'oeristen houden het ranquisme' in stand UDE LITANIE VAN BURGERMANS* DROEVIGHEID N :N Over paarden en ruiters Infor meilief, maar prijzig VIS er f*w?elle aanklacht9 maar geen oplossing BLADEREN INEEN VERGEELD FOTO-ALBUM „Getuige in München wel aardig, maar weinig nieuws Germaanse arbeidsadelDuitse Kultur" en nog meer ongein DAG 23 JULI 1973 side, to en-A Keulens eerste novelle, "Blee- lomer" (uitgever Erven Thomas Rap) t blad nooit mogen bereiken zodat van de inhoud daarvan niet op de heb kunnen stellen. Dit kleine boek evenwel nogal opgang gemaakt en ik er het een en ander over kun- n. De pers is over het algemeen g in zijn oordeel geweest. NRC/Han- noemde "Bleekers Zomer" zelfs teede hoogtepunt van het jaar na "De der Liefde". ik dit bundeltje schetsen gelezen heb, flc dat toch niet erg goed. Schrijven [ensje van Keulen ongetwijfeld maar dat kunnen er velen. Dit is m.i. echter niet genoeg. Waarachtig is het werk ook; exact van uitbeelding. Maar is dat genoeg? Ik begin me af te vragen of wü hier in Neder land nu weer terug moeten naar het realis me in de betekenis van een nieuwe kijk op mens en leven in die zin dat de realisten braken met de oude gewoonte van wat toch eigenlijk een idealisering van de menselijke conditie was. Onthullend was het toen, de in wezen wel niet zo belangrijke maar om hun onaangename kanten altijd verzwegen feiten en feitjes in het volle daglicht te halen. Dit ging zover dat er een voorkeur ontstond voor het opsommen van van el lendige toestanden en kwalijk riekende eigenschappen. De benauwde straatjes, de donkere stegen, armoede, drankzucht, mis handelde kinderen en ouden van dagen, verdrukte onschulden en huwelijksongeluk ken waren niet van de lucht. Eindeloze ket tingen van grauwe erwten en bruine bonen van het realisme regen zich over ontelbare bladzijden. De realistische schrijver van toen was ervan overtuigd dat hij door zo te handelen De Waarheid op papier kreeg. Juist was dat niet. Het was alleen maar een nieuwe manier van de dingen bekijken die wezenlijk even beperkt was als de rea lisering die eraan vooraf ging. Dit realisme veroorzaakte wel sensatie. De sensatie van het in het openbaar brengen van veel dat vroeger met de mantel der liefde bedekt werd. Dit realisme is in Nederland eerst met enige schuwheid maar al gauw met geest drift ontvangen. Dit uitbeelden van wat men nu de werkelijkheid dacht, dit maken van kiekjes die de waarde van de normale prentbriefkaart niet te boven gingen, vond hier veel beoefenaars en beoefenaarsters en het merkwaardige is dat er hier tot op de dag van vandaag nog steeds een beekje voortkabbelt van datzelfde oude realisme. Dat dit van de zijde van de ontvangers nog steeds met enthousiasme begroet wordt, is niet zo verwonderlijk. Wij zijn op het ter rein van de kunst (in welke vorm dan ook) geestelijk wat gemakzuchtig. Wij zijn snel geneigd onder de indruk te raken van het beeld van bekende situaties, wij herkennen graag onszelf tot op zekere hoogte. Een werk dat ons simpele emoties bezorgt leg gen wij wel tevreden uit de hand na de lezing en knikken met het hoofd van: "Jaja, zo is het leven wel''. Ik zie maar één verschil tussen dat oude realisme en het moderne, n.l. dat dit laatste voor een nieuwe sensatie heeft gezorgd. Dat is de sensatie van vooral veel sex. Maar daar is het dan mee bekeken. Een typisch voorbeeld van zo'n heus wel op niveau schrijvende auteur die de verzuurde oude wijn in de nieuwe sexzakken giet en daar mee ook het bovengenoemde succes oogst, is Jan Wolkers. Om nu weer terug te komen op het werk van Mensje van Keulen; uit het hierboven geschrevene zal het u wel duidelijk zijn dat ik dit niet hoog aansla en daarbij de kwaliteiten erken. Ik vind in de bundel "Allemaal Tranen" niet anders dan een voortzetting van de onafzienbare reeks ge slaagde realistische schetsjes-naar-het-le- ven over de