Minder luchtverontreiniging en
„geurtjes" van Fasson-bedrijf
Uniek zee
schip van
Romeinen
Vondsten in oude haven bij vroeger fort aan Rijn
Nog geen oplossing voor
preventieve rechtshulp
Fietsen
vliegen
weg
Parkeer
automaat
in Camp
Hazerswoude - R ijndijk
PAGINA 4
WOENSDAG 7 NOVEMBH L,
ZWAMMERDAM De archeologische ontdekkingen rijgen
zich aaneen in Zwammerdam, waar op het terrein van het
complex de Hooge Burch voor geestelijk gehandicapten, op
nieuw een houten schip uit de Romeinse tijd van onder de
vette klei tevoorschijn is gekomen. Dat is nummer zes al. De
vorderingen die de laatste dagen zijn gemaakt met het graaf
werk duiden er zelfs op dat hier naar alle waarschijnlijkheid
een voor Nederland unieke vondst wordt gedaan. Het schip,
dat nu nog slechts gedeeltelijk is bloot gelegd, blijkt zeer groot
te zijn. Een scheepsbouwdeskundige, die gistermiddag pools
hoogte kwam nemen, twijfelde er niet aan of hier is een zee
schip aangetroffen. Een dergelijke vondst is alleen nog maar
vanuit Engeland gemeld.
cheologisch museum te Ketelhaven
waar de onderdelen worden gepre
pareerd en geconserveerd. Over 'n
aantal Jaren zullen de opgegraven
Zwammerdamse boten dan geschikt
zijn voor opstelling in een museum.
Zwaard
Bij het behoedzame graafwerk rond
deze meest recente scheepsvondst,
zijn ook enkele "kleinere" zaken
naar boven gekomen. Zoals een Ro
meins zwaard met houten gevest 'n
ijzeren bijl met houten steel, twee
fraaie lanspunten (zo vlijmscherp,
dat iemand bij het schoonmaken er
van zich de vingers openhaalde) veel
wapens, geïmporteerd Romeins vaat
werk en talloze Romeinse artillerie-
kogels van gebakken klei, projectie
len die werden gebruikt in katapul
ten. Er zijn er zoveel van, dat prof.
dr. W. Glasbergen, eveneens van de
universiteit van Amsterdam en ar
cheologisch adviseur van de Johan
nes Stichting welke het complex de
Hooge Burch bouwt, het vermoeden
naar voren brengt "dat hier iets aan
de hand moet zijn geweest". De toe
dracht van die vermeende krijgshan
delingen kan misschien met passen
en meten en omzichtig graven "le
vende" geschiedenis worden.
Het Alphense dorp Zwammerdam
krijgt daarmee op slag internationa
le vermaardheid, zo het dat al niet
heeft. Een tv-ploeg van de BBC is
bijvoorbeeld bezig met opnamen,
over het Romeinse verleden van de
ze poldergemeente en een blad als
Paris Match heeft ook al uitvoerige
aandacht besteed aan het archeolo
gische speurwerk dat de afdeling
prae- en protohistorie van de uni
versiteit van Amsterdam hier nu
sinds enkele Jaren verricht.
Door
Henk de Kat
En telkens weer stuit het onderzoek
team op nieuwe bodemschatten. In
deze hoek van Zwammerdam heeft
in de eerste drie eeuwen na het be
gin van onze Jaartelling een Romein
se nederzetting gestaan, Nigrum
Pullum ("Zwart Moeras" of met 'n
woordspeling "Zwarte Kip") geheten
als een vesting langs de 3500 kilome
ter lange watergrens van het Ro
meinse Rijk, gevormd door de ri
vieren de Rijn en de Donau. Een
grens die liep vanaf Katwijk tot diep
ir. Europa.
Grootscheepse graafwerkzaam
heden in 1970 hebben meer aan het
licht gebracht over die Romeinse
vestiging in Zwamerdam. Gebleken
is dat het fort tot twee keer toe is
verwoest en weer opnieuw is opge
bouwd, om tenslotte rond 230 na
Christus definitief in vlammen op
te gaan. Het hoe en wat daarbij blijft
In historische nevelen gehuld.
Bij de vestiging behoorde ook een
haven (de Rijn liep destijds langs
het terrein waar nu het gehandi
captendorp de Hooge Burch wordt ge
bouwd) en het is op de verzonken
resten daarvan dat het onderzoek
zich thans concentreert.
