ier man
edood
Ulster
öodvonnissen
Oeganda
LOON VAN MEESTE ZUIDAFRIKAANSE
NEGERS BENEDEN ARMOEDEGRENS
Proces tegen
E lis berg:
kater voor
de
vertrouwde
zeep voor
verstandige
hygiëne
ftpAG 8 FEBRUARI 1973
BUITENLAND
G VAN RELLEN EN
ANDSTICHTINGEN
,ST (Reuter) Woensdag, de dag waarop Noord
militante protestanten hun tanden hebben laten
jn vier mensen in de golf van vuurgevechten, rellen,
islagen en brandstichtingen om het leven gekomen.
er de slachtoffers vielen in
stad Belfast. Onder hen was
ïdweerman, die was inge-
bij het blussen van een van
estichte branden. Hij is de
andweerman die sinds het
van de secretarische oor-
119 op gewelddadige wijze om
is gekomen.
itse soldaten, die de hele
>n avond door zowel katho-
protestantse scherpschutters
iur genomen werden, ver
dat ze minstens elf man-
len neergeschoten,
van plaatsen in de hoofd-
den in de loop van de dag
gesticht, onder meer in een
lubelzaak in het centrum,
m elders in Ulster zijn ge
il gemeld. In Dungannon,
Lurgan en Larne deden
aanvallen op politiebu-
Londonderry bekogelden
ten en katholieken elkaar
j en toen de eersten naar een
eau wilden optrekken.
,n
irdierse steden toonden gis-
beeld van lege en verlaten
gesloten winkels en scholen
l werkende fabrieken en
'erven. Voor 24 uur was het
gelegd als gevolg van een
staking die de protestantse organi
saties in Ulster hadden uitgeroepen
uit protest tegen het zonder vorm
van proces arresteren van twee pro
testanten op grond van de interne-
ringswet.
Tienduizenden Noordieren gin
gen niet aan het werk. Van vak
bondszijde schatte men dat van de
600.000 werknemers er 120.000 thuis
zijn gebleven.
Aan de protestantse stakingsop-
roep is in overwegend katholieke ste
den als Newry en Londonderry min
der gevolg gegeven dan in Belfast en
tal van typische protestantse steden
Succes"
William Graig, de leider van de
rechtse Vanguard-beweging, die sa
men met andere militante protes
tantse leiders het stakingsparool had
gegeven, sprak van een „groot suc
ces". Regeringsfunctionarissen ver
klaarden dat van de 230.000 werkne
mers in Belfast vrijwel niemand
werkte. Alleen in katholieke wijken
was een enkele winkel open. Volgens
een woordvoerder van het Britse le
ger waren veel mensen thuis geble
ven als gevolg van bedreigingen van
protestantse zijde. Taxi's en bussen
die Qormaal waren gaan rijden, wer
en tegengehouden, omvergegooid en
in brand gstoken.
sident Amin dreigt weer
ALA (ANP) Een mili-
chtbank in Kampala heeft
vijf Oegandezen te rdood
eld omdat ze zouden hebben
men aan guerrilla-activiteit.
ikendgemaakt na een verga-
li an de defensie-raad, onder
rschap van president Amin.
proces, dat zondag moet
ilaatsgehad, is nizts bekend,
is er iets gezegd over het
vijf anderen die tegelijker-
cht stonden. Zeven Oegan-
lie al eerder ter dood zijn
eld, wachten nog in de ge-
op him openbare executie,
an de ter dood veroordeel-
vorige week gearresteerd in
doegandese stad Goeloe. Ze
tussisohe wapens in hun be
en gehad. Een vierde ver
werd ervan beschuldigd dat
uit Tanzania was gestuurd
)egandese minister van Bui-
Zaken en nog enkele leden
kabinet en de strijdkrachten
wrden. De vijfde, een 24-ja-
kunde-leraar, was zaterdag
Berd nadat guerrillastrijders
.aat hadden gegooid
;n die zijn huis door-
li
ent Amin heeft gedreigd
iijke leiders in zijn land voor
aire rechter te slepen, wan-
hun invloed zouden gebrui-
tweedracht en verwarring"
nd te zaaien".
