ENZ. ENZ.
lart en geweten van
en veeleisend volk
Eeuwen is
loor ons gesold met Oranje
er merkwaardig
Juliana
)AG 4 SEPTEMBER 1973
1948 JULIANA REGINA 1973
Juliana kreeg by haar geboorte
enn heleboel titels mee, waarvan
er later enkele zyn vervallen,
maar waaraan er door het over-
lijden van Wilhelmina ook enkele
zijn toegevoegd. Wetsontwerpen
en Koninklijke Besluiten vangen
j steedis aan met „Wy Juliana, by
de gratie Gods Koningin der Ne-
j; der landen. Prinses van Oranje
Nassau enz. enz." Die enzovoorts
besparen ons een heleboel papier,
want zy staan voor de volgende
K titels:
Hertogin van Mecklenburg
Schwerin, Prinses van Lippe
Biesterfeld, Barones van Acqoi,
Vrouwe van Ameland, Erfburg-
gravin van Antwerpen, Barones
van Arey, Ambachtsvrouwe van
JBaarn, Barones van Beilstein,
jErfgravin van Besangon, Vrouwe
jvan Borculo, Barones van Breda,
I Barones van Bredevoort, Gravin
van Buren onder deze naam
logeerden Wilhelmina en Juliana
dikwyls incognito Barones van
Burgenbach, Barones vanCobjns-
plaat. Barones van Craenen-
i donok, Gravin van Culemborg,
I Barones van Cuyck, Barones van
j Dassenburg, Barones van Diest,
Gravin van Diez, Barones van
Dongen, Ambachtsvrouwe van Ter
Eem, Ambachtsvrouwe van Eem-
nes, Barones van Eindhoven, Ba
rones van GeertruidenbergBaro
nes van Grave, Barones van
Grimbergen, Barones van Herstal,
Barones van IJsselstein, Gravin
van Katzenelnbogen, Barones van
Klundiert, Gravin van Leerdam,
Vrouwe van de Lek, Vrouwe van
Lichtenvoorde, Barones van Lie-
velt, Hertogin van Limburg, Vrou
we van Het Loo, Barones van
Sint Maartensdyk, Barones van
Meerhout en Montfoort, Barones
vain Naaldwyk, Barones van Nier
vaart, Barones van Nozeroy, Ba
rones van Polanen, Barones van
Prinsenland, Barones van Scher-
penisse, Barones van Sichem,
Ambachtsvrouwe van Soest en
Soestdyk, Gravin van Spiegel-
berg, Barones van Steenbergen,
Barones van Turnhout, Markt-
gravin van Veere, Gravin van Vi-
anden, Barones van St. Vith,
Markgravin van Vlissingen, Baro
nes van Vorst, Barones van War
neten, Barones van Willemstad,
Barones van Zevenbergen, Baro
nes van Hooge en Lage Zwaluwe.
Nederlanders zyn op de keper beschouwd nogal won
en slordig omgesprongen met dat kostbare erfgoed
ranje heet. Wy importeerden het Oranjehuis in de
een tegen eigen gezag rebellerende buitenlandse
pep na een korte en kennelyk geslaagde proef-
s prompt nationaliseerden tot Vader des Vaderlands,
l,ke>ordat wy officieel een zelfstandige staat waren. Die er
aan ig kwam pas in 1648, dit jaar 325 jaar geleden.
was toen een tyd, waarin de monarchie, onder welke
n ook, de gangbare staatsvorm was. Maar wy pasten
ie Oranjes tot vorsten uit te roepen. Wy hielden het
ïn die in wezen niet veel meer waren dan opper-
)ers met een wel belangryke maar niet bepalende
stem in het landsbestuur. Wy maakten er stadhouders van
en veroorloofden ons dan ook nog wel een paar stadhouder
loze tydperken.
