Gevaarlijk reizen, leugen
ran de week en barbarisme voor streven naar
re weinig plannen voor stadsvernieuwing
Offers gevraagd
een gezond milieu
LEZERS SCHRIJVEN
"Door C. J. Rotteveel
Hu nieuwbouwmarkt in elkaar gaat zakken
PNDERDAG 2 AUGUSTUS 1973
■Wie zijn vakantie in Griekenland
Turkije heeft doorgebracht, wordt
er te lande door sommigen met
rbazing aangekeken, met al of niet
gesproken commentaren in de
int van "hoe durf je". Nu, wie zich
et met politiek of handel in drugs
lig houdt, heeft in die landen niets
vrezen. Anders staat het met rei-
q achter het ijzeren gordijn. De
litserse regering heeft reeds een
listige waarschuwing laten horen,
meldt de Geneefse correspon-
nt van NRC/Handelsblad. "De
gteuropese geheime diensten gaan
jan uit, dat iedere bezoeker uit het
sten interessante dingen kan ver-
len. Meer en meer personen die
iden achter het ijzeren gordijn
toeken, raken verstrikt in de net-
van de Oosteuropese geheime
msten", aldus de Zwitserse ver-
aring.
roeristen en vooral zakenlieden die
ar Oost-Europa gaan krijgen het
ingende advies zeer op hun hoede
zijn. "In hotelkamers, in restau-
its kan men worden afgeluisterd,
i verborgen plekken zijn mini-op-
me-apparaatjes (draadloze zen-
rtjes) verborgen, of minifototoe-
jlletjes". En dan zijn er de provo-
;eurs. "De provocateur begint zelf
raad te spreken over zijn eigen
om zijn gesprekspartner ver-
mwen in te boezemen. Ook moeten
Zwitsers (en dit geldt uiteraard
or iedere toerist of zakenman) tij-
<ns hun verblijf in Oost-Europa
jassen niet teveel alcohol te drin-
I, "Als de geheime diensten via hun
rborgen camera's, hun provoca-
irs, het dronken voeren van de toe-
en het organiseren van verleide-
ie sekspartijtjes hun materiaal bij
aar hebben, wordt de Zwitserse
fomtiepret bruusk beëindigd: de
rist wordt met het materiaal ge-
ïfrcnteerd! Daarbij wordt duide-
gemaakt, dat alles weer goed kan
■den als men wil medewerken met
geheime dienst. Anders kan men
zaken niet verder regelen of
g men niet meer terug naar huis
worden bekenden van het slacht
er over bepaalde uitspattingen ge-
ormeerd. En wie eenmaal voor
geheime dienst heeft gewerkt,
ïer zich niet meer van losmaken
krijgt steeds moeilijker opdrach-
)e waarschuwing eindigt met een
«de raad: "Wie vaststelt dat een
heime dienst zich voor hem inte-
iseert, moet onmiddellijk de diplo-
itieke vertegenwoordiging van
ritserland in het betrokken land
de hoogte; stellen. Ook als hij al in
leilijkheden is geraakt". Die goe-
raad geldt in gewijzigde vorm na-
irlijk voor alle toeristen of zaken-
den en dus ook voor Nederlanders.
Ir zijn in ons land zelfs kamerle-
i, die nogal wat moeite hebben met
grondslagen van de democratie,
een interview heeft PPR-kamer-
mr. E. Jurgens een opmerkelijke
spraak gedaan," schrijft het week-
d „Accent" in een hoofdartikel.
Ich zorgen makend over mogelijk
rzet wanneer het gaat om het ver-
senlijken van zgn. nieuwe structu-
zei hij: „We moeten gewoon de
;k veranderen, zonder er als-
over te praten".
,Zo gaat dat als men vervuld is
vernieuwingsdrang: geenwoor-
maar daden. Maar nochtans le-
we hier in een democratie, waar
er alles dat mogelijk veranderd
)et worden eerst uitgebreid wordt
sproken, en niet in een land waar
zaken „gewoon worden veran-
rd," zonder dat erover wordt over-r
;d, want dat is nl. een dictatuur.
