wanneer
de auto's eens tot stilstand zouden komen en er geen ver
vangende werkgelegenheid voor in de plaats komt. De indi
recte gevolgen zouden echter nog omvangrijker zijn want
veel bedrijven zouden moeten inkrimpen, mogelijk zelfs slui
ten, wanneer voldoende snelle transportmiddelen ontbreken.
derlandse bodem 2400 miljard (2,4
triljoen). In een groot aantal klei
nere winplaatsen ligt nog 120 mil
jard m3 en onder het continentale
plat 75 miljard m3.
Voor de hele Noordzee inclusief
Slochteren is het cijfer: 5800 mil
jard im3, wat hetzelfde is als 34
miljard vaten olie. Meer gas dan
olie dus. Het kan nog wel even du
ren voordat het Noordzeegas in gro
te hoeveelheden aan land wordt ge
bracht en daarom is de Gasunie
voor na 1975 ter opvang van de
winterpieken bezig importcontracten
af te sluiten met Algerije en waar
schijnlijk ook met Rusland dat zich
al verplicht heeft tot levering aan
West-Duitsland, Oostenrijk, Italië
en Frankrijk.
Ook de Noordzee zal naar verwach
ting overigens in 1985 nog slechts
voor 15 procent in de totale West-
europese energiebehoefte kunnen
voorzien. In het Nederlandse deel zal
de winning pas in 1980 goed op gang
komen.
De olie- en gaswinning in de
Noordzee wordt tevens beschouwd als
een leerschool voor de exploratie van
die diepzee. Shell boorde met de Sedeo
445 al een diepte van 6 kilometer
Moskou
Behalve voor olie is het barre Sibe
rië ook voor aardgas een uitermate
belangrijk gebied, nu ondanks de
enorme afstanden die het gas op
weg naar de verbruiker moet afleg
gen. Maar Rusland heeft er veel en
voert de produktie bovendien snel
op, terwijl het tekort elders in de
wereld zo snel zichtbaar wordt, dat
het Westen zich wel wenden moet
tot Moskou.
De bewezen reserve in Siberië be
draagt 17,9 triljoen m3, met een
verwachte produktie in 1975 van 320
miljard m3. In 1969 werd het groot
ste gasveld ontdekt (6 triljoen m3
Is driekwart van de hele Ameri
kaanse reserves), in Nadym dat niet
zover van de reusachtige olievelden
van Tjoemen en Samotlor ligt.
Hiervandaan zal vanaf 1978 de le-
verving van vloeibaar gas per pijp
leiding naar West-Europa beginnen,
vermoedelijk ook naar de oostkust
van de VS, via een pijpleiding van
3000 kilometer dwars door de toen
dra naa'r Moermansk en later in
oostelijke richting (voor de westkust
van de VS) via een even lange pijp
naar Wladiwostok.
Steenkool
D Alaskaolieleiding is deze week
onder druk van de huidige crisis
zowel het Huis van Afgevaardigden
als de Senaat gepasseerd, nadat mi
lieu-actiegroepen de aanleg drie
'9ar lang hebben kunnen op hou
den. Zowel voor Siberië als Alaska
gv.dt echter: een uiterst kwetsbaar
gebied met subtiele evenwichten in
het dierlijk en plantaardig leven
wordt op nogal grove wijze door
vnsenhanden aangepakt.
In elk geval valt uit de beslissing
over de Alaska-pijpleiding een ding
al vast te leren: het op materialis
me ingestelde rijke Westen be
schouwt het milieu als een luxe-ar
tikel dat men zodra het stoffelijk
bezit in gevaar komt, meteen naar
de lommerd moet.
Omdat olie en gas uit de conventio
nele bronnen toch binnenkort uitge
put zullen raken vooral ook omdat
er verschrikkelijk mee wordt ge
morst, wordt de roep om nieuwe
bronnen alsmaar luider.
Maar eerst moeten we zuinig aan
doen om een plotselinge, langdurige
terugval in de energietoevoer te
voorkomen.
Er zfjn nog enorme voorraden aard
olie en aardgas die langs syntheti
sche weg uit ndet-conventionele
bronnen als teerzand en leisteen
kunnen worden gehaald. Vooral
steenkool is er volop, naar schatting
meer dan tien keer zoveel als olie
en aardgas samen.
„We gaan weer terug naar de
steenkooleconomie." zei onlangs ie
mand van de Shell. En terwijl een
kolenwinningsbedrijf als DSM zich
richt op olie- en gaswinning omdat
de Limburgse mijnen sluiten en olie
en gas dezelfde grondstoffen voor
de chemische industrie leveren als
het „zwarte goud", koopt de olie
maatschappij Shell driftig grote ko
lenvelden op: Noord-Amerika. Au-
strali en Indonesië.
Syncrude
Het vergassen (van steenkool) is
een in de oorlog in Duitsland ontwik
keld procédé, dat evenals het vloei
baar maken nog slechts op een
plaats in de wereld commercieel ge
beurt, in Zuid-Afrika dat Orote
voorraden kolen bezit. De prijs is
drie keer die van de ruwe olie uit
het Midden-Oosten van voor de
laatste opzienbare prijsverhoging,
zodat „syncrude" (ruwe olie uit
steenkool) en SNG (aardgas uit
steenkool) binnenkort tot de econo
mische mogelijkheden zouden kun
nen behoren.
