CKIINA NU
APPLAUS VOOR
VREEMDELINGEN
SEX ALLEEN IN
DE SLAAPKAMER
jj 8 SEPTEMBER Ï973
door sierlijke voetbruggen, een soort
wandelpark met ontelbare bloemen
en grote Chinese prieëlen. Ik tref er
veel gelukkig uitziende gezinnen
aan, die een dagje uit zijn.
Terug in Europa las ik vaak in de
pers dat in China de liefde taboe
zou zijn. Dit is beslist een misver
stand. Niet de liefde is taboe, het
openlijk betonen van de sex is ta
boe. De nadruk wordt meer gelegd
op de innerlijke verbondenheid dan
op uiterlijke seksuele kenmerken.
De vrouwen dragen hun kleren niet
strak om het lichaam, doch meer
loshangend om hun uiterlijke vrou
welijkheid niet te accentueren. Haar
gedrag heeft niets provocerends in
seksuele zin. De sex blijft beperkt
tot de beslotenheid van de slaapka
mer.
Van Hangtsjow rijden we 's nachts
naar Sjanghai. Het is een van de
belangrijkste industriële centra van
China. De stad zelf telt 5.700.000 in
woners. Oorspronkelijk was het een
landelijk vissersdorpje, maar in het
midden van de 13e eeuw werd de
stad gesticht en tegen de 17e eeuw
was het een bloeiende havenstad.
Vanaf 1843, het begin van de Opium
oorlog, werd Sjanghai het doelwit
van veroveraars uit Europa en een
uitgangspunt voor overvallen on het
binnenland. Het stond in Europa
vanwege de mogelijkheden tot plun
deren bekend als het „paradijs van
de avonturiers".
Haven
De haven beschikt over weinig hijs-
materieel: er wordt hoofdzakelilk
geladen en gelost met de lieren en
de kranen van de schepen zelf. We
bezochten de haven, die gelegen is
aan de Wangpo rivier. We worden
uiteraard weer ontvangen door het
revolutionaire comité van de haven.
Een van de leden van het comité,
de heer Jang een vroegere koelie en
58 Jaar oud, werkte 47 jaar in de
haven. Als koelie leefde hil inder
tijd steeds op de rand van de dood.
Dagelijks werden van honger en
ziekte omgekomen koelies uit de ri
vier opgevist. Na 1949 kreeg hij zijn
kans en wist zich op te werken tot
lid van het revolutionaire comité
belast met de logistiek en de finan
ciën. Hij woonde vroeger in de
„pompoenenwijk", de wijk van de
koelies en de prostituées. De huizen
waren uit stro en leem gebouwd en
zaten vol ratten en luizen.
De wijk werd na 1949 helemaal af
gebroken en nu staan er 8 woon
complexen elk bestaande uit 2 tot 5
verdiepingen. Het zijn gemeente
woningen, gebouwd met gemeente
gelden. De woningen hebben elek
triciteit, gas, water en toiletten en
de huur wordt bepaald naar de op
pervlakte van de woning en komt
neer op plm. 8% van het inkomen.
In de wijk wonen 15400 families. Er
zijn 7 middelbare scholen, 14 lagere
scholen. 13 kleuterscholen, een bios
coop. 2 klinieken en een "cultuur
huis". waar we worden ontvangen.
In dit gebouw wordt sport bedreven,
er is TV. Verder zijn er winkelcen
tra, een postkantoor, een zwembad
en een park.
Het park is niet alleen ter verpo
zing, maar 's morgens vroeg tegen
zes uur is het de plaats waar mas-
sagymnastiek wordt beoefend. Ie
dereen, van kind tot grilsaard. doet
mee aan deze soort van rhythmi-
sche gymnastiek, bestaande uit
langzaam uitgevoerde in elkaar
overvloeiende bewegingen.
