'Leve de
oermens
alt'
Mangowa en de
ronde meren
In Australië leven
Aborigines nog net
als eeuwen geleden
AG 29 SEPTEMBER 1973
EXTRA
PAGINA 13
Vooral in Amsterdamse boek
winkels is te merken dat er de
natste tijd een groeiende be-
,ng stelling bestaat voor de
jijze waarop de Amerikaanse
indianen indertijd zijn uitge
moord en door de blanken
werden verdreven van het land
waar zij woonden. De uitgevers
en boekinkopers hebben sta
pels goedkope en duurdere
werken klaar liggen over dit
onderwerp en deze boeken
l(J oliegen de winkels uit.
Niet alleen de Amerikaanse
s 1 indianen trof dit lotop vele
n eld( andere plaatsen ter wereld
moesten volkeren plaats ma
ken voor de opdringende blan
ken: in Afrika, Azië en ook
Australië.
Onze redacteur buitenland
Jan van Wieringen was in
Australië en zag daar in het
"bewoonbare" gedeelte maar
enkele oorspronkelijke inwo
ners van dit continent, de zo
genaamde Aborigines (oor-
spronkelijken )of "Abo's", zo
als de Australiërs ze noemen.
Ze zijn een toeristische be
zienswaardigheid geworden cn
wonen vaak in reservaten.
Na enig speurwerk in boek
winkels, musea en biblio
theken in Australië en Leiden
ontdekte hij dat de Aborigines
meer zijn dan een achtergeble
ven en onderontwikkeld volk:
hun kunst is primitief maar
indrukwekkend en hun my
then griezelig als de beste
science-fiction roman.
Op deze pagina enige bijzon
derheden over deze mensen en
een vertaling van hun mythen,
die verklaart hoe de wonder
lijke ronde meren aan de
Australische zuidkust zijn ont
staan.
Op een dag zag de jager Mangowa vanaf rie rand van het
meer waar hij aan het vissen was, het mooie jonge meisje
Pirili in haar boomschors-kano naar de tegenovergelegen oever
peddelen.
Het mooie lichaam van Pirili en het gemak waarmee zij haar
boot voortbewoog, vervulde Mangowa met een enorm verlangen
om haar te bezitten. Het geviel echter zo dat Pirili weigerde
met Mangowa te trouwen, ondanks dat de oude mannen van de
stam besloten hadden dat Mangowa haar tot zijn vrouw mocht
maken.
Om haar voor zich te winnen, ving Mangowa de mooiste vis
sen voor Pirili, maar zij liet ze wegrotten in de zon. Hij gaf
haar scharlaken-rode veren voor in haar haar en de zachtste
opossum-huiden mantels, maar toch wilde zij niets van hem
weten.
Mangowa had het zo van haar te pakken, dat hij Pirili
overal volgde, waarheen zij ook ging, in de hoop dat hij haar
toch op een dag voor zich zou kunnen winnen. Het haalde
allemaal niets uit. Tenslotte werd Mangowa zo wanhopig dat
hij het meisje op een dag vast greep en haar naar zijn kamp
droeg.
Pirili was doodsbang en vocht en krabde onderweg zo hard,
dat zij er in slaagde zich uit Mangowa's armen te bevrijden. In
uiterste nood vluchtte zij de lucht in en vroeg de Vrouwen
van de Melkweg om haar tegen Mangowa te beschermen.
Mangowa was woedend dat het meisje er in geslaagd was
hem te ontsnappen en hij volgde haar. Daarbij greep hij han
denvol sterren uit de Melkweg en wierp die naar Pirili om haar
zo te dwingen naar de aarde terug te keren.
De geesten van de sterren vonden echter dat Mangowa zich
afkeurenswaardig gedroeg. Zij verbanden Mangowa naar de
aarde en Pirili kreeg toestemming om veilig bij de schitterende
Zeven Zusters van de Melkweg te blijven. Daar verblijft zij
nog steeds, en af en toe kijkt zij glimlachend naar het plekje
op de aarde waar de sterren zijn terecht gekomen die Mangowa
haar achterna wierp. De sterren maakten de ronde meren aan
de zuidkust van Australië.
anse steden. Er staan de gebruikelijke flatgebouwen, enorme
ntoren van glas en beton en het verkeerslawaai is even erg
i in welke wereldstad dan ook. De mensen in Sydney zijn
urig blank. Ze zien er over het algemeen net zo gezond en
uinverbrand uit als de blanken in Zuidelijk Afrika. De man-
n zijn zo stoer ("butch" is de term in Australië) als in Cana-
en het zuidwesten van de Verenigde Staten; de vrouwen
pen er wat mode betreft iets aehter, maar ze zijn net zo mooi
lelijk als in Groningen of Utrecht.
