DEVIEZEN
,aatste Nederlandse kerstfeest in Davos
Welzijn achtergebleven bij
welvaart
Protest
tegen
executie
Recordomzet kerstartikelen
RL
ZATERDAG 23 DECEMBER 1972
janbelt aan de poort van het
fiands Sanatorium staat voor
gesloten deur. Een muur van
fce scepsis verwelkomt hem.
geneesheer-directeur dr. P.
a heeft een onverbiddellijke
uitgevaardigd: géén buiten-
der heeft meer toegang tot
sanatorium.
eie kerstdagen heeft een wal
icbterdocht en vrees zich opge-
tussen de inwoners van de
en de buitenwereld.
ilijk is de uitdrukking „Neder-
Sanatorium" een wanbegrip,
is het te spreken over het
acentrum Eugeniea in Davos,
feitelijke sanatorium,
het heel vroeger allemaal om
is-gelukkig-ter ziele.
neer zijn het, nu de tubercu-
frijwel is uitgebannen de tbc-
nun heil zoeken in Da-
naar de psychisch veel kwets-
Ier groep van astma-patiënten,
niet alleen genezing verlangen
aandoening van hun adem-
gsorganen, maar ook geestelijk
Dciaal steun en hulp nodig heb-
zljn het, die in feite nu de
itoffers zijn van een besluit,
hen letterlijk in de kou zet. Op
q dit Jaar bereikte Davos
brief van het hoofdbestuur in
Haag waarin het voorgenomen
werd aangekondigd,
bijvoorbeeld een hoteldirectie
dergelijke beslissing niet
rwacht zijn gekomen, want de
jjtatieverliezen van Eugenia
onrustbarend. Was er in 1964
tekort van bijna 3,5 ton, in
werd al met een half miljoen
gerekend, terwijl er nauw-
uitzicht is op een herstel van
ide financiële verhoudinen.
koek is op", zei het bestuur in
En al kon en wil de
itting" van Eugenia het nauwe-
geloven nog steeds niet
)0 Ulimee werd het einde aangekon-
an het levenswerk van de
tar Peter Plantenga, die 75
sleden een kleine kliniek in
stichtte om behoeftige land
den van de welhaast zekere tu-
silose-dood te redden. Planten-
kliniek was indertijd van de
primitieve soort: een tot ho-
igerichte alpenhut. Eén kachel
het hele huis verwarmen,
er ook op moest worden ge-
Er waren geen waterclosets
behielp zich met petroleum-
icbting.
Witte dood
archaïsche periode, die
de dramatische sbrdjte gen de
dood", werd in 1943 een ein-
jemaatot, toen na tal van finan-
moeilijkheden het nu nog be
nde gebouw gereed kwam, dat
ïiddellijk na de oorlog de stroom
tbc-lijders kon opvangen, die
slachtoffer waren geworden van
zetting. Vijf gebouwen
toen zelfs in gebruik: het
hoofdgebouw (waarin nu de
faakliniek is gevestid) plus het
imalige gebouw Eugenia, en
Jmaast drie hotels: Foei, Beek-
i Angleterre, dat tot „Ju-
s omgedoopt.
zieke een langzaam maar zeker
dood.
Dat alles gebeurde twintig Jaar
voordat Robert Koch de tuberkelba
cil determineerde en het einde in
luidde van een gevreesde volksziek
te.
In het Davos-van-nu is een tb-pa
tiënt (gelukkig) een zeldzaam ver
schijnsel. Geleidelijk aan is daarom
het sanatorium in Davos gaan over
schakelen op de behandeling van
zieken met andere bronchiale aan
doeningen, omdat bekend was dat
patiënten met astmatische aanleg
hier in de ijle, zuivere lucht him
benauwdheid kwijt raakten en zon
der ernstige klachten konden leven.
Dit gegeven was een tiental jaren
geleden voor het sanatorium aanlei
ding een therapeutisch experiment
op te zetten ten behoeve van ast-
mapatdëwben. Het groeide uit tot
een volwaardige astmakliniek, waar
bij alle zorg is gericht op de ast-
ma-patient: met werkplaats en
groepsactiviteiten, zoals sport.
