'Wie ben ik, dat ik dit doen mag?"
DIEP IN ONS HART
WNINGIN- SCHOONMOEDER GROOTMOEDER
Bloeiend
Oranje
ISDAG 4 SEPTEMBER 1973
1948 JULIANA REGINA 1973
PAGINA 19
In oktober 1948 gaf Koningin Juliana haar moeder de
ridderslag ten teken, dat zij benoemd was tot ridder in de
Militaire Willemsorde eerste klas. Het besluit daartoe was
een van de eerstewaaronder Juliana als Koningin haar
handtekening -plaatste.
meen viel het mee. en herhaalde
malen tussen verloving en huwelijk
was al gebleken, dat Prins Claus
door het overgrote deel van het volk
ten volle werd geaccepteerd. Er
waren zelfs manifestaties die deden
denken aan de befaamde demon
stratie van aanhankelijkheid aan
Wilhelmina en 't Oranjehuis op het
Malieveld in Den Haag tijdens de
reeds genoemde novemberdag van
1918. Deze kennelijke tegendemon-
sbraties tegen de provo-beweging,
hebben het Koninklijk paar en het
kroonprinselijk paar diep ontroerd.
Eigenlijk is de provo-beweging als
zodanig na deze gebeurtenissen min
of meer als een nachtkaars uitge
gaan, om slechts later in de vorm
van de kabouter-beweging korte tijd
weer op te flakkeren.
Op 27 april 1967 werd de eerste
Oranje van een nieuwe generatie
geboren: Prins Willem-Alexander
Claus George Ferdinand waardoor
Juliana voor het eerst grootmoeder
werd.
Inmiddels heeft die nieuwe Oranje
generatie al een flinke omvang aan
genomen.
Droefenis bracht tijdens het be
wind van Juliana het overlijden van
haar moeder Prinses Wilhelmina op
28 november 1962 en van de moe
der van Prins Bernhard. Prinses
Armgard op 27 april 1971. Beiden
bereikten een zeer hoge leeftijd
(resp. 82 en 87) waarop de dood
niet meer als een verrassing komt.
Niettemin trof het verlies van deze
door beiden erg geliefde ouders het
koningspaar zeer zwaar.
In 1973. nog geen veertig jaar
nadat de toekomst van de Oran
je-dynastie afhing van het lot
van twee eenzame vrouwen, Ko
ningin Wilhelmina en Prinses
Juliana, is het Huis van Oranje
in de uitgebreidste zin van het
woord (Irene, haar man en
deren komen niet voor troonop
volging in aanmerking maar re
kenen wij er nu maar bij) uit
gegroeid tot een familie van
achttien leden. Koningin Juliana
had bij haar troonsaanvaarding
vierdochters. Nu heeft zij: vier
dochters, drie schoonzoons en
negen kleinkinderen.
Om uw geheugen even op te
frissen de volgende opsomming.
Prinses Beatrix trouwde met
Prins Claus. Zij kregen drie
zoons, namelijk Willem-Alexan.
der Claus George Ferdinand
(27-4-67), Johan Friso Bernhard
Christiaan David (25-9-68) en
Constantijn Christof Frederik
(11-10-691.
Prinses Margriet trouwde met
mr. Pieter van Vollenhoven en
kreeg eveneens drie zoons, na
melijk Maurits Willem Pieter
Hendrik (17-4-68). Bernhard Lu
cas Emmanuel (25-12-69") en
Pieter.Christiaan Michiel (22-3-
Prinses Irene huwde met
Prins Charles Hugo van Bour
bon Parma en kreeg drie kinde
ren. eerst een zoon en daarna de
eerste tweeling in de geschiede-
nis van het Oranjehuis, name-
lijk een zoon en een dochter,
de eerste kleindochter van Ju-
liana.