Drs. M. D. de Weerd, onderzoekslei
der van de universiteit van Amster
dam merkt daarover op in een ar
cheologische publikatie: "het gelijk
tijdig voorkomen van zoveel sche
pen van uiteenlopende constructie is
uniek. De Zwammerdamse schuiten
leveren nieuwe gegevens voor de ge
schiedenis van verschillende
s<: i eepsbouwtradities in Europa zoals
ze zich langzaam hebben ontwik
keld".
rot dusverre zijn gevonden-
C een 7 meter lange boomstamboot
(in 1971)
C een bijna 23 meter lange eikenhou
ten praam, vermoedelijk gebruikt,
voor transport van o.m. leisteen met
een laadvermogen van zeker 30 ton
(in de afgelopen winter aangetrof
fen. evenals de rest)
restanten van een schip uit ver
moedelijk de eerste eeuw na Chris
tus
een 10,5 meter lange boomstam-
boot die waarschijnlijk in Zwitser
land of Zuid-Duitsland is vervaar
digd
een 5,5 meter lange boomstamka-
ho, die laatstelijk naar men aan
neemt is gebruikt als visb(e)un voor
het bewaren van levende vis
en dan nu de spectaculaire
vondst van een minstens 35 meter
lang schip.
Het stuurboord (de "railing") daar
van is, voor zover men dat heeft kun
nen meten, 35 meter lang, 0,8 me
ter hoog en 8 centimeter dik eiken
hout. Het schip ligt echter schuin in
de oude Rijnbedding, zodat de Am
sterdamse onderzoekers nu de mijn-
opruimingsdienst van de genie wil
len inschakelen om verdere metin
gen te kunnen doen.
Stuurriem
Wel is al de complete stuurriem op
gegraven, een vondst die gisteren
door drs. De Weerd als "uniek in de
geschiedenis van de scheepsbouw'
werd aangemerkt. Het geheel is 5,15
meter lang. Volgens de scheepsdes-
k'tndige J. Roelfzema. die gisteren
kwam kijken in Zwammerdam,
houdt deze roerhoogte in dat het
schip een hoogte moet hebben gehad
van 4,5 meter, wat zou kunnen dui
den op een zeewaardige (zeil) boot.
Gehoopt wordt, dat men op de boot
Inscripties of tekenen vindt die wat
meer vertellen over de herkomst en
tijo van het schip. Het is overigens
we. zaak om voort te maken met de
berging van de boot. om niet dooi
vorst te worden verrast Vrieskou
zou grote schade kunnen toebrengen
aan de eeuwenoude houtresten, lie
nu zo snel mogelijk worden gecon
serveerd.
De stuurriem oljvoorbeeld, gaat
maandag al naar het scheepsar-
Leidse rechtswinkel in jaarverslag:
Beperkingen
Verder onderzoek is echter wel aan
enkele beperkingen gebonden. Zo
moet rekening worden gehouden
met de bouwactiviteiten van de Jo
hannes Stichting (prof. Glasbergen
staat er in dit verband wél op dat de
medewerking van de stichting bij 't
archeologisch onderzoek wordt
geëerd) en met de subsidiëring voor
dit werk. Vermoedelijk liggen er nog
vele oudheidkundige rijkdommen in
de Zwammerdamse klein opgehoopt,
die door één en ander nooit het dag
licht zullen halen.
Voor het grote (zee) schip waar nu
aan wordt gewerkt, blijkt ondertus
sen een grote belangstelling in bin
nen en buitenland te bestaan. Ko
ning Boudewijn van België zou zon
dag komen, maar een woordvoerder
van het paleis in Brussel liet gisteren
laat in de middag weten dat het be
zoek niet doorgaat, in verband met
de olie-rantsoenering. De koning zou
anders per helikopter zijn geko-
De Russische dirigent Kirill Kon-
drasjin, die sinds 1968 herhaaldelijk
het Concertgebouworkest heeft ge
leid, heeft nu een uitnodiging aan
vaard om als vaste gastdirigent op
te treden bij dit orkest.
De nieuwe verbintenis tussen het
Concertgebouworkest en Kondras-
jin geldt vanaf 1975. Hij zal dan
Jaarlijks gedurende twee perioden
van elk twee weken een reeks concer
ten leiden.
Bovendien zal Kondrasjin al in no
vember 1974 opnieuw gedurende een
periode van twee weken het Con
certgebouworkest dirigeren.
LEIDEN De Leidse Rechts
winkel is er wat de preventieve
rechtshulp betreft nog niet uit. In 't
jaarverslag van het Juridisch Ad
viesbureau (JAB) over de periode
februari 1972Juni '73 vragen de me
dewerkers van de rechtswinkel zich
af of men zich niet te veel bezig
houdt met "kleine" problemen,
waardoor de structurele problemen
blijven liggen.