In het onherbergzame Centraal-Australië wonen Aborigines
nog net als eeuwen geleden in holen.
r dan plotseling zie Je tussen al
„normale" blanken een donker
jtpaar lopen met een opvallend
jlne huid en vreemd dik, zwart
Lr. Meestal zijn zij niet zo rijk ge-
ed - de Europese kleren staan hem
enlijk vaak ook niet, ze passen
it: die mensen horen dit soort
niet te dragen, lijkt het wel.
is het ook, want deze mensen
ïn zeldzaam verschijnsel in de
.tralische grote steden - zijn var-
jenwoordigers van de Aborigines,
oorspronkelijke inwoners van Aus-
lië, die vroeger helemaal geen
ren droegen. Deze mensen zijn nu
fuggedrongen naar de meest on-
n van Wieringen
■bergzame delen van Australië en
loren tot de meest wonderlijke,
rke en zeldzame mensenrassen ter
reld. Toen de eerste kolonisten in
8 in Australië kwamen, woonden
nog meer dan 300.000 Abo's; nu
i er nog slechts 47.000 echt abo's
'r is niet veel over hen bekend,
straliërs praten opvallend weinig
er hen en doen him uiterste best
niet de indruk te wekken dat de-
„negers van Australië" gediscri-
ineerd zouden worden. Dat is na
ar lijk wel zo. Er bestaan in Aus-
ilië geen absurde rassenwetten zo-
in Zuidelijk Afrika, maar de
rsnee „butch" Australiër is mees-
niet bevriend met een of meer
•origines. Men kijkt op hen neer;
de steden zijn zij een curieuze
rschijning en de Aborigines die zich
esters kleden en gedragen noemt
en „wogs" een afkorting „wester-
zed Oriental gentlemen", nu ver-
esterde oosterse heren, die ook vaak
verwesterde Chinezen en Cey-
..„„en wordit gebruikt - als die
ensen even niet in de buurt zijn.
ergeten
Wie op de Australische ambassade
den Haag om informatie-materi-
over deze mensen gaat vragen
erkt dat daarover lang niet zo veel
:gevens in dat gebouw zijn als bij-
lorbeeld over emigratie haar Aus-
alië. Maar wie had dat ook ver
acht? De Aborigines zijn een ver
ten volk; zelfs het Nederlands In-
ituut voor Taal-, Land- en Volken-
unde in Leiden heeft maar bitter
einig studie-materiaal over de Abo-
gines.
Bij een normale wandeling door de grootste Australische
id, Sydney, moet je weten dat je in Australië bent, om het
merken, want de stad lijkt in alles op Europese ën Ameri-
zen, after-shaves en wegwerp-pro-
dukten.
Waar komen deze Australische oer
mensen nu eigenlijk vandaan? Nie
mand weet het natuurlijk precies,
maar de meeste gangbare theorie is
dat zij door Zuidoost-Azië Kaap York
hebben bereikt, het noordoosten van
Australië. Nergens ter wereld komen
mensen voor die ook maar enigszins
lijken op de Australische Aborigines,
alleen misschien de pre-Dravidians
in India en de bijna uitgestorven
Veddahs in Ceylon.
Hoe het ook zij, deze donkere
mensen woonden vroeger overal in
Australië, in het waterrijke en
vruchtbare zuidoosten, in het droge,
onherbergzame binnenland en in het
bijna tropische, vochtige en hete
noorden in de buurt van Darwin, de
enige plaats waar Je ook nu nog veel
Aborigines aantreft. Zij woonden er
duizenden Jaren voor de eerste Euro
peanen zich in Australië vestigden.
De Europeanen hebben de Aborigi
nes niet uitgemoord, zoals met de
Amerikaanse Indianen is gebeurd.
Wel namen de blanken de vrucht
bare gebieden in het zuidoosten in
bezit, de streek die nu Nieuw Zuid
Wales heet en een verrukkelijk kli
maat heeft, vergelijkbaar met mid-
den-Californië in de Verenigde Sta
ten, Zuidelijk Afrika en het Middel
landse Zee-gebied.