„De arbeid in de kliniek beoogt de
depressie, de apathie, de agressie en
de infantiliteit te cureren, en de
astmapatiënt op te voeden tot een
volwassene". Aldus het standpunt
van de thans nog aan de kliniek
verbonden orthopedagoog J. van
Zuiverden, die de psychische con
flicten kenmerkend acht voor met
name Jeugdige patiënten.
Deze astma-therapie veranderde de
doelstellingen van het sanatorium
ingrijpend. Was de tbc-patiënt ie
mand die in feite bedlegerig was en
betrekkelijk weinig verpleeghulp be
hoefde de astmapatiëmt eist
naast medische zorg ook een inten
sieve psychische en sociale begelei
ding.
Deze personeels intensieve therapie,
ver weg van het moederland, is zo
zwaar op het budget gaan drukken,
dat de jaarlijkse verliezen niet meer
waren op te brengen.
Tot zover lijkt de geschiedenis van
Davos een normaal verhaal. Maar er
is méér. Want zou het bij elke ver
eniging zo zijn, dat de leden zélf
uiteindelijk mog<
sluiten van een brokje
historie in den vreemde bij dit
sanatorium dat toch per slot van
rekening tot stand is gebracht door
de liefdadigheid en inzet van velen,
hebben de leden uiteindelijk niets
meer te vertellen. Want door eeen
ingewikkeld en voor de buitenwereld
ondoorzichtig spel zijn in de ach
terliggende Jaren alle
De huidige Plantenga heeft in
Haagse kringen een achtenswaardi
ge reputatie. Niemand wil hem van
enig gemanlpuleer verdenken, maar
waarom dan al die geheimzinnig
heid? Vanwaar zijn autoritaire hou
ding en gemanoeuvreer om de leden
in feite onmondig te maken? Waar
om dat schuilwerk van stichtingen
en n.v.'s zonder enige openheid?
Mensen, die hem kennen, opperen
dat hij zich beschouwt als de gees
telijke erfgenaam van het levens
werk van zijn in 1956 overleden
oom. Dat hij zich ergerde aan de
exploitatieverliezen die tot een
roemloos slothoofdstuk van het „fa
miliebedrijf" zouden leiden. En dat
hij, vóór de plechtige viering van
het 75-Jarig bestaan, een eind aan
een in zijn ogen uitzichtloos
voortbestaan van Davos wilde ma
ken.
Inmiddels heeft deze M. P. Plan
tenga zich in een hautain stilzwij
gen teruggetrokken. Een buitenge
wone ledenvergadering van fervente
diep-ongeruste Davos- supporters in
het Haagse Congresgebouw liep op
zijn stilzwijgen stuk. Als pure re
gent weerstond hij inspraak. De
historische nationale loterij ten
bate van het astmacentrum na
hem eerst aangevraagd te hebben
lopen, toen een wakkergeschudde
minister van Agt inzicht verlangde
in de financiële situatie van „Da-
Hoe zeer hij het Nederlandse volk
want waren zij het niet die het
sanatorium met hun gaven koester
den? in een hoek schoof, bleek
toen hij wilde dat een nieuwe
stichting onder de naam Hulpfonds
Volksgezondheid moest worden op
gericht, om de astma-inzameling te
bundelen. Hij liet oproep aan de le
den voor een vergadering plaatsen,
als een onaanzienlijke kleine adver
tentie in een, volgens de „statuten",
veelgelezen avondblad in Rotterdam,
Amsterdam en Den Haag. Het werd
de NRC, die over hooguit 60.000 le
zers beschikt.
Er bleken op de vergadering zes
man van het bestuur aanwezig, en
niemand van de leden geen won
der dat zijn wil weer de doorslag
ülle stalen bedden, die
balkons op werden gerold, her-
rden toen vierhonderd patiënten.
record aantal tbc-patiënten,
genezing zocht in het Zwitserse
■(gebergte.