En al die ty d maakten we er onderling ruzie over of we
die "Hollanders van vreemden bloede" nu eigenhjk wel wilden
of niet. Af en toe stuurden we er eens eentje het land uit,
dan weer hielden we by Goejanverwellesluis de echtgenote
van een Oranje aan, en een andere keer lieten we weer
eens een eigen Hollandse Oranje koning van Engeland wor
den. Die heeft daar toen in Ierland mede de grondslag
gelegd voor de moeihjklheden die daar thans zijn.
Toen we eindelyk beivryd waren van het eerste koningschap,
dat cms door de Fransen in de Napoleontische tyd werd
opgedrongen, keerde Oranje in ons land terug op het Sche-
veningse strand vanwaar Oranje negentien jaar eerder in
ballingschap was gegaan. Overigens was er vrywel geen
autoriteit die Prins Willem daar kon verwelkomen. Het was
allemaal niet zo best geregeld en bovendien.... maakten
we nog ahjjd ruzie over wat we nu met hem aan moesten.
En eindeiyk besloten wy toen, na een proeftyd van 175 Jaar
van Nederland een monarohie te maken en de Oranjes tot
onze vorsten. Juliana is de vyfde in de reeks.
Het ïybt wel of we altyd tegen de draad in willen zyn,
maar dat heeft dan ook wèl tot iets goeds geleid. Overigens
moet Oranje maar met een dergelijk recalcitrant volk zien
te leven....
Prinses Juliana in 1909 in de wieg met haar ouders Koningin
Wilhelmina en Prins Hendrik.
It "valeis-klasje" waarin Juliana lager onderwijs kreeg met drie zorgvuldig geselecteerde leef-
igenootjes. Juliana is het meisje rechts achter op de foto.
its weinig koningshuizen of keizerrijken zijn overeind blijven staan in de politieke en
schappelijke stormen van de negentiende en twintigste eeuw. In die eeuwen, maar
J in de laatste, heeft het koningschap een andere inhoud gekregen. In dit tijdsbe-
ligt de ontwikkeling van de samenleving, krachtens welke de bewondering en eer
voor het gekroonde hoofd van de staat, mede-geërfd met de kroon, ruimte moesten
n voor door persoonlijke verdiensten verworven aanhankelijkheid en liefde, al-
eggi waardering voor de persoon. In wezen oefent de monarch zijn functie niet meer uit
Ie gratie Gods" maar bij de gratie van het volk. Veel monarchieën hebben deze
(chappelijke ommekeer niet overleefd: de Nederlandse wel.
|:hien is dat voor een groot deel te danken geweest aan het feit dat Nederland pas
oningschap aanvaardde in een tijd, dat de eerste scheuren ontstonden in het instituut
Ie monarchie zelve, na de Napoleontische tijd. Het is dus een betrekkelijk jonge mo-
ft iie, maar meer met open ogen bewust geaccepteerd dan bij de meeste andere volken
eval was, waarbij de monarchie, al of niet gedragen door hetzelfde huis, louter en
berust op traditie.
echter ongetwijfeld ook een andere oorzaak aan te wijzen voor de hechtheid, waar-
vo^ Mis land met het koningshuis van Oranje verbonden is gebleven. Een gevleugeld ge-
wil, dat ieder volk de regering krijgt die het verdient. Het Nederlandse volk is
loven gezegend door het lot, dat het steeds een vorst of vorstin kreeg, die het no-
ad. Dit gold zeker voor Koningin Juliana, wier zilveren regeringsjubileum wij in
dagen herdenken en die beschouwd kan worden als het hart en geweten van een
ongemakkelijk, veeleisend volk.
een moeder, die dezelfde moeilijkhe
den en gevaren ais eens door haar
zelf moesten worden overwonnen
voor haar dochter hdeüp terzijde te
stellen. Daarenboven had Juliana het
voorrecht mede door haar vader te
worden opgevoed. Dit vaderlijk gezag,
dat Wilhelmina had moeben onibberen
droeg meer bij dan de meesten on
zer weten tot de vorming van Julia
na in haar jeugdjaren.