In het Jaarverslag wordt veronder
steld dat er door medewerking aan
de acties van de Bond van Huurders
en Woningzoekenden (BHW) een goe
de gelegenheid wordt gecreëerd om
de bevolking bewust te maken. Het
blijkt echter dat er geen JAB-mede-
werkers zijn te vinden die zich hier
voor willen inzetten. "Het is in hoofd
zaak een kwestie van mentaliteit, en
dus van motivatie. Het instituut van
het motivatiegesprek is niet van de
grond gekomen. Dit heeft tot gevolg
dat nog te veel medewerkers' bij het
JAB komen die niet voldoende door
drongen zijn van het belang van de
structurele aanpak", aldus het jaar
verslag.
Ondanks dit probleem wordt 't JAB
in het Jaarverslag een bloeiende
rechtswinkel genoemd waarin zeer
veel wordt gedaan aan de nood waar
in cliënten vaak verkeren: "De in
dividuele hulpverlening functioneert
uitstekend".
De Leidse rechtswinkel draait sinds
haar oprichting in februari vorig
jaar op volle toeren. Er zijn ver
schillende secties in het leven geroe
pen, die alle nauwelijks over enige
belangstelling hebben te klagen.
Van de vijf secties (fiscaal recht,
contractenrecht, publiekrecht, so
ciaal recht en wonen) behandelde de
sectie sociaal recht (arbeidskwesties
sociale verzekering en bijstand) ver
reweg de meeste zaken: ongeveer 30
procent. In het jaarverslag van het
JAB wordt aangetekend dat de rela
ties met andere organisaties welis
waar goed zijn, maar dat nog te vaak
eenvoudige zaken, vooral door de
Gewestelijke Arbeids Bureau's in de
omgeving van Leiden, naar de
rechtswinkel wordt verwezen. "Maar
wat erger is, is dat regelmatig door
gewestelijke arbeidsbureaus voor
namelijk in de omtrek in het ka
der van de W.W. aan werknemers
verkeerde adviezen wordt gegeven.
Het komt voor dat die werknemers
een uitkering W.W., waar ze gezien
de feiten recht op hebben, daardoor
mislopen".
De cliënten die op de rechtswinkel
een beroep deden bestonden in het
verslagjaar voor 60 procent uit man
nen, 35 procent uit vrouwen en 5 pro
cent uit echtparen. Het merendeel
van de cliënten was tussen 20 en 30
jaar oud. De meeste cliënten waren
afkomstig uit Leiden (55 pet.), de rest
kwam van Leiden-Noord (11 pt.) en
buiten Leiden (34 pet.). Opmerkelijk
in dit verband zijn de percentages
cliëntsen die van buiten Leiden ko
men: b.v. Katwijk, Noordwijk en de
omgeving ten noord-westen van Lei
den 36 pet. In 57 procent van de ge
vallen werd volstaan met louter ad
vies, bij 12 procent werd een verwij
zing afgegeven en bij 31 procent werd
bijstand verleend (brieven, kanton
gerecht etc.)
De Leidse rechtwinkel, die in het
Volkshuis aan de Apothekersdijk is
gevestigd, startte in december van het
vorig jaar met een dependance in
het clubhuis "De Zevensprong" in Lei
den-Noord. De belangstelling van de
bewoners in Leiden-Noord groeide,
hoewel geconstateerd werd dat twee
maal zoveel mensen uit Leiden-Noo'rd
naar de Apothekersdijk in plaats
van de dependance.
Wat de financiële aspecten van de
rechtswinkel betreft, ziet de toestand
voor 1973 er minder rooskleurig uit
dan het jaar daarvoor. Tegenover de
gestegen uitgaven door een stijging
van het aantal medewerkers en een
uitbreiding van de werkzaamheden
staat een daling van de inkomsten.
Voor het tweede jaa'r van de rechts
winkel werden in elk geval een subsi
die verkregen van het college van
bestuur van de Leidse universiteit
(f 10.000) en een voorschot van de
gemeente Leiden (f 2.500).
Het Juridisch Adviesbureau is ove
rigens geopend op dinsdag tot en met
vrijdag van 10 tot 3 uur en bovendien
op donderdagavond (koopavond) van
19 tot 21 uur. Van elke sectie Is dan
een adviseur aanwezig en een recep-
DIEREN (ANP) Gazelle in Die
ren, een van de grootste rijwielfa
brieken in het land, kan de verkoop
van fietsen nauwelijks baas. Sinds de
olieboycot is de vraag dermate ge
stegen dat het bedrijf reeds door
zijn voorraden heen is. Gazelle heeft
vorige week ruim duizend fietsen
meer verkocht dan normaal in de
ze tijd.