De heer Jurgens is lid van het par
lement. Als hij goed zijn best doet
leert hij nog wel wat daar zijn taak
•is".
-A-
In hetzelfde blad schreef B. Ko
ning uit Breda een ingezonden stuk
over de zwaar bewapende Afrikaanse
nationalistsiche terroristen, die in de
nacht van 5 op 6 juli jl. niet min
der dan 292 kinderen en stafleden
van een Duitse katholieke missiepost
in Rhodesië ontvoerden. „Het groot
ste deel der kinderen wist gelukkig
te ontsnappen. Een afschuwelijke
daad. Maar nog afschuwelijker was
het doel van deze maatschappij-ver
nieuwers, die bij onze kameraad-mi-
nister Pronk in zo'n goed blaadje
staan. Dat doel was nl. zoals de
ontvoerders zelf zeiden die kinde
ren een guerrilla-opleiding te geven.
Onschuldige kinderen opleiden tot
moordpraktijken. Waar blijven nu de
protesten van onze z.g. pacifisten,
van Nieuw-Linkers en leden van de
Pax Christi op deze exploitatie van
kinderen van een katholieke missie
post?"
~ir tV
Vrienden van Zuid-Afrika hebben
meermalen geklaagd over de z.g. „la-
ger-mentaliteit" van de regering in
Pretoria en van vertegenwoordigers
van dat land in het buitenland en
dus ook in Nederland. Zoals de Boe
ren in de vorige eeuw op hun toch
ten noordwaarts van hun wagens een
defensieve cirkel vormden, zo zijn
aanvallen in de buitenlandse pers als
„kwaadwillige propaganda" in de
prullenmand gedeponeerd of in een
archief bijgezet. Het gevolg was, dat
vele beschuldigingen door het ont
breken van reactie de indruk wekten
op feiten te zijn gebaseerd, al wisten
degenen, die Zuid-Afrika uit eigen
waarneming kenden of door het
nauwgezet volgen van Zuidafrikaans
se publikaties, wel beter.
Het raadhuis in Hilversum
hebben zelfs klinieken opgericht,
waar permanent Bantoe-artsen en
verpleegsters in dienst zijn ten be
hoeve van de Bantoe-werknemers en
hun gezinnen.
De vaste arbeiders hebben ar
beidscontracten, waarin na onder
handelingen door beide belangheb
benden de arbeidsvoorwaarden zijn
vastgelegd. Bovendien is er een pen-
Daarin is nu, althans in ons land
verandering gekomen. Het „Nieuws
bulletin" van de Zuidafrikaanse am
bassade in Den Haag publiceert sinds
enige maanden een weerlegging van
een „leugen van de week". Achter
eenvolgens kwamen onderwerpen aan
de beurt als „Britse maatschappijen
in Zuidwest-Afrika dwingen de Afri
kaanse contractarbeiders te leven in
nog slechtere omstandigheden dan in
Zuid-Afrika", de bewering dat in ééxa
ambulance geen personen van ver
schillende bevolkingsgroepen ver
voerd mogen worden; verhalen over
„kinderarbeid" en „honger" in Zuid-
Afrika, over „kapitalistische uitbui
ting," spanning tussen blanke en
Bantoe-atleten in een Zuidafrikaans
sportteam, „de gruwelijkheden van
Sharpeville" en de boycotactie tegen
de Outspan-sinaasappelen.
Over dit laatste punt schrijft het
„Nieuwsbulletin" o.m. het volgende.
Ongeveer 80 pet. van de citruspro-
duktie is geconcentreerd in Transvaal,
waar de verschillende kwekers 30.000
geschoolde Bantoe-arbeiders in vaste
dienst hebben, die in de oogsttijd wor
den bijgestaan door 40.000 tijdelijke
krachten. Van die 30.000 is 31 pet.
afkomstig uit andere Afrikaanse lan
den „en de vraag rijst of deze men
sen naar Zuid-Afrika zouden komen
indien de arbeidsomstandigheden, lo
nen en levensomstandigheden zo
slecht zouden zijn als beweerd wordt".
