f
wsurn'
l/l I -'!•/-
'oure
jWii ienfrff
jreameri/a
'MS.THB73
Na al die ellende
Ook zijn hier overal brede kanalen, vernuftig
gegraven, voor het vervoer van koopmansgoe
deren van plaats naar plaats en voor afwatering,
want hét land is vlak en nat. Het is niet geschikt
voor de verbouw van hoogwaardige granen, maar
niettemin zo kundig bewerkt en zo goed ver
zorgd, dat op de mooie beemden prachtig vee
kan worden geweid. De runderen zijn groot, ja,
debeste van alle in dit boek beschreven landen,
mogelijk van heel Europa. Zij kalven dikwijls
in één dracht twee kalveren. Men fokt ook
mooie paarden, vaak voor het krijgsbedrijf.
Vooral aan de zeekant ligt het land deels zo
laag dat men het van het begin van de herfst
tot aan de lente niet anders dan te water kan
'bewandelen'. Steden en dorpen zijn kunstig op
verhogingen gebouwd en - waar nodig - voorzien
van eigenaardige sterke dijken en wallen, vlijtig
onderlwuden en verzorgd. In de voorzomer doet
het wonderlijk aan, te zien dal er zo veel land
onder water staat, dat het een zee-arm schijnt
te zjn, waarin men dan sleden, dorpen en boer-
derjen ontdekt, door de behendigheid der mensen
droog en fleurig.
Een loflied op de turf
De Friezen verbouwen geen granen en geen wjn.
Van eigen bodem hebben zj timmer- noch
brandhout. Maar in het gemis van dat laatste
voorziet de natuur, door turf te schenken, zo
overvloedig dat er zelfs kan worden uitgevoerd.
En dan schrjf ik niet over de flodderige, magere
turf van schadden en van heideplaggen, waar
mee de armen zich behelpen, maar over de
oprechte harde turf, waarvan de kolen beter zjn
dan die van hout, waardoor het volk er groot
gerief van heeft, zoals bj het zieden van zout
en het brouwen van bier. Er wordt beweerd dat
deze turf in mjnen wordt gedolven, dan wel
afkomstig is van hout ten tjde van de Zondvloed,
maar naar mjn mening is het zeker dat ze
gestoken wordt uit de natuurljke aarde van de
drabbige, vette, doorkookte Friese grond. En ik
Vakmanschap is Meesterschap
en de
Schoonheid van het Eiften Land
Zuidnederland. Willem fansz. Blaeu, carto
graaf en uitgever te Amsterdam, verzorgde in
1612 de Nederlandse editie.
De Friezen
De Friezen zjn van oudsher sterk en slrjd-
baar, en dat weten ze. Tacitus vermeldt in zjn
Annalen hoe - ten tjde van Keizer Nero -
twee gezanten van Friesland, in Rome aan
gekomen, een Senaatszitting mochten bjwonen.
Zij zagen vreemd geklede personages en vroegen
wie dal waren. Op het antwoord:'Ambassadeurs
van naties die in kracht en trouw voor de Ro
meinen alle andere te boven gaan' namen zj
onmiddellijk in dat gezelschap plaats, luid
zeggende dat er geen volk ter wereld is dat de
Friezen daarin overtreft. Nero - dit horende -
benoemde hen terstond tot Burger van Rome.
Fries celibaat
'Ditvolck vergrouwelt ende vervloeckt wonder-
ljck seer het overspel: hebben deshalve den
geestelij eken mannen liethouweljck toeghelaten
om dat zj beuren huysvrouwen niet bekruypen
en souden: want hun docht dat zj sonder vrouwen
te bekanten niet en mochten leven'. Paus Pius II
heeft hoogstpersoonlijk een eind aan dat privl
lege gemaakt.
Ontworsteld aan de elementen
Anno 516 werd Friesland geheel door de zee
overspoeld, 6000 matsen verdronken; hagel
stenen van 1 bj F2 voet in 517; watersnood
in 533 met een storm die bj het Rode Klif
vijfendertig machtige bomen met wortels en al
de lucht in sleurde; terpen sinds 650; in 793
weer een stormvloed; in 1230 eveneens, waarbij
- als pleister op de wonde - veel wolven ver
dronken, wolven die graven plunderden, reden
waarom men in de dorpen adel en rjkdom onder
zerken begroef; toen het land na de vloed van
1287weer droog begon te worden, benutte Dirck
van Brederode, van Holland uit, de kans de
uitgeputte Friezen te overweldigen; meer ram
pen in 1313,1421,1426,1476.
Amsterdamse uitgave, over Staveren
Deze stad, gesticht in het jaar 1 na Chr., dat
is in het 397O-ste jaar der Wereld, is tot 1199
een mooie, machtige, vermaarde, grote en volk-
r jke stad geweest, de stapel fverplichte markt
plaats) van heel Friesland, 'zj leefden over
sulcks in alle weelde ende voorspoedt I son datse
uyt dertelhejdt schier niet wisten watse deden I
zj lieten haer sloepe ende lenen voor de deuren
vergulden. In somma deden alles wat haer be-
haeghlijckhejdt op ghafl waeromme zj oock bj
velen I de verwende kindere van Staveren flte-
noemt werden'. Aan die weelde kwam een eind
door de 'dertelhejdt' van een rjke redersweduwe,
die een schipper opdracht gaf in Dantzig het
beste te laden wat daar te koop was. Toen hj
met boekweit en tarwe terug kwam, beval zj
hem over stuurboord uit te werpen wat hj over
bakboord ingenomen had. En terstond welde er
mirakeljk een hoog zand voor de haven op,
'waardoor volgeladen schepen niet meer konden
binnenvaren. Datzandbeetnunog Vrouwen
zand.