Pamfletjes
De Aborigines waren min of meer
gedwongen zich terug te trekken. De
nieuwe socialistische Australische
regering van premier Whitlam doet
nu oprechte oogingen om de Aborigi
nes meer in ie Australische samen
leving te integreren en geeft daartoe
ontroerend naïeve pamfletjes uit
(bijvoorbeeld getiteld „The Aborigi
ne and you") in de hoop dat blank
en bruin wat meer tot elkaar zullen
komen. Daar waar de twee rassen
samenwerken schijnt dit aardig te
lukken; elders zijn reservaten voor
de Aborigines opgericht, waar zij le
ven als bezienswaardigheid voor toe
risten en kopiën maken van de
prachtige beelden en boemerangs
die hun voorvaderen gebruikten.
In het bitter droge binnenland van
Australië leven ze echter nog, de
echte en „onbedorven" „Abo's", zo
als Australiërs wel zeggen.
In de woestijn waar blanken het
aleen uithouden in airconditioned
huizen met diepvriezers en regelma
tige bevoorrading vanuit de lucht red
den de Abo's zich hun hele leven
lang met precies vfjf werktuigen: een
speer, een unieke speer-werper, een
boemerang, een graafstok om voed
sel zoals planten en kleine dieren te
vinden en maalstenen om uit gras
zaden een ruw soort meel te maken.
Sommige stammen gebruiken een
voudige kano's, met name in het
uoorden waar wel water is.
Dit gebrek aan materiële welstand
beeft geleid tot de veronderstelling,
dat de Aborgines niet bijzonder inteQ-
l'gent zouden zijn. Bij nadere be
schouwing blijkt echter dat de Aborri-
gires het op een zeer bijzondere ma
nie) klaarspelen in de bijna volko
men droge woestijnen van centraal
Australië voedsel te verzamelen. ZIJ
doen dit al eeuwen lang en dit Is niet
alleen 'n bewijs dat zij over een nor
male intelligentie beschikken maar
ook over bijzonder veel kennis be
schikken over de woestijn en alles
wat daar leeft.
Groepjes
Deze Aborigines leven in kleine
groepjes, meestal niet groter dan een
enkele familie, en iedere groep
heeft zijn eigen gebied, die leden
van de groep Slechts zelden yerlaten,
alleen om een zeer bijzondere cere
monie bij te gaan wonen, of wanneer
er gebrek is aan voedsel of water.
Van de Jongste kinderen tot de al-
1 ei oudste mannen is de hele fami
lie de godganselij ke dag bezig voed
sel te zoeken dat meteen wordt opge
geten, want de Aborigines kunnen in
bel woestijnklimaat niets wat zij
•Inden of vangen bewaren.
Om zo te kunnen leven moeten de
ze mensen een grondige kennis heb
bel van de natuur. Van Jongs af aan
leren zij wanneer eetbare planten
rijp zijn en waar ze kunnen worden
verzameld; zij leren wanneer de rep
tielen uit hun winterslaap ontwaken,
wanneer de dieren zich voortplanten
en waar er drinkwater zou kunnen
zijn. De Aborigines hebben ook een
kaïender-systeem ontwikkeld, dat is
gebaseerd op de bewegingen van de
hemellichamen, de bloeiperiodes van
bepaalde bomen en grassoorten, het
komen en gaan van de trekvogels.
Al de kalender-tekens hebben be
trekking op de voedsel-cyclus waar
hun leven van afhangt.
De taak om voedsel te zoeken is
eerlijk en gelijk verdeeld tussen de
.nannen en de vrouwen. Om de gro
tere dieren te vangen de kangoe
roes, de wallabies en de emoes
moeten de mannen soms lange trek
tochten maken tijdens de koude ln
de winter of de hitte tijdens de zo
mermaanden. De vrouwen, die voor
de kinderen zorgen en de schaarse
bezittingen bij zich houden, ma
ken minder vermoeiende reizen van
de ene tijdelijke verblijfplaats naar
de andere. Onderweg leven zij van
de vruchten, de eetbare planten, en
kleine dieren die zij vangen en ver
zamelen.
De mannen komen aan het eind
van de dag vaak met lege handen
terug, want de woestijndieren zijn
slim en moeilijk te vangen. De vrou
wen zorgen altijd dat er tenminste
iets te eten is, niet altijd even veel,
niet altijd even lekker, maar mees
tal genoeg Om de familie op de been
te houden tot de Jagers meer succes
hebben.