Dingen en wrijvingen tussen
(omst vulkaan-
ndje somber
AVEK (RTR) De hoop op
van de verwoeste Westman-
tt ten zuiden van IJsland lijkt
dan ooit nu de enorme lava-
ijft voortschuiven in de rich-
n de haven van Kaupstadur,
e stad op de eilandengroep,
istroom, in de vorm van een
eter hoge wal van stenen en
eeft de voornaamste stroom-
terverbindingen tussen het
eiland en het vasteland ver-
Kaupstadur was woensdag-
tijdelijk van licht verstoken,
It is inmiddels verholpen door
chakelen van een dieselgene-
Water komt nog steeds door
8 in tact gebleven kleine lei-
waf het vasteland.
blijft de vulkaan Helga-
zo'n 7000 jaar sliep, actief,
d geen tekenen die erop wij-
bier spoedig verandering in
de verschillende kerken en gods
diensten in Oeganda bestaan niet.
Berichten daarover komen aldus
Amin uit de koker van Britse
imperialisten". Naar mening van
welingelichte personen in de Oegan-
dese hoofdstad Kampala richtte ge
neraal Amin zich in zijn uitlatingen
vooral tegen de aartsbisschop van
Kampala, mgr. Nsubuga. Deze werd
een maand geleden al samenspan
ning met „Zuidafrikaanse imperia
listen en zionisten," verweten.
Letterlijk verklaarde Amin in z'n
gesprek met de journalisten: „Dege
nen, die dergelijke propaganda ver
breiden, willen tweedracht en mis
verstanden zaaien om de mensen in
Oeganda tot onderlinge strijd te
brengen. Iedere kerkelijke leider, die
onrust sticht, zal door de militaire
rechtbank veroordeeld worden". Deze
rechtbank werd vorige week ingesteld.
Dr. Willy Peers, de Naamse vrouwenarts, is opnieuw naar de gevangenis gebracht, in afwachting
van de uitspraak op het beroep, dat de procureur des konings heeft aangetekend tegen het be
sluit van de raadkamer in Namen om hem tijde- lijk op vrije voeten te stellen. Dr. Peers wordt er
van beschuldigd bij 300 vrouwen abortus te hebben gepleegd.
Senaat onderzoekt Nixons campagne
WASHINGTON (Reuter) De
Amerikaanse senaat heeft gisteren
met 77 stemmen voor en geen tegen
een commissie van vijf gemachtigd
een onderzoek in te stellen naar de
presidentiele verkiezingscampagne
van 1972, met de bevoegdheid zono
dig getuigen uit het Witte Huis te
dagvaarden.
Een Republikeins amendement
om het onderzoek ook uit te strek
ken over de campagnes van 1964 en
1968 werd verworpen.
Een tweede Republikeinse resolu-
„GEEN
MARTELING
IN BRAZILIË'
RIO DE JANEIRO (AFP) Gene
raal Antonio Faustino da Costa, di
recteur van de openbare veiligheid
in de Braziliaanse staat Guanabara,
heeft gisteren verklaard dat er geen
politieke gevangenen in Brazilië zijn
en dat de „subversieve elementen"
die wel zijn gedetineerd, niet gemar
teld worden.
Da Costa verklaarde voorts, dat
er bij zijn weten geen beweging is
die zich „brigade des doods" noemt
Er zijn wel politieagenten geweest
die op de rechterstoel gingen zitten,
zei hij, maar ze werden in alle ge
vallen door de Justitie ontmaskerd.
Het fabeltje van martelingen in
Brazilië, zo besloot hij, is in de we
reld gebracht door tegenstanders van
het regime in het buitenland.
tie om de commissie samen te stel
len uit drie Democraten en drie Re
publikeinen, werd eveneens verwor
pen. Senator Sam Ervin, een De
mocraat en ex-rechter die de com
missie zal voorzitten, had gezegd
dat wijziging van de samenstelling
van de commissie van de oorspron
kelijke voorgestelde drie Democra
ten en twee Republikeinen, het ri
sico van verlamming van het com
missiewerk zou meebrengen.
Om het onderzoek was gevraagd
door Democratische senaatsvoor-
mannen naar aanleiding van spio
nage in hun partijbureau in de
kantoorflat Watergate door Repu
blikeinen in Juni van het vorig Jaar.
