KONINGSCHAP EEN
TAAK
ÏEN VERSCHIL VAN ACHTENDERTIG JAREN
Prins Bernhard zijn reis in de
Verenigde Staten onderbrak, terug
reisde en per helikopter de getroffen
gebieden bezocht en staande op een
kist de bevolking moed insprak. De
Koninklijke familie stelde de „Piet
Hein" beschikbaar als hospitaalschip,
gaf kleding, terwijl de prinsessen
hun speelgoed prinses Beatrix een
nieuwe fiets - gaven.
Een Haags psycholoog, die de
reacties op de watersnoodramp
ontleedde, kende na de ramp punten
toe voor de houding in de kritieke
dagen. De regering en Rijkswater
staat hadden onvoldoende, het
Nederlandse volk een negen, Oranje
een tien.
In 1962 toen er een enorme
treinramp bij Harmeien was.
onderbrak de koningin direct haar
vakantie en snelde naar de plaats
van het onheil. Toen de burgemees
ter van Utrecht haar bedankte voor
de hulp - Juliana sprak urenlang
met de nabestaanden van de ruim
honderd doden antwoordde zij:
„Het was toch mijn natuurlijke
plicht"
Zij had maatschappelijk werkster
willen worden, wanneer zij niet voor
het koningschap was geroepen. In
deze „functie" is zij dit eigenlijk ook.
Want naast haar optreden bij
rampen en andere crisis-toestanden
is zij maatschappelijk werkster in
heel veel andere zaken. Bij bezoeken
aan ziekenhuizen en instituten voor
gehandicapten bijvoorbeeld, waar zij
altijd de tijdslimiet overschrijdt en
uitgebreid met de patiënten spreekt.
Tijdens een bezoek aan een
blindeninstituut liet zij zich door
alle kinderen betasten en wilde
daarna, onaangekondigd, spreken tot
allen die haar niet konden zien.
Duidelijk uit dit alles is wel dat
Juliana geen taak heeft die in uren
is te meten.
Vorst(in) zijn is een hondebaan"
heeft een minister van buitenlandse
zaken wel eens gezegd. „Levenslange
gevangenis" noemen sommigen het.
omdat een vorstelijk staatshoofd
bijna geen privé-leven heeft.
Juliana vindt dit „levenslang" echter
beslist geen vonnis, maar een
roeping.
Feiten
Tenslotte nog wat zakelijke feiten
rond het koninklijk huis. Het hof -
dat niet eens een hof is, want
volgens de grondwet „richt de
koning zijn huis naar eigen
goedvinden in" - telt slechts 196
betaalde personen. Slechts, want
de Franse president heeft er al 240.
de president van de Verenigde
Staten 280, en de koningin van
Groot-Brittannië 290.
Dit hofpersoneel is voor een deel in
dienst van de koningin en voor een
deel rijksambtenaar. met een
Oranje-c.a.o. georganiseerd in de
Samenwerkende Bonden van Over
heidspersoneel. De koningin brengt
de kosten van het hofpersoneel in
rekening bij het rijk. Het particulie
re personeel izo'n twintig personen)
is voor eigen rekening.
De kosten voor het uitoefenen van
het koningschap <zo'n 600.000
worden door diverse ministeries
betaald i Statiebezoeken bij Buiten
landse Zaken, opening staten-gene
raal bij Binnenlandse Zaken enz.).
Die hofhouding is in feite
een bedrijf, dat allerlei zaken regelt
en uit het voorgaande blijkt dat dit
nogal wat is.
Een troon heeft Juliana. Maar het
is geen zetel met goud en juwelen,
maar een eikenhouten stoel (70 jaar
oud) bekleed met een handgeweven
stof. Ook een kroon is in bezit,
maar die wordt nooit - zelfs bij de
inhuldiging niet - gedragen, even
min als de rijksappel, het rijks
zwaard, de rijksscepter en de
maarschalkstaf.
Slechts bij de inhuldiging komen de
regalia uit de kluizen. Zij worden
dan niet gedragen door de koningin,
maar liggen tijdens de plechtigheid
op de credenstafel. Allemaal dus
nogal eenvoudig en helemaal
vergeleken bij de pracht en praal en
de hofhoudingen vaak zo'n 2500
personen) in vroeger eeuwen.