Per trein vertrekken we met stra
lend weer de volgende dag' van
Sjanghai naar Tsjangsja. Na vele
uren rijden, belanden we in zware
moessonregens, de trein stopt in
een klein dorpje en we gaan niet
verder. De vochtige hitte (het is
ruim 30 graden C) wordt enigszins
getemperd door de ventilatoren.
Na 18 uur wachten staan we er nog
steeds. Niemand weet precies wat er
aan de hand is, maar volgens ee-
ruchten is de spoordijk weggespoeld.
De Chinezen zitten of liggen met
hun kinderen waaronder veel babies
uiterst geduldig en gedisciplineerd
te wachten wat er gaat gebeurpn.
Hoewel het eten en drinken op
raakt, verlaat niemand de trein. Na
bijna een dag wachten rilden we
helemaal terug naar Slanghai en
vliegen vandaar naar Canton, een
prachtige tropische stad. architecto
nisch sterk onder Franse invloed
Ik wandel veel door de stad, bezoek
de tropische vruchtencommune en
na enkele dagen verlaten we Can
ton per trein op weg naar Hone-
kong. Aan de grens even vóór
Hongkong nemen we afscheid van
onze volken en ik loop naar de
douane.
Mijn door de reis gehavende koffer
is niet meer af te sluiten. De doua
nier schudt zijn hoofd en zegt:
„Mevrouw, zo kunt u niet verder
gaan, u verlaat nu ons land en u
zult uw koffer voortaan moeten af
sluiten!". Hij haalt lachend een
monteur die de sloten repareert en
de koffer keurig afsluit zonder dat
er maar iets is gecontroleerd.
Met een blik op de vele pakjes die
ik bij me heb vraagt de douanier:
„U hebt zeker veel kinderen?". Ten
afscheid drukt hij mij stevie de
hand.
T trein reizen we van Peking naar Sian. In tegenstelling
le Chinese reizigers krijgen we een vierpersoonscoupé in
spiksplinternieuwe slaapwagen, met uitstekende bedden,
uwwitte lakens en veel langwerpige Chinese kussens. De
lezen slapen op smalle houten britsen in couchettes, soms
een rieten matje bedekt; mannen, vrouwen en kinderen. Zij
gen hun eigen eten mee in grote manden en zij gedragen
uiterst gedisciplineerd. In elke wagon bevindt zich een
flator, omdat de hitte vrijwel ondraaglijk is. 's Nachts wor-
die afgezet. Na een paar uur rijden begin ik de in de coupé
ebrachte luidspreker met de zonder onderbreking zacht
sproken Chinese tekst hinderlijk te vinden. Als de wagon-
ende langs komt wijs ik met gebaren op mijn pijnlijke
d en ik probeer hem duidelijk te maken de luidspreker af
itten. Hij bekijkt de installatie nauwkeurig, gaat weg, komt
later terug met een hamer en een schroevendraaier en
kt de installatie voorgoed onklaar. Het is een rigoureuze
oor ons nieuwe oplossing.
ïgeveer half zes, als ik net
ben komt de trein plotseling
rschijn uit een kloof. Ik ont-
een gele vlakte met hier en
loge, eenzame bomen; in het
een glinsterende brede ri-
let veel vertakkingen en aan
■rkant achter de gele uitge-
e uiterwaarden steil oprijzen-
gwanden. Alles gehuld in een
blauwe nevel.
andschap is dauwfris en er
een diepe stilte, slechts on
een door het regelmatige ge-
i onze trein. Een seconden -
blik van overweldigende
heid op de Gele Rivier!