Nonnen gegijzeld Elf zusters
worden door meisjes van de pa
rochieschool van Santa Catalina te
Bolivar in Colombia gevangen gehou
den. De schoolmeisjes willen de pro
vinciale overste hiermee dwingen de
vroegere schooldirectrice, zuster An
gela, terug te sturen. De meisjes la
ten niemand de school in of uit. Ook
wordt er geen voedsel toegelaten. Zij
verklaarden gisteren, dat zij het net
zo lang zullen volhouden totdat zus
ter Angela is teruggekeerd. De actie
wordt ondersteund door de ouders.
Zambia heeft geld nodig Zambia
heeft de 41 landen van de Organisa
tie van Afrikaanse Eenheid meege
deeld dat het zeventig miljoen dol
lar nodig heeft om de economische
druk uit Rhodesië te kunnen weer
staan.
WASHINGTON Het regerings
proces tegen Daniel Ellsberg, die
de Pentagon-studie over Vietnam
openbaar maakte, is bijna een
maand oud en het eind ervan is
nog niet in zicht Nu het vredes
akkoord is bereikt, heeft deze
rechtszaak ook iets van een kater:
men is hem liever kwijt dan dat
men er over praat. Ellsberg hoopte
van het proces een aanklacht tegen
de oorlog te maken: de regering
stelde alles in het werk de rechts
zitting te beperken tot de grote fei
ten van de aanklacht: diefstal van
regeringsdocumenten, spionage en
samenzwering.
Toch is de dramatiek moeilijk te ver
geten, toen in juni 1971 zowel de
New York Times en kort daarna
de Washington Post onaangekon
digd en onafhankelijk van elkaar
paginalange uittreksels brachten
van de documenten, die een ont
hullende blik wierpen 0p het Viet-
mam^beleid van de Verenigde Sta
ten. De New York Times, die over
een vrijwel volledig duplicaat van
alle 47 delen van de studie be
schikte, had de publikatie in het
grootste geheim voorbereid.
Verslaggever Neil Sheehan, die het
contact met Daniel Ellsberg was
geweest, en een staf van 13 andere
Times-journalisten bivakkeerden
lange dagen en nachten in enkele
suites van een hotel in New York,
waar zij de 2,5 miljoen woorden
van de studie doorworstelden en
verifieerden. Collega's die niet
waren betrokken bij het project
werd verteld dat zij met bijzondere
opdrachten buiten de stad waren.
Op de zetterij werd een aparte
kamer gemetseld, waarin de kopij
werd gezet.
De publikatie werd na enkele afle
veringen op last van een rechtbank
vijftien dagen gestopt, omdat de
regering stelde dat de nationale
veiligheid in het geding was. Het
hooggerechtshof gaf toen met zes
tegen drie stemmen de dagbladen
ADVERTENTIE
Unicura N.V. Amsterdam
de vrijheid de publikaties te lier-
vatten De onthulling van de stu
die had in elk geval 'w e /eer uit
eenlopende resultat-*" "-rsla"" -
ver Sheehan kreeg de Pulitzerprijs.
Daniel Ellsberg werd gedagvaard.
Het nationale debat dat in Amerika
op gang kwam. ging echter minder
over de inhoud van de studie 'door
ook maar zeer weinigen in 7i1n ge
heel gelezen), dan wel over de
vraag wie en wat Ellsberg was:
landverrader of intellectuele pa
triot. Voordat hij onderdook omdat
de Amerikaanse binnenlandse vei
ligheidsdienst zijn dagelüks leven
onmogelijk maakte, vertelde Ells
berg in tv-vraaggesprekken dat h'i
zeer geleidelijk tot de overtuiging
was gekomen dat de oorlog immo
reel was, dat het Amerikaanse volk
door zijn leiders werd bedrogen en
dat deze leiders zelf tegen de on
weerlegbare feiten in een onmen
selijke strijd voortzetten uit mis
plaatste opvattingen over Amen-
ka's „eer" en „prestige".
