Kalkar", noodlottig of noodzakelijk
Kans op ramp te groot'
"Kalkar tijdelijk nodig"
.000 OP
-EIDATO
VAC UIT KRITIEK OP PLAN FLAT
slaagden
Ki'
A
BL
rDAG 15 SEPTEMBER 1973
vjpsP-Raadslid Herman Ampt-
lijer. Politicus die door sommi-
hoog geprezen, door anderen
verguisd wordt. Over één ding
voor- en tegenstanders het
irgaans echter wel eens: Ampt-
'and Üer iemand die zich zorgvul-
>1 2i verdiept in de zaken waarover
zijn oordeel geeft. Over het
[kar-project bijvoorbeeld heeft
een lijvig archief samenge-
ld. Hij kan er dan ook met ken-
van zaken over spreken niet
een wetenschapsman die de
sses van de zaak kent, wel als
bewust denkend burger, die
voldoende geïnformeerd voelt
on<ü zich aan een oordeel te kun-
aarfl i wagen. Als zodanig vertegen-
jrdigt hij de tweede groep
,n ist de geleerden die in de
in estie-Kalkar van belang is: de
8 iep van burgers die bang zijn,
Wifo de wetenschap zich aan ge-
rlijke experimenten waagt
laan der ach voldoende te bekom-
ren om de veiligheid.
formuleert zijn standpunt,
nauwkeurig: "Natuurlijk
lea«b we in theorie best in staat,
kernenergie op een goede
filer te produceren. In de
iktijk is echter te vaak geble-
dat de wetenschap toch nog
it ver genoeg is. Neem Ameri-
dat al veel verder is in de
Wikkeling van kerncentrales.
Br is het al een paar maal
rgekomen dat er fouten werden
lage Wekt die catastrofaal zouden
lbfn kunnen zijn. Nog onlangs
er een kerncentrale gesloten,
dat het materiaal waarvan hij
naakt was niet bleek te deugen,
denk eens aan de centrale in
ada« dewaard. die ook al eens ma-
0 TO laalfouten heeft vertoond, die
een ramp hadden kunnen lei-
L
Jiu weet ik best, dat er een sa-
in 4 bloop van toevalligheden voor
nodig is om de zaak echt fout te
laten lopen. In de praktijk blijken
nootlottige situaties, ontstaan
doordat er allerlei toevalligheden
„tegelijk optreden, voor en komen.
Een goed voorbeeld daarvan: eni
ge tijd geleden liep er een vat olie
leeg in de Biesbosch. Een sa
menloop van omstandigheden zo
als maar eens in de duizend Jaar
voorkomt? Zo zou Je het kunnen
opvatten. Ik ben er echter van
overtuigd, dat dit soort dingen ge
beurt, als Je maar lang genoeg
wacht.
Wanneer, zich in Kalkar iets der
gelijks zou voordoen, zouden de
gevolgen niet te overzien zijn.
Je loopt de kans, dat de hele
Rijn volstroomt met radio-actie
ve stoffen door een „ongelukje".
De fouten die in Amerika aan het
licht zijn gekomen, en het feit
dat men in Skandinavië heeft be
sloten de geplande bouw van een
kernreactor maar uit te stellen,
het zijn voor mij allemaal aan
wijzingen dat de wetenschap nog
niet ver genoeg is voor projecten
als „Kalkar".
Waanzinnig idee"
Een nog veel groter bezwaar
dat ik tegen de kweekreactor in
Kalkar heb, is dat men nog geen
methode heeft gevonden om het
radio-actieve afval dat de reactor
produceert, naar mijn idee vol
doende veilig op te ruimen. Men
heeft nog altijd het waanzinnige
idee om het afval in dik beton te
gieten, het per boot naar de
oceaan te brengen en het daar
overboord te zetten".
