ML OP DE INDONESISCHE TOER
z™ L6t
eerste
[unstnier
entrum
n eigen
chtertuin
itaat in
W olendam
Straks op zes schepen een
-deine 1500 Indonesiërs
nende
I" Ir!^
i. Nader
jur.
3ime!T
type-c® 0Or
Lam
»o«s adeleine Roumen
•KI»
'•p
{OTTERDAM Dik tweederde van de 550 Indo-
siërs die de Holland-Amerika Lijn binnen enkele
weken overvliegt om de passagiersschepen Prinsen-
lam, Veendam en Volendam te gaan bemannen, zijn
terugkomers". Zij hebben hun eerste contract-vaar-
swèg jjd erop zitten en het is hun goed bevallen. Andere
rvredenen: de rederij zelf én de Amerikaanse pas-
agiers.
)e Indonesische bedienden hebben op de Rotter-
lam. Nieuw Amsterdam en Statendam met hun
riendelijkheid en bereidwilligheid hoge scores be
reikt. Er mankeert beslist nog wel eens wat aan de
lervice-snelheid, aan de communicatie en aan de er-
raring, maair dat trekt elke cruise-reis toch sneller
rookstc
«ietsje, "J-
Je in mei 71 opgestoken „storm rond het ontslag
ran honderden Nederlandse bemanningsleden en
,un vervanging door Indonesiërs is geluwd.
t 'n pi
eenrult,
a. b.
mt. 8|
01711
ie 1
ts f 50,
>0,- v
thuy
ben i
on met
f 75
Afscheids-
show van
stewards,
tranen bij
dankbare
passagiers
VOLENDAM Mevrouw Smit uit Volendam kan zeggen
dat zij de eerste is met een eigen "kunstniereentrumpje" in de
tuin. Achter haar huis in een van de smalle dorpsstraten staat
sinds kort een transportabele luxe hut, die veel bekijks trekt.
Een cabine op verstelbare poten, waarin de 50-jarige Volen-
damse drie keer per week acht tot tien uur aan de kunstnier
gaat liggen. Toen de primeur aan een stalen kabel in de lucht
hing en even later met een bescheiden plof het achtertuintje in
beslag nam, keek de buurt ademloos toe.
Mevrouw Smit, moeder van
vier kinderen, is al twintig Jaar
nierpatient. Omdat allebei haar nie
ren niet meer werken, is spoelen
aan de kunstnier de enige mogelijk
heid die overblijft. De kunstnier,
een apparaat waarop de bloedbaan
van de patient wordt aangesloten,
neemt de functie van de nier over.
Al enkele maanden reist mevrouw
Smit - in klederdracht - drie keer
in de week naar het St. Lucaszie-
kenhuls in Amsterdam om te spoe
len.
Ze lijkt nog een beetje verlegen
met de hele situatie als ze zegt:
„Het is wel fijn als lk straks ge
woon thuis kan blijven. Maar ik
weet niet, het valt ook weer niet zo
mee. Dat prikken moet ik dan zelf
doen".
Even later: „Ik zei altijd: ik ga
Jong dood. Ik heb in m'n leven veel
pijn gehad, maar nu gaat het wel.
Ik dacht; Je komt toch nooit in
aanmerking voor zo'n kunstnier...".
Toen haar arts, dr. W. Drukker,
de op niergebied gespecialiseerde in
ternist van het St. Lucasziekenhuis
het idee opperde om thuis een
kunstnier te nemen, kwam er een
probleem om de hoek kijken. In het
huis van de familie Smit was geen
ruimte voor zo'n apparaat.
Dokter Drukker vond de oplossing
in een Portakabin van de gelijkna
mige Engelse firma, die nog niet zo
lang ook in Nederland cabines ver
zorgt op bouwterreinen en bij kan
toren. Volgens de directeur van de
Nederlandse vestiging, de heer S.
Rietbergen, zijn in Engeland al zo'n
honderd cabines door nierpatienten
in gebruik.
Het huisje van mevrouw Smit,
waarin zelfs een noodbel om de fa
milie te waarschuwen niet ont
breekt, heeft ruim achtduizend gul
den gekost: een cadeau van de
Nierstichting Nederland.
Jaarlijks gaan vele tientallen men
sen in Nederland dood aan nierver
giftiging. Vaak sterven ze onnodig,
omdat voor hen niet tijdig een
plaats beschikbaar was in een
kunstniercentrum. De centra hebben
te kampen met plaatsgebrek. Maar
dat is volgens dr. Drukker niet de
enige reden waarom mensen steeds
meer thuis aan de kunstnier spoe
len. Van de ruim zeshonderd Ne
derlanders die aan een kunstnier
liggen, zijn er vijftig die dat thuis
zelf doen.