Zes maanden geleden stond de recht
bank in Los Angeles klaar om iret
een na veel geharrewar geselec
teerde jury het proces te beginnen
(Ellsberg staat in Los Angeles te
recht omdat hij daar het Penta
gon-rapport kopieerde). Ellsbergs
advocaten dienden echter een
klacht in over het afluisteren door
de regertng van een van hun tele
foons en tegen de tijd dat het
hooggerechshof daarover een uit
spraak had gedaan, waren weer
enkele maanden verstreken
In november kon het proces opnieuw
beginnen, maar toen werd de rech
ter door een hogere rechtbank op
dracht gegeven de jury te ontslaan,
omdat zij in de lange wachtperiode
beïnvloed zou kunnen zijn ten na
dele van Ellsberg en zijn medege-
daagse. John Russo.
Tenslotte kwam het proces een
maand geleden op gang met een
nieuwe Jury De grootste verras
sing waar Ellsbergs advocaten tot
nu toe voor hebben gezorgd w-«
het produceren van een getuige die
verklaarde dat het Pentagon ze.f
een onderzoek had ingesteld naar
de geheimen die door de publikatie
■van het rapport belangrijke inlich
tingen hadden kunnen verschaffen
aan „de vijand" en dat dit onder
zoek had uitgewezen dat minder
dan 150 van de 860 ..geschonden
geheimen" van enig belang waren.
Deze getuige, een gepensioneerde ko
lonel, die aan dit onderzoek zelf
had meegewerkt, wist verder te
vertellen dat het Pentagon ver
volgens gelastte dat dit verslag van
het voor Ellsberg ontslastende on
derzoek uit de circulatie genomen
diende te worden. In het proces
kwam verder vast te staan dat ge
deelten van het zogenaamd gehei
me Pentagon-rapport al in 1969,
twee Jaar voordat Ellsberg het de
pers toespeelde, al te koop waren
geweest in gewone boekhandels, zij
het tegen de niet geringe prijs van
20 gulden.
Met het einde van Amerika's directe
betrokkenheid bij de oorlog in
Vietnam lijkt nu ook het proces-
Ellsberg een voetnoot te worden
in de smadelijke gebeurtenissen die
tot de oorlog leidden.
Professor geweerd Het Zwitser-
de kabinet heeft gisteren geweigerd
aan de Belgische linkse filosoof Er-
nest Mandel toestemming te geven
voor een bezoek aan Zwitserland om
dat hij „actief Trotzkist en prediker
van de revolutie" is. Mandel kreeg in
1970 ook al geen toestemming voor
een bezoek aan Zwitserland. Gezegd
werd toen dat hij verscheidene keren
in het openbaar had aangezet tot ge
weld. Volgens het Zwitserse kabinet
is Mandel evenmin gewenst in Frank
rijk en de bondsrepubliek.
Dwangarbeid Otari Lazisjwili,
een zwarthandelaar uit de Sowjet-re-
publiek Georgië, is tot vijftien Jaar
dwangarbeid veroordeeld wegens ille
gale fabricatie van en handel in ny-
lon-diaimestassen. Tussen 1968 en
1970 werd de staat op deze manier
voor ruim achthonderdduizend roebel
opgelicht. Tegen Lazisjwili was de
doodstraf geëist.
Incident in rosse buurt In de
rosse buurt van de Italiaanse haven
stad Genua is het gisteravond tot een
gevecht gekomen tussen drie surveil
lerende agenten en 30 tippelaarsters.
De agenten hadden opgemerkt dat
de ene prostituee een revolver aan
een andere wilde toespelen. Politie-
versterking maakte een einde aan het
gevecht, dat de drie agenten voor een
dag of tien in een ziekenhuis heeft
doen belanden. Vijftien niet-Italiaan-
se lichtekooien lopen het risico te
worden uitgewezen. Drie zijn bekeurd
wegens verzet.
Schoolbus onder trein In Little-
field in de Amerikaanse staat Texas
zijn gisteren zeven kinderen gedood
en zeventien gewond toen een trein
zich in een schoolbus boorde die Juist
een spoorwegovergang kruiste. De
toestand van de chauffeur van de
bus is kritiek.
