i VI): van gematigd links naar rechts
Toe
komst
tussen
rails
lijnmond-meetnet overbodig?
ijfentwintig jaar vrijheid en democratie
HAARLEMMER
AARDEMA
(ALIAS IR.
LUUK AARTS):
giro 34 36 OO
giro 34 36 OO
ARLEM Haarlemmer Lam-
Aardema (29) Is van mening,
loze verkeerstoekomst tussen de
ligt. Na 1980 ziet hij het open-
vervoer in grofe lijnen: semi-
t-lijnen wel te verstaan. On-
het pseudoniem „Ir. Luuk
pleegt hij zijn visionaire ge
en gestalte te geven, vorige
nog met een plan voor een
metro-net voor het gewest Lei-
Het gaat verder dan zijn eer-
l-baan-plan in het gebied
Leiden en Den Haag, waar-
hij een bijdrage wilde leveren
ie actie tegen de Leidse Baan.
overigens gebaseerd op de
ere Blauwe Tram, die voor de
lemmer een enorm stuk jeugd-
aent is geworden.
s Melkert
laatste plan ondertekende hij
lr. Luuk Aarts. Directeur Ver-
Regionaal Vervoer". Hij is di-
ir van een eenmanszaak. Ver-
a gebouw met tekenka-
e.d. Wie Aarts opzoekt vindt
op een eenvoudige huurkamer
:n naar oliekachels geurend
aan de Verspronckweg vlak
»t Haarlemse station. De be-
heeft nog pech ook, want hij
een kamer aan de achterkant
iet huis, dat op de spoorlijn
it
bewoner, in koltrui, ribfluwe
len pak, met lang haar en een
baard, heeft met zijn plannenmake
rij een soort werkkring geschapen,
die anderen wellicht een hobby
noemen. Hij is gek op treinen en
vooral trams. Aan de wanden han
gen foto's, op de deur een kleuren
foto van een Zwitserse sneltram, op
de kale schoorsteen staat een minia
tuur van de vroegere Blauwe Tram
in dit gebied.
"Ja, het ding kan rijden ook,
maar ik heb mijn spoorbaan opge
doekt. Ik verhuis elk half Jaar, ik
ben een zigeuner". Van de ene naar
de andere huurkamer in zijn ge
boortestad Haarlem, die hij conser
vatief vindt. Zijn openbaar- ver
voersplannen voor zijn eigen stad
hebben weinig weerklank gevonden.
"Een klotenstad", zegt hij, "binnen
kort verdwijn ik hier helemaal".
Elders, o.a. in het geoied tussen
Leiden en Den Haag, "proeftuin
van het openbaar vervoer", denkt
hij meer animo te vinden. "Leiden
heeft een universiteit en dat geeft
de stad een kik", zegt hij, kennelijk
doelend op het werk van de werk
groep milieubeheer, die hem al eens
heeft geholpen met het vermenig
vuldigen van een plan.
Clean
Het opvallende van zijn werk
stukken is, dat ze er zo netjes uit
zien. "Clean", zegt hij zelf en hij
lacht een beetje verontschuldigend
als het ware. Zijn nieuwe bijdrage
ook. Er zijn maar tien exemplaren
van de deur uitgegaan. "Het licht
drukken kost een rijksdaalder
en dat is nog matswerk en dat
kan ik niet betalen".
Eén exemplaar is gegaan naar de
gezamenlijke openbaar vervoers-be
drijven, die plannen maken voor het
gebied tussen Leiden en Den Haag.
Er is een brief teruggekomen, dat
Aarts' plan niet kan worden inge
bouwd, omdat plannen worden ge
maakt voor een korte termijn
1975-, terwijl het semi-metro-plan
van de Haarlemmer voor later is.
"Te beginnen in 1980", zegt hij er
zelf van.
Waar leeft een man van, die zon
der enige achtergrond toekomstplan
nen maakt? „Van de WW, wat an
ders. Ik denk er over weer een baan
te nemen, maar dan kan ik niet de
hele dag aan mijn plannen beste
den. En er is nog veel te doen. Nu
ga ik me werpen op de Amsterdamse
metrobouw. Het loopt daar helemaal
mis".
Luuk heeft tal van banen gehad.
Hij is technisch tekenaar van be
roep en heeft o.a. gewerkt op de af
deling verkeer van gemeentewer
ken in Haarlem. Hij kreeg daar z.i.
niet genoeg ruimte voor zijn ideeën.
