hnerika boos op
e NA V O-landen
Vage resolutie over
het Griekse bewind
Portugal mag
kiezen: Caetano
ofCaetano
uw luxe <mbouwl{eul{en
van Keiler voor een
wtengewoon gewone prijs:
iropa verwijt Amerikanen gebrek
in overleg inzake Midden-Oosten
ESO-comité is tegen
rdeling olie-aanbod
in vogelvlucht in vogelvlucht
NS-Minitrips
in eigen land
m m
JRDAG 27 OKTOBER 1973
BUITENLAND
lASHINGTON De Amerikaanse regering heeft gisteren duidelijk ontstemd en
p gereageerd op het Westduitse protest tegen de levering van Amerikaans oorlogs-
riaal uit Westduits gebied aan Israël.
jordvoerder McCloskey van het ministerie van Buitenlandse Zaken noemde de hou-
van Bonn „en een reeks andere NAVO bondgenoten" een poging „zich openlijk van
is te distantiëren".
doet de vraag rijzen wat de
verstaan onder de on-
rheiid van een gemeenschap-
veiligheidspolitiek. Onze her-
iddng in het Midden-Oosten
precies evenveel belang voor
litsland en andere NAVO-
ïoten aüs voor ons". „Wij wa-
zijn geweest in een zeer kri-
>riode, een periode welke in
zichten ons allen aanging, ons
bondgenoten in West-
aldus McCloskey.
feit dat de Verenigde Staten en de Zaken in Washington meegedeeld.
Sluiting
De Amerikanen zijn met name zeer
/er de sluiting van No-
het Europese luchtruim
voor de Amerikaanse luchtbrug naar
Israël in de kritieke dagen van de
ontstemd
mogelijke Een woordvoerder van dat departe
ment zei dat Amerika niet ongerust is
over de mededeling van de Russische
partyleider Brezjnjew dat er al Rus-
name zeer sische waarnemers zijn vertrokken,
ofschoon het nog niet bekend is, hoe
veel het er zijn en of het burgers oi
militairen zijn. Er was echter geen
reden om aan te nemen dat het geen
burgers zouden zijn.
Engeland gaf vorige week te ken
nen dat zijn bases op Cyprus niet ge
bruikt konden worden door Ame
rikaanse vliegtuigen met wapens
voor Israël. Turkije sloot zijn lucht
ruim, terwijl Russische vraohtsche-
beter aan gedaan wat Pen> Ee'»den met wapens voor de
.dacht te schenken aan het Arabieren, ongehinderd van de Dar-
danellen gebruik onden maken. West-
[erenigde Staten hadden bij
,n de afgelopen dagen
eenheid en steun" ge-
De bondgenoten in Europa
Een Israëlische militaire woord
voerder maakte vrijdagavond bekend
dat het aan alle bestandslijnen weer
rustig was. De gevechten van vrijdag
hadden ongeveer drie uur geduurd.
Voorts onthulde hij dat de Israëlische
luchtmacht in de afgelopen dagen
pamfletten voor leden van het derde
Duitsland deelde de Verenigde Staten Egyptische legerkorps had uitgewor-
Lissabon In de vijf jaar dat
Marcell Caetano premier van Portu
gal is, heeft het land enige mate
riële vooruitgang geboekt. Politiek
gezien is er echter weinig veranderd
sinds het vertrek van dictator Sala-
heeft de oppositie alle 68 kandida
ten teruggetrokken en opgeroepen
tot een boycot. Intimidatie en dis
criminatie van de kant van de re
gering maken volgens de verenigde
oppositie een eerlijke stembusstrijd
onmogelijk.
Door E. S. Corbett
van The Observer
dat de Westduitse havens niet
gebruikt mochten worden als door
voerhaven voor Amerikaanse wapens
met bestemming Israël.