droefenissen des dagelijksen le vens: Opa sterft, de fiets is gestolen, het kerstkind wordt verlaagd tot uitverkoopje. de mishandeling van een bultje door rauwe kinderen, door hun vrouwen verdrukte man netjes, een vleugje rassendiscriminatie, een jong meisje dat dronken gevoerd wordt als zij met vakantie is, niets begrijpende ouders. Kortom de oude litanie van burgermans droevigheid, wel waar. wel met enige va riatie die echter hoofdzakelijk voortkomt uit het hedendaagse taalgebruik van de schrijfster. CLARA EGGINK hten 34 schuldgevoel van lekker in Spanje een paar weken bruin in en veirder maar te doen of de neus bloedt, is menigeen it ernst is met de democratie niet vreemd. Er is een ge- excuus dat inhoudt dat het goed is om dictaturen als 1 en Griekenland toch maar op te zoeken, omdat het het met de geknevelde burgerij door de toorts van de vrij- n brandende houdt. Zelfs 'n man als Franco schijnt enigs- dit sprookje te geloven, getuige de veelvuldige bordjes en ander uitspanningen met „no se discuten la politica" ;n zijn bek dient dicht te houden over politiek. LEDE iundlg vilt o! apleet een schijnexcuus is, van rechts en in de maat, weet die wel eens heeft deel uit- /an de rood geroosterde het zand of de kiezeltjes ;es en Malaga. Het con- autochtonen is er beperkt met schandelijk onderbe- nechten op de terrassen en met scherts-mantilla's de één of andere Iberische nneer een al te roe met het verzengende !g.g.:è&am tot een zonnesteek of raadsverbranding heeft ge- Domingo een in vrijwil- lanning levende Spanjaard in „Paella voor het kloot- og weer eens allemaal op Hy doet dat op een onge- en soms briljante wijze, len met ons allen het „fran- In stand". Dat doen we dan omdat we door de toerisfcen- rogrammeerd voor de kas- an de lange autorit of de kiezen en erbij nog den- 'e het leuk vinden en in heid handelen. Domingo a dat de toeristenindustrie zijn miljoenen armen niet lakt, dat ze de infrastruc- het land voor een brede igs zyn volledige kustlijn naar de verdoemenis heeft se de onbeweeglijkheid ipaanse maatschappij alleen a bevestigt. „Terwijl de a", zegt Domingo, „ver door wat men de Europese noemt, oftewel een zekere der zeden en een betrekke- e vita", wordt het binnen- altijd beheerst door de rlijke, ultra-conservatieve de geesten der grootgrond- rijf of toe- ef mij maar rmiggelt... Paul Read. Pas op de tulenhof f- Amsterdam. de plaats" handelt over een ns miljonairsgezin, waar- ader, een hoogleraar politi- i een geestelijke crisis be- oorzaak is tweeledig, wordt hij geconfronteerd keiharde realiteit (o.a. doet hter op haar negentiende poging tot zelfmoord), die mag heten voor de man- in een welvarende maat- En anderzijds dringen zich telden op van een aantal die Marx en Che Guevara makende elementen be- gleraar ontdekt zijn waar voordat hij het slachtoffer een gewelddadig plan. De an het boek mondt uit in f-end. Want de vrouw van er gewoonten zich _^jk presenteerden ^p het drank en overspel, en de vier sexuele behoeften een niakaal karakter droegen, ug tot een keurig gedrags- is het dan wel mee ge- boek is weliswaar helder i, maar het onderwerp Het uit, en wel om de sim- dat de schrijver niet de teft genomen de probleem- ehet boek althans sugge- diepgaander te benaderen, van Marx en de strijd van arra beperken zich tot kre- i voor de overige ingre- t boek is dat al niet veel se, geef mij dan maar Car- He doet tenminste niet zo *n weet bovendien waar hij bezitters, de reactionaire pastoors, de armzalige boeren Jiet voorwereldlijke Castilië. Het zwaartepunt van het franquisme bevindt zich in die oude episcopale en met mos begroeide steden, waar het zonder besef domi neert en waar een sfeer hangt van een onreine, klerikale, autoritaire de votie die een gluiperige vijand van het leven is". De felle toon van Domingo's haat maakt het nogal verleidelijk om in hemzelf een duidelijk