Politiek noemt hij zich „steeds pro
gressiever" en hij probeert dat te be
wijzen met een eveneens keurig
getekend manifest over zijn bewe
ging „Partido Comunista", dat Fidel
Castro en Che Guevara verheerlijkt.
„We moeten geen gewone commu
nisten worden, maar de Russen de
indruk geven, dat het hier toch goed
is. Anders komen ze met hun le
gers," zegt hij met verwijzing naar
Van Riel.
Drees
De Nederlandse politiek boeit hem
waar het de bezetting van de porte
feuille van verkeer en waterstaat
betreft. Hij zit met een probleem.
Hij wil een progressief kabinet met
DS'70-er Drees op zijn oude post.
„Drees was vóór openbaar vervoer,
bij de progressieven zijn wel mooie
plannen, maar ik geloof niet in „au
tomannetjes" als Gruyters. En Ed
van Tijn? Ja, die heeft wel visie,
maar of hij een beleid kan voeren is
de vraag. Die Jongens zijn gewend
oppositie te voeren".
De Haarlemmer zet zijn bril af en
gaat over op een ander onderwerp.
„Die bril heb ik nu twaalf Jaar en
ik ben het ding goed zat. Ik denk
over contactlenzen, maar dat kost
me driehonderd gulden. Toch zullen
ze er komen. Misschien ga ik er wel
voor werken".
Voor de foto heeft hij zich vast
aan zijn door hemzelf gewenste si
tuatie aangepast en zijn bril afge
zet. Als het met zijn wensen op
openbaar -vervoersgebied ook eens
zo snel ging....Hij lacht weer zijn
zelfverzekerd lachje. Voor hem
rijdt de toekomst op rails en die toe
komst is niet verder weg dan zeven
jaar.
Voorlopig rijdt hij zelf op een
fiets (ook naar Leiden, Den Haag en
Amsterdam), omdat het openbaar
vervoer te duur „schandelijk duur'
voor hem is en hy een hekel
heeft aan de bus.
iet kind is geboren."
fat mij betreft, had het woord
partij achterwege kunnen blij-
'Ja, en wat mij betreft, het
Democratie ook!"
een even kort als onthullend
Igje tussen twee liberalen uit
Iet is, volgens de legende, ge-
n in de garderobe van het Am-
imse Bellevue op 24 Januari
vandaag Drecies vijf en twintig
5eleden. Het zo Juist geboren
ïeette: Volkspartij voor Vrü-
tn Democratie (VVD).
J. v. d. Berg
hulling geldt niet de VVD als
ig. Het duidt er vooral op hoe
ortlg het gezelschap was, dat
ie dag in de nieuwe links-libe-
iartij had verenigd. Vandaag
de WD bekend als een der
stabiele en konfliktarme par-
n Nederland. Het ietwat onaar-
itaat toont aan dat het wel
nders is geweest,
sen 1948 en 1973 ligt de ge-
enis van een aanvankelijk nog-
se groep liberalen van allerlei
ng, die geleidelijk toegroei-
ar een hechte politieke partij,
ijs die zij daarvoor moest be
was een geleidelijke opschui
naar de rechterzijde. Hoe
die prijs was, blijkt nu, omdat
iet-confessionele deel van het
aent minder dan ooit in staat
een kabinet te vormen, ook al
het een redelijk grote meer-
3 (PvdA, D'66, PPR. DS'70,
84 zetels).
VVD is ontstaan in 1948 als
isie van de toenmalige Partij
ie Vrijheid met een comité van
streerde links-liberalen onder
ering van mr. P. J. Oud, op
oment burgemeester van Rot-
a.
rtij van de Vrijheid bestond
en aantal betrekkelijk losse
pen klassiek-liberalen, die
ia de oorloc, weer wilden vere
maar die hun grote vooroor
leider, prof. Telders, hadden
en. Hij was kort voor de bevrij-
een Duits concentratiekamp
den. Een nieuwe leider vonden
de tot dan toe partijloze direc-
an Heineken, D. U. Stikker. In
al-economisch opzicht voelde
r zich aan de liberalen ver
want, maar als oprichter en eerste
voorzitter van de Stichting van de
Arbeid stond hij toen relatief
"links" in zijn nieuwe partij.
De vrijzinnig-democraten (verge
lijkbaar met D'66 nu) waren in 1946
en bloc toegetreden tot de PvdA. die
immers als een algemene progres
sieve volkspartij was opgezet, wat
vooral P. J. Oud, die toch al aarze
lend zijn partijgenoten gevolgd was
jiaar de PvdA, in hoge mate hinder
de. Toen de socialistische "diehards"
in de PvdA zijn entree in de Eerste
Kamer onmogelijk maakten, begon
Oud te geloven een verkeerde keuze
te hebben gedaan.