Maar toch: eenzaam, zij bet niet
alleen. Ontegenzeggelijk genoot zij
meer vrijheid en maatschappelijk
contact dan haar moeder tijdens de
eerste jeugdjaren en zo belangrijke
jeugd-opvoeding. Dat was niet alleen
het gevolg van de veranderende
maatschappen j e omstandigheden en
de aanpassing daarna van het ko
ningschap, maar ook van het feit,
dat zij niet zoaLs haar moeder stond
voor de noodzaak, binnen luttele, ja
ren geheel te zijn gevormd voor het
dragen van zware verantwoordelijke
plichten.
De opvoeding buiten gezondheids
leer en school was tot 1920 opgedra
gen aan jfcvr. L. P. van de Poll, na
dien aan jkvr. I. G. baronesse Sloet
van Marxveld en mej. A. E. Ooster-
lee. De .eerste twee namen accen
tueren de „eenzaamheid", de laatste
de nieuwere tijd, waarmee niets ten
nadele van de voortreffelijke capaci
teiten van die eersten gezegd bedoeld
te worden.
Hoogtepunten in de jeugdjaren
van Juliana waren haar bezoeken
aan haar grootmoeder Emma eerst
in Soestchjk Juliana's huidige re
sidentie en later in het Paleis
Voorhout. Emma heeft haar rijke
opvoedkundige gaven en ervaringen
bij die talloze bezoeken niet onge
bruikt gelatenVan haar invloed
sbamt ongetwijfeld de mildheid, die
het karakter van onze huidige Ko
ningin zo sterk typeert.
Kort voor de eerste wereldoorlog
begon de schoolopvoeding van Julia
na. Dit viel samen met de noodzaak
voor de Koningin om voortdurend in
Den Haag aanwezig te zijn, weshalve
het koninklijk gezin naar de residen
tie verhuisde.
Wilhelmina koesterde de nadrukke
lijke wens haar dochter enerzijds in
vorm een zo „gewoon" mogelijke
schoolopleiding te geven, maar daar
naast een opleiding, die karaktervor
ming stelde boven verstarde aanwer
ving van parate kennis. De kennis zou
bovendien gericht moeten zijn op de
taak, die Juliana wachtte.
Oriënterend contact met de beken
de Haagse onderwijshervormer Jan
Ligt hart, op wiens school met succes
verjongde leermethoden werden toe
gepast, leidde er toe dat er een klasje
van vier leerlingetjes werd samenge
steld uit Juliana van Oranje, Elise
Bontionk, Elisabeth van Hardenbroek
en Miek de Jonge. Alweer: niet al
leen maar toch wel eenzaam
Het klasje, waarvoor een school
ruimte werd gecreëerd in Huis ten
Bosch, kreeg een keur-corps van
onderwijzers, mensen die toen al op
him vakgebied internationale faam
hadden verworven of dat later zou
den doen. Om slechts enkede namen
te noemen: prof. Gunning, prof. jhr.
mr. Van Eysinga, prof. Verrijn Stu
art, dr. Japikse.
De keuze van een vooruitstrevende
onderwijsvorm in het type Ligthart
zou later een duidelijke analogie
krijgen in de schoolkeus van Julia
na voor haar dochters: de Werk
plaats van Kees Boeke in Biüthoven.
Juliana werd ook in haar school
tijd gewend aan het betrachten van
serieuze plichtsbetrachting, daartoe
aangezet zowel door haar in dit op
zicht legendarische moeder als door
haar leermeesters. Zij kreeg door een
strikt nagevolgd leerprogramma al
vroeg inzicht in de maatschappelijke,
politieke en staatkundige problemen
van haar eigen en vroegere tijden.