Juist Davos? Volgens
itselljke overlevering berust de
Jekking van Davos „heilzame
jj iaat op een toeval. Het viel in
midden van de 19e eeuw een
tserse arts op, dat Davosers die
het laagland gingen werken en
r door ongunstige omstandighe-
tuberculose opliepen, na terug
hun geboorteland bijna al-
genazen. Een omstandigheid,
i die jaren een medische zeld-
nheid was. Tuberculose, in de
tsmond toen nog „tering" ge-
betekende voor vrijwel elke
de „Aktiengesellschaft Sanatorium
Davos", gevestigd in Zwitserland.
Volgens niet weersproken geruchten
zouden de aandelen daarvan weer
zijn ondergebracht in de Baseier
Verein. Dit is een zusterorganisatie
in Zwitserland, die via belasting
technische achterwegen er voor zou
moeten zorgdragen, dat niet al te
veel van de financiën naar de fis
cus vloeiden.
Achthonderd
Maar de achthonderd aandelen a
1000 gulden zijn aan toonder. En
het bestuur van de vereniging, dat
zich ook in de besturen van het
netwerk van even-stichtingen
heeft genesteld, weigert openheid.
Beschikt zij nog over de aandelen,
die bij de verkoop van het sanato
rium, elk ruim 20.000 gulden zouden
opbrengen? Of is er gemanipuleerd
en zullen straks volkomen onbeken
den met het geld gaan strijken?
De man, die op alle vragen ant
woord zou kunnen geven is de
Haagse advocaat en procureur mr.
M. P. Plantenga, diens achter
naam, is een naam die steeds weer
in de historie opduikt. Peter Plan
tenga was de oprichter, diens broer
mr. P. Plantenga, advocaat te Am
sterdam, werd ook bestuurslid en
zijn zoon, mr. M. P. Plantenga, die
dertig Jaren secretaris-penningmees
ter was, is thans de centrale figuur
in het „familiebedrijf" Davos.
Tijdens het traditionele kerstfeest van de koninklijke familie
in de marechausseekazerne van Soestdijk reikte prins Bern-
hard (over prinses Beatrix heen) prins Willem-Alexander de
hand.
gaf.
Een commissie van goede diensten,
ingesteld in augustus door de bui
tengewone ledenvergadering, is nu
bezig de exploitatie van Davos te
onderzoeken. Accountants vorsen
momenteel minutieus naar de fi-
anciële achtergronden. Maar mr.
Plantenga heeft al verklaard: als
men te latig wordt „verhuizen" we
als stichting naar ZwitserlandIs
dat de houding van een goed re
gent?
In Davos heeft inmiddels ook de
naam Plantenga „toegeslagen". Ge
neesheer-directeur Zuidema heeft
zijn sanatorium, waarin hij niet al
leen zijn energie maar ook al zijn
kennis heeft gestopt, hermetisch
voor de buitenwereld moeten afslui
ten. Geen buitenstaander, zeker
geen Journalist, heeft er toegang.
Alle festiviteiten rond het 75-jarlg
bestaan zijn afgelast, het kerstdiner
dat vroeger honderden mensen aan
„den dis" bracht is verleden tijd.
Het dertigtal patiënten dat over is
gebleven vorig Jaar waren het er
nog ruim zeventig mag zich met
zorgvuldig op hun antecedenten on
derzochte familieleden ophouden.
Dóar houdt het, mat alle vrijheid,
dan ook mee op.
Maar er pronkt ook nu, zoals alle
75 Jaren, een kerstboom in de eet
zaal van „hét sanatorium". En wéér
zal op oudejaarsavond sprankelend
vuurwerk uit de besneeuwde tuin
worden afgestoken. Misschien wel
het laatste
Sneeuw
De eerste sneeuw heeft Davos met
een milde deken bedekt. De vlokken
zijn al vroeg gevallen, begin novem
ber. En voor het vijfenzeventigste
jaar ligt, wat men het „Nederlands
Sanatorium" noemt onde reen dikke
witte vacht verscholen.
Het is alsof de sneeuw in deze
kerstdagen rust en vrede geeft,
want de winter duurt hier maan
den. Pas wanneer de bergbeken
gaan aanzwellen en het smeltwater
in de goten gutst pas dan zal
duidelijk zijn of er na deze kerst
nog een volgende zal komen.