De werkgevers zorgen voor nette
huisvesting en vrijwel kosteloze me
dische zorg. Sommige grote kwekers
sioenfonds. Voor onderwijs wordt ge
zorgd in scholen gelijkwaardig aan
de stadsscholen die bij de planta
ges zijn opgericht. Meestal dragen de
werkgevers de kosten van deze scho
len vrijwel geheel zelf. Voorts zijn
er bij de bedrijven voorzieningen
voor recreatie.
Een ander belangrijk punt is, dat
de citrusteelt thans ook een belang
rijke rol in de Bantoe-landbouw
speelt. In 1973 produceerden Bantoe-
boeren driekwart miljoen kisten si
naasappelen, die samen met de op
brengst van andere bedrijven onder
de naam „Outspan" worden verkocht.
„Indien het Nederlandse publiek ge
vraagd wordt geen „Outspan" te ko
pen, betekent dat in feite, dat het
dagelijks brood van duizenden Ban
toes in gevaar wordt gebracht".
Niet één der premiers of ministers
van de acht zelfbesturende Bantoe-
volkeren binnen Zuid-Afrika heeft
zich met één woord ten gunste van
de boycot-actie uitgelaten.
Wel hebben Buthelezi van Kwazu-
lu (Zoeloeland) en prof. Ntsanwisi
van Gazankulu herhaaldelijk met
nadruk gevraagd om onder géén be
ding de belangen van hun onderda
nen te schaden door aan kortzichti
ge boycotacties mee te werken, aldus
het "Nieuwbulletin".
Enige kamerleden hebben zich,
ongehinderd door kennis van zaken,
bemoeid met de "platina-handdruk"
van 1.15 miljoen gulden, die de uit
geversmaatschappij "Elsevier" be
taald heeft aan drs. R. E. M. van den
Brink, voorzitter van de raad van be
stuur van die onderneming. Op het
eerste gezicht lijkt zo'n bedrag, zeker
in deze tijd van "nivellering", een
exces. De vragenstellers (Van der
Doef en Poppe) gebruikten het woord
"zelfbediening". De toelichting, die
Nic. van Rossum in "Elseviers Week
blad" verstrekte, plaatst de zaak wel
in een ander licht.
"Van den Brink kwam vijfen
twintig jaar geleden aan het hoofd
van een uitgeverijtje dat niet veel
meer omvatte dan Elseviers Week
blad. Hij nam zich voor die zaak uit
te bouwen en kwam overeen, dat
wanneer hij de omzet en de winst
(toen nog geen schuttingwoord) zou
opvoeren, daar een deel van als tan
tième voor hem zou overschieten. Hij
had echter zijn eigen capaciteiten en
die van het bedrijf schromelijk on
derschat. Meermalen moest het tan
tièmepercentage omlaag, omdat dit
door de ongelooflijke groei van de
uitgeverij de pan dreigde uit te vlie
gen.
Niemand betwijfelt dat de groei
van 100 tot bijna 3000 personeelsle
den van het Elsevier-concern en een
omzetstijging van twee a drie mil
joen tot circa 600 miljoen het werk is
geweest van één man. Autoritair op
tredend misschien, geen gelijke naast:
zich duldend, maar stug volhoudend,
met grote visie en alleen zondagsmid -
dags vrij. Wie zegt dat hij de wind
heeft meegehad heeft natuurlijk
gelijk, maar hij moet wel bedenken
dat er in 1948 honderden kleine uit
geverijtjes waren, die het lang niet
zover hebben gebracht. Als enige uit
gever ter wereld heeft drs. Van den
Brink het met succes buiten zijn
eigen taalgebied gezocht. Dat is zijn
grote verdienste.