76 cent
Maar zo'n Koningschap kost schat
ten, stellen vaak fervente republikei
nen. Om precies te zijn: ons
Koningschap kost ongeveer zes-en-
zeventig-cent per Nederlander per
jaar. Incluis - nee niet BTW - de
salarissen voor de koningin, prins
Bernhard. prinses Beatrix en prins
Claus. De andere leden van de
koninklijke familie krijgen geen
salaris.
Duur? Zeker niet wanneer men ziet
wat staatshoofden en hun „hofhou
ding" in het buitenland kosten. Een
zeker niet, wanneer zelfs overtuigde
tegenstanders van het koningschap
erkennen: „Waar het koningschap
goed functioneert, is ook de demo
cratie veilig'".
En uit een opiniepeiling op het
moment dat Juliana reeds 22 jaar
Koningin was blijkt dat de
overgrote moederheid de democratie
bij Koningin Juliana veilig vindt en
gelukkig is met onze monarchie.
Een beeld van het meest omstreden staatsiebezoek tijdens het bewind van Koningin
Juliana. Op een bordes van Paleis Soestdijk op 9 oktober 1971 de Koningin het Kroonprin
selijke paar met keizer Hirohito van Japan met echtgenote.
ningen gezet. Stapels staatsstukken
worden iedere dag op Soestdijk
bezorgd en ook op haar vakantiea
dres gaat dit door. Gemiddeld kost
dit tekenen - en vluchtig lezen -
zo'n tweeeneenhalf uur per dag.
De regelmaat van de werkweek moet
vaak worden onderbroken voor staat-
siebezoeken, officiële of werkbezoe
ken aan gemeenten, waarvan zij er
liefst zo'n vijfhonderd maakte.
En om nog even in de cijfers te
blijven naast dit alles trad zij
tussen de 2600 en 3000 maal in het
ODenbaar. Zij opende jaarlijks de
zitting van de Staten-Generaal
(Prinsjesdag), hield militaire inspec
ties. reikte onderscheidingen uit.
bezocht congressen, opende bruggen,
tunnels, sloot dijken, was aanwezig
bij herdenkingen van gevallenen in
de oorlog, bezocht de lustrumvierin
gen van de Leidse Vrouwelijke
Studenten, de Jaarvergaderingen en
van de vrouwelijke Rotary - de
Soroptimisten - en tientallen
congressen en vergaderingen.
Watersnood
Maar daarmee is alles bij lange na
nog niet opgesomd. Bij de
watersnoodramp van 1953 trachtte
Koningin Juliana reeds op 1
februari, toen de orkaan nog over
het land bulderde en van de
gevolgen van de dijkdoorbraken nog
bijna niets bekend was, in het
rampgebied te komen. In de
Krimpenerwaard spoelde het water
haar auto bijna weg en moest zij
zeer tegen haar zin terug.
De volgende dag bracht een boot
van Rijkswaterstaat haar naar
's-Gravendeel waar 60 doden vielen.
In kaplaarzen, een doekje om het
hoofd, bracht zij troost in dit zwaar
getroffen dorp. Zij ging naar
Middelharnis op Flakkee en wilde
vandaar het eiland op, naar de
dorpen die door het water geisoleerd
waren en waar rouw en ellende was.
De kapitein zei dat het onverant
woordelijk was door een stroomgat
het eiland op te varen. „Dan naar
Numansdorp" besliste Juliana.
Hier liep de boot vast. Resoluut
stapte de koningin uit. Op de weg
stond zeker tien centimeter water,
maar springend van biel op biel
op de ernaast gelegen trambaan, die
nog tamelijk droog was, ging zij
naar het dorp. Onderweg kreeg zij
een lift van een boerin die haar niet
herkende. In Numansdorp sprak zij
met de rouwenden en de geredden
en zei alles te zullen doen om snel
hulp te verlenen.
's Avonds om negen uur was zij
terug op Soestdijk, ziek van de
ellende, die zij had gezien. Maai- 's
morgens vroeg maakte zij alweer, nu
met een vliegtuig, een vlucht over
het rampgebied. Na de vliegtocht
gmg ziij naar Halsteren, Fijnaart,
Roosendaal en andere zwaar getrof
fen plaatsen.