West-Europa is op zijn beurt ver
toornd over de wijze waarop de Ame
rikaanse regering de crisis in het
Midden-Oosten heeft behandeld en
over de „grote mogendheden"-diplo-
matie die in verband met deze cri
sis tussen Washington en Moskou is
de Franse staatsom- S^oerd.
aangesloten, hebben opge- Europeanen zijn m het bijzon-
t een 24 uursstaking op 6 der b°os ov,eJ het e<*rek aan overleg
uit protest tegen de staats- van de zllde„ de_ Amerikaanse
Lg b« de ORTF. De actie voordat deae donderdag
ins omroep-
soneel
t staken
JS De vakbonden waarbij
pen waarin werd voorgesteld de ge
vechten te staken en naar huis te
gaan.
De Egyptische president Sadat gisteren gefotografeerd tijdens
het zeggen van de „Bairam"-gebeden in de El-Hoesseini-mos-
kee in Cairo.
aandacht vesbigen op het
end machtsgebruik van de re-
tegen de ORTF. Tevens wil
iio- en televisie-programma
staking protesteren tegen de
verwachts haar troepen in alle de
len van de wereld in staat van alarm
bracht.
Waarnemers
President Nixon heeft besloten on-
NAVO-parlement in Ankara bijeen
i de ORTF en „het gewapende burgerwaairnemers
van honderden ORTF-i
JS liet oliecomité van de
atie voor Economische Sa-
Icing en Ontwikkeling
i heeft besloten niet tot een
g van het olie-aanbod over
ipese landen over te gaan, zo
topfunctionaris van de or-
in Parijs meegedeeld. De
de regelingen voor een ver-
an de beschikbare hoeveelhe-
men echter op elk gewenst
zeer spoedig in werking wor-
steld als de aanbodsituatie
leiding geeft, zo zei hij.
comité zet de besprekingen
de vraag of de regeling
orden uitgebreid tot landen
OESO buiten Europa. Het
21 november opnieuw bij-
Parijs. Om de regeling
in werking te stellen is het wel no
dig dat het comité weer bijeenkomt
maar dan kan het systeem ook bin
nen een week functionneren.
Volgens de woordvoerder waren de
afgevaardigden het erover eens dat
geen maatregelen mogen worden ge
nomen die tot een confrontatie tus
sen de olieproducerende en oliever-
bruikende landen zouden kunnen lei
den. Ze toonden zioh algemeen be
zorgd over de snelle en zeer krachtige
stijging van de olieprijzen in som
mige productielanden. Ze kwa
men tot de conclusie dat de beta
lingsbalansen van de oflieverbruiken-
de landen het zwaa/r te verduren zul
len krijgen als de stijging in hetzelf
de tempo doorgaat, met alle gevol
gen van dien voor de economische
bedrijvigheid.
ADVERTENTIE
ANKARA Het NAVO-parle
ment heeft gisteren in Ankara
met een zeer kleine meerderheid
besloten, niet met zoveel woorden
aan te dringen op herstel van de
democratie in Griekenland. Het
aanvaardde een resolutie, waarin
"kennis werd genomen" van de
"beperkte hervormingen die het
Griekse bewind heeft uitgevoerd"
en de hoop wordt uitgesproken
dat Griekse parlementariërs spoc-
dig opnieuw zitting zullen hebben
in de assemblee.
Het deed tevens een beroep op de
NAVO-regeringen in het algemeen,
alles te doen opdat de beginselen die
het bondgenootschap verdedigt wor
de gehandhaafd.
Onder andere twee Nederlandse ka
merleden hadden voorgesteld, dat de
regeringen bovendi en wordt ge
vraag, er in het bijzonder naar te
streven dat de vo lledige democrati
sche rechten in Griekenland worden
hersteld.' Dit voorstel werd, in de eni
ge hoofdelijke stemming van deze
vergadering, met 37 tegen 32 stem
men verworpen. Van de zeven Neder
landers die aan de stemming deelna
men stemden vier voor (Van Eisen,
Dankert, Wieldraaiijer en Wijk, KVP
en PvdA en drie tegen (Gooden, Van
der Werff en Ploeg, VVD en KVP.