Het waren Carlos avierJ
Bernardo i27-l-'70> en Mar-
garita Maria Beatriz en
Jaime Bernardo (beiden 14-10-
Wis ben ik, dat ik dit doen mag?" Het staat vast, dat deze
torische woorden, die Juliana uitsprak na haar inzegening,
alle bespiegelingen over haar regeringsperiode en haar leven
plaats zullen krijgen. Omdat ze tekenend zijn voor de op-
Iting, die onze zilveren koningin van meet af aan van haar
Je heeft gehad: een voorrecht, ondanks de zwaarte. Dat is
m schone schijn. Er zijn hoogtepunten geweest in de vijfen-
intig jaar, waarin wij haar Koningin Juliana noemen, maar
er dieptepunten, zowel in ons volk, als in de mensheid en
kleine wereldje van Soestdijk. Het heeft geen zin, daar al
uitvoerig op in te gaan, maar enkele gebeurtenissen mogen
onvermeld blijven
irtveroverend was de wijze waar-
[oaingin Juliana in 1953, na de
nramp die op de avond van de
|lc op Soestdijk gevierde 25ste
1 srdag van Prinses Beatrix,
estelijk Nederland tot prooi
de aarts-vijand, de zee maak-
[öewel tegenwoordig een veel-
van net aantal doden bij deze
f; oale ramp per jaar in het Ne-
ndse verkeer om het leven
maakte deze calamiteit een
indruk: in één klap is zo'n aan
tchtolfers nu eenmaal indrin-
pr dan in een gestaag doordrup-
ide só oom. Al op 1 februari
t koningin het rampgebied,
door het water waar
r auto niet meer mogelijk
3ter op door paarden getrok-
renkarren met vluchtelingen
ste verwanten waren ver-
nun bezittingen tot prooi
m en zee hadden zien wor-
zijn weinigen die het gezien
tioe zij huilend het rampge-
lioc. De volgende dag maak-
?u rondvlucht over het ge-
geoied, en lang daarna nog
langs allerlei wegen, daad-
;e steun aan de slachtoffers
en acties gestimuleerd, ook
onlijk helpende hand gebo
den wanneer in incidentele gevallen
hulpregelingen niet afdoende ble
ken.
Een ander voorbeeld van meeleven
met haar landgenoten was haar be
langstelling bij de treinramp bij
Harmeien, die in 1962 meer dan hon
derd doden kostte. Zij onderbrak
haar vakantie, keerde terug naar
Nederland en bezocht directe en in
directe slachtoffers van deze groot
ste treinr imp die ooit in Nederland
laats vond.
Tijdens haar bewind is het aan
zienlijk stiller geworden in Soest
dijk: die oudste drie prinsessen tra
den in het huwelijk en de Jongste
vestigde zich in Canada.
Prinses Irene was de eerste, die 'n
levenspartner vond in Prins Hugo
Carlos. Het zijn bijzonder moeilijke
dagen geweest voor de Koningin en
de Prins, die aan de officiële ver
loving in februari 1964 vooraf gin
gen. Een diepteleurgestelde moeder
moest op een trieste avond voor de
radio bekend maken, dat een aan-
aanvankelyk voorgenomen verloving,
waarover onbedoeld iets was uitge
lekt, geen doorgang zou vinden. We
hebben in de historie vergeefs naar
een analogie gespeurd in kringen
Koningin Juliana samen met Mies Bouwman bij de ope-
ling van Het Dorp op 12 september 1968. Mies zal ook bij het
tgeringsjubileum een belangrijke rol spelen.
Op 1 juli 1965, slechts enkele dagen na de verloving van
'rinses Beatrixivas de gehele koninklijke familie in Leiden
m de universitaire lustrumfeesten bij te wonen. In de Klok-
teeg, op weg van de universiteit naar het Pieterskerkplein
Mar een lustrumspel werd opgevoerd, maakte onze fotograaf
lolvast deze unieke plaat. Van rechts naar links Prins Bern
ard, Koningin Juliana, Prins Carlos Hugo, Prinses Irene,
,i 'rinses Christina, mr. Pieter van Vollenhoven, Prinses Mar-
t| iriet, Prins Claus en Prinses Beatrix.
tuin van Drakesteyn had gesigna
leerd, waarop de geruchtenstroom
onstuitbaar losbrandde.
Hat was in de jaren, dat de provo
beweging (vooral in Amsterdam),
iedere gelegenheid aangreep, om
van leer te trekken tegen de bestaan
de orde dn anarchistisch aandoende
rellen en wanordelijkheden.
Vanzelfsprekend grepen zij ook
deze keuze van Prinses Beatrix met
beide handen aan, wetend dat zij
niet op grond van hun denkbeelden
maar door andere oorzaken een niet
onbelangrijk deel van het volk aan
vankelijk achter zich hadden. Men
was dn ons land de bezettingstijd en
de gruwelen van de nazi's nog niet
vergeten, evenmin als dat thans het
geval ds. Heel inconsequent accep
teerde men wel de handel met
Duitsland en de horden Duitse toe
risten die met buidels vol marken,
jaarlijks over ons land stroomden.
Maar een Duitser als echtgenoot,
voor onze Kroonprinses was blijkbaar
velen te gortig.