Tot zover oude wetenswaardigheden over een
merkwaardig landsdeel, wei-, woud- en water
land, juwelenkist van vakmanschap, gegrond
op bodem-aard en volkskarakter, traditie en
beslotenheid, leidend lot stamboekvee en pure
zuivel, tot schepen, elegant en nuttig, tot tegels
en tol aardewerk van Workum en van Makkum,
voor huisgebruik en sier, blank en gedecoreerd,
en groen en bruin, al af niet geringeloord, tot
staart- en stoeltjesklokken, tot rjkbeschilderd
Hindelooper houtwerk.
Vakmanschap, samenspel van denken en er
varing, van zien en doen. Vakmanschap is
meesterschap, die eenvoudige waarheid geldt ook
voor Grolsch, het ambachteljk gebrouwen verse
bier, met zjn eigen karakter en zjn bjzondere
smaak en frisheid, bereikt door een volkomen
natuurljk brouw- en rjpingsproces, waarmee
bjha vier maanden gemoeid zijn.
Het zuidelijk deel van Friesland, land van
contrasten, met - in Nederland - een eigen taal.
Zadeldaktorens en klokkenstoelen, eeuwenoud,
maar ook een toren voor de telefoon. Brede,
strakke, nieuwe wegen, maar ook kronkelweg
getjes, één auto smal, met een bestrating door
roosters onderbroken, opdat het vee niet zal
verhuizen, met links de zeedjk, groen van
geurend gras, en rechts een vaart, met koeien
onverstoorbaar grazend op en naast de weg, en
op de djk herkauwend, met uitzicht op het
scheve torentje van Hindeloopen.
EEN ITALIAANSE VLAMING
IN 1567 OVER FRIESLAND
(zeer vrij vertaald)
Ludovico Guicciardini, Florentjns Edelman,
geschiedkundig verslaggever, interviewer van veel
autoriteiten en geleerden, Antwerpenaar sinds
zjn twintigste, beschreef in 1567 Noord- en
heb tot getuige de voortref f eljke auteur Plinius,
die bjkans 1500jaar geleden over de Friezen
schreef: 'Zj verwarmen hare spjse ende van de
Noordsche koude verstjfde lichamen met aerde'.
Watersporters opgelet
Er heerst verschil van mening over het ontstaan
van nieuwe turf,maar volgens mj zullen de
plaatsen die nu vol water staan, na verloop van
een zekere tjd, laat het vjftig of zestig of
honderd jaar zjn, of nog langer, weer vol worden
van sljm en slijk, die door de zon en door de
tjd veranderen in nieuwe materie voor het gra
ven van turf.
Tips voor de Club van Rome
Het ligt immers voor de hand dat de goeder
lieren natuur door Gods gratie dageljks turf
doet ontstaan om in het gebrek aan hout te
voorzien. 1500 jaar geleden was dal al zo (zie
Plinius over de natuurljke historie, boek 16,
hoofdstuk 1) en waar het in den beginne zo
was, zo zal het in der eeuwigheid bijven, tenzj
wjzelf, door grote gierigheid en ongeschiktheid
om te leven, de natuur schenden en bederven.
Uit vrees voor een tekort aan turf, verbieden
sommigen de uitvoer, maar dit gebrek komt niet
van de natuur, maar van de mensen die daarmee
groffeljk, onwjseljk te werk gaan.
Petrus Montanus, bewerker van de
Wilt u een reproductie van de bovenste kaart, perfect gedrukt op luxe-vergé-papier(40,5 x 25 cm).
Doe dan in een envelop een briefje met uw naam en adres en leeftijd, en denaam van de kaart 'Friesland-Zuid'. Voeg daarbij
5 stukken van Grolsch-etiketten, waarop de G van Grolsch voorkomt. Van het etiket van een beugelfles kunt u de G zo afscheuren,
van een pijpje (waarin precies hetzelfde verse Grolsch) zult u het etiket eerst moeten afweken. Met de G van Grolsch op tinnetjes
kunt u niets doen.Ben t u geen Grolschdrinker en niet van plan dat te worden, sluit dan in plaats van stukjes etiket 3 geldige niet-
vastgeplakte postzegels van 35 cent in. Plak de envelop dicht, frankeer met een postzegel van 33 cent en adresseer aan Grolsch,
Postbus 55, Enschede. De kaart wordt u dan in een kartonnen kokertje franco thuis gestuurd. De eerder uitgegeven repro
ducties zijn voorlopig niet meer verkrijgbaar.
Cen juweel van een boekje 'Over Cartografie'
Een boekje, klein van omvang maar groot van reikwijdte, omvattende op 48 pagina's in een stijve band van groen boek
binderslinnen met goudstempeling, formaat 18x18 cm, een inleiding door F.W.Michels en G.E.K.Brummer tot de
veelzijdige kunde en kunst van het kaartenmaken (geschiedenis, werkwijzen, kaartsoorten etc.) met een groot aantal
illustraties en reproducties in zwart-wit en kleur van delen van oude kaarten. Het wordt u franco thuis gestuurd na
overmaking van f 6.25 (kostprijs plus verzendkosten en B.T.W.) op giro 853546 van de Grolsche Bierbrouwerij B.V,
Enschede, onder vermelding 'cart'. Zij die geregeld de Grolsche panoramakaarten bestellen zullen van die kaarten door
dit boekje nog meer plezier hebben
Wilt u alles weten overWat Grolsch nog meer dan bier te bieden heeft' (waaronder kaarten op extra-groot formaat), vraag dan per briefkaart de folder 'Nog meer dan bier' aan bj Grolsch, Postbus 55, Enschede.