Als het aan Amptmeijer lag
het zal zo langzamerhand duide
lijk zijn komt de kweekreactor
in Kalkar er niet. Alle geleerden
zijn het er echter wel over eens,
dat men binnen afzienbare tijd
door de voorraad gas en olie heen
zal ziijn, en dat men dan toch een
andere methode moet hebben ge
vonden om energie op te wekken.
Als er geen kerncentrale komt,
waar moeten we dan in de toe
komst de fabrieken op laten
draaien, de kachel op stoken, de
lamp mee laten branden? Ampt
meijer heeft daarover wel een
paar ideetjes. „Je kunt natuurlijk
beginnen met onze huizen beter
te isoleren, zodat we geen grote
voorraden kostbare brandstoffen
nodig hebben om ze warm te krij
gen. Zo lever Je al een aandeel in
het tegengaan van onnodig ener
gieverbruik. Daarnaast zou Je bij
voorbeeld veel meer gebruik kun
nen maken van de wind, door
middel van windmolens. Een ge
deelte van de groei van het ener
gieverbruik kun je ook oplossen
met getij dencentrales, waarbij Je
energie haalt uit de eb- en vloed
beweging. Men zegt dat dergelijke
centrales duur zijn, maar wan
neer Je ziet wat „Kalkar" kost
valt dat naar mijn idee best mee.
Verder kunnen we veel meer pro-
fietren van de energie die de zon
levert. Dat heeft meteen duide
lijke politieke voordelen: de lan
den die veel zon hebben de
„arme" landen in het zuidelijk
halfrond worden er beter van
Hetzelfde geldt voor landen die
veel „witte steenkool" hebben.
Nog een suggestieprobeer de
zuiverheid van de metalen die
Je als stroomgeleiders gebruikt op
te voeren. Ook dat kan leiden tot
vergroting van het rendement".
Kassiers"
Amptmeijer zou zijn politieke
inslag onrecht doen, als hij niet
ook politieke bezwaren zou heb
ben tegen het Kalkar-project.
"Om te beginnen zitten we met
de 3% tariefsverhoging de verlie
zen weg te werken, die we hebben
geleden door het aardgas dat we
hebben gevonden tegen spotprij
zen te exporteren. Bovendien vind
ik het onjuist, dat het rijk de ge
meenten die een energiebedrijf
hebben tot een soort kassiers
maakt, door hun op te dragen de
3% te innen".
Denkt Amptmeijer, dat de ge
meenten nog iets kunnen doen om
de bouw van Kalkar tegen te
gaan? "Nee, dat geloof ik niet. Ik
vrees dat dit een verloren zaak
is. Ik zet er mijn plantenverza-
meling tegen in (een niet geringe
inzet, red.) dat als wij weigeren
die 3% te innen, het rijk de deur
waarder zal sturen. Ik zal overi
gens toch in de raad een motie in
dienen, waarin ik stel dat het rijk
de 3% maar zelf moet ophalen.
Maar dat zal de bouw van Kal
kar natuurlijk niet stoppen. Daar
gaat het mij ook niet om. Wat ik
wil, is dat er geen tweede "Kal
kar" komt. Ik ben ervan over
tuigd, dat we op den duur kern
reactoren nodig zullen hebben, en
ik wil de ontwikkeling daarvan
niet afkappen. Wel wil ik dat die
ontwikkeling in goede banen ge
leid wordt. De haast waarmee 't
Kalkarproject ter wereld is geko
men, vind ik gevaarlijk, en bo
vendien heb ik de indruk, dat onze
conventionele energiebronnen best
eens minder snel kunnen blijken
op te raken dan geleerden zeg
gen. Je ziet zoveel hobbyisme en
bedrijfsblindheid bij de mensen
"van het vak"Het is voor
gekomen, dat een directeur van
onze Stedelijke Lichtfabrieken,
luid verkondigde dat er bij Leiden
snel een elektriciteitscentrale
moest komen, anders zouden we
binnen een mum van tijd zonder
licht komen te zitten. Die centra
le is er nog steeds niet, en de
lamp brandt nog altijd
■4: Margreet de Ru - Leiden.