De verloving ging niettemin op 28
juni 1964 door, waarbij Koningin Ju
liana en Prins Bernhard Prins Claus
voor de televisie aan het Neder
landse volk voorstelden. Lang en in
brede kring werd gediscussieerd
over de plaats van de huwelijks
voltrekking de residentie of de
hoofdstad. Het werd het laatste, on
danks het feit dat hier als bolwerk
van de provo's de meeste moeilijk
heden te verwachten waren.
De huwelijksvoltrekking vond
plaats op 10 maart 1966, waarbij in
derdaad nogal wat rumoer de plech
tigheid verstoorde, vooral tijdens de
rilt door die stad toen de gebruikelij
ke rookbommen de stoet hier en
daar verduisterden. Over het alge-
van welke monarchie dan ook. Er
bleken talloze problemen te zijn,
welke voornamelijk verband hielden
met de figuur van Prins Hugo, die
zijn politieke ambities als Spaans
Carlist niet wilde opgeven. Het feit,
dat Prinses Irene tot het katholicis
me was overgegaan was voor som
migen wel moeilijk te verwerken,
maar toch over het algemeen werd
het toch aanvaard uit de overwe
ging, dat we nu eenmaal (gelukkig)
leven dn een land met godsdienst
vrijheid. Minder gelukkig was men
met de rol, ddie kardinaal Alfrink in
deze affaire had gespeeld.
Uiteindelijk ging na de befaamde
"nacht van Soestdijk" waarin ons
volk met spanning tot de vroege
ochtenduren moest wachten, de ver
loving wel door.
Er werd geen toestemming aan 't
parlement gevraagd voor het huwe
lijk, waardoor Prinses Irene haar
recht op de troon verloor. Het hu
welijk werd op 29 april 1964 in Rome
voltrokken.
Nog geen jaar na dit huwelijk bleek
ook Prinses Margriet tijdens
haar studie in Leiden een levens
partner te hebben gevonden: haar
medestudent Pieter van Vollenho
ven. In grote kringen van ons volk
werd het hartelijk toegejuicht, dat
blijkbaar niet alleen prinsen van den
bloede de hand van een Oranje-
prinses waardig werden gekeurd.
De verloving werd bekend gemaakt
op 10 maart 1965, maar voordat het
huwelijk werd gesloten (op 10 janua
ri 1967) zou Kroonprinses Beatrix de
band voor het leven sluiten.niet
zonder zeer ernstige problemen waar
bij de monarchie zelf het voor het
eerst sinds de woelige dagen van
Troelstra in november 1918 ernstig
te verduren kreeg.
De keuze van Prinses Beatrix bleek
te zijn gevallen op Prins Claus von
Amsberg, een Duitser aan wie al
spoedig onjuiste handelswijze tijdens
de nazi-tijd werd verweten. De
verloving was voortijdig bekend ge
maakt. omdat een wellicht te ijve
rige fotojournalist het paar in de
kaar verweven zijn. Ten tweede,
d2t ook uit de openheid van dit con
flict weer bleek, hoe Koningin Ju
liana en Prins Bernhard bereid zyn
geweest 'n onmenselijk groot offer te
brengen y-in de bewonderenswaar-
Vfc hoog c-e zuiver opgevatte taak 'n
enze germmschap.
Misschien nog wel het meest uit de
ze episode bleek, hoezeer dit ko
ningspaar niet alleen functioneel in
de staat wil staan maar ook leven
wil in woning diep in het hart
van ons olk.
Hebben xij het. sprekend over dit
wonen in het hart. ons koningspaar
we! erg gemakkelijk gemaakt, een
harmonise!: e plaats in ons volk te
vnr.den ze Lts met de opoffering van de
intimiteit? Een eerlijk antwoord,
kan alleen maar ontkennend luiden.
Wij heboen zelfs verzoeken gene
geerd om opgroeiende kinderen de
rust van de anonimiteit te geven op
i nze ei$cr> stranden tijdens vakan-
t'es. Wij nebben Juliana en Bern
hard gedwongen vakanties buitens
lands door te brengen omdat de
prinsesje-, door de opdringerigheid
van het publiek in Nederland geen
gewoon dtiandplezier konden genie
oen. Wij hebben jaren later midden
'n de huiskamer van Soestdijk ge
staan toea er een normaal mense
lijk conflict was in dit gezin.
Maar er is ook een andere vraag:
km het anders? En ook dan weer
is een ontkenning het enige ant
woord. Want zowel Oranje als Neder
land wilden elkaar op gelijk niveau
ontmoeten, maar dat kan nu een
maal niet
De mo? i rchie als instituut kan een
i oetstu-* niet ontberen op straffe van
ontwaarding van het koningschap.
