kunnen bevrijdend
pijn voor stadswinkelcentra"
TIVOLI
Verloren generatie
"li
ïl:
II
GOED
KOOP
Verbinding rijkswegen
komt in elk geval ter
ontlasting Leidse wegen
FLEVOHOF
Vreemd9
rUU KSDAO 17 JULI 1973
ADVERTENTIE
bloemen,planten,
dieren
i"gj)e tuinsteden met hun royaile, maar voor recreatie vaak
>o doelmatige groenvoorzieningen bezitten noch de aan-
ckkelijkheid van het woonmilieu van de stad noch de rust
charme van het platteland. Door deze nieuwe stadsuit-
eidingen is een strenge scheiding tussen wonen en wer-
tot stand gebracht.
tuinstedelijke, gedeconcentreer-
ffoonvorm betekent geringe woon-
sjbtheden, die ongunstig zijn voor
•loitatie van het openbaar ver-
De scheiding tussen wonen en
en fcen veroorzaakt een geweldige
van de verkeersbewegin-
ex?l
leming
testrai eide factoren tezamen leiden tot
(noodzaak veel grond te reserve-
verkeersruimte ook in de
pwljken waardoor de stad nog
uit elkaar wordt getrokken,
nog geen auto heeft en niet het
heeft in de binnenstad te wer-
te wonen, is afgezien
ere motieven om daartoe
•sieii
lkbafiite
te
wel gedwongen een auto aan
schaffen. Uit Duitse onderzoe-
yan enige Jaren geleden is ge-
dat het voornaamste motief
eigen personenauto te kopen
dagelijks sneller naar zijn werk
ainnen komen. In de gedeconcen-
henst^de stad is trouwens voor vrywel
verplaatsingen de auto het in
aanleg meest geschikte ver
weermiddel. Zonder twijfel ook voor
plaatsingen naar de binnenstad,
geen vervoermiddel, dat met de
tot-deur-service van de perso-
luto kan concurreren.
de gevolgen zyn van de toe-
ende motorisering voor het ver-
naar en in de binnenstad be
niet te worden geschetst. De
is: verdraagt het stadscentrum
,'°|jles? Kan de binnenstad nog het
rum zijn van de gedeconcen-
:de, eindeloos uitdijende stad?
onder de geschetste omstandig-
de city het middelpunt bly-
Iwest
deren
erven,
itten
idag
fvan het economisch, cultureel
al leven? De twijfel of dit mo
ral zijn groeit. Het ziet er naar
dat het stedelijk centrum zijn
:83, tenis als concentratiepunt ^an
113 vaD omische, culturele en sociale be-
igheid bezig is te verliezen door-
het reizen van en naar het cen-
te hoge offers aan tijd en kos-
ertrek vraagt, te grote risico's en psy-
i ihe belasting en te veel ongemak
ei irzaakt, te veel onzekerheid
of men zijn reisdoel op tijd zal
zo nodig zijn reis van-
naar volgende adressen in de
kan voortzetten.
rondvajishart
ier en meer blijkt dat er in de
gemeentebesturen en ge-
itelijke diensten stromingen zijn,
Dnder de indruk van de proble-
Zuidwslek, zoals wij hier voren hebben
ast zoetst geneigd zijn zich neer te
q bij de denaturering van de
irastad. Zij bepleiten zelfs een
j Indering van de concentratie
Toegai da activiteiten in het stadscen-
Zulk een beleid is niet alleen
ht op de belemmering van de
ging van nieuwe bedrijven, kan
bankgebouwen, hotels, enzo-
8 doch bevordert ook passief
i/ED itlef het vertrek van activitei-
t laar buitenwijken, die voorheen
het stadshart sneller deden kloppen,
zoals het krantenbedrijf, de groot
handel en instellingen als een Ka
mer van Koophandel. Het comple
ment van dit beleid is de bevorde
ring ook in financieel opzicht
van het wonen in de binnenstad, ten
einde verschraling van het leven in
de binnenstad te voorkomen. Hoewel
wij eveneens behoud van de woon
functie voor de binnenstad essen
tieel achten, valt het ons op dat een
zijdig ten aanzien van die functie
over het gevaar van verschraling
wordt gesproken en dat men niet
eveneens spreekt over de verschra
ling, die in het stedelijk leven ont
staat indien op grote schaal econo
mische bedrijvigheden worden ver
dreven. De kern van elke vestigings
plaatskeuze is, dat men die plaats
zoekt, welke de geringste offers van
verplaatsing van goederen en men
sen voor de betrokken bedrijvigheid
vergt. De reden waarom het stads
centrum van ouds voor vele soorten
van bedrijvigheden zo aantrekkelijk
was, was gelegen in de gunstige lig
ging zowel ten opzichte van leveran
ciers en afnemers, als ook ten op
zichte van het potentieel personeel.
