HA. DIE
PATIENT!
EDISCHE DRUKKNOPFABRIEK
PAG 15 MAART 1973
UFC
HOLM Zweden beleeft de zachtste winter sinds 150 jaar. Toch
me steenkoud worden toen ik het 25 kilometer ten zuidwesten van
|ge hoofdstad Stockholm gelegen gigantische computerziekenhuis
naderde.
^^.en over dit modernste ziekenhuis ter wereld hoorde, had
Prevel bezorgd. Het moest zoiets als een .medische drukknop-
[ta, een lopende bandcomplex dat wordt bestuurd door elektro-
fllagbreinen die verbonden zijn met de databank in het 10 kilometer
m van Stockholm gelegen Daniderys-ziekenlhuis. Hier staan de
"miljoen inwoners van Stockholm geregistreerd, met vermelding
roep en (indien voorradig) medisohe geschiedenis,
illingen had ik gekregen toen ik vernam dat in Huddinge een
Kids leger" van vierhonderd door computerimpulsen bestuurde
t transport verzorgt van bedden, maaltijden, medicijnen, schone
iras. Robotkarretjes die zich op rails door het ziekenhuis voortbe-
die zonder menselijke hulp gebruik maken van de lift om zich
acht verdiepingen van de diverse gebouwen te verplaatsen. Door
igangen liggen in totaal 7,5 kilometer rails.
ielijkheid biedt zo mogelijk een nog science-fictionaChtiger aan-
töinge. beschikt over een tweede eveneens door de computer gediri-
Biisportsysteem. Over een door het hele ziekenhuis lopende
{band verrichten vierkanten aluminum trommels zelfstandig de
bodschappen. De trommels „weten" bij kruisingen of ze links dan
af moeten slaan, „weten" of ze naar boven of naar benedien
stoppen precies op de afdeling waar ze moeten laden of lossen,
bouwkosten van Huddinge is al twee jaar een politieke rel aan
die voorlopig nog wel zal voortduren. In maart vorig jaar ging de
eugel officieel open. Kort voordat de eerste patiënt ceremonieel de
tte marmeren hal ter grootte van een voetbalveld werd bin-
eden, maakten de autoriteiten kostencijfers bekend die de pers
deden roepen en een fikse ruzie teweegbrachten tussen de ver-
t fracties in de distrietsraad van Stockholm.
1967 de bouw begon werden de kosten geraamd op 475 miljoen
n 1970 waren ze al gestegen tot 680 miljoen en in februari 1972
definitief eindcijfer" van 850 miljoen voorspeld. Maar talrijke
>n verwachten dat de kosten, tegen de tijd dat het ziékenhuis
klaar is. wel tot boven het miljard zullen zijn opgelopen. Intussen
T itooiing al van 1977 naai- 1980 verschoven. Een speciale commissie
et de kostenontwikkeling van het project.
op omvang, inrichting en functie van het ziekenhuis is niet
bedoeld als „totaal opleidingscentrum" dat studenten een breed
ervaring op gespecialiseerde terreinen biedt, en moet tevens het
Identekort in Stockholm helpen opheffen.
ieten complex zal als het in 1980 (of later) helemaal klaar
id man personeel (onder wie 350 artsen), duizend mdisohe
en 1500 patiënten bevatten. Poliklinisch zullen er dan nog da-
patiënten behandeld kunnen worden.
blad Expressen noemde het het vorig jaar „een schandaal dat
n het ziekenhuis meer is bepaald door opleidingsoverwegdngen
eisen betreffende het welzijn van de patiënt. Niemand heeft zich
of het niet eenvoudiger of humaner zou zijn de mdische studen-
iden over verscheidene kleinere ziekenhuizen in plaats van
zieken als levend lesmateriaal opeen te pakken",
deus Gunnar Hjerne, in de distrietsraad belast met financiën
zijn twijfels uit „Ik heb Huddinge nooit zo gemogen", zo vertelde
ten. „Misschien doen kleinere ziekenhuizen het beter en sdhep-
beter klimaat waar het personeel tijd heeft om met de patiënten
want ziekte heeft voor een psychische achtergrond",
dat laatste ook bij de medische staf van Huddinge niet geheel
is, heeft het computerziekenhuis voor vijf miljoen gulden aan
i over de 3500 kamers verdeeld. Om het allemaal wat aange-
patiënt, personeel en bezoeker te maken. Naast de hoofdingang
kleurrijk aluminiumreliëf met de woorden ,,Ha, die patiënt 1"
Kijkje in de transport-afdeling, waar vierhonderd robotkarretjes het werk doen. Dit is het
hoofdstation waar de lorries voor het doen van boodschappen door het hele ziekenhuis worden
uitgestuurd.
