Waarom 'n nieuwe stadshistorie?
-FBO
ELSGEEST IS NU KANDIDAAT
OOR LEIDS WETHOUDERSCHAP
Bestuur „De Eendracht"
woedend op Ronny Vink
a
Leiden binnen en buiten de stadsvesten
Voorwaarde: voldoende vertrouwen
lf uur:
#ogste
lid voor
raad
101 PAG 30 MAART 1973
)EN Dertig jaar lang heeft
Oud-Ade wonende en in
en werkende architect ir. H.
n Oerle (68) en stadie ge
kt van de geschiedenis van
leidse rechtsgebied. Een stu-
iie z'n bekroning zal vinden
en tweedelig werk dat onder
:el "Leiden binnen en buiten
tiadvesten" uermoedelijk in
)75 zal worden uitgegeven,
geschiedkundige werk van
Oerle bestaat uit een deel
m een deel met 74 oude
ten en tekeningen. Wil Twee-
tekende voor de lay-out
eidse firma Brill N.V. zal het
uitgeven. De voorbereiding
\itgave de kosten van het
zullen vermoedelijk tussen
u weehonderd en driehonderd
m komen te liggen zijn
i gefinancierd door het We-
alle^phovpelijk Fonds van de pro-
e Zuid-Holland en de Stich-
Zuiver Wetenschappelijk On-
ekVan de gemeente Leiden
een garantie verwacht,
bijgaand artikel legt ir. Van
verantwoording af van zijn
en werk.
IDEN In de Groenoordhal
dinsdag de 23ste VEBO-paas-
utoonstelling gehouden. Alle
mesters "'t ons land zullen
de beste exe™"1"'— uit hun
0 apels op deze tentoonstelling
pzig zijn. De in te zenden die-
40) ij zijn in 34 rubrieken onder-
lU" seld.
w euw voor dit Jaar is de opzet van
nu ampioenskeuring. Zowel bij het
^JJïaelijk als bij het vrouwelijk vee
in algemeen kampioen en een
•nbéve-kampioen gekozen worden.
nstaï oral h°t mannelijke vee (stieren
eimapssen) zal beslist de moeite van
Oekijken wa«rd zijn. Eén inzen-
brengt zelfs een stier van 1100
tonele.
:eschreven zijn door 68 inzen-
zwart^onten, 128 roodbon-
28 buitenlands ras, 59 dieren ge-
de weiderij.
Solder zullen nog 19 vette kalve-
enkele hokken schapen ge-
1 worden.
ïiten de officiële keuringen om
belangrijke gebeurtenis
tsvinden. Onder auspiciën van
vakblad „Vee en Vlees" zal er
vliss-Cow verkiezing georgani-
worden. Het gaat hier om het
1st getoiletteerde dier van de
ljoonstelling.
theal 'n sPec*ale Jury, onder voorzit-
*hap van dr. A. J. Vis, bur
ster van Leiden, zal de keuring
ichten.
j^t programma ziet er als volgt
83.0 uur aanvang keuringen in
rubrieken, 10.00 uur officiële
door de heer J. W. Diepen-
voorzitter van de Nederlandse
van Vee- en Varkenshandela-
r n 1 uur volgt dan de prijsuit-
De stad Leiden met zijn groot verleden en een uitgebreid en doeltreffend beheerd ar
chief heeft de pennen van vele historici in beweging gebracht. Er zijn in de loop der eeu
wen goede beschrijvingen van de stadsgeschiedenis tot stand gekomen.
Van de hand van Jan Jansz. Orlers verscheen kort na 1600
"De Beschrijving© der Stadt LEYDEN". Deze uitgave was
daarom van bijzonder belang omdat hij voor zijn kennis kon
putten uit de resultaten van de naspeuringen van zijn oom
Jan van Hout. Deze bekwame stadssecretaris, waaraan Leiden
veel verplicht is, copieerde met grote ijver vele feiten uit oude
archieven en noteerde daarnaast allerlei berichten, die nog in
de overlevering voortleefden. In een tijd dat er nog weinig
geschreven werd, nam deze wijze van overdracht een grote
plaats in. Véél moest op gezag van getuigen, die als betrouw
baar werden beoordeeld, als waarheid worden beschouwd. Een
verklaring dat iemand iets van zijn vader van "horen zeggen"
had maakte bij arbitrale beslissingen een wezenlijk gegeven
uit. Orlers heeft daardoor feiten geboekstaafd, die anders nu
niet tot onze kennis van de stad zouden behoren.