Verschillen tussen blank en zwart worden steeds groter
JOHANNESBURG (Rtr, ANP) Bijna
eenderde van de negerarbeiders in Zuid-
Afrika verdient minder dan tien rand (40
gulden) per week. Slechts één procent van
de Afrikanen verdient meer dan 30 rand
(120 gulden) per week. Deze cijfers zijn vorig
jaar gepubliceerd door de Zuidafrikaanse
loon- en produktiviteitsraad, die hierbij wel
aantekent dat veel arbeiders kunnen profite
ren van gesubsidieerde maaltijden, huisves
ting en vervoer.
Tachtig procent van de 100.000 ondervraagde
Afrikanen verdienden minder dan 70 rand
(280 gulden) per maand. De Kamer van
Koophandel van Johannesburg stelde dat
In de Zuidafrikaanse stad Durban is het
gisteren tot een ernstige botsing gekomen
tussen de politie en een groot aantal neger
arbeiders, werkzaam bij gemeente en in
dustrie. Zij eisten een aanzienlijke loonsver
hoging. Bijgaand artikel belicht de achter
grond van de staking.
een gezin van vijf personen in Soweto (het
complex negerwij ken bij Johannesburg) in
1972 een maandinkomen van minstens 82
rand (328 gulden) nodig had om rond te
komen.
Sinds de devaluatie van de rand in decem
ber 1971 zijn de kosten van levensonderhoud
in Zuid-Afrika snel gestegen. Bovendien blij
ken de prijzen in Soweto aanzienlijk hoger
te zijn dan die in de blanke binnenstad.
Dat prijsverschil is ondermeer te wijten aan
de vervoerskosten, gebrek aan concurrentie
en hogere bedrijfskosten omdat de meeste
winkels maar kleine eenmansbedrijfjes zijn.
En dat terwijl de lonen van de blanke Zuid
afrikanen vele malen hoger zijn dan die van
negers. Volgens een onderzoek van de ILO
(de internationale arbeidsorganisatie, een
bureau van de VN) verdienen de blanken in
het bankwezen en in de bouw vier maal zo
veel als de zwarte werknemers, in fabrieken
en bij de spoorwegen zes maal zoveel en in
de mijnen zelfs twintig maal zoveel.
De ILO constateerde in het rapport over 1972
dat de loonversohillen tussen blanken en
niet-blanken eerder groter dan kleiner wor
den. De Afrikanen hebben dan ook het
meest te lijden van de scherpe stijging van
de kosten van levensonderhoud: in 1972 ste
gen de voedselprijzen met 6,3 procent. De uit
gaven voor voedsel eisen het grootste deel
op van het loon van de Zuidafrikaanse ne
ger: gemiddeld wordt daaraan 40 procent van
het loon besteed.
De blanke arbeiders hebben eind vorig jaar
aanzienlijke loonsverhogingen afgedwongen.
Bij de spoorwegen bijvoorbeeld werden hun
salarissen met 15 procent verhoogd. De daar
opvolgende tariefsverhogingen bij het open
baar vervoer hebben belangrijk bijgedragen
tot de huidige arbeidsonrust onder de negers
in steden als Durban.
In negersteden als Soweto zijn de huren over
het algemeen niet hoog en ook hoeven de
Afrikanen geen hoge belastingen te betalen
over hun lage lonen. Maar studiekosten voor
hun kinderen moeten ze uit eigen zak be
kostigen. Omdat het onderwijs niet gratis
is en er voor de niet-blanke kinderen geen
leerplicht bestaat komen de Afrikanen gauw
in de verleiding een baantje te zoeken voor
hun opgroeiende kinderen, in plaats van hen
naar school te sturen.
Uit de onderzoeken naar de loonstructuur
blijkt dat Juist dit gebrek aan opleiding de
lonen van de Afrikanen laag houdt. Ander
zijds is de stimulans voor het volgen van
een beroepsopleiding gering omdat de meeste
geschoolde beroepen aan blanken zijn voor
behouden.
Deze „Job-reservation" (het reserveren van
bepaalde werkzaamheden voor een ras) is
een van de pijlers van de apartheid. De werk-
reservering is de laatste Jaren uit econo
mische noodzaak geleidelijk ondermijnd, om
dat de vier miljoen blanken in Zuid-Afrika
niet voldoende mankracht konden bieden
voor de grote behoefte aan geschoold perso
neel. Het werkloosheidspercentage onder de
blanken is dan ook bijzonder laag, 0,4 proc.