De verdeling van het voedsel ge
schiedt op basis van wijze wetten, die
bepalen dat ieder een recht heeft op
zijn deel, of het nu gaat om een
man, een vrouw, of een kind, of er
nu veel voedsel is of njet. De Abori
gines houden veel van vlees, maar
de Jagers zelf krijgen er niet te veel
van. Zijn behendigheid in het Jagen
komt zijn familie meer ten goede
dan de jager zelf: zijn beloning is
in de eerste plaats de vreugde van
degenen met wie hij leeft.
Ervaring
In zijn boeken over de Aborigines
noemt Charles P. Mountford het
,een grootse ervaring" om met de
Abo's te leven, omdat de mensen vol
komen met elkaar en hun omgeving
in harmonie zijn en zij hun wetten,
die goed in elkaar zitten, zo strikt
toepassen.
De Aborigines laten zich regeren
door de wijze oude mannen van de
stam, niet door de krachtige Jonge
mannen. Alleen deze oude wijzen zijn
volledig op de hoogte van alle stam-
geheimen en de betekenis van de
geheime ceremonies. Zij handhaven
de oude wetten, bepalen welke mis
daden bestraft moeten worden en be
slissen wanneer de uiterst belangrijke
rituelen moeten worden uitgevoerd.
Met deze riten staat of valt het so
ciale en filosofische leven van de
stam. Er is dus geen klasse van be
roepspriesters die de traditionele my
then, liederen en rituelen van hun fa
milie-gebied uit het hoofd leert,
maar alleen een groep van volledig
ingewijde oudere mannen.
Iedere stam is verdeeld in twee
groepen en de leden daarvan kunnen
met elkaar trouwen. Een groep is bij
voorbeeld het volk der Kraaien, de
ander het volk der Haviken. Een
man moet volgens de wetten de Abo
rigines altijd trouwen met een vrouw
die geen lid is van zijn eigen groep
en dezelfde wet geldt voor de vrou
wen. Een Havik-man moet met een
Kraai-vrouw trouwen, en omge
keerd. Een huwelijk met een lid van
de eigen groep zou worden beschouwd
als een huwelijk met een broer of
een zuster, en daar staat de dood
straf op.
Hemel
De Aborigines hebben zeer bijzon
dere ideeën over de aarde (die vol
gens hen plat is), de doden en het
leven na de dood. In de „hemel" van
de Aborigines is er een overvloed van
voedsel, water, het is er mooi weer,
er zijn massa's prettige plaatsen voor
kampen en er heerst de gemeenschap
van oude vrienden die allemaal in
vrede met elkaar leven. De geesten
wereld van de Abo's is erg groot. De
oorspronkelijke Aborigines, die er
werkelijk geen idee van hebben waar
kinderen nu eigenlijk vandaan ko
men geloofden bijvoorbeeld in het
bestaan van kleine, zelfstandige
kind-spookjes, die constant op zoek
zijn naar een moeder. Die kind
spookjes wonen op allerlei plaatsen:
boven het blauw van de hemel bij
voorbeeld (dat volgens de Abo's niet
zo gek veel hoger is dan de hoogste
bomen)in rotsspleten, in holle bomen
of in waterputten. Als zo'n kind
spookje vanuit zo'n schuilplaats een
vrouw ziet die volgens hem wel een
goed moeder zou kunnen zijn, kruipt
het bij die vrouw naar binnen en
begint zo een leven als een mense
lijk wezen.
Er zijn boekdelen te vullen met
verhalen over de ideeën en de denk
wereld van de oorspronkelijk inwo
ners van Australië. Een krant is daar
niet voor, en wie meer wil weten
over dit bijzondere volk zal zelf moe
ten gaan lezen in bijvoorbeeld de
werken van Charles P. Mountford.
Een aardige introductie zou zijn
„The Dreamtime". Dit boek bevat 'n
verzameling mythen van de Abo's en
een uitstekende inleiding met tal van
bijzonderheden over de Aborigines.
Het lijkt waanzin om een paar uur
van Je drukke tijd te besteden aan
lezen over een ver en vreemd volk
maar misschien kunnen we Juist erg
veel van de Aborigines leren. Mensen
die het uithouden in de barre Aus
tralische woestijn zullen misschien
nog in leven zijn als het blanke ras
zichzelf al lang vernietigd heeft of
van eec vervuilde aarde verhuist naar
andere planeten.
Een Aborigine van de primitieve Pinitoeboe-stam, die pas in 1954 werd ontdekt. Deze man
is roodopgeschilderd voor een traditioneel dansfeest (Corroboree) en zijn haar wordt bij elkaar
gehouden met rode modder.