DCiët< j
Door
ir. H. A. van Oerle
Foto
Jan Holvast
Een tweede, meer uitgebreide
stadsgeschiedenis is van de hand
van Frans van Mieris en Mr. Da
niel van Alphen, die deze voleindde.
Het eerste deel verscheen in 1722.
Deze stadsbeschrijving draagt ge
heel het karakter van zijn tijd, waar
bij alles wat er mooi was en de stad
tot eer strekt ten tonele werd ge
voerd. De mooie gebouwen en de be
langrijke families, van regenten met
hun wapens nemen een belangrijke
plaats in, maar de samenlevings
structuur van de stad, veelal in
schril contrast hiermee, wordt niet
in het licht gesteld.
Prof. Blok heeft in het begin van
deze eeuw zijn „Geschiedenis ener
Hollandsche Stad" het licht doen
zien. Dit onovertroffen werk over
Leiden was gebaseerd op een her
nieuwd archief onderzoek. Het geeft
een beeld van Leidens geschiedenis
in vele facetten. Elke pagina bevat
een grote schat aan gegevens.
NaaSt de historische benadering
van de stedelijke geschiedenis begint
in onze dagen meer de aandacht te
gaan in de richting van de stede-
bouwkundige ontwikkeling. We wil
len de vor— van de stad leren be
grijpen tegen de achtergronden die
daartoe hebben geleid. We willen
meer inzicht krijgen in het verband
tussen het geografisch milieu en de
politieke en sociale achtergronden
waaruit het stadspatroon is ontstaan.
De wordingsgeschiedenis, de groei
en de verschijningsvorm zijn een
onderwerp van studie geworden .De
kenmerken van onze steden, zoals de
breedte en het beloop van de straten
en grachten, de plaats der gebouwen,
de verscheidenheid in de parcelle-
ringen en perceelsgrootten, de tech
nische voorzieningen zoals de brug
gen e.d. zijn geen toevallighe
den maar zijn blijvende getuigen
van het proces van stadsvorming dat
zich over een groot aantal Jaren
heeft afgespeeld.
Voorwaarde
Dit vormingsproces van Leiden is
nimmer bestudeerd en is toch voor
een diepgaande kennis noodzakelijk.
Een voorwaarde hierbij is, dat de
verschillende aspecten van het stede
lijk leven, waaraan deze ontwikke
ling ten grondslag ligt, door vakkun-
digen is bestudeerd. Leiden heeft
het grote voorrecht dat naast de sa
menvattende geschiedenis van Blok
deze deelstudies op voortreffelijke
wijze zijn volbracht. We mogen hier
noemen de geschiedenis van de tex
tielnijverheid van Posthumus, die de
voornaamste bron van inkomsten,
ADVERTENTIE
PIERROT
JUWELIER - HORLOGER
Maarsmansteeg 21, Leiden
uitputtend behandelt en een inzicht
geeft in de sociale verhoudingen.
Daarnaast het boek over de armen
zorg van Lichtenberg.
Er zijn nauwelijks facetten van de
Leidse geschiedenis aan te wijzen
waarover niet door auteurs van di
verse pluimage publicaties zijn ver
schenen. Het Leidse Jaarboekje heeft
terecht een grote reputatie. De tijd
is nu aangebroken om het verband
hiervan met de stad als stedebouw-
kundige verschijningsvorm vast te
stellen.
Als aanvulling hierop zijn door
de auteur alle demografische gege
vens, die vooral omtrent 1600 bijzon
der rijk geschakeerd bekend ztfn,
verzameld. In samenwerking met de
afd .agrarische geschiedenis van de
Landbouw Hogeschool te Wagenin-
gen zijn de gegevens door een me
dewerker van de universiteit van
Brussel in een computer verwerkt.
Al deze items, de gezinssamenstelling,
de beroepen, de huurwaarde en ei-
gendomsstatus, de locatie en parcel-
lering van de percelen kunnen nu
in onderling verband worden bezien.
Er kan van de stad als het ware nu
een röntgenfoto worden gemaakt
waardoor in het stadspatroon de sa
menlevingsstructuur geprojecteerd
kan worden.