foto's
èse de Groot
ed uur later stopt de trein in
ein dorpje, ik kijk uit het
in wil uitroepen: „Een Euro-
op het perron!". Dan herken
medereiziger, onze bekende
e zondagscommentator, ge-
n pyjama met kamerjas en
els omgeven door Chinezen,
ider een spier te vertrekken
itie in ogenschouw neemt,
n het centrum van China,
.282.000 inwoners. De stad
van oudheidkundige monu-
zoals de Grote en de Klei
de Gans Pagode, resp. uit de
de achtste eeuw, de
el Toren uit de veertiende
Klokkentoren uit de zeven
eeuw. Verder het Panpo Mu
tt op de plaats van een
ar oud neolithisch dorp, ont-
1953. Alles is in de oor-
ïlijke staat teruggebracht,
er reconstructie mogelijk
(ver het gehele gebied van
rp is een gebouw gezet: het
kketoren, een brede Oosterse
in het centrum van de
te ommuurde stad. Onze bus
aan de voet geparkeerd en
iimmen de toren.. Tot onze
ng merken we bij aankomst
eerste verdieping dat de pas-
blijven staan en dat zij
eien tot een menigte. Boven
n zie ik dat zoveel mensen
mengestroomd dat het bus-
op het plein is ontwricht,
ïigte begint luid te applaudi-
n we realiseren ons plotse-
het voor ons bedoeld is.
Jgen, gezeten op prachtige
stoelen, uitleg over de ge-
Dis van de toren. We spre-
ize verwondering erover uit
e antieke voorwerpen onbe-
ïijn tentoongesteld .Onze tol-
aken over deze opmerking
Dtities en vragen wat mij tot
op deze reis nog is opgeval-
noem enkele dingen: mijn
Hing over het feit dat de
Poppen geen typisch Chi-
terlijk hebben, dat de revo-
re monumenten hetzelfde
Dent vertonen (ik herken in
ien Russische soldaten), dat
lelingen in Peking gebakerd
terwijl het land medisch
«■uitstrevend is.
Pigte wacht nog steeds ap
pend op ons, maar dit was
ets vergeleken bij wat ons 's
ih het theater te wachten
De voorstellingen beginnen
°eg, omdat de Chinezen erg
opstaan. Na een uitgebreid
>men we net op tijd in een
to zaal en tot onze grote
tat iedereen op, terwijl
'er luid applaus naar de bes-
tsen in de zaal worden ge-
slopend
ht gaat uit en voor onze
Dtrolt zich een programma
et denken aan de ontspan-
eenkomsten in de commu-
e landen vlak na de oorlog.
Iest uiteenlopende nummers
aaneengeregen tot een pro-
gepresenteerd door een
dat op zichzelf een nadere
iwing waard is.
ot achter de coulissen van-
laar de microfoon in een
houding. In tegenstelling
r sobere Maopak is haar ge
zicht fel opgemaakt; zij is als een
rode bloem: helrode mond, zwarte
wenkbrauwen en de ogen met ma-
ke-up kunstmatig vergroot. Met een
naar onze begrippen zeer hoge en
gearticuleerde stem kondigt zij en
thousiast de verschillende nummers
aan. De acrobatische nummers zijn
adembenemend: virtuoos en vol
maakt.
Half ineengedoken in mijn stoel
denk ik angstig: „Wat gebeurt er
als één van deze mensen ten val
komt?". Midden in de voorstelling
gebeurt het. Een acrobaat mist, bij
het maken van een gecompliceerde
salto vanuit een kopstand op de
hand van een collega, een greep en
valt plat op de grond. Hij staat op
en schenkt de zaal een blik die ty
perend is voor het nieuwe innerlijke
bewustzijn van het Chinese volk: in
zijn blik lag de bede om vergiffenis
voor zijn falen, maar ook de belofte
dat hij de volgende keer zal slagen.
In het leven van de hedendaagse
Chinees is het openlijk toegeven
van het eigen falen en de verzeke
ring dat men voor verbetering vat
baar is een normaal verschijnsel.
Hier ging het om een onbeduidend
voorval, maar ik heb ook een afge
zette fabrieksdirecteur ontmoet die
ons vertelde dat hij bij het leiden
van de fabriek totaal gefaald had.
Hij werd heropgevoed in een zoge
naamde kaderschool en daarna
weer opgenomen in de directie van
de fabriek.