Die eenmanszaak had haar bezwa
ren. De structuur van de onderne
ming werd vrij autoritair, waardoor
een enorme ruzie ontstond met de
vakbond Mercurius. Een onenigheid
die uitgebreid en tendentieus in een
landelijk ochtendblad terecht kwam,
juist op het moment dat Van den
Brink een deel van zijn gezag dele
geerde aan een viermans Raad van
Bestuur. Van den Brink was gewend
aan een relatief laag salaris en hoog
tantième. Die ongezonde situatie is
gewijzigd, waardoor hy statutair
recht kreeg op een extra tantième tot
zijn pensioen van 1.15 miljoen in één
keer uit te betalen. Uit fiscale over
wegingen neem ik aan. Maar dat !s
echt niet onwettig.
Het inkomen van drs. Van den
Brink (circa tweeënhalve ton bruto
per jaar) mag er natuurlijk wezen.
Ik behoor net tot degenen die be
weren dat hij zich met minder geld
niet zo zou hebben ingespannen.
Maar het gevaar was dan wel reëel
geweest, dat zijn talent door het bui
tenland was weggekocht. Met die fei
ten wordt te weinig rekening gehou
den als men praat over de moge
lijkheid tot nivellering van inkomens.
Hoe aanvaardbaar het verkleinen
van de verschillen ook moge zijn
Wat ik maar zeggen wil is, dat
openheid, maar dan ook volledige,
onfrisse opmerkingen over,„zelfbe
diening" zou hebben voorkomen.
Bij herhaling krijgt men de in
druk, dat het behoud van cultuur
monumenten in allerlei vorm, hier te
lande een bijkomstige zaak is. Zeer
berucht is de kwestie van het uiterst
kostbare archief in een van onze Ne
derlandse steden, dat al tientallen Ja
ren lang is ondergebracht in een
hoogst gevaarlijk gebouw. Nog al
tijd heeft de overheid geen middelen
voor nieuwbouw ter beschikking wil
len stellen. Aangezien er tegenwoor
dig nogal wat geschifte lieden vrij
rondlopen, maak ik op verzoek van
de rechtstreeks betrokkenen geen
melding van naam en omgeving,
Maar dat het om een onvervangbare
schat van vele honderden miljoenen
gaat, die op een treurige wijze ver
waarloosd wordt en doorlopend in ge
vaar verkeert, zegt wel het een en
ander over de culturele zorg van „Den
Haag".
Nu heeft ook de directie van het
Rijksmuseum in Amsterdam een
klacht laten horen over de ernstige
financiële moeilijkheden, waarin dit
museum verkeert. Oorzaak: be
snoeiing van de museum-begroting
door het ministerie van Cultuur, Re
creatie en Maatschappelijk Werk.
Gevolg: gebrek aan geld voor ver
nieuwing en verbetering van het ge
bouw; het aankoopbeleid komt ern
stig in gedrang; de meeste nieuwe
aanwinsten komen uit schenkingen
of legaten. Noodzakelijke aanvulling
van bestaande collecties is dus al
leen afhankelijk van toevallige pre
sentjes.
Nog iets: het prachtige stadhuis
van Hilversum, een schepping van
bouwmeester Dudnk, wordt ernstig
bedreigd. Dudok, 89 jaar oud, moet
enkele maanden geleden een ver-
schrikkelijké woede-uitbarsting heb
ben gekregen toen hij vernam, dat
de gemeente Hilversum zijn werk,
dat over de gehele wereld beroemd is
door zijn gaafheid van vorm en
kleur, in feite wil vernietigen. Er zul
len tenzij de provincie of de
Kroon er een stokje voor steekt
drie beton-kolossen tegenaan ge
bouwd worden als huisvesting voor
ambtenaren. Alsof er elders in deze
gemeente geen plaats is voor dit doel.