Het boek besteedt allereerst aan
dacht aan de ontstaansperiode van
Leiden.
De stad Leiden is uit een be
staande nederzetting voortgekomen.
Op het moment, dat voor Leidens
eerste vestgracht het huidige Ra
penburg en de Steenschuur de
eerste spaden in de grond gestoken
werden, was hier al een mensenge
meenschap gevestigd. Dit woongebied
vormde te samen met het Grafelijk
woonerf een voor-stedelijk areaal,
dat in de Jaren rond 1200 de fase
van de stadswording binnenging. Een
hoge ouderdom, terug gaande tot
vóór onze Jaartelling, die de schrij
vers van de stadsgeschiedenis in het
verleden aan Leiden hebben toege
kend. is door het historisch onder
zoek niet bewaarheid. Over Lelden als
het Lugdunum Batavorum. dat nog
in de 17e eeuw aan Leiden het odium
van eerbiedwaardigheid verleende,
spreekt nu niemand meer. We we
ten dat dit het punt is bij Katwijk,
waar twee belangrijke Romeinse
Heerwegen hun eindpunt hadden.
Ook tussen de latere dorpen in het
gewest is de Leidse nederzetting de
laatst geborene geweest. Bijzondere
omstandigheden van geografische en
politiek-ecouomische aard hebben de
ze late vestiging tot streekmiddel-
punt voorbestemd. Op het tijdstip,
dat deze samenlevingsstructuur,
waarvan we op gezag van Fockema
Andrea het begin op rond het jaar
1000 zullen stellen, zichtbaar werd,
had dit gebied al verschillende fasen
van bewoning gekend.
Landschap
Er is een reconstructie gemaakt
va® het landschap in de pré-stede
lijke periode. Door het systematisch
uit het kaartbeeld lichten van de op
eenvolgende stadsuitbreidingen,
waartoe het topografisch materiaal
uit het stadsarchief de gegevens kan
verschaffen, ontstaat een beeld van
het oude landschap. Uiteraard moet
dit, in de tijd gezien, in omgekeerde
volgorde geschieden. Het is als een
film die achteruit gedraaid wordt en
wanneer het einde bereikt is in om
gekeerde volgorde weer wordt gepro
duceerd. De gehele systematiek van
de ontginningen is hieruit af te lei
den en maken de mutaties van het
landschap herkenbaar. Hieruit is
vast te stellen hoe de pre-stedelijke
nederzetting zich als embryo in het
landschap heeft genesteld en de
aanzet voor de stad is geworden.
Ingegaan wordt over het begrip
„Stad" dat ln die dagen een geheel
andere inhoud had dan nu. Ten on
rechte heeft men de middeleeuwse
stad gezien als een vesting achter
muren. De stad als sociaal econo
mische eenhei'd was een gewest.
Het rechtsgebied strekt zich tot ver
buiten de muren uit en omvatte me
de de ambachten Leiderdorp, Oegst-
geest en Zoeterwoude.
De kerktorens dragen de Leidse
sleutels in hun windvaan. Wat er in
deze gebieden ging veranderen werd
aan de Breestraat in Leiden in het
raadhuis of het Rijnlandshuis beslist.
De overweging dat een stad die een
streekfunctie had. om redelijk te
kunnen functioneren, ook medezeg
genschap in 't bestuur van de streek
moest hebben, was een verworven
heid die niet bepleit behoefde te wor
den. De stad had er wel voor moeten
vechten. We kunnen daarom alleen
een begrip van Leiden in al haar
werkzaamheid krijgen wanneer we
het gehele rechtsgebied als bases van
beschouwing nemen.
Het boek is daarom getiteld: Lei
den binnen en buiten de stadsvesten.
In de atlas zijn ook de reconstruc
ties van het gehele rechtsgebied opge
nomen. Hierbij is uitgegaan van de
kaarten uit de luchtkartering waar
in de toestand van 1600 is ingetekend.
Beide toestanden zijn over elkaar
Herdenking
In verband met de verschijning
van dit werk in 1974-75, waarbij de
herdenking van het ontzet en de
stichting van de universiteit Leiden
bijzonder in de belangstelling zal
komen te staan, zal aan Leiden als
vestingstad grote aandacht worden
besteed. Reconstructie van de middel
eeuwse vesting, alsmede van het
latere gebastionneerde vestingstel
sel met alle overgangsfasen zullen
in de atlas worden opgenomen.