Met het Algemeen Handelsblad als
huwelijksmakelaar kwamen Oud en
Stikker tot elkaar, wat uitmondde in
de al eerder beschreven fusieverga
dering op 24 Januari 1948. Tegen het
aartsconservatieve deel van de partij
in - overigens een minderheid -
vonden Stikker en Oud, dat de VVD
na de verkiezingen van het voorjaar
van '48 zou moeten trachten rege
ringspartij te worden.
Tussen de grote PvdA en KVP in,
zouden de liberalen als een soort
.derde macht" hun plaats moeten
zoeken. De kans daarop was reëel,
omdat liberale steun nodig was voor
de grondwetsherziening die de souve-
reiniteitsoverdracht aan Indonesië
mogelijk moest maken. Inderdaad
werd in de zomer van 1948 Stikker
minister van buitenlandse zaken in
een kabinet met de PvdA, de KVP
en de CHU. De WD had echter haar
electoraat voor een deel te dan
ken aan een campagne, die vooral
in Amsterdam was gevoerd onder t
motto „het roer moet om". Tegen de
politieke leiders Oud en Stikker in,
wensten de Amsterdamse liberalen
hard optreden in Indië en „herstel
van wet en orde" aldaar met militai
re middelen.
Als Stikker al ooit heeft geloofd
in het nut van dergelijke middelen,
als minister heeft hij zich daartegen
zo lang mogelijk teweer gesteld. Aan
de nieuwe fractievoorzitter Oud was
de taak opgedragen zich van de Am
sterdammers te distanciëren, wat hij
toen nog niet openlijk durfde te doen
terwille van de partij-eenheid. Zo
kon de paradox ontstaan dat de oud-
liberale leider Stikker steeds meer in
het geestelijke gezelschap raakte van
de PvdA, terwijl Oud zijn inzichten
steeds verder ging aanpassen aan die
van zijn conservatieve vleugel. Bij de
onderhandelingen over de kwestie
Nieuw-Guinea in 1951 leidde dat tot
een uitbarsting tussen de beide he
ren, die uitliep in een kabinetscrisis
en het tijdelijk aftreden van Stikker.
Het moet voornamelijk op het con
to van Oud worden geschreven, dat
hij het weinig eensgezinde geheel dat
de WD in den aanvang was, gelei
delijk wist om te vormen tot een
hechte liberale partij, vooral toen de
ellende rond Indonesië voorbij was.
Nog eenmaal zou het binnen de
WD onder Oud tot een hard con-
flikt komen, nu tussen hem en de
fractievoorzitter in de Eerste Kamer,
mr. H. van Riel. De eerste Jaren
zestig heeft dat conflikt, handelend
over het beheer van het departe
ment van defensie, de sfeer binnen
de WD bedorven. Van Riel was na
melijk door Oud als minister gepas
seerd, eerst ten behoeve van Sydney
van den Bergh en na diens aftreden
ten behoeve van de niet erg sterke
heer Visser. Tegen de tijd dat de he
ren elkaar weer vonden, was het
kwaad al geschied: een groot deel
van de verkiezingswinst van
1959 was in 1962 en '63 weer verlo
ren gegaan.
In 1963 vond Oud het welletjes.
Hij werd ouder en bovendien gingen
groepen Jongeren, vooral die binnen
het Liberaal Democratisch Centrum,
zich storen aan de steeds conserva
tiever opstelling van hun partijlei
der en aan Ouds rijkelijk dictato
riale optreden.
Wat jonge liberalen vooral hinder
de in de koers van de WD, was de
uitsluiting sedert 1959 van samenwer
king met de PvdA. Daardoor werd
de VVD van haar positie tussen
KVP en PvdA in gedreven naar de
rechterzijde van het politieke krach
tenveld. Onder Ouds opvolger, Toxo-
peus, zou het in 1966 tussen de libe
rale jongeren van het genre Gruy
ters en de partijleiding tot een open
konflikt komen. Een belangrijk ge
volg daarvan was de oprichting van
D'66, waarin behalve Gruyters ook
Anneke Goudsmit en Erwin Nijpels
'n belangrijk aandeel hadden. Daar
mee verdween tegelijkertijd de laat
ste rem op verrechtsing van de VVD.