Kees Haak
irpleegster die mij door de reeds in gebruik genomen
ige-vleugel rondleidt, heet Corrin Lundberg. Ze is aller-
rmbolisch voor wat men zegt dat Zweedse vrouwen zijn,
is vriendelijk en dat is goud waard in deze kille, irreële,
omgeving. Na twee uur dolen door dit Kafka-achtige
'ervalt mij de vrees dat alles wat ik zie niet echt bestaat,
nidden in een nachtmerrie zit.
lange droom, die evenwel voor wat de Zweden betreft,
werkelijkheid is. Ik kom er achter door Corrin zachtjes
rm te knijpen. „Sorry", zeg ik in m'n beste Zweeds, „ik
et doen, want ik was bang dat ook jij deel uitmaakte van
nder perfect werkend technisch systeem dat hier de boel
ontrole heeft. Ik vreesde even dat je een robot was."
antwoordt Corrin met haar liefste stem, „maar wat je
niet zo vreemd. Er zijn hier tallozen gillend weggelopen,
U(|| idie er niet tegen konden. Mijn 18-jarige dochter bijvoor-
cjflijeter §een voet meer, zo geschrokken is ze van haar eerste
)urei
naking met Huddinge.'
inderdaad om te
70fi/)b. Om bang van te worden.
for tegelijkertijd verbazingwek-
ap. Het dwingt bewondering
boezemt afgrijzend in. Be-
Dg voor wat hier technisch
2218 bereikt, afgrijzen voor de
235 evolge verregaande „ont-
king" van
eerste plaats mag verwach-
bestuurde karretjes zich even ge
luidloos als onheilspellend voortbe
weegt. Een pracht van een locatie
voor een lugubere James Bond
film!
Monteurs
Als Corrin me de „technische af de-
huis waaiwan ling" laat zien, een glazen kamer
twee in witte dokters jassen
het een humane, vriendelij- gestoken service-monteurs de posi-
ademt.
ties
alle 400 robotkarretjes in
ui b
icht te komen,
ichispou dat kunstwerk op de
leping. Een kolossaal ei,
wel cultuurgeharde men- het oog houden meer hebben
die Huddinge kritiekloos niet te doen zie ik James Bond
mensen die al een handle overhalen of een
bij het zien en ondergaan knop indrukken waardoor z'n direc-
reel technische glamour. Ik te tegenstander tussen een muur en
zo'n griezelig onbemand karretje
wordt verpletterd. Dit is inderdaad
wakker liggen bij de ge- pure science-fiction!
dagelijks kans lopen „Gaat dit nu altijd goed, voeren die
wagentjes hun opdrachten nu nooit
eens verkeerd uit?", vraag ik Corrin
min of meer wanhopig?
ooghoogte een paar kijk- Gelukkig: 't Gaat wel eens fout,
hoewel, de laatste maanden verloopt
zo'n ei", denkt de argeloze het transportproces bijkans vlekke
loos. Corrin: „Toen we begonnen,
gebeurde het nog wel eens dat de
it gestoken rondleadster. Ik vuile was in een steriele operatie-
6t erop en zie hoe de gaatjes kamer terecht kwam en dat de
euze-ei uitzicht bieden op een maaltijden voor de patiënten in het
Ik embryo dat ergens mid- washok werden gekieperd, maar die
P sterk water staat. Overal el- perikelen zijn nu voorbij".
Hier: in het Huddinge-sjukhus,
waar de techniek zo superieur is
Interessant ervaren, maar dat de mens (de patiënt) op de
deze onwezenlijke zieken- tweede plaats dreigt te komen. Mis
teer, doet het voor mij de schien is dat niet zo, maar de in-
bt. druk dat het wèl zo is, is al erg ge-
naar de ziekenhuistoekomst noeg.
betreft. Ik deel de angst Corrin Lundberg analyseert de ver-
Hud- warring die zich van mij heeft
we in meester gemaakt. Ze voert me de
tod niet de zelfde kant zul- lift in, op naar als ik het goed
JBaan. „Dat we voor deze onthouden heb de vierde verdie
ping.
Hier is aan de patiënt gedacht. Er
zijn winkeltjes waarvoor Hollandse
winkelcentra zich allesbehalve zou
den schamen, er os een restaurant
benden Zweden
hoop van harte dat 1
errie gespaard mogen blij-
ik als Corrin mil een
Sunt in één van de trans-
waar dat onder-
leger van door de computer
waar bezoekers, lopende patiënten,
verpleegsters en artsen „zonder on
derscheid des persoons" de maaltijd
gebruiken.
Corrin: „De architecten van Hud
dinge koesteren de hoop dat arts,
patiënt, bezoeker en verpleegster el
kaar hier ook werkelijk zouden ont
moeten, maar in de praktijk komt
daar niets van terecht. Het blijven
onvermengbare groepjes waar Je
niet tussen komt".
Kunstwerken
En dan de kunstwerken op de di
verse verdiepingen, de plastieken,
sculpturen etc. die het absurde ge
heel wat zouden moeten opvrolij
ken. Wat waar is moet gezegd wor
den: de Zweedse moderne kunst
staat op hoog peil en dat is ook in
dit ziekenhuiscomplex te zien.