voorbeeld van de "hartstochtelijk stelling nemende Spanjaard te zien. Dat is riskant, want het draagt weer bij tot het vooroordeel van de algemene typo logie van volkeren, een kwaad, waar om al te veel oorlogen zijn gevoerd en al te veel bloed is gevloeid. Niet naar Spanje gaan dus en wat dan? Hier laat Domingo ons in de steek. Hjj citeert een econoom en mede-banneling in Parijs dat de Fa- lange Spanje nog meer havent door voor de ontplooiing van het toerisme Industrie en landbouw weg te duwen in de gebieden die voor dat toe risme geschikt worden bevonden. Maar zijn er alternatieven? Do mingo zelf is inconsequent als hij op korte termijn een andere hou ding van ons Noordelingen tegen over Spanje zou verwachten. Immers zijn wy niet allemaal, in Domingo's visie, slaven van een maatschappij, die ons 30 dagen vrijaf laat, door te brengen in een omgeving, die ont hutsende parallellen vertoont met de conoentratiekamp-situatie? Met an dere woorden: waar is de vrijheid van keuze van de legioenen toe risten? Bij alle soms uiterst kundig ver tolkte verontwaardiging komt ook Domingo niet uit het „dilemma Spanje, Ja of nee". Hij zegt niet tegen de consumptiemaatschappij te zijn, liever een grote olievlek voor het strand te zien, dan de tiendui zenden lijven op datzelfde strand, maar vergeet dat die zaken precies in eikaars verlengde liggen, het één niet zonder het ander. De staaltjes van toeristen belazeren die hij noemt, kunnen natuurlijk eveneens worden gegeven voor Italië, Joego slavië, Tunesië, of welke toeristische dwarsstraat aan de Middellandse dan ook. En zo kunnen we ook met Domingo de eindjes niet aan elkaar knopen. Domingo's relaas is een aan val op de relatie van een door de welvaart elders mogelijk gemaakt afgestompt toerisme enerzijds en Titel: "Kent u ze nog.... de Bent- huizenaren. Samenstelling G. J. A. Runsink. Uitgeverij: Europese bi bliotheek. Prijs f 21.90. Bladeren in een vergeeld foto-al bum is een heerlijke bezigheid, zelfs al zeggen de mensen die op de foto's staan je eigenlijk helemaal maar heel weinig. Na het succes van Bent huizen in oude ansichten, dat bin nen een half Jaar was uitverkocht is nu "Kent u ze nog.. de Bent- huizenaren" uitgekomen. Een boekje vol foto's van Bent- huizenaren uit het prille begin van deze eeuw. Schoolfoto's, plaat jes van verenigings-uitstapjes zul len veel Benthuizenaren "oh, Ja's" ontlokken. Ongetwijfeld zijn er mensen die zichzelf of familieleden in dit boekje herkennen. HENRIETTE VAN DER HOEVEN, Spanje, als doelwit, anderzijds. Het werkt de vreemdelingenhaat in de hand. Inderdaad. Maar hoe komt dat? Omdat de ongelijkheid zo dui delijk wordt aangetoond, precies zo als de slaven van de zeventiger Jaren, de gastarbeiders, kunnen ver tellen, als ze weer een weekje in hun geboortedorp zijn. Als Domingo gelijk zou hebben, dan hoeft Franco alleen maar wat aan de welvaart van zijn onderdanen te doen en de vrijheids drang zal veilig kunnen worden op gesloten achter de deur van de was automaat of de tweedehands Seat. In de Westeuropese democratieën pleegt de massa de kwaliteit van een regering helaas ook voornamelijk af te meten naar de belastingdruk en de accijns op de benzine. Dat is dan de paella, de fish en chips, de spruitjes, de Sauerkraut, de smóre- brot en spaghetti van het klootjes volk. Want heel eerlijk: wie waar deert in Nederland dat men kranten mag uitgeven en lezen die men wil, politieke partijen mag oprichten en erop stemmen, lid van een vakver eniging zijn en altijd zonder de angst van de klop op de deur of de martel methoden van een geheime politie? Domingo's bitterheid laat zich ove rigens uitstekend lezen. Op een rub berboot voor de Costa Brava, of op het terrasje bij Pia Beck in Torre- molinos, bijvoorbeeld. Xavier Domingo! „Paella voor het Klootjesvolk". Meulenhoff-Amster dam, f 13.50. HAN MULDER Getuige in