De Noorse delegatie stemde in haar
geheel voor het voorstel, de Portuge
se in haar geheel tegen.
Aanvankelijk hadden de initiatiefne
mers van het voorstel betreffende
Griekenland de NAVO-regeringen ook
willen vragen hun invloed om Portu
gal aan te wenden om het recht op
zelfbeschikking van zijn Afrikaanse
koloniën te erkennen. Dit voorstel
dat in de politieke commissie reeds
was verworpen, werd echter ingetrok
ken omdat het niet voldoende werd
gesteund.
In de plaats daarvan kwam een
door de Amerikaanse republi keinse
senator Javits gesuggereerde formu
lering, die zó vaag was dat een Deen
se afgevaardigde zich afvroeg of Ko
penhagen thans Groenland onafhan
kelijkheid moest gaan verlenen. De
Assemblee keurde namelijk een voor
stel goed dat, volgens Javits, ook be
trekking zou kunnen hebben op Ne
derland (vanwege Suriname en de
Antillen, namelijk dat de NAVO-raad
zijn Invloed) moet iaanwenden tenein
de „een versnelling van het prodes
vanzelfbesdhikking voor de onaf
hankelijke gebieden die de NAVO-
landen nog kennen, te bevorderen.
De gehele gang van zaken was voor
de Nederlandse socialisten aanleiding
zich van stemmen over de resolutie
over de rechten van de mens te ont
houden.
De Assemblee deed geen uitspraak
over de ontwikkelingen in Turkije,
hetmartelen en gevangen zet
waarop de afgelopen Jaren vooral in
de Raad van Europa kritiek is gele
verd.
Dankert, die in de raad de schen
dingen van de redhben v. d. mens in
Turkije aan de kaak heeft gesteld -
het martelen en gevangen zetten van
politieke tegenstanders - verklaarde
gisteren na 'n gesprek met de nieu
we Turkse prem. Ecevite dat Turkije
heeft aangetoond dat, "de strijd voor
de rechten van de mens individuele
strijd vrijheid en de rechtsstaat kan
worden gewonnen als de politieke wil
voor deze strijd wordt gemobiliseerd".
De nieuwe regering zal namelijk
onmiddellijk allen die wegens gewe
tensdelicten zijn veroordeeld in vrij
heid stellen. Criminelen en terroristen
die tot levenslang of ter dood zijn ver
oordeeld krijgen 30 Jaar. Degenen die
tot 30 Jaar zijn veroordeeld krijgen
25 Jaar en op deze basis zal een straf
vermindering van vijf jaar worden
toegepast.
Overschot De balans van de Ame
rikaanse buitenlandse handel wijst
over september een overschot van
873,3 miljoen dollar aan na correctie
voor het seizoen. In augustus was er
een tekort van 16,6 miljoen dollar.
Volgens het Amerikaanse ministerie
van Economische Zaken ontstond in
de eerste negen maanden van het
Jaar een overschot van 153,1 miljoen
dollar vergeleken met een nadelig
saldo van 4.810,5 miljoen in dat tijd
vak van het vorige jaar.
Al bijna vijftig Jaar zit er geen af
gevaardigde van de oppositie meer
in de Nationale Vergadering. Hoe
wel de grondwet deelneming van de
oppositie aan de verkiezingen toe
staat. is het kiesstelsel erop bere
kend haar geen kans te geven. Voor
de verkiezingen van morgen had de
„liberale" oppositie (waarvan de
verboden communisten geen deel
mogen uitmaken) dan ook vooral
zijn kandidaten gesteld om te kun
nen profiteren van de verzachting
van de censuur in de dertig dagen
lange verkiezingscampagne.
Als in de tijd van Salazar trok de
oppositie haar kandidaten vlak voor
de dag van de verkiezingen terug.