Hilda Arnoldussen, Bert v. d.
fartijn Peetsold, Marten Ris
Rob Selles - Voorscho-
Rien Koolhaas - Leiden, Al-
aneke - Hazerswoude-Rijn-
Mui1 oreden met alle geschenken
totns vandaag terug te ko-
11 alles rustig en uitgebreid
(ken, poseren de heer en
1 Verkade-Lincel uit
5 voor fotograaf Jan
Zij waren de 50.000ste
jBtëpfrs van de Leidato.
toren er niet van onderste-
°ndanks het feit dat ze
tdeaucheque kregen, een
1 board, een taart, rolschaat-
bouwdoos en een Per-
lh$.
Door
Wim Wirtz en
Bert van Dommelen
Foto's
Jan Holvast
LEIDEN Binnekort zullen de
tarieven van de Leidse elektrici-
teitsverbruiken dus van vrij
wel idereen met drie procent
worden verhoogd. Het geld dat dat
opbrengt is bestemd voor de bouw
van een zg. snelle kweekreactor in
het Westduitse plaatsje Kalkar,
een gezamenlijk pro
ject van Nederland, West-Duits-
land, België en Luxemburg.
De bouw van deze kweekreactor
heeft in sommige kringen nogal
wat bezwaren ontmoet. Er werd 'n
actiegroep opgericht, die tot doel
had de bouw van „Kalkar" te
stoppen, en de Amsterdamse ge
meenteraad weigerde in eerste in
stantie om met de 3 pet. tariefs
verhoging akkoord te gaan. Lei
den echter anders toch snel op
de been wanneer het gaat om ons
leefmilieu heeft tot nog toe
nauwelijks of geen reactie ver
toond. Alleen de raadscommissies
voor de bedrijven heeft zich ont
stemd getoond. Niet echter omdat
men de kweekreactor als een le
vensgevaarlijk ding voor het mi
lieu beschouwde, maar omdat
men het niet leuk vond dat de
gemeente „de kwaaie pier" wordt
die de tarieven verhoogt, ter
wijl het rijk die tariefsverhoging
heeft opgelegd zonder de gemeen
ten daarin te kennen. Dat geldt
voerigens alleen voor de steden,
die nog een eigen elektriciteitsbe-
bedrijf hebben.
Het gebrek aan acties zou kun
nen beteken, dat men zich er niet
voldoende van bewust is, waar
voor men gaat betalen. Wat zijn
de voordelen van het Kalkar
project, wat zijn de gevaren?
Vandaag geven twee mensen
hun antwoord op deze vragen:
het PSP-raadslid Herman Ampt
meijer en dr. Onno van Belle che
micus van beroep en vooraan
staand lid van de Partij van de
Arbeid.
ADVERTENTIE
Uw kind kan nu
op de eerste rij
bij de goochelaar
in de Uf teling
Hij kan de wolf en de zeven
geitjes bijna aanraken, het
kanon van de boekanier
eindeloos laten bulderen, zijn
neus platdrukken tegen het
glas van het diorama, oog in
oog staan met de heks van
hans en grietje, doornroosje
wakker kijken, de papagaai
hees praten, op alle dieren in
de stoomcarrousel zitten.
Speeltuin, kermis en
kraampjes zijn van hem.
Want het is nu najaar en
lekker rustig.
V
T>E "EFTELINQ
t rijk alleen
voor drievijftig
Open tan.
7 oktober
Concentratie
in Leiden van
specialisten
UTRECHT/LEIDEN De medi
sche specialisten die in algemene,
academische en categorale ziekenhui
zen werken zijn ongelijk verdeeld
over het land. Hun aantal varieert
van 22 per 100.000 inwoners in het ge
bied Maastricht tot 57 in het gebied
Leiden. Dit blijkt uit het rapport:
"Medische specialisten in Neder
land" dat het Nationaal Ziekenhuis
instituut heeft uitgebracht in op
dracht van het centraal college voor
de erkenning en registratie van medi
sche specialisten.