Van het beleg is een kaart gemaakt
die de Spaanse stellingen en de ex ak
te ligging en vorm van de door Bil-
hamer ontworpen schansen zal weer
geven. Het geeft tevens een beeld hoe
de tactiek van „de verschroeide aar
de" het beeld rond Leiden heeft ont
luisterd en het middeleeuwse beeld
lens onherstelbaar heeft vernield,
met de vele kloosters, kastelen en mo-
bij de Leidenaren gedwongen wer-
Ook de oudere belegeringen waar
den hun poorten voor de belegere-
raars te openen zullen niet onbespro
ken blijven.
Als einddatum is genomen het Jaar
1675. Leiden was toen binnen zijn
singels volgroeid. Na de gouden eeuw
komt er een grote teruggang.
m$J5IDEN De prot. chr. fractie in de Leidse gemeenteraad
:ft gisteravond besloten het CHU-raadslid Elsgeest kandidaat
stellen voor het wethouderschap in de vacature, die in het
liege van B. en W. is ontstaan door het plotseling bedanken
Harmsen.
70-jarige Elsgeest heeft zich teren hadden hij en PvdA-frac-
principe bereid verklaard gedu- tieleider Van Aken een wat de so
le de laatste anderhalf Jaar
gw*'
TH
meer de aandacht vraagt. Acht da
gen daarna kunnen deze leden pas
zitting nemen en dus niet op 9
april. De verwachting is, dat er geen
extra vergadering zal komen, zodat
na Pasen pas in de wethoudersva
cature wordt
„Ligt me wel"
cialisische
noemt
zittingsperiode
:feuille van financiën te beheren,
rwaarde is, dat
voldoende vertrouwen van de
fehï
de raad de ternd gesprek". Volgens Van Aken
krijgt dit gesprek een vervolg. Het
heeft volgens hem niet zo'n haast,
omdat de vervulling van de wet
houdersvacature waarschijnlijk na
Pasen in de raad gaat spelen.
Maandag a.s. worden nl. de ge
loofsbrieven onderzocht van het
nieuwe prot. chr. raadslid Vink, te
gelijk met die van de opvolger van
Wepster voor de PvdA. Dat is Lei-
denaar M. Ouwerkerk, die secreta
ris is van de Rotterdamse wijkraad
Charlois en dus bekend is met wijk-
werk, dat ook in Leiden meer en
Kandidaat Elsgeest voert ook nog
overleg met het college over de an
dere taken van Harmsen, o.a. per
soneelszaken. "De functie op finan
cieel vlak ligt me wel. Die gaat me
wellicht gemakkelijker af dan
Harmsen", vertelt de man, die een
loopbaan heeft gehad in het verze
keringswezen. Op bestuurlijk niveau
kan hij bogen op een langdurig
raadslidmaatschap, van 1948 tot 1952
en van 1962 tot nu toe, steeds als fi
nancieel expert van de prot. chr.
fractie. Naast zijn raadslidmaat
schap heeft hij verscheidene funk-
ties, waarvan hij er bij het aan
vaarden van een wethouderszetel
tot zijn spijt enkele zal moeten
neerleggen.
Waarom aanvaardt een (overigens
zeer vitale) man van deze leeftijd
de zware functie van wethouder?
Elsgeest heeft verscheidene motie
ven. "Het is maar anderhalf Jaar",
is er één van, maar belangrijker
vindt hij, dat hij hiermee kan bij
dragen aan het herstel van de kla^
die de CHU z.i. ten onrechte heeft
gehad. Voorts wil hij in het belang
van de stad een soepel beleid voe-
Daarom wil hij garanties, dat hij
in de Leidse raad een dergelijk be
leid kan voeren.
De prot. ehr. fraktie, die gister
avond verder vergaderde met die
van de KVP over de situatie, sprak
haar teleurstelling uit over het be
danken van Harmsen, voor wiens
beleid zij altijd grote waardering
heeft gehad.
Wethouderskandidaat Elsgeest (links) voerde gisteravond een oriënterend gesprek met PvdA-
fractieleider Van Aken. Op de foto van Jan Holvast) ziet u beiden aan tafel in "Nieuw Nti-
nerva".