Koning'n, Prins en Prinsessen zijn
nu eenmaal wel maar toch geen ge
wone mtnsen. WIJ willen dat onge
wone, maai eisen ook het gewone.
Vrager, wij daarmee van de "men
sen van Soestdijk" niet het onmo
gelijke.- ïoch hebben die er steeds
- meoótal met succes naar ge-
élreefó dit onmogelijke op te bren
gen. Ook dat is een van de grootste
verdiensten van Juliana en Bern-
nard, dit zich hiermee onuitwis
baar een plaats verworven hebben,
.'.eel diep in het hart van ons volk.
Gelaarsd beklimt Koningin Juliana een met zandzakken
beschermde doorgebroken dijk bij Zierikzee direct na de
stormramp in 1953.
Misschien heeft voor veler smaak
het accent in dit overzicht van het
leven en de taak van Prinses-Ko
ningin Juiiana in ons volk teveel
gelegen op persoonlijke zaken met
veronachtzaming van de historische
achtergrond. Voor dat accent is een
reden. Krachtens de wet heeft de
Koningin eigenlijk niets te vertellen
m ons land, hoe tragisch dat ook
moge zijn nu het om iemand gaal,
die zoveel te zeggen zou hebben. Dat
wij in dankbaarheid het zilveren be
wind vieren is dan ook uitsluitend te
danken aan de persoon van de Ko
ningin, niet aan hetgeen zij functio
neel tot stand heeft gebracht. Dat
is. om het maar eens heel duidelijk
te stellen: nihil.
Dat betekent evenwel ook, dat wij
Nederlanders in onze relaties tot
Oranje, net persoonlijk element
nooit mogen veronachtzamen, en
dat we eerbied moeten tonen voor
de privacy van een gezin, dat wij in
een glazen huis willen plaatsen, ter
wijl wij voor onszelf een privacy
opeisen, die ons eigen persoonlijke
leven kan behoeden voor nieuwsgie
rige blikken uit onze omgeving.
Bewust 's Juliana, mede onder in
vloed van Bernhard, indertijd getre
den uit de „gouden kooi" waarin Wil
helmina zich gevangen voelde. Na
haar terugkomst ging zij "wonen",
zoals wij reeds schreven in een
"glazen huis", waarvan zij de gor
dijnen nooit sloten.
Zo open is dit Soestdijkse gezin
geweest, dat zelfs een strikt privé-
ccnflict, zoals dit zich in elk huwe
lijk kan voordoen, indertijd gemeen
goed gewwden is. Wij doelen hier
bij op de moeilijkheden die er re
zen toen Koningin Juliana als moe
der niet wilde aanvaarden, dat haar
jongste dochter voor haar leven een
kruis te dragen had gekregen. Zij
zocht heil voor Marijke buiten de
medische wetenschap om. maar
noch ha ir echtgenoot noch haar
dochters Kenden hierin meegaan. De
details va a het conflict doen er niet
toe, maar het huwelijk zelf dreigde
er aan te gronde te gaa.n.
Oppervlakkig zou men kunnen den
ken, dat vele gewone menselijke
problemen en conflicten voorbij
gaan aan een gezin, dat materieel
en geest dijk met zoveel liefde en
zorg van 'Triljoenen wordt omringd.
Niets is minder waar. Menselijke
conflicten spelen zich af op een an
der niveau dan welvaart, liefde van
buiten en aanhankelijkheid van mil
joenen. Juist in een gezin als dat
van Soestdijk is een conflict op per
soonlijk r.veau welhaast onvermij
delijk. Otndat dit gezin leeft in dat
glazen huis en omdat persoonlijke
teken van de gezinsleden buiten die
eigen sfee-" zo onmenselijk veel eisen
is het veel moeilijker een verschil
in opvatting niet tot een menings
verschil m verder tot een fataal
conflict te iaten uitgroeien.
Zo is het conflict ook voor dit men
senpaar in Soestdijk niet uitgeble
ven. De wr-nden van het glazen huis
hebben dit conflict indertijd midden
m het Niotrlandse volk geplaatst.
Wij wilien daarover slechts twee
dingen ze? gen. In de eerste plaats
herinnereii aan het medeleven en
later de vreugde van ons volk toen
althans ur.ar buiten een oplossing
gevonden bleek. Drie wijze mannen
ut de naoorlogse Nederlandse po
litiek bewezen daarbij goede diensten
nttgeen aiidtrmaal toont hoe het
maatschappelijk en het privé-leven
van dit jezin onontwarbaar met el-