Bekend is voorts dat de Scandina-
viërs, de Zweden in het bijzonder,
met kleuren weten om te springen.
Dat is al te constateren tijdens een
vluchtige sightseeing in Stockholm.
Het straatbeeld komt er allesbehal
ve grijs over. Helrode, donkerblauwe
en aluminiumkleurige kantoorkolos
sen, modern van architectuur, ste
ken wonderwel mooi af tegen het
klassieke geel van talrijke goed ge
conserveerde gebouwen van vroeger.
Ook het kleurgebruik binnenin veel
Stockholmse kantoor- en utiliteits
bouwwerken getuigt vaak van fan
tasie en durf. Huddinge maakt
daarop geen uitzondering. Integen
deel: wie een representatieve indruk
wil krijgen van wat de Zweden he-
dentendage onder het functioneel
gebruik van kleuren verstaan, kan
volstaan met een bezoek aan het
Huddinge-sjukhus.
Maar of al die mooie kleuren en
kunstwerken voldoende zijn om dit
lopende band-ziekenhuis leefbaar te
maken is op zijn minst twijfelachtig.
Bijna had ik „Jammer" gezegd.
Terug naar de centrale entree-hal,
naar dat „voetbalveld", die marme
ren grasmat die eerder aan de en
tree van een schouwburg dan aan
die van een ziekenhuis doet denken.
Rechts naast de receptie staat een
muur van zo lijkt het op 't eer
ste gezicht postbussen. Heeft ie
dere patiënt zijn eigen brievenbus?
Nee hoor. Het is de automatische
wegwijzer van Huddinge Elke zrie-
kenhuisafdeling van operatieka
mer tot röntgenologie, van verloska-
Een van de vijfenvijftig
met de databank in Dan-
derys verbonden "termi
nals" in het Huddvnge-zie-
kenhuis. Zij vormen het
medische geheugen van 1,5
miljoen Stockholmers, boe
ken patiënten voor opna
me, houden de wachtlijst
voor poliklinische afspra
ken zo kort -mogelijkdoen
het werk van honderden
secretaressen.
mer tot restaurant heeft een ei
gen „postbus" met eigen drukknop-
Je. Wie vreemd is in Huddinge
drukt op het knopje van de afde
ling waar hij naar toe wü en de
automaat levert hem binnen twee
seconden een papiertje met daarop
een gedrukte routebeschrijving.
Voorbeeld: .Röntgenologie" neem de
roltrappen naar de derde verdie
ping, stap daar over in de lift naar
de vijfde verdieping, sla op de vijfde
rechts af, loop door tot het einde van
de gang, loop door de glazen deur,
tot kamer 536, da tis de zesde kamer
aan uw rechterhand".
De discussie over deze automatische
wegwijzer is karakteristiek voor de
discussie die in Zweden over Hud
dinge aan de gang is. De eerste
maanden na de officiële opening
van dit modernste ziekenhuis ter
wereld werd de automaat niet ge
bruikt, uit angst de bezoekers kop
schuw te maken nog voor ze goed
en wel binnen waren. Later heeft
men het apparaat toch maar in be
drijf genomen, al was het maar
omdat de aanschaf zo duur was ge
weest.
Privacy
Veel belangrijker is de discussie die
wordt gevoerd over de vraag of de
privacy van de 1,5 miljoen Stock
holmers die via de databank in het
Danderys-ziekenhuis medisch gere
gistreerd staan wel voldoende is ge
waarborgd. Het is voor de artsen in
Huddinge natuurlijk prachtig dat ze
maar op een knop hoeven te druk
ken om de hele medische geschiede-,
nis van een patiënt op een van de
vijfenvijftig tv-schermen in dit
computerziekenhuis voorgeschoteld
te krijgen, maar is dit systeem wel
voldoende beveiligd tegen verkeerd
gebruik?
Door een simpele druk op de knop
laat Corrin me zien waar de
Zweedse premier Olaf Palme alle
maal aan is geopereerd of niet geo
pereerd. Prachtig, maar wat gaat
mij dat aan, is het niet aan meneer
Palme om te oordelen of hij mij
zijn medische hebben en houen ja
dan nee wil vertellen?
Toegeven, er zijn tal van ingebouw
de veiligheidsmaatregelen, zoals een
maandelijks wisselende code. zodat
belangrijke medische gegevens van
Stockholmers niet in verkeerde
handen kunnen vallen. Maar het
veiligheidssysteem blijkt niet water
dicht te zijn.
De discussie over deze belangrijke za
ken wordt tot nu toe gevoerd over
de hoofden van het handjevol pa
tiënten dat in die ene in gebruik
genomen vleugel verblijft. Eén van
hen, een lopend patiënt, kwam ik
in de lift tegen. „Ik zoek m'n bed",
zei hij.
Ik durfde niet te vragen hoe lang
hij al aan het zoeken was. De au
tomatische bewegwijzering in Hud
dinge ten spijt.