Een Jonge student in de politico
logie te Amsterdam behoorde toen
tot degenen die deze ontwikkeling
betreurden.
Hans Wiegel, voorzitter van de
liberale Jongerenorganisatie JOVD,
had het liever anders gezien. Hij
hoopte echter nog dat de VVD gelei
delijk weer naar het centrum ge
bracht zou kunnen worden. Binnen
het klimaat in de VVD van die ja
ren, ontwikkelde hij zich echter tot
een klassieke liberaal, alleen al om
dat door de PvdA de polarisatiekoers
volop was overgenomen. Als Wiegel
al enige toenadering tot de socialis
ten had gewild, dan werd hem die
nu door de PvdA onmogelijk ge
maakt. Na de aarzeling van een
paar Jaar "excentrische" politiek,
ging de mogelijke "trait d'union"
D'66 ijverig aan de polarisatie mee
doen.
Het werd de socialisten nog wat
gemakkelijker gemaakt, doordat na
Toxopeus de burgemeester van, of
all places, Wassenaar, mr. W. J.
Geertsema politiek leider van de
VVD werd. Een man met een
overigens volmaakt onverdiend
image van zwart conservatisme en
"handjeklap met Neerlands rijk
dom". Een beter alternatief voor de
nuchtere, maar weinig visionaire
Geertsema was er niet, omdat een
flink deel van de getalenteerde Jon
ge garde de WD in de Jaren zestig
teleurgesteld had verlaten.
Wellicht is dat mede de reden ge
weest, dat de WD in 1971 de uiterst
avontuurlijke benoeming deed van
het 30-Jarige Kamerlid. Hans Wie
gel, tot politiek leider der liberalen.
Hoewel afgewacht moet worden, of
Wiegel een duurzaam succesnum
mer voor de VVD zal zijn, hij heeft
in de laatste verkiezingen onmis
kenbaar raak geschoten. Niet alleen
gioeide de VVD aanzienlijk, maar ze
trok na vele Jaren voor het eerst re
latief veel Jonge kiezers aan.
Dat lukte onder andere door meer
dan ooit te spelen op de kaart van
de polarisatie. Daardoor versterkte
Wiegel niet alleen de schijn het gro
te alternatief voor de PvdA te zijn,
maar hij droeg er tevens toe bij het
confessionele centrum te vermorze
len. De prijs was niet gering: kon-
takt tussen WD en PvdA werd meer
dan ooit ondenkbaar en tegelijker
tijd vervreemde Wiegel de VVD van
zijn voormalige regeringspartners.
Minder dan ooit waren de grote
niet-confessionele partijen in staat
de confessionelen uit het "regerings
kasteel" te halen, hoezeer deze ook
verloren hadden. Door haar eigen
ontwikkeling naar rechts en haar
"uitsluiting" van de PvdA had zij
deze partij gestimuleerd in haar
proces van radicalisering naar
links. Precies de omgekeerde ontwik-
Twee kopstukken van de
VVD van nu: fractievoor
zitter Wiegel en partij
voorzitter mevr. v. Some
ren-Downer.
keling als in de Duitse Bondsrepu
bliek.
Men kan de WD onmogelijk de
volle verantwoordelijkheid voor dat
proces in de schoenen schuiven,
maar ze heeft er wel een belangrij
ke bijdrage aan geleverd, de win
ning mood sinds 29 november zal
daar wel niet toe stimuleren, maar
in de WD zou men zich tijdens de
feest borrel kunnen afvragen hoe
groot de dosis aanstellerij is in de
rabiate afwijzing van de progres
sieve drie. Misschien gebeurt dan
"aan de overzijde" ooit nog wel eens
iets dergelijks.
ADVERTENTIE
rdam Oktober 1969. Staats-
aris Kruisinga van sociale za-
en volksgezondheid stelt in
lam het Rijnmond-meetnet
el in gebruik. Snuffelpalen, 31
iktal, meten onafgebroken de
utraties zwaveldioxyde in de
en seinen die even onafgebro-
itioor naar de computer op de
i :1e meld- en regelkamer.
Ottens
Rijnmond wil dat evenmin, maar
vindt zijn meetnet juist weer wél
nodig.
„We zijn ervan overtuigd", zegt
Rijnmond-gecommitteerde Joh. de
Jong, „dat een landelijk programma
ter bestrijding van de luchtvervui
ling niet effectief kan zijn zonder
plaatselijke verdichtingen van het
meetnet zoals hier in de Rijn
mond".