Dr. Onino van Belle, van wie wij
aanvankelijk het vermoeden had
den dat hij een apert tegenstander
zou zijn van kernenergie, luidt
ons gesprek in met de luchtige
verklaring dat hü de 3 pet. hef
fing voor 't Kalkar-project eigen
lijk schandalig weinig vindt. In 't
verloop van het gesprek brengt hij
een duidelijke nuance aan: "Wat
er moet gebeuren is dat er op
alle energieverbruik een forse hef
fing komt ten behoeve van het oei
derzoek naar alternatieve energie
bronnen. We moeten echter zeker
geen rem zetten op het onderzoek
naar mogelijkheden van energie
voorziening door middel van kern
reacties. Anders kunnen we in de
catastrofale situatie terechtkomen
dat er geen energie meer beschik
baar is, terwijl dat voorkomen
had kunnen worden".
Van Belle, dikwijls citerend uit
het boekje 'Energie op leven eti
dood" (G. A. SandersV en uit het
onlangs verschenen rapport van
de Werkgroep Toekomst, noemt de
maatregel om door middel van 'n
heffing van drie procent op de
elektriciteitstarieven de nodige
centjes voor een snelle kweek
reactor bijeen te rapen aanvan
kelijk een flutwetje en later een
curieus gelegenheidswetje dat
niet is gelanceerd in 't kader, van
enige beleid op grond van 'n wel
overwogen plan om de komende
energiecrisis het hoofd te bieden.
Hij zegt het niet voor te staan,
dat de ontwikkeling van kernener
gie rücksichtlos wordt aanvaard,
zonder dat alternatieve energie
bronnen aan een nauwkeurig (we
tenschappelijk) onderzoek zijn on
derworpen. Maar vindt wel, dat
we moeten oppassen voor de ener
gieleemte die kan ontstaan als het
gebruik van kernenergie a prio
ri wordt afgewezen. Weliswaar er
kent hij: "Natuurlijk is kernener
gie sterk vervuilend, en een ge
vaar voor het milieu", maar
maakt de restrictie dat we ook
andere energiebronnen nog niet
kunnen gebruiken zonder dat er
nadelige gevolgen aan zijn ver
bonden.
Proefstation
Van Belle laat in deze uitspraak
doorschemeren, dat hij er wel ver
trouwen in heeft dat er een op
lossing voor de gevaarlijke radio
actieve afvalstoffen, die het ge
bruik van kernenergie oplevert,
zal worden gevonden. In dit ver
band vindt hij Kalkar een onmis
baar proefstation voor de mogelij
ke ontwikkeling van schone ener
gie door middel van kernfusie. Hij
benadrukt tegelijkertijd echter,
dat hij de kernenergie niet als al
leenzaligmakend wil beschouwen
"Het gebruik moet tot het uiter
ste worden beperkt".
Een gesprek met Van Belle is
van een systematisch gehalte. Het
begint bij het probleem dat over
dertig jaar onze fossiele brandstof
fen vrijwel zijn uitgeput. Dat tus
sentijds alternatieve bronnen zul
len moeten worden aangeboord
om in elk geval te voorkomen,
dat onze maatschappij het op een
gegeven moment zonder energie
moet stellen. En dat die alterna
tieven bestaan uit kernreactie,
kernfusie, zonne-energie en een
aantal andere mogelijkheden zoals
getijdencentrales.
Volgens Van Belle is witte
steenkool (energieopwekking door
middel van stromend water, stuw
meren en de getijdenwerking van
het water, waarbij gebruik ge
maakt wordt van de eb- en vloed-
beweging) het minst verstorend
voor het milieu. Hij bevestigt dat
van zonne-energie op het ogen
blik al gebruik gemaakt wordt, in
het groot bij het kweken van
planten. „Maar dat is ontstellend
inefficiënt omdat het nuttig ge
bruik minder dan 1 procent is.