Volgens directeur W. Breukink
stijgt ook de verkoop van bromfiet
sen, zij het minder sterk dan van de
fiets. Het bedrijf heeft dringend be
hoefte aan meer personeel (30 tot
35 man), maar dat is volgens de be
drijfsdirectie moeilijk te krijgen.
Men denkt nu aan het aanstellen
van buitenlandse werknemers.
Ook bij Batavus in Heerenveen is
men door de voorraad heen. Hier
vangt men de hausse op door het
exportpakket gedeeltelijk naar de
binnenlandse markt te verschuiven.
De produktie is met ongeveer 15
procent opgevoerd.
Omsingeld De Zweedse ambassa
deur in Chili, die tevens de belangen
van Cuba behartigt, is met personeel
van zijn ambassade en vijftien poli
tieke vluchtelingen in de voormali
ge Cubaanse ambassade in de Chi
leense hoofdstad door militairen in
gesloten.
Kijkdagen
in weekeün
ZWAMMERDAM Het
heidkundig-onderzoekteam
de Amsterdamse universitf
heeft, gezien de grote bel j
stelling voor de meest re
vondst in binnen- en bu
land, besloten ook twee ki
gen te houden voor de pla
lijke bevolking.
Aanstaande zaterdag
men de stand van zaken
het grote (zee) schip bek
van 10—11 en van 2—3
zondag van 1011 uur.
De kuil waarin het schip
bevindt, ligt op het bouwte
van de Johannes stichtii
Zwammerdam langs i
Alphen—Bodegraven,
Spoorlaan.
„Hoogvliet" naar
gewone rechter
DEN HAAG/ALPHEN De ge
meente Alphen mag het cash and
carrybedrijf „Hoogvliet" aan de Van
Foreestlaan twee maanden lang (ge
rekend vanaf vandaag) niet belem
meren in de bedrijfsuitvoering.
„Hoogvliet" moet voor het verstrij
ken van deze termijn wel naar de
„gewone" rechter stappen met he*
verzoek uit te maken of de vesti
ging van de supermarkt in het voor
malige pand van Hollandia Tricota-
gefabriek al dan niet in strijd is met
het bestemmingsplan voor dit gebied.
Aldus de uitspraak, die de presi
dent van de Haagse rechtbank van
morgen heeft gedaan in het kort ge
ding, dat „Hoogvliet" heeft aange
spannen tegen de gemeente Alphen.
Zijn terugverwijzing naar de „gewo
ne" rechter betekent, dat de defini
tieve uitspraak wel eens lang op
zich kan laten wachten.
Beide partijen willen de zaak na
melijk tot in hoogste instantie uit-
veohten. En dat is een weg, die een
Jaar of zelfs langer kan duren.
s
LEIDEN Op het terrein aan de
Caeciliastraat tegenover het St. Eli-
zabethgasthuishof in De Camp is 'n
parkeerautomaat geplaatst.
Door middel van deze automaat
die morgenochtend in werking zal
worden gesteld kunnen automobilis
ten voortaan tegen betaling (één
kwartje per uur) parkeren voor een
periode van maximaal vier uren.
Het terrein, dat in afwachting van
de ontwikkeling van een bestem
mingsplan voor De Camp voorlopig
als parkeerterrein is aangewe
zen omvat circa 60 plaatsen.
De automaat, die in De Camp is
neergezet, is afkomstig van het par
keerterrein aan de Beestenmarkt,
waar een nieuwe "tweeuurautomaat"
is geplaatst, die eveneens morgen
ochtend in werking zal treden.
Tegen invloef
overheid
Staking bij
Franse radio
en televisie
PARIJS (Reuter) J<
bij de Franse staatsradio
sie (ORTF) zijn een staking
uur begonnen uit protest
zij noemen „overheidsinmengifi
Hun collega's bij de
en de persbureau's zullen ujA
dariteit het werk tussen 1400
uu'r neerleggen.
De bond van ORTF-jour^
heeft de regering
te trachten een steeds groter!
op radio en televisie te krij
bond van' dagbladjournalist
met zijn solidariteitsstakinH
ook uitspreken voor vrijhei0
voorlichting. Volgens deze
heeft de regering druk
op de ORTF bij de be'richti
het Midden-Oosten, de sta
in Chili en sommige binm
kwesties.