Men was niet alleen beschikbaar
voor de bevolking in zijn gehele om
vang maar ook voor het arbeids
potentieel in zijn volledige differen
tiatie. By groeiende tydsafstand ver
inindent deze beschikbaarheidNu
stelt niet elke bedryvigheid deze hoge
eisen. Ook is uiteraard de opnemings
capaciteit van het centrum beperkt.
Er is in h*t centrum daardoor een
nooit eindigend selectie- en uitsto
tingsproces nodig, dat bewerkstel
ligt dat uit het centrum verdwynt:
wat beter elders gevestigd kan
zyn,
wat daar niet langer gewenst is
wat daar niet meer strikt nodig is
en daarmede plaats maakt voor nieu
we activiteiten alsmede voor bestaan
de activiteiten, die behoefte aan ex
pansie hebben.
Detailhandel
Illustratief voor dit proces is de
ontwikkeling van de detailhandel in
de binnenstad. Het is noodzakelyk
dat de city winkelcentra van de groot
ste steden een deel van hun winkel
functie afstoten. De groei van de
grote stedelijke agglomeraties maak
te een verdergaande functieverdeling
met elders gevestigde winkelvoorzie
ningen nodig. De komst van goed ge
plande stadsdeelcentra, regionale
centra en grote solitaire winkeleen
heden als superstores en woning
inrichtingwinkels zal dan ook Juist
bevrydend voor de grotestadswinkel
centra kunnen werken. Deze zullen
zich daardoor kunnen concentreren
op de voorziening in behoeften, waar
voor deels de byzondere en niet te
imiteren ambiance van de binnen
stad en deels een zeer grote klanten
kring vereist zyn.
LEIDEN In haar laatste bulletin publiceerde de Stich
ting Weg het jaarverslag van de Koninklijke Bijenkorf
Beheer. Met het oog op de in discussie zijnde vestiging
van een Bijenkorf in de Winkelhof in Leiderdorp de
tekening ter illustratie nemen wij de meest interes
sante delen over.
in hethart van t land
bij het Veluwemeer
Wat essentieel is voor de city, wis
selt in de loop van de tyd maar naar
onze mening moet het criterium
steeds worden gezocht in de vraag
hoe sterk de betrokken bedryvig-
heid of activiteit is aangewezen op
de gehele „markt" van de stad en de
stadsagglomeratie en afhankeiyk is
van andere activiteiten, die in een
stad min of meer uniek zyn en
daarom in het stedelyk centrum zyn
gevestigd. Al wat behoefte heeft aan
een zeer groot of het grootst bereik
bare potentieel, hoort in het stede
lyk centrum thuis om zyn economi
sche, sociale of culturele functie te
kunnen vervullen.
Alle bedryvigheden, beroepen en
activiteiten, die sterk gespecialiseerd
zyn horen er thuis. En omgekeerd
opent het centrum de mogeiykheid
tot specialisatie. Het is niet de aan
wezigheid van elk specialisme op
zich, die het centrum maakt, maar
het is de concentratie van al deze
activiteiten, die de aantrekkings
kracht van het centrum op het totale
potentieel van de stad bepalen.
Het vertrek daarvan en het ach
terwege biyven van vervanging door
andere gelykwaardige activiteiten
betekent niet alleen een functionele
uitholling van de binnenstad maar
heeft ook ten gevolge dat bedryfs-
en kantoorpanden in de binnenstad
geleideiyk deklasseren en er een
beeld van verpaupering optreedt
veelal in de historisch gezien
waardevolste delen van de binnen
stad.