Wat natuurlijk niet wegneemt,
dat Je met zonne-energie in elk ge
val een zeer groot deel van de
energievoorziening voor Je reke.
ning zou kunnen gaan nemen, ze
ker wanneer van meer directe
methoden gebruik gemaakt gaat
worden. Ik denk bijvoorbeeld aan
huisverwarming. Een dak van 100
vierkante meter ontvangt zoveel
zonnewarmte dat je het hele huis
dat er onder zit kunt verwarmen.
Je zit dan alleen met de moeiljk-
heid hoe Je zonne-energie moet
opslaan. De energiebehoefte is nu
eenmaal het grootst als de zon
laag staat of niet schijnt, dan is
het het koudst en het donkerst.
Je zou bij dat opslaan met bak
ken warm water kunnen werken,
maar Je zou ook waterstof kun
nen laten produceren door zonne
cellen etc. Maar zoals alle alter
natieve energiebronnen moet ook
hier nog het nodige onderzoek
worden verricht voordat we een
hanteerbare methode hebben ge
vonden".
Ongewenst accent
In het betrekkelijk weinige on
derzoek naar energiebronnen die
niet van fossiele brandstoffen
(olie, gas. kolen etc.) afhankelijk
zijn ligt het accent op de kern
fusie en kernsplijting. Van Belle
vindt dit accent ongewenst. Hij is
van oordeel dat er veel meer aan
onderzoek naar alternatieve bron
nen moet worden uitgegeven, zon
der dat hij daardoor 't onderzoek
naar de mogelijkheden van kern
energie drastisch wil beperken.
„De energiebedrijven, die uitein
delijk overheids- of semieover-
heidsbedrijven zijn, geven 'n kwart
procent van hun totale omzet uit
aan dergelijk onderzoek. Dat is in
vergelijking met wat de particulie
re bedrijven eraan besteden erg
weinig. Een veelvoud van het be
drag wordt uitgegeven aan de be
vordering van het energiegebruik.
De zaak wordt hier dus dolge
draaid. Als we meer afnemen
wordt het goedkoper. Dat is het
systeem van stimuleren, alsmaar
opjagen. Ik vind dat er pas nieu
we centrales moeten worden ge
bouwd als er ook zonder gebruiks-
bevorderende maatregelen behoef
te aan bestaat".
Van Belle refereert in dit ver
band aan de gasbel in Slochteren
die er volgens hem in een mini
mum van tijd doorheen wordt ge
jaagd. "Ze hadden dat gas kun
nen gebruiken voor materiaalfa-
bricage, plastics bijvoorbeeld,
waardoor Je weer een deel op de
energievoorziening zou besparen,
betere isloatie van huizen. Maar
nee, het moest er binnen dertig
jaar worden uitgejaagd. En dan
tegen minimale prijzen zodat het
gebruik onnodig gestimuleerd
wordt".
Van Belle vindt het niet on
begrijpelijk dat de nadruk op
kernenergie is komen te liggen.
Hij ziet dit als een gevolg van de
koude oorlog. „Er waren daardoor
nu eenmaal veel deskundigen op
dat gebied". Aan de andere kant
vindt hij het kenmerkend voor
ons maatschappelijk bestel dat de
mogelijkheid van energiebronnen
als zonne-energie en witte steen
kool duidelijk voorhanden liggen,
maar dat daar om politieke en eco
nomische redenen niet zo grif
op in wordt gesprongen.
Als er goede resultaten bereikt
kunnen worden met zonne-ener
gie, is het niet onwaarschijnlijk,
dat er een economische machts
verschuiving komt naar het zuiden
«de ontwikkelingslanden) zo re
deneert hij.