Een angstige, benauwende onzeker
heid beheerst de schaarse bewoners
van het sanatorium, dat zich als
een lelijk stuk geel pleisterwerk,
waarin tientallen balkons zich
troosteloos aaneenrijgen, verheft te
gen de Zwitserse bergen. Soms, in
de „goede" Jaren waren het er wel
tachtig, en langer nog geleden in de
eerste naoorlogse Jaren wel vierhon
derd patiënten die er „kuurden", nu
verblijven er nog maar enkele tien
tallen Nederlanders, die zich vruch
teloos afvragen waar in hemels
naam him toekomst zal liggen.
Het Nederlands Sanatorium gaat
dicht! Nog steeds lijkt het besluit
van de „Vereniging tot Behartiging
van de Belangen der Nederlandse
Longlijders" onherroepelijk, al is
dan onder druk de sluitingsdatum
van midden winter 1 Januari
naar het vroege voorjaar van 1
april 1973 verschoven. Vóór dat on
heilspellend naderende moment
moet een „Commissie van Goede
Diensten" uitmaken: óf definitief
dicht óf openblijven.
Maar hoe?
Wie in deze winterse dagen in Da
vos rondzwerft wordt het vreemd
temoede. Want Jaar na Jaar ver
dwijnen er in dit van oudsher we
gens zijn „klimatische lage" be
roemde kurort, de sanatoria. Van
een imposant Duits Heil Instituut
zijn de blinden in oktober definitief
gesloten. De dokters zijn vertrok-
UTRECHT (ANP) Het Welzij nsberaad '72,
bestaande uit negen landelijke welzijnsorganisaties, heeft
in een brief aan de kabinetsinformateur en fractievoorzit
ters van de politieke partijen in Eerste en Tweede Kamer
erop aangedrongen garanties voor het welzijnsbeleid op te
nemen in het komende regeringsprogramma.
Harde verlangens van de organi
saties zijn:
erkenning dat het welzijnsbeleid
een kernfunctie voor het regerings
beleid is,
handhaving van het stijgingsper
centage voor de begrotingen van
Cultuur, Recreatie, Maatschappelijk
Werk en van Volksgezondheid en
Milieuhygiëne op het stijgingspercen-
tage van de totale rijksbegroting.
een gecoördineerde kaderwetge
ving voor de welzijnszorg binnen twee
Jaar,
tot stand brengen van een instru
ment waarmee de regering die kader
wetgeving inderdaad binnen twee Jaar
tot stand kan brengen.
Hierbij wordt gedacht aan een re
geringscommissaris die als opdracht
moet krijgen gecoördineerde wel
zij nswetgeving te ontwerpen.
De negen organisaties hebben uit
gerekend dat de rijksbegroting voor
1973 met 15,1 procent is gestegen in
vergelijking met de begroting van
1972. Trekt men van dit percentage
tien procent geldontwaarding af. dan
blijft 5,1 procent reële stijging over.
Maar de begroting van CRM is reëel
met 1,4 procent gsetegen en die van
Volksgezondheid en Milieuhygiëne is
met 4,3 procent reëel eedaald. aldus
de negen organisaties,
In de brief wordt ook opgemerkt
dat het welzijn in hoge mate afhan
kelijk is van subsidies, waaraan het
bezwaar kleeft dat deze zonder meer
kunnen worden ingetrokken, terwijl
tegen die maatregelen geen enkele
vorm van beroep mogelijk is. Het
gemis aan garanties bedreigt de con
tinuïteit van het werk van de negen
organisaties en kan lelden tot af
braak van het door hen verrichte
welzijnswerk, zo staat in de brlel.
Als voorbeelden van een willekeu
rige intrekking of vermindering van
subsidies worden genoemd muziek
scholen, de ople'dingsactdviteten voor
leugdlge sportbeoefenaren, de maat
schappelijke dienstv Tinning en maat
schappelijke gezondheidszorg In bre
dere zin en de agrarisch-sociale voor-
ichting.