Ook haar moeder, prinses Wilhelmi-
na bezocht het rampgebied terwijl
Ter weerszijden twee sterk con
trasterende foto's. Rechts Konin
gin Juliana bij de ondertekening
van de souvereiniteitsoverdracht
aan Indonesië tijdens de rede van
premier Drees Sr. Zij woonde deze
plechtigheidwaarbij 80 miljoen
Nederlandse onderdanen zelfstan
digheid verwierven tegen het eind
van 1949 in het donker gekleed
en met een strak gezicht bij.
Links Koningin Juliana heel wat
opgewekter tijdens haar bezoek
aan het toen inmiddels geheel
zelfstandig geworden Indonesië
in augustus 1971.
|||l!il:!i!l:!i!,!!l!!|!!,!!!l!|
gesprek met haar voerden. De helft
van hen was geen Nederlander.
Velen w-aren beroemde mannen of
VTouwen, zoals Sir Winston Chur
chill met vrouw en dochter, Elanor
Roosevelt, Ben Goerion, Charles De
Gaulle, Oe Thant. Hubert Humph
rey, generaal D. Eisenhower en zijn
echtgenote, Martin Luther King,
Danny Kaye. Billy Graham, de heer
en mevrouw L. B. Johnson, Martin
Buber, ministers en parlementsleden
uit talloze landen ter wereld.
Daai-naast ontving zij in Soestdijk,
in het Paleis op de Dam en in Huis
Ten Bosch zo'n duizend ambassa
deurs van buitenlandse mogendhe
den.
In januari komen de vertegenwoor
digers van de landen waarmee wij
diplomatieke betrekkingen
onderhouden in het Paleis op de
Dam de nieuwjaarswensen aanbie
den, een pair dagen later bieden de
koningin en de prins hun een diner
aan. Daarnaast wordt iedere ambas
sadeur persoonlijk door de koningin,
ontvangen wanneer hij zijn zoge
naamde geloofsbrieven komt over
handigen en wanneer hij uit ons
land vertrekt.
Komen en gaan
Maar hiermee zijn alle bezoekers
nog niet genoemd. Iedere week komt
de minister-president bij haar op
bezoek - de overige ministers
ongeveer eenmaal per maand - om
haar over de plannen wetten en
besluiten) in te lichten, waarbij
vaak de achtergronden van beslis
singen worden besproken.
Tijdens een kabinetsformatie is het
een komen en gaan op Soestdijk.
Van fractieleiders, adviseurs, forma
teurs, informateurs, leden van de
Raad van State, voorzitters van de
Eerste en Tweede Kamer, ministers.
Vaak moet de koningin haar
vakantie hiervoor onderbreken, want
tijdens de kwart eeuw dat Juliana
regeerde waren er niet minder dan
dertien kabinetsformaties. In zo'n
periode is het niet vreemd, wanneer
de koningin meer dan twaalf uur
achtereen in touw is. Koningin
Wilhelmina kon de kracht hiervoor
in 1948 niet meer opbrengen, en
benoemde daarvoor haar dochter
voor de tweede maal tot Regentes.
Nu we toch in de cijfers zitten: de
koningin heeft in de vijfentwintig
jaar van haar bewind, ruw geschat,
zo'n driehonderdduizend handteke
1 ledert eergisteren ben ik geroepen, tot een taak, die zo
/IBr is, dat niemand, die zich daarin ook maar een ogenblik
ingedacht, haar zou begeren, maar ook zo mooi, dat ik
n maar zeggen kan: Wie ben ik dat ik dit doen mag?" Deze
den sprak koningin Juliana even voor de eedsaflegging in
in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. De taak, die onze
in op zich nam is inderdaad zwaar, loodzwaar. Het bren-
S"an bezoeken, gastsn ontvangen, het uitspreken van rede-
ïgen en toespraken, het openen van allerlei instellingen,
kenen van alle staatsstukken zou reeds alleen meer dan
'rolledige dagtaak zijn. Het is slechts een deeltje ervan.
wanneer zij haar handtekening zet.