München" (Dagboek van de Olympische Spelen) door Michel van der Plas. Uitgeverij: Elsevier, Amsterdam. Voor Michel van der Plas heb ik al jaren de grootst mogelijke bewondering. De man is uitgerust met een veelheid aan talent en hij heeft het uitgegoten over een breed terrein: als journalist (zijn re portages over het Vaticaans Concilie), als schrijver (de samenspraak met Godfried Bomans over het Rooms-Katholicisme; boek over Luns) en als ontwerper van een serie briljante staaltjes vaderlands cabaret (Frater Venantius, De Opperstalmeester, Tearoom Tango). Als zo'n man, géén insider in de sport, acht maanden na de Spelen in Elseviers Literaire Serie zijn dagboek over München aan de open baarheid prijsgeeft, dan klopt het hart vol verwachting. Je ver wacht min of meer dingen, zienswijzen waar je nog geen kennis van draagt details in het spanningsveld sport-maatschappij die je zijn ontgaan; een aanpak die rechtvaardigt dat er driekwart jaar na dato mee voor de dag gekomen wordt. Wie met die hoop het boek openslaat, loopt een teleurstelling op. Michel van der Plas toont zich wie had dat durven betwijfelen een scherp registreer- der, een man met gevoel voor veelzeggende kleinigheden, een boeiend verteller. Maar er is zo weinig nieuius in dat dagboekalthans voor iemand die de Spelen een beetje aandachtig heeft gevolgd. "Getuige in München" is een boek van een man die deels verbijs terd, deels gefascineerddeels cynisch, deels geamuseerd het groot ste sportfestijn ter wereld heeft beleefd. Zoals de meeste tv-kijkers verbijsterd, gefascineerd, cynisch en geamuseerd naar de Spelen hebben gekeken. RUUD PAAUW "Paarden, ruiters en paardensport" door H. J. Kohier verschenen bij boekenuitgeverij Keesing N.V. in Amsterdam f 27 50 "Het aanrijden van paarden" door George von Romaszkan verschenen bij L. J. Veen's uitgeversmaatschap pij N.V. - f 19,50 Het is niet de eerste maal - en het zal ook wel niet de laatste keer zijn - dat wij hier constateren dat de animo voor de paardesport hand over hand toeneemt. Wij hebben al eens gewe zen op het snel groeiend aantal ma neges nog steeds vragen wij ons af. waarom nu Juist deze tak van sport het zonder enige steun van overheidswege moet stellen, waar andere sporten zonder meer in kant en klaar accommodaties kunnen stappen en op 't zich even snel op- tastende aantal boeken over deze sport. Onlangs zijn er weer twee versche nen. Twee vertalingen. J. H. C. Val- ckeniers Kips had het niet gemakke lijk bij de vertaling van het met technische adviezen doorspekte boek van H. J. Kohier. Maar hij heeft er een prettig leesbaar boek van ge maakt. Uiteraard nergens uitput tend. Als men zovele facetten van het paard houden, rijden en fokken wil behandelen kan men vele zaken slechts aantippen. Maar een totaal naslagwerk over alle onderwerpen die het edele dier betreffen, is nog niet gemaakt, al twijfelen wij er niet aan dat er spoedig ieman daan zal beginnen. Köhlers boek is al met al een leuk bezit voor alle paardenlief hebbers, mede door de talrijke illus traties, waaronder een 28-tal belang wekkende oude gravures. Gregor von Romaszkan is in zijn werkje van een heel ander standpunt uitgegaan. De man die eens "Ruiter en paard in evenwicht" schreef, heeft ook nu weer een specifiek on derwerp bij de kop genomen. Hij gaat de complete africhting van het on- gedresseerde paard na. Hij heeft ge zocht naar een synthese tussen de klassieke rijkunst uit Wenen en de moderne opvattingen. In Duitsland heeft dit boek al zijn derde druk be leefd. Terecht het is een waardevol werkje met foto's en instructieve te keningen die velen een rustige handleiding kan bezorgen in het toch wel uiterst moeilijke werk van het aanrijden van paarden. KOOS POST bloeit ons altijd weer boeit schijnt op ondubbelzinnige wijze te worden bevestigd door de hausse in litera tuur over flora en fauna.melden we op