Opera
We hebben operaprogramma's in
verscheidene steden gezien en we
kwamen tot de conclusie dat er
eenheidsprogramma's in heel China
bestaan, uitgevoerd door gezelschap
pen van uiteenlopende kwaliteit. De
mensen worden in de opera's uiterst
zwart-wit afgeschilderd: de vijand
wordt belachelijk gemaakt, een
beeld van menselijke zwakte en
gruwelijkheid; in tegenstelling tot
de revolutionaire Chinees die uiterst
beminnelijk wordt voorgesteld, als
toonbeeld van ijver, menselijkheid
en zelfbeheersing.
Een ander opmerkelijk verschijnsel
bij het theater: een Chinees zong
Albanese volksliedjes en op een ge
geven moment begint de hele zaal
te lachen. Ik vraag de tolk: „Is dit
een komisch lied?". De tolk ant
woordt: „Neen, de zanger heeft een
fout gemaaktf'.De conclusie is dat
de Chinezen hetzelfde programma
zo vaak hebben gezien dat ze het
uit het hoofd kennen.
De danseressen zijn niet beinvloed
door het modebeeld van de super-
slanke vrouw: zij zijn sierlijk, maar
aan de mollige kant. In sommige
dansnummers waren ballet en fol
klore sterk vermengd. Ook bij de
danskunst wordt meer de nadruk
gelegd op de vreugden van de ar
beid en op het revolutionaire élan,
dan op de daaraan verbonden in
spanningen en offers.
Ook in het China van nu wordt bij het ploegen de methodevan toen gébruikt (foto boven).
China gebruikt zijn oude monumenten om het volk verpozing tebieden (foto onder).
Van Sian vliegen we in enkele uren
naar Nanking. Het is een stad met
heel veel groen en met een mooie
omgeving. De brede boulevards zijn
allen omzoomd door grote bomen.
De brug over de Yangs te, in 1968
gereed gekomen, is de trots van de
huidige stadsbewoners. Hij bestaat
uit twee lagen: één voor spoor- en
één voor wegverkeer.
De volgende dag ga ik na de lunch
de stad in en kom bij een groot
park waarin een meertje. Ik bekijk
belangstellend enige beeldhouwwer
ken, waardoor het mij ontgaat dat
een heel bataljon van het rode le
ger naakt in het meertje rondspar-
telt. Mijn metgezellen vertellen het
mij pas in het hotel en het brengt
mij op het idee om (als officiers
vrouw) een gesprek over het Chine
se leger aan te vragen.
De consternatie bij de tolken is
enorm en Tsajng vraagt me wan
trouwend of het Nederlandse leger
mijn reis betaalt. Bij deze opmer
king barst ik in lachen uit, en ik
ontken dit waarheidsgetrouw.
In beleefde termen wordt mijn ver
zoek later van hogerhand afgewe
zen, maar Tsjang beantwoordt toch
op mijn aandringen enkele vragen
nadat hij wantrouwend gevraagd
had of ik Russisch spreek, wat toe
vallig nog het geval is ook! De ver
warring is compleet.
Ik amuseer me geweldig en vraag
van allerlei: wat het uiterlijke, voor
ons zichtbare verschil is tussen offi
cieren en soldaten: een officier
heeft twee zakken meer op zijn
uniform. De meerdere rang is alleen
bekend bij zijn naaste medewerkers
en bij zijn onderdeel, met andere
woorden, zij die het weten moeten,
weten het.
De vrouw van de militair, die na
tuurlij ki ook een beroep uitoefent,
krijgt altijd werk in de standplaats
van haar man. De legeronderdelen
verbouwen hun eigen voedsel, daar
waar zij gestationeerd zijn. Zij heb
ben er zelfs hun eigen fabrieken en
Goed gevoed
De meeste voertuigen op straat zijn
van de strijdkrachten. De militairen
zien er uitstekend gevoed uit en
blaken van gezondheid en energie.