Het Hilversumse raadhuis, nu nog
tussen fraai geboomte gelegen, zou
architectonisch „vermoord" worden
als dit plan, dat nota bene al door de
raad is aangenomen, voortgang vindt
Er is nu een actie op gang gekomen,
die de steun heeft gekregen van de
architectenbonden, de vereniging
„Heemschut" en zelfs van het „Ame
rican Institute of Architects", waar-
In NCR-Handelsblad van 1 Juni
jl. schreef de heer A. de Kool, dat,
„als eenmaal vaststaat dat we aan
eetx of ander probleem niets zullen
doen, wijden we er een dag aan.
Daarmee tonen we onze goede wil.
we houden de onderwerpen van ver
waarlozing rustig en we kunnen met
een gerust geweten doorgaan".
We hebben er nu een wereldmilieu-
dag bi.igekregen, met het oplaten
van ballonnen etc. (om het milieu
te verschonen!) en het is ongetwij
feld zo dat we de rij dagen met 'n
commerciële inslag, op deze wijze
gaan verlengen. Moederdag, vader
dag, dierendag, bloemendag, voetbal-
dag. sinterklaas etc. Immers de we-
reldmilieudag is gepaard gegaan
met markten, concerten en commer
cie van verschillend karakter.
Wereldcongressen a la Stockholm,
moeten er veelvuldig zijn. maar
dienen wel een zinvolle praktijk na
te laten. Er gebeuren nog te veel
dingen die met eenvoudige wetsaan-
vullingen of wijzigingen om b.v. een
eind te maken aan de ontstellende
autokerkhoven; om maar eens één
aanstootgevend stuk milieuvervui
ling te noemen, beter kunnen worden.
Verder is het zo, dat wij uiterst
zuinig moeten zijn met de weinige
groene ruimte in Holland. Wij zul
len offers moeten brengen in geld
wel te verstaan om eventuele ge
plande nieuwe autosnelwegen als
R.W. 3 te vervangen door openbaar
vervoer op bestaande trajecten
door verdubbeling van baanvakken,
van snelheid en frequentie. Een nieu
we autosnelweg als b.v. RW 3 van
Amsterdam naar Rotterdam, dwars
door het groene hart van Holland,
heeft zonder meer een verpestende
invloed op het milieu. Daarbij komt
nog, dat er sprake zal zijn van een
versnelde sub-verbanisering van vele
kleine landelijke kernen, het aan
trekken van bedrijven, toonzalen,
cash and carry bedrijven etc. en de
aantasting van landelijke rust- en
natuurgebieden.
Het gaat om onze toekomst van ons
leefmilieu dat op allerlei gebied
ernstig wordt bedreigd.
Mevrouw dr. J. C. v. Noordwijk-
Van Veen heeft enige tijd geleden
haar promotie aan de Utrechtse Uni
versiteit gebruikt voor een ernstig
pleidooi, het biologie-onderwijs op de
basisschool in dienst van de milieu
bescherming te stellen. In een breed
opgezet onderzoek heeft mevr. Van
Noordwijk-van Veen onthuld dat het
vak biologie op de basisschool veel te
weinig gericht is op de vorming van
milieubewuste burgers.
Wij zullen niet alleen ernst moe
ten maken met het door mevrouw
Van Noord wijk gesignaleerde ge
brek, maar tevens de praktijk kan
sen moeten geven. Niet alleen door
het nemen van wettelijke maatrege
len tegen het gebruik van niet "af
breekbaar" verpakking als bepaalde
soorten plastic e.d. Kan er geen alge-
Opnemen van brieven tn
deze rubriek behoeft niet te
betekenen dat de redactie
het met de inhoud eens is
De redactie behoudt zich
daarenboven het recht voor
om bijdragen te weigeren dan
wel in te korten.
mene regeling worden getroffen om
bv. glas en niet afbreekbaar plastic
apart in te zamelen, zoals reeds hier
en daar op basis van particulier ini
tiatief gebeurt?