Die bestrijding nu is sinds de wet
op de luchtverontreiniging een zaak
van de provincie. Maar die krijgt
daaarvoor van het rijk nauwelijks
geld en ze schuift dus aan Rijn
mond die haar adviseert niet meer
door dan een schijntje.
Voor dit Jaar zijn opnieuw de Jaar
lijkse exploitatielasten van meetnet
en computer van een miljoen op
deze week goedgekeurde begroting
van Rijnmond opgevoerd.
Als het milieugecommitteerde De
Jong ligt voor de laatste keer! „Ik
ben vast van plan als er dit Jaar
geen bevredigende regeling wort ge
troffen, aan de raad voor te stellen
het hele meetnet plus de computer
per 1 Januari 1974 op te doeken".
Het is tegen de achtergrond van De
Jongs dreigement heus wel aardig
met behulp van een paar cijfers te
onthullen hoe ons land serieuze po
gingen aanwendt om voor een dub
beltje nog vóór de eerste rang te
willen gaan zitten.
Ter bestrijding van de luchtveront-
treiniging heeft het rijk dit Jaar 30
miljoen begroot, zijnde de inkom
sten uit heffingen onder andere op
het gebruik van vervuilende brand
stoffen.
Uit die pot dienen bekostigd te
worden: 1. het landelijke meetnet,
2. de kosten (personeel, controle)
die de provincie als uitvoerend or
gaan moet maken, 3. eventuele
schadevergoedingen die op het rijk
verhaalbaar zijn.
Geen wonder dat de provincie
Zuid-Holland, met binnen haar
grenzen de Rijnmond als probleem
gebied nummer 1 wel enig eigen
geldgebrek voorzag.
Voorzichtigheidshalve zette zij zes
ton op de eigen begroting en riep,
bij het aanbieden van een ont-
werp-beleidsnota, gekweld uit dat
het rijk moest bijspringen. Dat de
provincie véél meer geld nodig had
en dat het rijk alles zou moeten
betalen.
Het ministrie van volksgezondheid
en milieuhygiëne ziet voor dit Jaar
echter geen kans meer dan vijf ton
aan de provincie toe te zeggen.
Nog lager afdalend in de over
heidssfeer heeft ook Rijnmond zelf
nog een duidelijke taak in het ka
der van de nieuwe wet: de provin
cie adviseren, trouwens ook Rotter
dam nog voorzover het om puur
plaatselijke hinderwetszaken gaat.
Dat adviseren kost ook geld. Er is
een nieuwe Centrale Milieubeheers-
dienst voor opgericht.
Twee ton heeft de provincie er voor
beschikbaar gesteld, terwijl Rijn
mond al tien nieuwe dure deskundi
gen heeft aangetrokken, die vrijwel,
uitsluitend ten dienste van de pro
vincie werken. Die zelf wel vindt
dat de bezetting eigenlijk twee keer
zo groot zou moeten zijn
De milieudienst van Rijnmond zou
Jaarlijks vijf miljoen gaan kosten.
Met een personeelssterkte van zo'n
150 man, maar men heeft ijlings
besloten er voorlopig bij honderd
man maar een punt achter te zet
ten.
Er is geen geld. En nu komt het
Rijksinstituut voor de Volksgezond
heid vertellen dat zes snuffelpalen
voor de Rijnmond en een computer
in het Haagse provinciehuis wel ge
noeg zijn.
Met slechts zes snuffelpalen, zegt
men bij Rijnmond, verliest de pro
vincie de door Rijnmond veroverde
greep op de industrie.
Gecommitteerde De Jong: „Minister
Stuyt reageerde op mijn dreigement
dat opheffing van het Rijnmond-
meetnet een regelrecht schandaal
zou zijn".
Schept dat verplichtingen? Het
hangt er maar vanaf wie in de
ogen van de minister moet betalen.
leprajaar 1973
"het jubileum van een schandvlek"
100 jaar oeleden werd de
leprabacterie ontdekt
25 iaar geleden vond men hèt
geneesmiddel ertegen: dds
en toch: de wereld kent nog zeker
ruim lSmiljoen leprapatiënten
(zaterdag 27 januari 1973 nerv-tv)
wereldlepradag 1973 kan men met recht
"het jubileum van een schandvlek"
noemen.
daarom: giro 34 36 OO
tn.V. stichting wereldlepradag nederland.
voor 2,50 redt u een kind.
voor 11,—geneest u een slachtoffer.
wereldlepradag den haag
stop lepra! bij het „jubileum".
en via de banken