Zuidvietnami
bombardemc
opVietcong-b;
3a
SAIGON De Vietcong he
daag bekend gemaaJkt dat vli<
van de Zuidvietmamese luel
het bestuurscentrum van de 1
hebben gebombardeerd bij Lo
110 kilometer ten noorden
gon. Van Zuidvietnamese
geen bevestiging of ontkenLj
krijgen. iet
Het beweerde bombardem<
plaats birmen 24 uur nadat
ccng een zware raketbeschiet
uitgevoerd op de luchtma
Bien Hoa, 23 kilometer ten c
oosten van Saigon. Verst
hebben gisteren meer dan
tuigen van Bien Hoa zien
voor bombardementsmissies.
In Saigon vrezen waame
de communisten nu wellicht
gan zullen toeslaan met com°j!
UITBARSTU
ETNA DREIu"
ür
CATANIA (AP) De f;,
meest actieve
in Europa, heeft zijn kap
blazen in een uitbarsting
schreven werd als de hevigs^
afgelopen vyf Jaar.
Deskundigen zeiden dat 1
barsting het materiaal wei
blazen dat zich sinds de
grote uitbarsting in de kra
verzameld. Nu de „kap" er a
staat er volgens deskundigen
tere kans op een nieuwe uitl i
Zij voegden er echter aan
de dorpen op de heuvels i
ving geen onmiddellijk gevaajen
'd ngl
HAZERSWOUDE Het bedrijf voor de vervaardiging van
zelfklevend papier "Fasson" in Hazerswoude-Rijndijk heeft
sedert enkele weken een installatie in gebruik, waardoor min
der reukgassen dan voorheen in de buitenlucht vrij kunnen
komen.
De leden van de commissie milieu
hygiëne Hazerswoude, die gister
avond in openbare vergadering bij
eenkwamen. waren hierover zeer
verheugd. Niettemin reden zij na af
loop van de vergadering naar
om de geluidsoverlast te peilen. En
kele bewoners zouden hinder onder
vinden van de fabreiek, nu de
nieuwe installatie in werking is.
"Want wij moeten als commissie de-
zaak begeleiden", aldus voorzit-
Lelderdorpse zijde van de Oude Rijn, ter VerweiJ, die verder meedeelde
dat de directie van Fasson plannen
heeft om ook dit nieuwe probleem te
bestrijden.
Prins Claus heeft intussen het
door de commissie milieu uitgegeven
"milieu-ganzenbord" toegestuurd ge-
TNO—medewerker Brasser gaat
op 20 november in een gecombineer
de vergadering van milieuhygiëne-
commissie en commissie voor open
bare werken o.a. in Boskoop en an
deren, de meting van de luchtver
ontreiniging onder de loep nemen.
Ook de resultaten van de Bos-
koops/Hazerswoudse „Snuffelpaal"
(Hazerswoude investeert hierin vier
duizend gulden per jaar) worden
doorgepraat.
Het ligt in de bedoeling dat op 27
maart 1974 "boomfeestdag" wordt
gevierd in Hazerswoude, met onder
wijzend personeel op de lagere scho
len zal worden overlegd op welke
wijze dat gaat gebeuren.
Wat betreft de groenvoorziening
in de nieuwbouw in de wijk Zuid
III zal een voorlopig plan worden
opgesteld, dat in Januari in de com
missie kan worden behandeld. Ook
zullen dan een aantal (toekomstige)
bewoners worden uitgenodigd voor
eventuele inspraak.
De wens leeft bij de commissiele
den dat de speelruimten bij de scho
len in de wijk Rhynenburch in de
vrije uren, uiteraard onder bepaal
de voorwaarden, voor de spelende
Jeugd beschikbaar zullen zijn.
Er is na een wijkonderzoek van
enkele commissieleden gebleken, dat
er géén schrijnend tekort aan pa
pierbakken is ter plaatse. Klachten
zijn er overigens nog pn-ijs ovor dl£
Hai
ït
bewoners, die het nodig acht
huisvuil uren (soms halve
vóórdat de huisvuilophaalwa j
riveert op het trottoir plaat L
komt bij de commissie ook n j
ker" aan dat er nogal wat
gejaagd door de wind door j
wijken dwarrelt, omdat I
werk is gegaan bij het bu*a*L
van de vuilniszakken.
De gemeente onderzoekt mje
zich afgelopen maandag m« oe
overvloeidige regenval wee: m
overlast voor deed, hoe eein