Er is dus zoals mevr. Van Noord-
wijk aantoont voorlichting op de
scholen nodig. Deze voorlichting kan
koppeld worden aan een stuk prak
tisch werk van de jongelui (en ook
de oude lui) zelf. En wel door het
voorbeeld van burgerzin, betoond in
verschillende plaatsen en gebieden
van ons land om meren, plassen en
andere wateren, alsmede natuurge
bieden vóór de zomer te reinigen!
over te nemen.
Voorts zijn er o.a. in Benthuizen
en Delft acties gevoerd om de woon
plaats te reinigen en dorps- en stad
genoot milieubewust te maken.
Het zou m.i. aan te bevelen zijn om
te bevorderen dat er jaarlijks lande
lijk een tweetal milieudagen wordt
ingesteld in geheel Nederland (één in
't voorjaar en één in 't najaar), om
te bereiken dat water, natuur, cam
pings en woonplaats door burgers in
gezamenlijk verband worden gerei
nigd.
De milieubewustheid zou o.m. kun
nen worden gemotiveerd door middel
van spots via pers, radio en tv. Een
korte aan de t.v.nieuwsrubriek van
N.O.S. aansluitende regeringsin
zending zou mogelijk denkbaar zijn;
waarin beelden worden vertoond van
allerlei afval, oude auto's en andere
het landschap ontsierende afvalpro
ducten, voorzien van het naambord
van buurtschap, dorp en/of gemeen
te waar zulks wordt geconstateerd.
Dit soort rechtstreekse benadering
zou wellicht de milieubewusbheid be
vorderen, terwijl er een preventieve
werking van kan uitgaan.
De Vereniging Milieudefensie zal,
om één en ander in sterke mate te
kunnen bevorderen, in de kortst mo
gelijke tijd een zeer grote vereniging
moeten worden, die het zonder over
heidssubsidie zou kunnen stellen.
Volgens recente persmededelingen
zou milieudefensie 5000 nieuwe leden
nodig hebben a f 20,- per Jaar. Thans
zijn er ca. 9000 leden.
Het moet toch mogelijk zijn om
tienduizenden landgenoten die de mi
lieudefensie een goed hart toedragen
lid te maken tegen een lager tarief.
Laat de vereniging niet tevergeefs
een beroep op U doen
ELBERT MEESTER.
Lid van de Eerste Kamer
van Dudok erelid is. Wat een schan
de voor Nederland, dat buitenlandse
bouwmeesters een protest moeten la
ten horen om verdwaasde cultuur
barbaren tot de orde te roepen.
Men behoeft waarlijk geen groot
kenner van de architectuur te zijn
om in te zien, dat deze schepping
„aus einem Guss" ongeschonden be
waard dient te blijven. Hoe is het ter
wereld mogelijk, dat arrogante knut
selaars zelfs maar op papier in de
nabijheid van dit meesterwerk dur
ven te komen. Nog even, en dan ver
schijnt er een stenen koektrommel
voor ambtenaren op het plein tussen
het Delftse stadhuis en de Nieuwe
Kerk. En waarom eigenlijk geen sta
len „broodfabriek" voor het Paleis op
de Dam? Dan is het probleem van de
raadhuisbouw in de hoofdstad met
één slag uit de wereld
lgens onderzoekers uit het bouw-
örijf zal in 1980 elke Nederlander
dak boven zijn hoofr hebben,
bekend is in hoeveel huizen
dak zal lekken nog nooit
t immers in Nederland iemand
aan gedacht om een inventarisa-
i te maken van de woningvoorraad
kwaliteit.
.ry Jassies
de berichten die van het
nnenhof tot ons komen is het ka-
•et-Den Uyl hard van plan om,
het beleidsniveau van de lands
dek, te legaliseren wat sedert
vijftal Jaren het gemeengoed is
- wijkverenigingen, actiegroepen
■Q andere gezworen vijanden van
monotome nieuwbouw-cultuur:
t eerherstel van onze oude stads-
jken.
h kabinet, en met name het kop-
I Van Dam-Schaefer, lijkt het
lUonale probleem van de stadsver-
fowing met grote ambitie te lijf
willen gaan. We hebben ,r> deze
al uitvoerig kunnen melden
in Nederland 90.000 wonin
gen leeg staan („geen probleem", zo
reageerde Van Dam, pas nog de
openbare aanklager van dit soort
wantoestanden op de televisie) en
het is sedert die publikatie ook nog
eens uit vele officiële bronnen be
vestigd dat de nieuwbouw-markt op
instorten staat.