De maatregelen, die vereist zyn
ten behoeve van de binnenstad be
treffen niet alleen het verkeer maar
ook de stedelyke structuren. De ste-
deiyke structuren, die na de oorlog
zyn ontstaan hebben het verkeers
probleem verzwaard. Het is dus niet
alleen het stadscentrum dat ons in
teresseert maar ook de structuur van
de rest van de stad en van de agglo
meratie is voor een goede functione
ring van de stad van belang.
Duidelijk centrum
Wy moeten voorkomen dat de stad
uiteenvalt in een ongebonden geheel
van ongestructureerde wyken. Even
als de stad moet de wyk een duide-
lyk centrum hebben, waarin men
zoveel mogelyk alle activiteiten con
centreert. Voor de aantrekking van
jeugdige arbeidskrachten is dit van
belang omdat een centrum van ouds
voor deze groep een aantrekkehjke
plaats van werkgelegenheid is. Het is
ook van belang voor de aantrekking
van de gehuwde vrouw als part-time
werkneemster omdat voor haar de
verhouding tussen reistyd en werk-
tyd het zwaarst telt.
Ook het wykcentrum moet de
grootste aantrekkingskracht op het
grootste arbeidspotentieel uitoefenen.
Uit dien hoofde zyn wy van mening,
dat de schaal van vele wyken te
klein is.
Volstrekt irreëel achten wy de by
sommige levende opvatting dat de
woonwyken nog kleiner moeten wor
den en alle voorzieningen (winkels,
kantoren, ziekenhuizen enz.) klein
schaliger moeten worden opdat alles
weer voor iedereen lopend of fiet
send bereikbaar wordt.
Deze gedachtengang negeert het
feit dat onze huidige welvaart en
bevolkingsomvang slechts mogelyk
zyn geworden door specialisatie en
produktie-in-het-groot. De eisen, die
de specialisatie aan de schaal van
de meeste activiteiten stelt brengen
mee dat qua aantal inwoners niet
kleinere maar eerder grotere wyken
dan de laatste decennia zyn gebouwd,
nodig zyn.
Voorts zullen de nieuwe wyken en
de centra daarvan niet alleen met
het stedelyk centrum en de oude wy
ken goed verbonden moeten zyn
maar zy zullen ook onderling rede
ly k goede verbindingen van open
baar vervoer, in het byzonder ten
behoeve van het woon-werkverkeer,
moeten hebben. Dit laatste laat thans
te wensen over. In stede van een
directe verbinding bereikt men de
ene nieuwe wyk vanuit de andere
nieuwe wyk slechts via de oude wy
ken door tweemaal over te stappen.
Het openbaar vervoer zal ook in dit
opzicht moeten worden aangepast
aan de stedelyke structuur, die in
het verleden is gekozen.
Aan die structuur zelf is xvoor lange
tyd niet veel meer te veranderen
voorzover het om de bestaande ste
delyke bebouwing gaat. Uiteraard is
dat wel mogelyk voor hetgeen nog
tot stand moet komen, wy willen
daarom met betrekking tot de positie
van de binnenstad ten overstaan
van de groeiende stedelyke agglo
meratie nog eens de aandacht ves
tigen op de pleidooien die door ver
schillende planologen en stedebouw
kundigen zyn gehouden voor andere
stedelyke structuren zoals de hand
vormige stad. Een stadsvorm, die
wonen, werken en cultuur concen
treert binnen een band van betrek-
keiyk geringe breedte, die duidehjk
afgegrensd is tegen de open ruimte
van het platteland maar tevens een
gemakkelijk contact daarmee garan
deert. Een stad die een polycentri-
sche structuur kan hebben maar
door het voortreffelyke vervoers
systeem, dat het zowel voor het open
bare als het particuliere vervoer mo
gelyk maakt een optimaal contact
tot stand brengt van alle delen van
de geleding met het hoofdcentrum
van de stad. Niettegenstaande de
jongste bevolkingsprognoses voor ons
land matiger uitvallen dan die, waar
mee wy ons vertrouwd hadden ge
maakt heeft dat weinig invloed op
het beeld van de verdergaande ver-
stedelyking van ons land. Voor de
toekomst van ons land en de leef
baarheid van onze binnensteden, van
onze hoofdcentra, is het van belang
dat wy niet alleen streven naar ver
betering van hetgeen wy hebben
maar ook de beste keuze doen voor
de toekomstige stedelyke structuur.