Dr. Drukker: „De thuisdialyse heeft
veel positieve kanten. Als Je thuis
spoelt, ben Je niet zo afhankelijk en
krijg Je meer zelfvertrouwen. Het is
gebleken dat de kwaliteit van de
behandeling zeker niet onderdoet
voor die in het ziekenhuis. Het
duurt wel enkele maanden voordat
iemand zich echt happy voelt met
zo'n apparaat. Maar daarna willen
ze ook niet meer terug naar het
ziekenhuis. De lichamelijke en gees
telijke gesteldheid van de patient
wordt door een behandeling thuis
opvallend veel beter dan in het zie
kenhuis".
Spoelen aan de kunstnier gebeurt
in veel gevallen in afwachting van
een niertransplantatie. Het aantal
transplantaties is echter niet vol
gens de verwachting omhoog ge
gaan. De medische wereld staat er
nog met enige schroom tegenover.
Een goed geslaagde transplantatie
geeft het beste resultaat. Maar van
het aantal mensen dat een nier
transplantatie ondergaat, sterft nog
tien tot vijftien procent door de
transplantatie zelf. Werden in 1972
240 mensen getransplanteerd, dan is
het met tweederde van die groep
goed. Ook blijft de slijtage van de
nier -soms wordt de getransplan
De honderdjarige HAL heeft straks op zes passagiersschepen
n kleine 1.500 Indonesiërs varen. Op de huidige drie zijn dat
950 en voor de nieuwe drie nog eens bijna 550. Ze zijn aan
trokken om de hoge bemanningskostecn die in 1970 onge-
er dertig procent van de cruise-omzet uitmaakten te
innen drukken. De Indonesiërs kregen destijds zestig dollar
»s ir maand, een fractie van de gages die de Nederlanders (en
dere buitenlanders) hadden. Dertien miljoen gulden zou dat
6j rederij per jaar besparen.
n top'en.
i sir
oden en Kamerleden protes-
den. „Slavenhandle, ergernis-
ckend, laakbaar", zei men van
kant. „Het 1a onverantwoord
de huidige situatie door te
verklaarde HAL-topman N.
der Vorm. „Als we niet met
onesiërs kunnen gaan
het oruösebedirijf worden opge-
Er volgden rumoerige
de vakbonden dreigden
kort geding, de HAL zou
zaak nogmaals bekijken,
tember '71: in plaats van 1.021
iyp ïanningsleden (voornamelijk
Rtfhoteldienst) zouden er „slechts"
ontslagen behoeven te worden,
de anderen kwam er de moge-
kle
Door
Bram Oosterwijk
lijkheid am via herscholing of pro
motie een andere functie op de
vloot te krijgen. De Hollands-Indo
nesische ruil ging door en de HAL
kon blijven cruisen.
De aanloopmoeilijkheden: tussen de
„hogere" Nederlandse bemanningsle
den en de „lagere" Indonesiërs ont
stonden spanningen (bevelen wer
den niet of slecht opgevolgd), pas
sagiers klaagden, dertien „oproerige
elementen" onder het ongeschoolde
Indonesische keukenpersoneel van
de Rotterdam werden ontslagen en
diezelfde dertien molesteerden later
in Djakarta een HAL-vertegenwoor-
diger omdat ze hun volledige gage
niet kregen. Een cruise van de
Rotterdam moest worden afgelast
omdat er teveel vertraging in het
werk aan boord was ontstaan.
Dait was anderhalf jaar geiledien. Nu
zegt hoofd personeelszaken A. van
Dijk: „De incidenten zijn voorbij,
er is een goede samenwerking met
de Nederlanders aan boord. De Jon
gens verdienen nu zo'n tachtig dol
lar per maand, ze zijn er tevreden
mee en het overgrote deel komt te
rug. Daardoor krijgen we ook per
soneel dat steeds ervarener wordt.
De belangstelling in Indonesië is
enorm. Zelf kunnen we nu ook de
besten selecteren voor de opleiding
die we hun in Bandoeng geven.
Eind dit jaar ronden we die cursus
sen, dde eerst drie maanden maar
nu slechts zes weken duren, af. Dan
stoppen we ermee, dan hebben we
ons vaste bestand".
Van Dijk is in december voor 't
laatst in Indonesië geweest, om met
vakbonden en regering te spreken
over gage-verhoglng. Men werd het
eens over een maandgage van tach
tig dollar, met kleine verschillen
naar boven en beneden, afhankelijk
van de functies. De Indonesiërs te
kenen een oontracht voor miniimaal
zeven en maximaal elf maanden.
Belangrijk is de kennis die de In
donesiërs van het Engels hebben.
Zij die 't het beste spreken, varen
als restaurant-steward, hebben
daardoor het meest contact met de
passagiers en krijgen daardoor ook
de meeste fooien (hoewel het
Vergeet niet dat de Amerikaan W
z'n .eigen land niet aan service ge
wend is. Een „good morning" hoort
hij thuis nauwelijks. En de Ameri
kaan is er gevoelig voor. Een
voorbeeld. Bij het afscheidsdiner
dat wij altijd tijdens een cruise
hebben, zingt een koor van Indone-
siche stewards vaarwel-liederen en
diezelfde avond - tijdens de beman
ningsshow - speelt een bandje van
Indonesiërs fijne muziek. Ik héb
passagiers gezien bij wie de tranen
over het gezicht liepen. Hun waar
dering kunnen die passagiers uit
spreken als ze aan het eind van
een cruise een commentaar-formu
lier kunnen invullen. Voor de vrien
delijkheid en voor de bemannings
show komen de hoogste cijfers los.