Over de werkloosheid onder de Afrikanen
bestaan geen officiële gegevens, maar de
schattingen liggen rond de 17 proc.
De laatste tijd hebben blanke economen, vak
bondsleiders en werkgevers zelfs openlijk de
strijd aangebonden tegen de werkreservering,
omdat deze rassen-barrière in het bedrijf de
economische ontwikkeling in de weg staat.
De produktiviteitsstijging blijft ver achter bij
de mogelijkheden en het kunstmatig tekort
aan geschoolde arbeidskrachten stelt blanke
werknemers soms in staat loonsverhogingen
te eisen die in geen verhouding staat tot het
verrichte werk, aldus het ILO-rapport.
Tot dusver hebben de regering, en sommige
vakbonden, zich echter krachtig verzet tegen
deze ondermijning van de apartheid. Maar
toen de regering vorig jaar negers toeliet
tot functies als metselaar, en rangeerder en
kaartj es knipper bij de spoorwegen, liet mi
nister Schoemann van Vervoer toch door
schemeren dat inbreuken op de .gescheiden
ontwikkeling" getolereerd zullen worden als
dat uit economisch oogpunt noodzakelijk is.
In de industrie wordit de werkreservering nu
al op grote schaal ontdoken.
Gewaarschuwd
Blanke vakbondsleiders hebben de laatste
weken herhaaldelijk gewaarschuwd dat de
arbeidsonrust onder de negers gemakkelijk
tot een uitbarsting kan leiden. Jock Espie,
secretaris-generaal van de grote blanke vak
centrale TUSCA zei over de arbeidsonrust in
Durban: „Ik zie aan deze ontwikkeling geen
einde komen. Ze kunnen gewoon niet leven
van wat ze verdienen". Hij meende, evenals
de Kamer van Koophandel van Natal, dat
de zwarte arbeiders zich moeten kunnen aan
sluiten bij de bestaande blanke bonden, of
zelf vakbonden moeten kunnen oprichten. Op
het ogenblik mogen de negers zich niet in
vakbonden organiseren en kunnen ze dus
geen collectieve onderhandelingen over lonen
en arbeidsvoorwaarden voeren.
Het bestuur van de TUSCA bepleitte al in
1969 de vakcentrale ook open te stellen voor
zwarte werknemers, maar de ledenraad van
de vakcentrale heeft dat standpunt pas vorig
Jaar overgenomen. De andere grote blanke
vakcentrale, de Confederation of Labour, wil
echter geen niet-blanke leden, en dringt aan
op handhaving van de werkreservering.
Anderzijds is vorig Jaar een begin gemaakt
met de oprichting van de ..African Workers
Union", die alleen openstaat voor negers.
Deze unie is meer een beweging dan een
per bedrijfstak georganiseerde vakbond.
De regering hanteert drie stelregels als voor
waarden voor het toelaten van negers tot
eerder voor blanken gereserveerde beroepen:
gemengd werken is ongewenst en niet toege
staan, geen blanke kan onder toezlch staan
van een niet-blanke en geen blanke mag door
een niet-blanke worden vervangen, tenzij de
blanke wordt gepromoveerd.
Werkgevers verzinnen soms Ingewikkelde
constructies om aan de letter van de wet te
voldoen. Een karwei wordt dan gesplitst in
eenvoudig werk voor ongeschoolde negers, en
de moeilijker en beter betaalde afwerking
blijft voorbehouden aan de blanke werk
nemers.
De vorig Jaar afgetreden minister voor Bin
nenlandse Zaken, de gematigde Theo Gerde-
ner, waarschuwde toendertijd dat Zuid-Afri
ka op een bloedbad moet rekenen als de
enorme kloof tussen de lonen voor blanken
en zwarten niet wat kleiner wordt. Het ILO-
rapport meent dat deze grote ongelijkheden
zullen bestaan zolang de Afrikanen worden
achtergesteld bij onderwijs, opleiding en toe
gang tot geschoolde beroepen en zolang hen
het recht op vereniging wordt ontzegd. Als
voorbeeld noemde de ILO dat in de periode
1968-'69 gemiddeld 228 rand (912 gulden)
werd uitgegeven per blanke leerling, en
slechts 14 rand (56 gulden) per neger-leer-