Caetano heeft echter gedreigd de
politieke rechten te ontnemen aan
kandidaten die op deze wijze weige
ren hun van te voren vaststaande
nederlaag onder ogen te zien.
Dit jaar heeft de oppositie het nog
moeilijker dan bij de verkiezingen
van 1969, omdat het nu strafbaar is
de oorlogen in Afrika ter discussie
te stellen en kritiek uit te oefenen op
de vastbeslotenheid van Portugal
om in Afrika te blijven. Rechts
georiënteerde lieden beschouwden
het besluit van Caetano in '69 als
een klap voor het moreel in Afri
ka.
Magaelhais Mota, leider van een li
berale groep, zei onlangs: „Onze
aanwezigheid in overzeese gebieden
is duidelijk ons grootste probleem.
Het is een last voor onze economie.
Herstel van onze individuele vrijhe
den is nauwelijks mogelijk voor het
probleem van de overzeese gebieden
is opgelost"
De politie bezit klassieke middelen
om de campagne van de oppositie
te frustreren. Op een bijeenkomst
maakte zij het geluid onklaar toen
een kandidaat een rede van een re
geringskandidaat begon te kritise
ren. Bij andere bijeenkomsten zijn
aanhangers van de oppositie beboet,
louter omdat zij er aanwezig waren.
Bijzonderheden over hun persoon
zijn gneoteerd, mogelijk om daar la
ter misbruik van te maken.
Ongeveer dertig aanhangers van de
oppositie en zes kandidaten zijn
gearresteerd in het gebied van Lis
sabon omdat naar men zei de pam
fletten tegen de oorlog, die zy uit
deelden, weinig verschilden van die
van de klandestiene communisten.
Ook weigerde de regering de namen
van oppositiekandidaten op de ys-
ten te zetten.
De Afrikaanse provincies, die elk
aspect van het leven in Portugal
beheersen, hebben geen oppositie
kandidaten. Om dit te voorkomen
en elke „ondergrondse" agitatie te
ondermijnen heeft de regering
20.000 agenten gerecruteerd voor
haar Nationale Volksactie (NPA)
die moeten zorgen, dat de zwarte
bevolking slechts één zyde van het
politieke verhaal te horen krijgt.
Hoewel Angola en Mozambique met
elkaar meer dan 12 miljoen inwo
ners hebben, zenden ze elk tien af
gevaardigden naar de Nationale
Vergadering, terwijl Portugal zelf,
dat slechts 9 miljoen inwoners telt
Ofschoon de Arabische landen met
de vermindering en zelfs dreigende
beëindiging van hun olie-uitvoer
voomamelyk Amerika op het oog
hebben als wapenleverancier van
Israël zou het er in de praktyk
op neer kunnen komen, dat vooral
Europa en Japan de dupe worden.
Ons werelddeel is namelyk voor 60%
afhankeUjk van de invoer uit de Ara
bische landen, Japan voor 80 procent
en Amerika slechts voor 7%. Daarby
moet niet vergeten worden, dat de be
hoefte aan energie in de Verenigde
Staten in sterke mate toeneemt, zo
dat het geringe percentage van 7 pro
cent in korte tyd aanzienlijk kan sty-
gen en dat ook wel zal doen. Maar,
op zeer korte termyn gezien, ïykt de
bedoeling van de Arabische maatre
gelen te zyn een wereld tekort te
scheppen en Europa en Japan er toe
te brengen zich los te maken van de
pro-Israëlische politiek van Washing
ton. Het overschakelen op andere
bronnen van energie is namelyk geen
kwestie van vandaag op morgen. Een
land als Amerika beschikt weliswaar
over grote reserves in Alaska, maar
die zyn nog niet beschikbaar omdat
er nog een pypleiding moet worden
aangelegd. Bovendien is er een clau
sule, die de pryzen aanzienlyk zou
doen stygen. Hetzelfde geldt voor de
olie, die uit de leisteen van de Rocky
Mountains gewonnen kan worden of
uit het zand van Athabaska in Ca
nada. Zou de produktie van die ge
bieden eenmaal op gang komen, dan
zouden de Verenigde Staten kunnen
beschikken over voorraden, die waar-
schynbjk groter zyn dan die onder
alle Arabische woestynen by elkaar.