Uiteraard zyn de problemen van
de binnenstad, het stedelyk vervoer
en de stedelyk structuren niet alleen
overheidsproblemen. Ook voor het
bedryfsleven en met name voor de
detailhandel ligt op dit gebied een
taak. In het byzonder ten aanzien
van de formulering van het program
ma van eisen ter bereiking van een
evenwichtige verhouding tussen de
stedelyke winkelgebieden zal de
detailhandel een belangryke bydrage
moeten en kunnen leveren. Wy ho-
yen dan ook dat bovenstaande be
schouwing voor beide partyen een
stimulans zal zyn het ter zake zo
dringend noodzakeiyke overleg tus
sen overheid en bedryfsleven op
korte termyn tot stand te brengen".
top-attractie in juli:
grandioze bloemen-show
Met taxi
naar apotheek
LEIDEN De gezamenlyke apo
theken uit Leiden en omgeving (Lei
derdorp, Oegstgeest en Voorschoten)
heben een taxiregeling in het leven
geroepen.
Deze regeling maakt het mogelyk
dat men zich tussen 23.00 urn
's avonds en 7.00 uur 's morgens op
kosten va/n de apothekers met een
taxi van „Eltax" laat brengen naar
de dienstdoende apotheek. Om van
deze service gebruük te kunnen
maken moet op het recept een aan-
wyzing van de voorschry vende arts
staan dart. het gebruikmaken van
deze vorm van vervoer noodzakelyk
Ds R. Steenstra
neemt beroep aan
LEIDEN Ds. R. Steenstra, die
beroepen was in de as. vacature van
ds. C. H. Byi en die met ds. A.
Lamping zal komen te werken in de
hervormde wykgemeente Vredes-
kerk'Staalwyk, heeft dit beroep
aangenomen. Ds. Steenstra, die reeds
in Leiden woonachtig is. werd in
1935 geboren en was in 1965 enige
tyd als vicaris werkzaam by de
Hervormde Gemeente Wassenaar.
In mei 1967 werd hy als predikant
voor buitengewone werkzaamheden
aangesteld als vlootpredikant. Nu ds.
Steenstra dit beroep heeft aangeno
men is in feite weer voorzien in de
vacature van ds. P. Kloek, wiens
werkzaamheden in deze gecombi
neerde wykgemeente voor een deel
werden waargenomen door ds. Byi,
die zondag 5 augustus in de Vredes-
kerk afscheid zal nemen van her
vormd Leiden.
LEIDERDORP/LEIDEN Sinds
de ingebruikneming van het St.
Elisabethziekenhuis 20 december
van het vorig jaarmochten er
248 piepjonge landgenoten het le
venslicht aanschouwen. Daarbij
waren 31 Leider derpertj es en 69
inwoners van de grote buur Lei
den, zo meldt de „Leiderdorper"
het vo orlichtingsblad van de ge
meente.
io. ook
il DEN In "De Nederlandse
tente" schreef de Leidse Wel-
aad-directeur dr. J. H. Kamp-
dit artikel.
-kgema kringen van het opbouwwerk
Haart ide steden spreekt men met be-
12 i heid over de „verloren ge
le". De bevolking in de oude
i, zowel in de buurten
binnenstad als in de buurten
vorige eeuw begin deze
die als een gordel om de stads-
(vaak buiten de singels) gesi-
zijn, dreigt verloren te gaan.
dr. L. G. Laimbooy Wat
rblijft in de oude binnenste
zijn minimumloners en ge-
■eerde relatdef-annen".
frustratie van de opbouwwer-
wordt ontleend aan de frustra
te dag aan dag manifester wor-
vogëls dj de bevolking in de oude ste-
De opbouwwerkers haken in bij
van verzet van de bevolking
GBLA de bedreiging van hun woon-
Sefmogelijkheden. De opbouw-
LEID rs (wat bouwen zij eigen op?)
slechts vorm geven aan het
van bewustwording, dat zon-
ook wel naar buiten komt.