een vorige boekenpagina nog de verschijning van een serie nieuwe boeken over tuin- en kamerplant en alsmede een bloemen- eti platen- encyclopedie in 112 afleveringen: Fleur, ditmaal is er de verschijning van een nieuw maandblad. Hoewel het blad de titel "De Tuin" draagt, beperkt zich de informatie niet tot dat territoir. Ook zij die een eigen tuin ontberen en 't moeten doen met een iel balkonnetje komen op gezette tijden aan hun trekken. Bo vendien wordt er naast advies voor rozenperkjes, grasgazonnetjes en wat dies meer zij ook plaats ingeruimd voor het "gebeuren in de vrije na tuur". In het tweede nummer bij voorbeeld een artikel over uilen en het bouwen van vogelnesten. Het fotografisch materiaal dat bij de artikelen wordt gebruikt - meestal in kleur - is van een uitste kende kwaliteit. Aan de goed ver zorgde uitgave kleeft m.i. slechts één bezwaar: de prijs is nogal aan de pittige kant - f 3 50. BRAM VAN LEEUWEN „Signaal. Propaganda die de wereld noodlottig werd", uitgave Ridderhof. Ridderkerk. Prijs f 12,90. De herontdeking van de Twee de Wereldoorlog én de thans zo populaire bloemlezingen uit oude tijdschrift Jaargangen moesten vroeg of laat wel leiden tot het opnieuw uitgeven van „Signaal", het blad dat in de oorlogsjaren by moest dragen aan de verheer lijking van de onoverwinnelijke Duitse Wehrmacht. „Signaal" verscheen ook in een Nederlandse editie en daaruit heeft uitgeverij Ridderhof in Ridderkerk nu een kleine 160 pagina's gekozen. Als voorbeeld van propaganda- methodiek is het boek borg voor een uurtje intensief bladeren en lezen. Propaganda die nu wat primitief overkomt, maar dat in de begin Jaren '40 waarschijnlijk heel anders deed. De Duitse legers leken onoverwinnelijk en „Signaal" kwam aan omvang te kort om dat allemaal door te vertellen. De foto-verslaggevers van toen waren voortreffelijke vakmensen, het dient gezegd. Het verslag van de verrichtingen was belangrijk minder, maar dat kan aan de vertalers hebben gelegen. Natuurlijk kwamen de redacteu ren van „Signaal" in latere stadia van de oorlog in hevige moeilijk heden, omdat er toen niet meer zoveel aan heldendaden te mel den viel en men moest het toen zoeken in prijzende reportages over de Germaanse arbeidsadel, de grote hoogte van de Duitse „Kuituur" en meer van dergelijke ongein. Jammer genoeg heeft de bundel van deze nadagen van „Signaal" niet veel. Sommige, nu voorzover ze het hebben over leefd bedaagde Nederlanders, zullen niet zeer enthousiast zijn om hun Jeugdportretten weer aan te treffen, tijdens de opleiding voor de SS en de strijd aan het Oostfront. Veelbetekenend is ove rigens, dat toen al met initialen werd gewerkt. De bundel bevat een aantal gruwelijke foto's van het drama van Kat in, waar een groot aan tal krijgsgevangen officieren beestachtig werd vermoord (ook nu is de schuldvraag nog niet volledig beantwoord, ofschoon de bewijslast zeer bezwarend voor de Sowjets is). Voor de liefhebbers zijn er ook een paar bladzijden over de VI en V2, het door de vele mislukte lanceringen al spoe dig verre van geheime wapen van het Derde Rijk. Maar de zoveelste nazaat van hen ging naar de maan, dat wel. Signaal wist het al en schrijft: „Een raket in den wereldaether, die om de maan heenvliegt en haar van de aarde afgekeerde zijde fotografeert dat is het toekomstbeeld van de V2 na den oorlog, meent de En- gelsche onderzoeker J. L. S. Hal- dane". Ze moeten „Signaal" in die tijd elders goed hebben ge lezen, in Amerika misschien wel, want Von Braun was na 1945 snel vertrokken. SlotopmerkingDe Körperkul- tur werd door Signaal druk be oefend. Veelvuldige blote, arische mannen, kameraadschappelijk by elkaar, de hand discreet afscher mend ter hoogte van het geslacht, de latente homofilie, één van de pyiers van de oorlogsheroïek. HAN MULDER oude

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1973 | | pagina 7