In het algemeen wil Van Belle de
energiegebruiker laten opdraaien
voor de gigantische energieproble-
matiek waarmee onze maatschap
pij te kampen gaat krijgen. "Er
is een ontstellende verspilling,
van energie. Denk bijvoorbeeld
aan de kelders, die er vroeger wa
ren. Die zijn verdwenen, want het
moet allemaal zo nodig in de ijs
kast. De vuilverbranding bij
voorbeeld, waarbij in veel geval
len de warmte zomaar de lucht
in gaat, weg. Simpele voorbeelden
van verspilling te over".
T ussenoplossing
Van Belle gelooft niet dat er aan
kernenergie te ontkomen valt.
althans als tussenoplossing. Hij
zou er niet aan willen tornen als
deskundigen als Tinbergen, Quis-
pel en Böttcher in hun rapport:
"Werk voor de toekomst" spreken
van de noodzaak van een beperk
te toepassing van kernenergie hoe
wel hij er nogmaals op wijst, dat
het gebruik van en/of experimen
teren met kernreactors of 6nelle
kweekreactors (zoals in Kalkar
het geval is> niet zonder risico is.
Hij legt. uit, dat in snelle kweek
reactoren plutonium vrijkomt dat
enkele duizenden jaren zal moe
ten worden opgeslagen voordat
het zijn radioactieve (en dus le
vensgevaarlijke) werking heeft
verloren. "Alle opslag is en blijft
riskant", zegt hij.
Van Belle, lichtelijk filosoferen
over de "idiote situatie" dat er
nog gemeentelijke energiebedrij
ven zijn, concludeert: "Het heeft
geen zin als Leiden weigert om
die drie procent belasting te laten
heffen. Dat wekt maar suggesties
en een sfeer van: als wij het hier
voor het zeggen hadden en niet
"zij in Den Haag" zou alles be
ter en goedkoper zijn. Daar heb
je niets aan.
Als men toch nuttigs zou wil
len doen, zou van deze gelegen
heid gebruik gemaakt kunnen
worden om de prijs voor de groot
gebruikers op te trekken tot die
van de kleingebruikers (dus af
schaffing van het zg. vastrecht).
Het energiebedrijf in Leiden zal
de 3'ó toch moeten afdragen, en
en hoe ze dat nou doorberekenen
moeten ze zelf maar weten. Het
gaat erom. dat de 3r* als wapen
wordt'gebruikt om op de Juiste
plaatsen de zuinigheid te bevorde
ren".
LEIDEN De Leidse Vrouwen
Adviescommissie voor de woning
bouw heeft ernstige kritiek geuit op
de plannen voor een corridorflat van
12 etages in het Morskwartier. Deze
flat is bestemd voor de mensen met
lage inkomens,
Voornaamste punt van kritiek is
voor de VAC het feit, dat het hier om
een flat gaat, terwijl recente enque-
tes aantonen, dat 70ró van de bevol
king liever een eengezinswoning heeft
dan een flat. "Daar komt nog bij",
zegt de VAC, dat het bewonen van
flats volgens onderzoeken vaak socia
le en psychische conflicten oplevert.
Heel in het bijzonder verwachten wij
dergelijke moeilijkheden bij deze cor
ridorflat. Wij vrezen een generaties-
lange nawerking van deze conflict
situatie. Verdere argumenten die de
VAC tegen de flat aanvoert zijn o.
m. het feit, dat er alom in den lan
de leegstand in de flatbouw valt te
zien, en het feit dat "de regerings
maatregelen tegen uitbreiding en ves
tiging van bedrijven in de Randstad
en het verplaatsen van rijksdiensten
naar andere delen van Nederland,
doen vermoeden, dat de gemeente
Leiden voor werknemers in die sec
toren geen woonruimten behoeft te
reserveren".
Men noemt voorts als overweging,
dat volgens prognoses van het Cen
traal Bureau voor de Statistiek de
bevolking steeds minder zal gaan
groeien.
KLOKKEN
Friese Staart en Stoeltjes.
Zaanse en Sallanders. Echte
antieke Franse en Comtoise
klokken,
Uw specialist met vak-serv'-
v. d. WATER
Haarlemmerstraat 181, Leiden