Waarschijnlijk zal het nieuwbouw-
programma volgend jaar al dalen
van 150.000 naar 100.000. Dit Jaar is
het aantal opdrachten in de wo-
woningbouw ten opzicht van 1972 al
verminderd met zes procent. Maar
tegelijkertijd is het aantal huis- en
wijkverbeteringsplannen met spron
gen toegenomen. Wat op dit mo
ment gebeurt is dat de vraag haar
dure nieuwbouw in kille voorsteden
drastisch vermindert en wordt ver
vangen door de vraag naar de in
standhouding van het oude woning
bestand.
Wat er verder gebeurt ls dat dit
kabinet rekening met deze mentali
teitsverandering houdt. Voor de
ploeg-Den Uyl geldt tevens dat, nu
de woningbouwmarkt zo ernstig in
elkaar gaat zakken, het huisves
tingsbeleid een van de moeilijkste
taken van zijn programma gaat
worden.
Op het Binnenhof wil men daar
nog niet pessimistisch over doen.
Maar nu in 't Den Uyl-kamp de vlag
van de stadsvernieuwing al enkele
malen triomfantelijk omhoog is ge
gaan mbet er nog maar eens op
worden gewezen dat in Nederland
geen enkele vernieuwing zonder slag
of stoot van de grond komt ook
de stadsvernieuwing niet, zelfs niet
wanneer Marcel van Dam zijn des
kundigheid als volkshuisvester komt
waarmaken.
Wat men moet vrezen is dat de
nieuwbouw gaat terugvallen terwijl
met de woning- en wijkverbetering
zelfs nog geen redelijk begin kan
worden gemaakt omdat er onvol
doende plannen zijn. Het volgende
gevaar is dat de werkloze bouwvak
kers naar andere bedrijfstakken
verdwenen zijn wanneer de renova
tie-projecten eindelijk bouwrijp zijn.
Nu zijn er wel arbeiders maar geen
plannen, straks is het misschien
andersom.
Zeker is wel dat er een Wet op de
Stadsvernieuwing in de maak is en
dat het bedrag van 275 miljoen dat
dit jaar voor vernieuwingsprojecten
beschikbaar is belangrijk zal wor
den verhoogd. Maar zelfs wanneer
het probleem van de bouwvakkers
(en dat van de bouwondernemingen
die meestal nog steeds apatisch op
de komende veranderingen reageren,
zonder hun structuur te wijzigen)
wordt overwonnen blijft het aantal
moeilijkheden legio.
En ze danken hun bestaan aan het
tekenende feit dat nog steeds veel
te weinig mensen en instanties in
Nederland zich met de stadsver
nieuwing bezig houden. Zeker in de
volgebouwde en verpauperende bin
nensteden van de Randstad zal de
renovatie straks belangrijker zijn
dan de nieuwbouw.
Maar er is bijvoorbeeld niemand die
kan vertellen waar de bewoners zo
lang moeten worden gehuisvest;
wanneer hun woningen helemaal
worden opgeknapt. Kunnen zij na
de renovatie de hogere huur nog
betalen? De rijkssubsidieregeling
voor huurders is onlangs belangrijk
verbeterd (i.p.v. 25 procent nu bij
voorbeeld 55 procent voor het tijde
lijk instandhouden van een huis),
maar hoe komt een huiseigenaar
bewoner aan geld voor verbetering?
Al die vragen zijn nog niet opge
lost, en men heeft er zich ook nog
nauwelijks het hoofd over gebroken.