Met een dergelyke oplossing is men
echter op het ogenblik niet gediend,
evenmin als met het inschakelen van
de kolenvoorraden, een grondstof die
Amerika in overvloed bezit en die
trouwens in de gehele wereld in enor
me voorraden beschikbaar is. Op kor
te termyn kunnen de Arabieren dus
wel degelyk invloed oefenen, door de
oliekraan dicht te draaien of althans
geen vergroting van de produktie toe
te staan. Daardoor zyn zy bovendien
in staat hun inkomsten sterk te ver
groten, een proces dat door de prijs
stijging al op gang is gekomen. Van
Arabisch standpunt gezien is dat be
grijpelijk. Want de voorraden zyn niet
onbeperkt: de eigenaars moeten in
enkele tientallen Jaren enorme som
men uit de olieproduktie verzamelen
om nadien in staat te zyn op hun fi
nanciële reserves te teren. Er zyn dus
twee factoren: olie als politiek stryd-
middel en olie als bron van inkom
sten. Wat dit laatste betreft kan men
zeggen, dat de Arabieren, zelfs als
Amerika en West-Europa voor hon
derd procent pro-Arabisch zouden
zyn, in elk geval voorzichtig met hun
leveranties zouden zyn. De vraag is
overigens of de Arabische leveran
ciers zich niet ernstig vergissen als
zy de olie-uitvoer, om welke reden
dan ook, te sterk beperken. Want be
perking van die export is een twee-
snydend zwaard. Hoe groter het te
kort, hoe energieker de klanten naar
andere oliebronnen zullen zoeken en,
gevaarlyker nog voor het Midden-
Oosten, naar andere energiebronnen.
Amerika aen de Westelyke wereld in
het algemeen worden dus gedwongen
zuiniger met de beschikbare olie om
te springen en tegeiykertyd over te
gaan tot het voeren van een natio
nale energie-politiek, die dat pro
bleem voor langere tyd of misschien
voor altyd kan oplossen. Dat intus
sen Nederland van Arabische zyde
als voornaamste doelwit voor de olie
boycot is uitgekozen, ligt voor de
hand. Ons land beschikt immers over
grote raffinaderyen, waardoor het
gemakkelyker te treffen is dan an
dere staten. Natuurlyk hebben de
Arabieren dat niet als argument aan
gevoerd. Inplaats daarvan zyn er be
schuldigingen over pro-Israëlische
gezindheid uit de bus gekomen, die
echter slechts ten dele hout any den.
Ten dele, want de vraag is gewettigd
of van regeringszyde wel altyd beseft
is hoe kwetsbaar dit kleine land is
met zyn (over) bevolking van dertien
miljoen zielen, die en dat onder
scheidt ons van byv. Amerika niet
in staat zyn een vuist te maken. Hoe
dit zy, bepaalde bezwaren van Ara
bische zyde zyn beslist zwak. zoals
het verwijt, dat de KLM Joodse vrij-
willigers naar Israël heeft vervoerd.
Luchtvaartmaatschappyen vragen
nooit waarom een passagier een be
paald land wenst te bezoeken, waar
om dus in dit geval? Waarom zyn
niet andere landen als „vyand" aan
Premier Caetano
124 afgevaardigden heeft. De rest
van de 150 zetels in de Nationale
Vergadering is bestemd voor de
kleinere overzeese gebieden van
Portugal. Het electoraat in Angola
en Mozambique telt minder dan
400.000 personen. Strikte kwalifica
ties, zoals het Portugees kunnen le
zen en schrijven, beperken de kies-
gerechtigheid afdoende tot de blan
ke bevolking.