De steenkool wordt in dagbouw
(aan de oppervlakte) gewonnen,
maar milieu-activisten protesteren
hevig tegen een uitbreiding van dit
soort „stripmining" vanwege de
landschapsbedervende invloed over
grote oppervlakten.
De schattingen omtrent mogelijke
hoeveelheden .syncrude" lopen uit
een van 200 tot 800 miljard barrels.
Ook voor olie uit leisteen en teer
zand kan men nog slechts met de
natte vinger ramen.
Leisteen
Leisteen bevindt zich hoofdzakelijk
in de VS en Brazilië, teerzand in
Canada en Venezuela, in welk laat
ste land vaak op grote diepte. De
Canadese Athabascateerzanden be
vatten waarschijnlijk meer olie dan
nu aan conventionele reserves be
kend is, maar daarmee is wel zo
ongeveer alles gezegd: het zand
moet eerst worden ontdooid, terwijl
er bij de produktie enorme hoeveel
heden water verbruikt worden.
Aan olie uit leisteen zou wel 5000
miljard vaten in reserve liggen,
maar hier is behalve het financie
ringsprobleem ook het ecologische
bijzonder groot, in de vorm van
reusachtige hoeveelheden uitgemijn-
de leisteen.
Conclusie: als het uit
sluitend aan aardgas en aardolie
ligt, kan het verbruik niet tot in de
hemel doorgroeien.
Over besparing gesproken: elke 1000
megawatt van een kerncentrale be
tekent een besparing van 1,65 mil
joen ton olie per jaar, of 2 miljoen
ton steenkool per Jaar. De olie- en
elektriciteitswereld dringt dan ook
voortdurend aan op een versnelde
uitvoering van het kernenergiepro
gramma.
Dat programma ligt intussen ver
ten achter bij de doelstellingen. De
EG streefde naar een geïnstalleerd
vermogen voor 1985 van 100.000
MW. zo mogelijk 150.000 MW. Dat
wordt het op geen stukken na. In
de hele wereld is 35.000 MW geïn
stalleerd en alleen in Europa 14.000.
Daar is bovendien slechts een 20.000
MW iin aanbouw.
De vertraging in het bouwprogram
ma. die zich ook voordoet in de VS.
is niet alleen het gevolg van tegen
acties uit de bevolking en waar
schijnlijk zelfs niet eens in de eer
ste plaats. Er doen zich gewoon nog
Oneindige reserves biedt de
zonne-energie, al moeten voor
een grootscheepse toepassing
daarvan nog wel immense pro
blemen worden opgelost. In de
Pyreneeën staat de grootste zon
necollector ter wereld. Hij produ
ceert warmte voor industriële
doeleinden, geen elektriciteit.
altijd grote technische moeilijkhe
den voor.
Omdat ook de wereldvoorraden aan
splijtbaar uranium niet onbeperkt
zijn, wordt er (o.a. straks in Kalkar,
met Nederlandse steun) geexperi-
menteerd met kweekreactoren die
uit plutonium continu nieuwe
brandstof kunnen betrekken. Maar
plutonium is zo ongeveer de gevaar
lijkste stof op aarde. De Atomic
Energy Commission rekende uit dat
bij het voor 2020 geplande vermo
gen aan kweekreactoren in de VS
iedere dag 100 treinwagons met plu
tonium tussen de opwerkingsfabrie
ken en kerncentrales heen en weer
zullen rijden.
In de kennelijk weer toenemende
angst voor kweekreactoren (zie ook
de houding van PvdA en D'66 deze
week in de kamer heeft president
Nixon onlangs grote beroering in de
energiewereld gewekt door te sugge-
ren de kweekreactor maar over te
slaan en de aandacht te richten op
de kernfusiereactor, die energie moet
ontlenen aan de binding van de
zwaarwaterstofatomen deuterium en
tritium aan helium.
Tegenstanders van kernsplitsing
wijzen vaak op de voordelen van
fusie: beter in de hand te houden,
vrijwel geen radio-actief afval en
onbeperkte brandstof. Maar de bij
zonder hoge temperatuur (tot een
miljard graden Celsius), die voor de
fusie nodig is. levert grote proble
men op waarvan de oplossing eerst
over enkele tientallen Jaren er-
wacht wordt.
De zon is een andere mogelijkheid.
Jaarlijks levert ze aan energie
100.000 maal het huidige totale we
reld verbniik. Maar net als bij Kern
fusie moeten er om op grote schaal
elektriciteit of warmte uit zonne-
energie te maken nog Immense pro
blemen worden opgelost, maar de
toepassing van zonnewarmte In ge
bouwen zou al op vrij korte termijn
betekenis kunnen krijgen.
Waterkracht, getijdenwerking, aard
warmte en windkracht kunnen naar
de huidige inzichten nooit een be
slissende bijdrage aan energie leve
ren al is in theorie een land vis
Ethiopië door middel van geysc--
centrales in staat heel Afrika van
elektriciteit te voorzien
Meer perspectief ziet de weten
schappelijke wereld in het gebruik
van waterstof, te winnen uit het
onbeperkt voorradige water en een
stof die bij verbranding opnieuw
water oplevert. Bovendien: alle
voorgaande mogelijkheden leveren
elektriciteit en geen brandstof voor
bromfiets, auto, vliegtuig en schip.