Wat er in Nederland de laatste tijd
ook in de stadsvernieuwing is ge
stopt, veel deskundigheid, werk
kracht en visie behoren daar nog
niet bij. „Nu is het zover en we
zijn er niet klaar voor", schreef on
langs het Financieel Dagblad.
Omdat de nieuwbouw het voor een
groot deel in zijn oude, opgepepte
stijl gaat begeven is haast geboden
met het aanpakken van de wijkver
betering en de door Schaefer ook
wel als hernieuwbouw omschreven
renovatie. Weinigen die het daar
niet over eens zijn. Maar ondertus
sen is ook het in de praktijk zo
zwaar wegende vraagstuk van de
inspraak- en onteigeningsprocedu
res nog steeds niet opgelost.
Vooral die aannemers, die zich od
een nieuw werkterrein beginnen te
oriënteren, klagen steen en been
over de tegenwerking van de talrij
ke particuliere huiseigenaren, die
tot de categorie van de „huisjesmel
kers" behoren. Zij achten het van
het grootste belang te weten hoe in
de nieuwe Wet op de Stadsvernieu
wing, waarvan het ontwerp dit na
jaar bekend zal worden, de macht
van deze profiteurs aan banden ge
legd zal worden. Op het ministerie
van Volkshuisvesting en Ruimtelijke
Ordening circuleren echter al be
richten die er op wijzen dat het
kabinet aan de huiseigenaren een
goed onderhoud verplicht wil stel
len.
Behalve de nieuwe wet en de verbe
terde subsideregeling is voor de
houding van dit kabinet ook het
onderzoek tekenend dat volgend
Jaar wordt ingesteld naar de be
hoeften en wensen die onder de be
volking op het gebied van het wo
nen bestaan. Tellingen over het wo
nen waren tot nu toe slechts louter
cijfermatig: ze bevestigden de visie
op het wonen als een economisch
goed en niet als een welzijnsaspect.
Het rapport zal als leidraad dienen
voor het nieuwe bouwbeleid. Het is
natuurlijk al zonneklaar dat Neder
land zo langzamerhand wel volge
bouwd is en dat de ernstige aantas
ting van de maatschappelijke posi
tie van de grote steden (verpaupe
ring, wegtrekken van de Jongeren
en de economisch sterkeren) stop
gezet moet worden. Het onderzoek
zal aan die wetenschap toevoegen
dat de verknochtheid aan de oude
stadswijken zeer groot is.
Om al die redenen is er opnieuw
aanleiding om vast te stellen dat
met de stadsvernieuwing haast ge
boden is en dat er niet gewacht
moet worden tot er over enkele Ja
ren op papier staat wat we al we!
wisten. Schaefer, die als kamerlid
inet het renovatiewerk al dag en
nacht aan de weg timmerde, ls
vooral de man die het er maar eens
door moet drukken: per slot van
rekening zijn het tot nu toe niet
alleen de bouwbedrijven maar ook
de gemeentebesturen van de grote
steden geweest die zich nauwelijks
om de stadsvernieuwing hebben
druk gemaakt.
Men moet hopen dat deze apathie
slechts oorzaken van financiële aard
heeft gehad. Voor de gemeenten
worden straks zowel de organisato
rische als de financiële mogelijkhe
den om wijken te verbeteren en
huizen te laten opknappen belang
rijk verbeterd.
Ondertussen schijnen er in Neder
land ruim een miljoen huizen te
zijn die voor verbetering in aan
merking komen, als het vandaag
niet is dan wel morgen. Een gemid
deld renovatiebedrag ligt tussen de
10 en de 20 mille. Stadsvernieuwing
gaat dus alleen aan het huizen-as
pect (speelvelden e.d. niet meegere
kend) een bedrag kosten dat tussen
de 10 en de 20 miljard gulden ligt.
De typisch Uyliaanse onzekerheid is
dat men zich wel moet afvragen
waar dat geld vandaan moet komen
Déarvoor geeft nog steeds nie
mand thuis.