Elke keer weer tussen acht en ne
gen".
Rudolf Lamtoh (30) en Frans
Christanto (27) zijn blij dat ze en
kele maanden geleden op de Sta
tendam zijn gaan varen
Lamtoh is een generaalszoon, heeft
vijf kinderen, studeerde twee Jaar
maritieme academie in Djakarta,
werkte vijf jaar in een restaurant
in de Indonesische hoofdstad, maar
kon daar niet zoveel verdienen als
op (het schip.
Christanto heeft zes Jaar politieke
studie aan de universiteit achter
zidh. Met zijn eerste contract - en
voor een tweede komt hij zeker te
rug - verdient hij het geld voor zijn
laatste studiejaar: „Bovendien wil
de ik wat van de wereld men en dat
kan nu. Van m'n geld ban ik redelijk
leven en nog sparen ook. Als ik
klaar ben met m'n studie, hoop ik
ergens op een Indonesische ambas
sade werk te kunnen krijgen".
Lamtoh: „Mijn contract loop tot 1
augustus. Ik denk dat ik 't verleng,
maar dan vraag ik de Prinsendam.
Dat schip gaat in Indonesië cruisen
en dan heb ik namelijk de kans dat
ik wat meer bij mijn gezin ben".
Christanto en Lamtoh noemen de
verhoudingen met het Nederlandse
personeel goed. 't Was voor hen
overigens niet zo verschrikkelijk
moeilijk, want ze spreken alletwee
goed Nederlands en Engels. Hun er
varingen met de Amerikaanse passa
giers liggen op hetzelfde vlak. „Ze
mogen ons, ze zijn vriendelijk tegen
ons". Dat geldt zowel voor Christan
to die restaurant- als voor Lamtoh
die hutsteward is.
Eén klacht hebben ze, beiden. En
die gaat over hun maaltijden.
Christanto: „Die zijn niet altijd
even goed. We krijgen soms ver
keerd voedsel, niet goed genoeg om
ons werk te kunnen doen. Want
hard werken moeten we wél op het
schip. Negen of tien uur per dag is
normaal. Maar dat geeft niet, daar
zijn we voor gekomen. In Indonesië
kunnen de meesten niet eens werk
krijgen."
teerde nier na enkele jaren afgesto
ten -een medisch probleem.
De Amsterdamse internist ziet geen
reden waarom mensen niet langer
dan bijvoorbeeld tien jaar aan de
kunstnier zouden kunnen liggen. In
Europa leven dertig mensen al ruim
tien Jaar met de kunstnier. Zij be
horen tot de groep patiënten van
het eerste uur.
Dr. Drukker meent ook dat de ge
zondheid van de patient er beter op
wordt als die zelf een stukje ver
antwoording draagt. Maar het be
dienen van de kunstnier thuis ver
eist zorgvuldige training.
Mevrouw Smit heeft er al een paar
lessen opzitten aan een nieuw soort
kunstnier, die het voordeel heeft
dat hij klein is en gemakkelijk te
verplaatsen. „Ik wil dat ze het
thuis allemaal leren", zegt ze. Vader
Smit en ook de kinderen, van wie
de oudste 21 Jaar is. Alleen de
jongste van veertien durft haar
moeder niet te prikken.
Moeder Smit kan straks haar pan
toffels aanhouden als ze ln de cabi
ne stapt. Omdat ze geen afspraken
meer hoeft te maken met dokters
en verpleegsters, kan ze de tijden
dat ze aan de kunstnier moet lig-
fooiensysteem officieel op de HAL-
schepen is afgeschaft). Maar als
een passagier wil „tippen" is dat
zijn zaak. Er zijn stewards die per
maand een heel leuk bedrag aan
fooien ontvangen. Geen wonder
dus diat zoiets meespeelt ais ze
voor de keus staan: terugkomen of
niet. En een maandsalaris van
tachtig dollar per maand is voor
Indonesische maatstaven al hoog.
Hotelmanager J. v. Vromim van de
Statendam is één van de officieren
die aan boord nauw met de Indo
nesiërs te maken heeft: „Wij heb
ben er op dit sohip ongeveer twee
honderd en het gaat - na de pro
blemen die we van twee kanien
hebben gehad - goed nu. De Indo
nesiërs komen prima over bij de
Amerikanen. Hun grote kracht is
hun vriendelijkheid. Daar bereiken
ze veel mee.
gen, zelf regelen. Ze Is een
beetje minder patiënt geworden. Ze
hoeft er eigenlijk niet eens haar
mooie Volendamse kostuum voor uit
te doen.
Mevrouw Smit met haar
arts dr. Drukker. Op de
achtergrond de cabine met
de kunstnier.