Lelde Pbouwwwerkers staan midden
57055 t proces, maar staan er ook
admlnl! ^°°s naasL omdat zij de fac-
dle de verpaupering van de
steden veroorzaken niet kun-
710-2151 beïnvloeden.
oude buurten verpauperen fy-
maatschappehjk-sociaal. In
1 a bijvoorbeeld moet 50% van de
atf dng wonen in woonbedreigde
I wel omdat de woningen
1 er goed, slecht of zeer slecht
of wel omdat de woonomgeving
bij voff ontdoende is (groen, verkeer,
By autouizon, gebrek aan sociaal-cul-
geen ai s voorzieningen). De ipeerder-
tkosien van deze bevolkingsgroepen be
kt zij in deze buurten zal moe-
'Ujven, want een nieuwbouw-
8 of onbetaalbaar of onaantrek-
:*n een huisje met een tuintje
bereikbaar ideaal. Enige tien-
1 Jaren hebben zij afscheid ge-
van de succesvollen uit de
Zij leven verder met de ouden van
dagen, de mindervaliden, de laagst
betaalden. Weggesaneerden, in hun
ogen asocialen, gastarbeiders etc.
zijn in hun buurten neergestreken.
Zij ervaren hun huis een omgeving
als steeds minder voldoende, omdat
de kwaliteit absoluut en relatief af
neemt. De strijd tegen de woonver-
paupering heeft vanzelfsprekend de
volle aandacht. Reorganisatie en
versteviging van maatschappelijk so
ciale en culturele voorzieningen en
medisch-sociale voorzieningen wor
den welwillend toegejuicht, maar
primair gaat het om de woning en
de woonomgeving.
Muidi
10 UUI
Wanneer men de maatschappelij
ke achterstand wil inlopen vooral
door de maatschappelijk-culturele
voorzieningen en diensten te verster
ken, dan spant men het paard ach
ter de wagen. Dat beseffen de op
bouwwerkers donders goed.
De strijd tegen de fysieke verpau
pering Is d elaartste tyd fel. De
meeste buurten hebben aotiecoimiités,
huurderscomiiités, straatcomdtés
Strijd tegen huurverhoging, huur-
harmonisatie gaat niet om de cen
ten alleen, maar dient gezien te
worden als verzet tegen een bewust
beleefde bedreiging. De bevolking is
zich bewust van de vicieuze cirkel.
De cirkel van lage lonen, slechte
woningen en niet aangepast onder
wijs. Men beseft dat Je beter kunt
wonen wanneer Je meer verdient: Je
verdient meer wanneer Je meer op
leiding hebt gehad. Nu heb Je een
laag inkomen, dus woon Je slecht,
Je kinderen moeten naar school waar
niet veel mogelijkheden zijn, dus
worden zij "opgeleid" voor de laagst
betaalde banen. Zij blijven ook weer
wonen waar zij vandaan komen. In
Leiden bereikt slechts 25% van de
kinderen in de oude buurten het la
gere beroepsonderwijs (landelijk
40%). Hier begint opnieuw de cir
kel. Dit besef is de onderstroom van
heftig protest en agressieve acties
tegen woningnood (bezetting huis-
vesbitngbureau) tegen huurverho
ging, tegen verkeersmaatregelen, te
gen huurharmonisatie. Wie zegt dat
er voor deze bevolkingsgroepen wel
vaart is, en dit denkt af te meten aan
de bereikbaarheid van consumptie
goederen (tv, kleren, eten, vakanties,
caravan, huisraad etc.) snapt er
niets van.
Velen ontlenen aan dit "hebben"
een gevoel van eigenwaarde. "Als ik
dit of dat zelfs niet heb, ben ik ner
gens meer". Laat men ophouden de
nigrerend te praten over de tv en de
auto voor de deur van de laagst be
taalden.
Terug naar de frustraties van de
bevolking en de opbouwwerkers. De
opbouwwerkers beseffen dat zij op
een of andere manier het weggetrok
ken kade» (die wonen in nieuwbouw
wijken), zowel de local leaders als
middle-class bestuurders (midden
groepen in maatschappelijke en cul
turele organisaties) moeten vervan
gen. Zij kunnen vaak niet meer
zijn, en worden daardoor verdacht
dpor stadsbestuurders en nog zitten
de regenten. Zij schreeuwen hun
frustraties des te harder uit, omdat
zij weten dat alleen revolutionare
structurele veranderingen nog heil
kunnen brengen.