Reeds vóór haar meerderjarigheid
(voor leden van het Koninklijk Huis
18 jaar hoewel de rest van ons volk
nog altijd tot 21 Jaar „onmondig" is
maar wel verplicht 's Komings wa
penrok te dragen) in 1927, tijdens de
Koningin Juliana legt de
eed op de grondwet af in de
Nieuwe Kerk in Amsterdam
op 6 september 1948. Voordien
had zij dit al tweemaal als
regentes gedaan.
schoolopleiding dus waarin lager,
middelbaar en hoger onderwijs zan
der duidelijke scheidslijnen in el
kaar overvloeiden, openbaarde zich
ook haar voornaamste voorkeur op
cultureeel gebied. Zij erfde kennelijk
niet de beeldende gaven van haar
moeder (dde overigens bij Beatrix
weer tevoorschijn zouden komen)
en toonde ook matige muzikale in
teresse. Wel toonde zij een opmer
kelijke literaire begaafdheid, die me
de aanleiding gaf tot een meer dan
vormelijke belangstelling voor het
theaterleven.
In de laatste Jaren van haar
schoolopvoeding leerde de prinses
haar toekomstige plichten kennen
tijdens veelvuldige bezoeken aan alle
delen van het land, o.a. aan Zeeland
tijdens de jaren dat België Zeeuws
Vlaanderen wilde annexeren en aan
Utrecht, waar zij de eerste steen leg
de voor het oude Jaarbeursgebouw.
De hallen van het nieuwe complex,
dat na de tweede wereldoorlog is ver
rezen, dragen de namen van de nieu
we Oranje-generatie.
„eenzaam maar niet alleen"
.gin Wihlelmina heeft
in wat andere betekenis —-het
,n Juliana beheerst tot 1936,
meer dan haar moeder zij
de gelegenheid kwam, men-
intmoeten. Op slechts vierja-
was indertijd Wilhelmi-
eenzame schakel tussen
en toekomst van de twee-
Oranje. In 't be
de twintigste eeuw werd de
de sterkte van die schakel in
dieper toen 'n zwangerschap
Koningin voortijdig be
en haar gezondheid ge-
zeer te wensen overliet.
enthousiasme van het
bij de geboorte van Ju-
5 april 1909 was dan ook
nationale zucht van op-
De eerste naam, die het
meekreeg was min of
hartewens, niet alleen van
maar tevens van ons volk:
naar de stammoeder van de
Juliana van Stolberg. Haar
namen waren Louise Emma
Louise naar de
van Willem de Zwijger,
haar die Oranje voor
behield door haar opoffe-
en sterke moederlijke ge-
als regentes de periode
tussen Willem III en Wil-
Marie naar de moeder van
en Wilhelmina, die
de eretitel moeder des
zou verwerven. De doop
in de Willemskerk in Den
5 Juni door de hofprediker
Gerretsen. Daarna verbrok
en baby naar het Loo
Dit was de eerste foto, die de Nederlanders te zien kregen van
hun huidige Koningin. Erg traditioneel, in overeenstemming
met de foto's die van alle baby's ter wereld werden genomen in
gezinnen, die zich een fotograaf in deze dagen konden veroor
loven. Eerste foto's van Oranje-baby's in 'n volgende generatie
zouden veelal door de vaders zelf worden genomen.
waar „zonneschijntje" een heerlijk
thuis vond voor haar eerste levens
jaren. Wel werden van tijd tot tijd
bezoeken aan de verschillende pro
vincies gebracht, maar meestentijds
bleef Juliana in gezelschap van haar
ouders in de uitbundige natuur en
de gezonde lucht van het Gelderse,
dikwijls ook alleen met haar vader
die zij adoreerde.
Maar tocheenzaam. Enig kind,
koningskind bovendien. Het stond
toen al vast dat zij op medische
gronden enig kind zou blijven.
Ten tweede male in enkele tiental
len jaren werd een enig kind op de
zelfde hoge en verantwoordelyke
taak voorbereid in een miljoenenge
meenschap. Andermaal dreigden de
gevaren van vereenzelviging, die door
Koningin Emma op zo bewonderens
waardige wyze naar de mogeiykhe-
den van die tijd waren overwonnen.
Haar grote pedagogische inzichten,
gepaard aan een diep moederlijke
liefde ondanks zware maatschappe
lijke verplichtingen dankt Nederland,
dat Koningin Wilhelmina zich ont
wikkelde tot een bij uitstek sociaal
voelend vorstin maar daarnaast tot