Ik kon geen militaire objecten foto
graferen, maar in de haven van
Sjanghai bekeek ik vanuit mijn oog
hoeken de oorlogsschepen en de on
derzeeërs en op de vliegvelden de
vele MIG's. Ze maakten een moder
ne en goed onderhouden indruk.
Om de MIG's heerste altijd grote
bedrijvigheid van luchtmachtperso-
neel
In Nanking trof ik zoals in alle
grote steden twee soorten winkels
aan: hotel-, antiek- en „vriend-
schaps" winkels voor de toeristen
en gewone winkels voor de Chine
zen. In de hotelwinkels zijn souve-
niers te koop, zoals pandabeertjes,
zijden pagodes en landschap
pen, paarden, portretten van
Marx, Engels, Lenin en Stalin, ke
ramiek, veel handwerk, wat Jade,
alcoholica, erg mooie natuurzijde,
grove katoen en kunstzijde.
De „vriendschaps" winkels zijn een
soort warenhuizen voor buitenlan
ders met een veel uitgebreider as
sortiment dan de hotelwinkels. In
de vriendschapswinkels in Peking,
krijg Je een ons kaviaar voor
f9,80; in Sjanghai zelf in China
gemaakte piano's voor 800. Ze
hebben zeven toetsen minder dan
bij ons.
We willen de piano's proberen en
het blijkt dat één van ons een uit
stekend pianist is. Staande geeft hij
een paar jazznummers ten beste,
wat een oploop van in liet warenhuis
werkende Chinezen veroorzaakt. Ze
luisteren met grote aandacht en
dringen er bij ons op aan er wat
bij te zingen. En zo zingen we tot
vreugde van de Chinezen uit volle
borst midden in het warenhuis het
Antiekwinkels
In de antiekwinkels zijn alleen
voorwerpen te koop die niet ouder
zijn dan 150 Jaar en voorzien zijn
van een rood stempel als uitvoer
vergunning. In bepaalde souvenier-
winkels zijn kopieën van antiquitei
ten te koop, zoals paardensculptu-
ren, portretten, houtgravures op
rijstpapier en keramiek.
Wanneer een buitenlander een wa
renhuis voor Chinezen binnenkomt,
stokt de hele verkoop. De mensen
verzamelen zich om ons heen en
kijken vol belangstelling wat we
gaan kopen. Wil Je met de lift naar
een andere verdieping, dan wordt
deze onmiddellijk ontruimd om
plaats te maken voor de vreemde
lingen. Het aanbod aan warer is
van goede kwaliteit maar niet
luxueus en omvat alleen de meest
elementaire verbruiksartikelen.
Het betalingssysteem in de grotere
winkels is als volgt: ik betaal en
het bonnetje wordt met een klem
metje aan een kabel bevestigd en
met een ruk langs de kabel naar de
kassier geduwd, die het afgestem
peld weer terug laat suizen. Overal
lopen die kabels door de winkels en
de bonnetjes suizen voortdurend
over Je hoofd.
De verpakking van zelfs de kleinste
cadeautjes ontlokte mij altijd een
glimlach: het gekochte voorwerp
wordt in een paar lagen bruin pak
papier gewikkeld, eromheen enkele
malen dik touw en daarin een veel
voudige knoop. Men is erg royaal
met papier en touw, maar tegelijk
erg spaarzaam, want de meters voor
mijn pakket benodigd touw beston
den uit vele aaneengeknoopte rest
jes. Toen ik in het hotel terugkwam
waren de meeste pakje sal uit el
kaar gevallen.
Romantisch
Van Nanking gaan we per trein
naar Hangtsjow. Een heel mooie
stad, beroemd om zijn ligging aan
het romantische Westmeer. Het
doet denken aan Lausanne, maar
dan zonder lichtreclame's, auto's en
lawaai.
Op een morgen gaan we met door
een soort baldakijn overdekte roei
bootjes het Westrmeer op. We bezoe
ken een paar eilandjes met thee
huisjes en gaan daarna van boord
op een groep eilandjes verbonden