EJDEN Aan de
"^vergadering van a.s. maandag
drie punten toegevoegd. B. en
stellen voor het reglement van
Ie zodanig te wijzigen, dat voort-
van raadr ^rgaderingen na 23
niet mogelijk is als twee of
leden zie' daartegen verzet
je wordt voorgesteld de door
premie wordt verhoogd van
0 en 1500 tot 1750.
)insdag<* 'ond vergadert de raads-
nmissie voor algemene en be-
lilke aangelegenheden, ^an de
komt o.a. een voorstel om
28.000 beschikbaar te stellen voor
Tvanging van de commandowa-
en de duikerswagen van de
idweer.
ADVERTENTIE
KOMISCH KAAS UIT HET VUISTJE
Het bestuur van de woningbouw
vereniging „De Eendracht" heeft in
een rumoerige, tussentijds bestuurs
vergadering haar wantrouwen en
haar boosheid over de subjectieve,
misleidende berichtgeving van Rcn-
ny Vink duidelijk gemaakt. Ronny
Vink werd beschuldigd van pure mis
leiding en het geven van subjectie
ve voorlichting. Het bestuur was voor
al boos om het feit dat Ronny Vink
met geen enkel woord heeft gerept
over de overeenstemming die met
de bewoners werd bereikt. Over
eenstemming over de te volgen proce
dure. Ook werd haar kwalijk geno
men, dat zij voortijdig de verga
dering verliet. Een bestuurder zei het
erg duidelijk: „Hoe kan zo'n grote
krant nu deze verslaggeefster zenden?
Lezers schrijven
Is één Jelgersma buil niet voldoende?'
Aan het adres van Ronny Vink
werdqn vele verwijten gemaakt. Had
zij in deze verslaggeving niet kunnen
berichten welke zaken er tot tevre
denheid zijn uiteen gezet. Moest zij
zo nodig voor het einde van de ver
gadering weg, zodat zij niet de toe
zeggingen van het bestuur aan haar
leden kon verslaan. Enkele bestuur
ders hieven de kreet „weg met Ronny"
aan, „wij willen eerlijke verslagge
ving. Wij willen niet dat de lezers
worden misleid".
Geachte lezers nu even in ernst.
Met dit a'i willen wij maar zeggen,
dat Je als burger volkomen bent
overgeleverd aan de luimen van
wat iemand van de pers over Je
schrijft. In korte trekken een wer
kelijke weergave van de sfeer van de
vergadering met de bewoners van ons
renovatie-plan. Een eerlijke, goede,
ontspannen vergadering, waarin de
bewoners en het bestuur elkaar heb
ben gevonden. Natuurlijk vele din
gen worden gezegd, doch als dit
met eerlijke bedoelingen en weder
zijds begrip gebeurt draagt dit er
alleen maar toe bij. dat de lucht op
klaart. De dingen die nog uitgezocht
Worden, zullen ook daadwerkelijk uit
gezocht worden, 's Morgens onmiddel
lijk na de vergadering heeft het be
stuur de minister van volkshuisves
ting en R.O. het volgende telegram
gezonden: „Leden van renovatieplan
v. h. 3 en 3a hebben in vergadering
gehouden met bestuur d.d. 27.3.1973
zich unaniem voor renovatie met
inspraak verklaard, doch zijn tegen
nieuwe huurvoorstel. Nieuw huur-
voorstel waarmede alle leden akkoord
gaan f 95,- per maand na renovatie.
Alle woningen dezelfde huur. I.v.m.
verkrotting en dreigende kraakacties
in sluiswoningen uw antwoord om
megaand gewenst".
Wij zijn er ons terdege van bewust
dat wij de belangen van de leden
dienen te behartigen. Met alle wetti
ge middelen die ons ten dienste staan,
zullen wij dit ook doen.
BESTUUR W.B.V. „DE EEN
DRACHT".
B. Oudshoorn, voorzitter.
Piet Bambergen en René van Vooren, bekend van radio en tv als de
Mounties, maken sinds enige tijd reclame voor kaas uit het vuistje.
Commentaar van komiek Bambergen: „Dat doen wij graag voor
kaas uit het vuistje, we eten het zelf!"