Kortom: machthebbers over
structuren, het gaat niet over mor
gen, maar over vandaag. Windt u
niet op over hoe opbouwwerkers het
zeggen maar over de inhoud van
hun frustraties.
„Uit een onderzoek dat de regering
heeft laten verrichten door het Eco
nomisch Bureau voor het water- en
wegvervoer is gebleken dat het open
baar vervoer in de stad veel goed
koper kan. Men sprak over een be
drag van f40.000.000. Toch wel een
aardig bedrag om over naar huis te
schryven, al is de gulden niet zo veel
meer waard.
Dit betreft dan alleen het openbaar
vervoer in de stad, zal het buiten
de stad wel efficiënt gebeuren? Mis
schien is er nog wel een Economisch
Bureau die dat voor de belasting
betaler uit kan zoeken, of is het
soms nodig dat alles handen met
geld blyft kosten? Je krygt wel het
idee en dat dergelyke bekendmakin
gen alleen maar zyn om te laten
merken dat er zo nu en dan nog
wat tegen de inflatie gedaan wordt.
Men gaat dan gauw weer over tot
de orde van de dag, totdat de Alge
mene Rekenkamer weer eens een
boekje open doet over de geldsmyte-
ry by de overheid. Weer spreekt men
dan schande over dergelyke geldver
spilling. Werken andere openbare be
drijven zo efficiënt? Het valt te be-
twyfelen, zolang het niet uit eigen
zak betaald moet worden doet men
maar raak.
Alle economische bureaus zullen eens
ingeschakeld moeten worden, zyn er
niet veel afgestudeerde economen die
geen baan kunnen krygen. Zeer pro
ductief werk kunnen ze dan doen.
Heel Nederland is er nog mee ge
baat ook! Alle verhogingen die de
regering nu in petto heeft kunnen
dan wel achterwege blyven. Mis
schien dat we dan eens de goede
kant opgaan.
L. G. NIJSSEN,
Prinsenweg 11,
Voorschoten.
Bloemencorso
LEIDEN Op het tuincomplex
van „Ons Buiten" in Noord wordt
zaterdagmiddag 18 augustus een
bloemencorso gehouden.
LEIDEN Minister Westerterp
van Verkeer en Waterstaat is van
mening dat het gedeelte van de nog
niet gerealiseerde ryksweg 11 tussen
de rykswegen 4 en 44 zal moeten
worden aangelegd.
De minister antwoordt dit op vra
gen van de tweede kamerleden Port-
heine en Koning (VVD). De minis
ter zegt letteriyk dat onafhankelyk
van de voorkeur die zal worden uit
gesproken voor de aanleg van de
provinciale weg 6 dan wel de ryks
weg 11 de aanleg van het gedeelte
van ryksweg 11 tussen de rykswegen
44 en 4 urgent is. Het tracé van dit
gedeelte zal spoedig vastgesteld wor
den. Het tydstip van de aanleg ervan
is afhankeiyk van de financiële arm
slag, die straks by het vaststellen
van de begrotingen aan het ryks-
wegenfonds wordt gegund.
De aanleg zal de binnenstad van Lei
den voor een belangryk deel van ver
keer kunnen ontlasten. Het verkeer
tussen Utrecht of de Rynstreek en
het kustgebied moet in de huidige
situatie zyn weg voor een deel dwars
door de binnenstad van Leiden kie
zen of zyn toevlucht nemen tot voor
het plaatselyk verkeer bestemde we
gen als Kanaalweg, Voorschoterweg,
Churchilllaan, de Willem de Zwyger-
laan, de Schuttersveldweg en de
Oegstgeesterweg. In hun vragen we
zen de WD kamerleden erop, dat
deze wegen niet zyn aangelegd voor
en berekend op het huidige verkeer,
dat ze te verwerken hebben.
Ryks- en provinciale overheden
beraden zich erover of het nodig is
dat zowel provinciale weg 6 als ryks
weg 11 moeten worden aangelegd
en zo niet, welke van de twee dam
de voorkeur geniet.
ADVERTENTIE
Tivoli
onderscheiden
voor
kwaliteit