Of de koningin alles ondertekent
dat haar wordt voorgelegd is
geheim. Slechts eenmaal is openbaar
geworden, dat zij weigerde te
tekenen. Als vurig tegenstandster
van de doodstraf weigerde zij
pertinent, de doodvonnissen, die
werden uitgesproken over collabora
teurs en (land) verraders te
tekenen.
De vonnissen moesten daardoor
worden omgezet in levenslange
gevangenisstraf. Lages ontliep hier
door een zekere doodstraf. De
minister van justitie aanvaardde de
koninklijke beslissing en verdedigde
het als een regeringsbeslissing in
het parlement toen er bijtende
vragen over werden gesteld.
Na de lunch, waaraan dikwijls een
bezoeker aanzit, ontvangt Juliana
ministers, ambassadeurs, gezanten,
delegaties van allerlei groeperingen
van kunstenaars tot vertegenwoor
digers van kerkgenootschappen en
van verslaggevers tot sportlieden
met of zonder Europa Cup. -
congresbezoekers en industriëlen.
Tijdens deze ontvangsten stelt de
koningin veel vragen, waaruit blijkt
dat zij zich tevoren in het
onderwerp dat aangesneden wordt
heeft verdiept.
Cijfers
Even een paar cijfers: In het
vijfentwintig-jarig koningsschap
ontving Juliana 7500 bezoekers op
Soestdijk. Hierbij zijn - uiteraard -
niet meegerekend de honderdduizen
den die aan een défilé op
koninginnedag deelnamen, of de
groepen - van schoolkinderen tot
ouden van dagen - die een dagtrip
naar Soestdijk maken en de
koningin willen zien en haar
toezwaaiden.
7500 bezoekers, die een kort of lang
meeste Nederlanders zich op
linklijke taak verkijken bleek
enquete die in 1969 in
rs Magazine verscheen over
ningshuis. Drie procent dacht
uliana een uur per dag
acht-en-dertig procent
zo'n vier uur, vijf-en-dertig
vijf tot zeven uur en slechts
•twintig procent dacht dat
ÉL eens langer dan zo'n negen
Har zou zijn.
Ie had niemand het juist,
öningin zijn is geen baan, die
ren kunt meten. Je bent het
;n overal, ieder uur van de
ie nacht.
_ideling
na haar troonsbestijging
:oningin Juliana 'n va9te dag-
vast en wanneer staatsie-
iere bezoeken hierin geen
iring brengen houdt zij zich
Zij staat om 7 uur op, ook
anter, en gaat direct na het
naar haar werkkamer waar
gehele morgen aan staatsza-
srkt. Zij tekent wetten en
Nijke besluiten, waarbij zij
/enals haar moeder - van de
nen op de hoogte stelt. Wil
toelichting dan nodigt zij de
en minister naar Soestdijk.
emt de post door. Onze
ontvangt duizenden brieven
over de meest uiteenlopen-
n: van een verzoek om een
tot bemiddelingsverzoeken
i het buitenland gestrafte
nders en van klachten over
Isdienaars tot verzoeken om
ile hulp.
liingin is grondwettelijk niet
oordelij k voor wat zij tekent,
ïeijister is dit. Maar zij voelt
- zoals zij eens tegen
lis ter-president dr. W. Drees
moreel verantwoordelijk,
achtendertig jaren is er heel ivat veranderd in het Huis van Oranje,
linker foto Koningin Wilhelmina en Prinses Juliana in 1935, twee een-
bouwen van wie de toekomst van de dynastie afhankelijk was. Zij
toen nog in (witte) rouio na het overlijden van Koningin-Moeder Emma
is Hendrik. Rechts een bloeiende Oranjefamilie op het bordes van Paleis
Soestdijk op Koninginnedag 1970. Van links naar rechts Prinses Christina,
Prinses Beatrix met op de arm Prins Constantijn, Prins Claus met op de arm
Prins Johan Friso en voor zich Prins Willem-AlexanderKoningin Juliana,
Prins BernhardPrinses Irene met Prins Carlos Jr, op de armPrins Carlos
Hugo, mr. Pieter van Vollenhoven met aan de hand Prins Maurits, en Prinses
Margriet met op de arm Prins Bernhard Jr. En tegenwoordig zijn er nog drie
Oranjekinderen bij: de tweeling van Prmses Irene en Prins Pieter-Christiaan
van Prinses Margriet.