In Portugal zelf zijn de kiezers over
het algemeen apathisch. Volgens
een onderzoek van het Lissabon se
blad Expresso gaat van de 1.500.000
stemgerechtigden niet meer dan 40
procent ooit naar de stembus. Zij
die de verkiezingen als pure scherts
beschouwen, liggen in de leeftyds-
groep tussen 24 en 34 Jaar. Van
hen heeft 82 procent nooit een stem
uitgebracht. Deze getallen tonen wel
aan hoe onzinnig Caetano's bewe
ring was, dat zijn „overwinning" bij
de verkiezingen van 1969 een man
daat was voor zijn politiek in Afri
ka.
Vrachtenmarkt
tankschepen
stort in
LONDEN Op de vrachtenmarkt
voor tankschepen die in het Midden-
Oosten landen doet zich een ware in
eenstorting van de tarieven voor.
Vrijdag werd ruimte geboekt tegen
een tarief van 120 tot 125 worldscale,
(met worldscale wordt een soort in-
dexcyfer aangeduid dat is samenge
steld uit de tarieven voor het vervoer
van alle soorten lading op alle
scheepvaartroutes op basis 1969 is
100). Donderdag kwamen nog afdoe
ningen tot stand op worldscale 175
en een week geleden lag het peil
bij 450. In tankvaartkringen was in
verband met de maatregelen van de
Arabische olielanden wel op een da
ling van de tarieven gerekend, maar
een zo grote daling als zijn thans af
tekent is voor velen toch een ver
rassing.
ADVERTENTIE
gewezen, zoals byv. Engeland? Wel
iswaar laat dat land op het ogenblik
aan Egyptische officieren les geven
in het besturen van helikopters, maar
het heeft Israël krachtdadig geholpen
door de levering van grote aantallen
Centurion-tanks. En neem een land
als Portugal, dat volgens een radio
bericht, by de Arabieren te boek
staat als een vriendschappeiyk-ge-
zinde natie, maar intussen geen en
kel bezwaar maakte tegen het ge
bruik van de (Portugese) Azoren als
tussenstation voor het vervoer van
Amerikaanse wapens naar Israël.
Blykbaar zyn die landen en het
zelfde geldt voor andere Europese
staten erin geslaagd zichzelf by de
Arabieren „beter te verkopen" dan
Nederland, hoewel hun gedragingen
niet „braver" zyn dan de onze. Een
geluk is dat een land als Perzië
(Iran) weinig behoefte heeft aan de
boycot mee te doen, om de eenvou
dige reden dat het de inkomsten uit
de olie niet kan missen. En voor Sa-
oedi-Arabië geldt, dat het er al ge
noeg aan heeft de door het Westen
gewenste vergróting van zyn uit
voer af te snijden. De Sjah van Per
zië en Koning Feisal van Saoedl-Ara-
bië weten, zo schreef de Frankfurter
AUgemeine Zeitung" onlangs in een
hoofdartikel, „dat men met hysterie
in de politiek weinig bereikt". Het is
te hopen, dat het gezond verstand in
de Arabische landen de boventoon
zal voeren. Een acute energiecrisis in
het Westen is zeker ook niet in hun
belang. RL
Volledig verzorgd, dus
incl. reis van ieaer
station; logies en
maaltijden.
2 dagen
Amsterdam VA f 5L-
DenHaag|Scheveningen
va f 60.-
3 dagen
Ziiid-Lhiburg
Montferland
Bergen (fLH.)
Twente
Drenthe
Zeeland
Friesland
Brabant
Giethoorn
VA f 61-
va f 66.-
vAf 68.-
vAf 69.-
VAf 71-
va f 71-
va f 79.-
VAf 80.-
va f 85.-
5 dagen
Schiermonniumg va f 111-
Ameland va f 111-
Terschefcg va <115.-
Vertrek dagelijks.
Alle informatie in de brochure
„Toeren met NS" op het
station.
voordelig uit met NS