De negen organisaties zijn: de
Nationale Raad voor Maatschappelijk
Welzijn, de Stichting Samenwerken
de Landelijke. Kruisverenigingen het
Nationaal Centrum voor Geestelijke
Volksgezondheid, de Nederlandse
Jeugdgemeenschap, het Nederlands
^'ilt.ureel Contact, het Nederlands
Centrum voor Volksontwikkeling het
Nationaal Overleg voor Gewestelijke
Cultuur, de Nat'->™«1«» "sportfederatie
en de Stichting Receatie.
Maar ook hij is een realist. Want
in Davos is sinds een haar een
bouwsrtop van kracht, en dót terwijl
telkenjare de wintersport duizen
den gasten méér naar dit ideale
oord doet trekken. En met een der
gelijke „hausse" in het toerisme is
elk gebouw hier hoe „altmo-
disch" ook een welkom object
voor de hotellerie, die zich
uitbreidingsplannen geremd voelt. Is
het een wonder dat makelaars na
mens de gemeente voor bijvoorbeeld
het gruwelijke „zusterhuis" van het
sanatorium alleen al een miljoen
zWitserse franken hebben geboden?
Voor het sanatorium een gigan
tisch gebouw midden in het hart
van Davos ligt de waarde rond
twintig miljoen franken (18 miljoen
gulden). En voor het renoveren tot
een hotel zijn geen bouwstopveror
deningen van kracht.De Club
Méditerannee schijnt al belangstel
ling te hebben, en ook andere gega
digden hebben de oren gespitst. Ze
wijzen op gerenommeerde hotels als
„Derby" met de Kerst voor een
tweepersoonskamer 1500 gulden per
week volpension), en op „Schweizer-
hof", op het „Waldhotel" en op
BeLlevue" allemaal vroegere sa
natoria, die tot hotel getransfor
meerd zijn.
Strikt zakelijk zou het besluit van
het Da vos-bestuur om het Neder
lands sanatorium te .liquideren",
geen „onhandig" besluit genoemd
mogen worden.
Maar gaat het dan alléén om zake
lijke belangen? Is een patiënt die
genezing vindt in het hooggebergte
dan alléén een geldsobjeot? Heeft
hij geen recht op een toevlucht
soord wanneer Nederlandse artsen
ten einde raad zijn?
En ook rijst de vraag: waar blijven
straks de miljoenen, die het Neder
landse volk in de loop der Jaren
heeft opgebracht om „hun" .sanato
rium in Davos in stand te helpen
houden.En als de commissie
straks wegens een niet sluitend te
maken explotatie adviseert, mogen
dan de leden van de vereniging
meebeslissen welke bestemming de
het gebouw krijgt.
een gesloten deur: een ang-
Ontvoering Joe M. Dealey. di
recteur van het dagblad Dallas yr-
ning News" heeft gisteren een los
geld van 250 000 dollar betaald voor
de vrijlating van zijn schoondochter,
die twee dagen geleden werd ont
voerd, zo heeft een redacteur van
het blad bekend gemaakt. De vrouw
werd na betaling van het losgeld
ongedeerd vrijgelaten.
Beroep afgewezen Het hoogge
rechtshof van Polen heeft het be
roep afgewezen van twee broers die
afgelopen zomer resp. tot de dood
straf en 25 Jaar gevangenisstraf wa
ren veroordeeld wegens een aanslag
met kneedbommen op een Instituut
voor hoger onderwijs in de stad
Opole. Amnesty International heeft
onlangs in een telegram aan par
tijsecretaris Edward Gierek om ver
zachting van de vonnissen gevraagd.
Voor reisdeviezen en
alle verzekeringen
LEIDSE
II SPAARBANK
AMSTERDAM (ANP) Het Neder
lands Palestinacomité heeft in een
telegram aan de Jordaanse regering
geprotesteerd tegen de voortdurende
executies van Palestijnse commando's
in de centrale gevangenis van Am
man. Het comité deed dit naar aan
leiding van de berichten over de op
handen zijnde executie van 36 Pale-
stijnen. In het telegram wordt aan
gedrongen op vrijlating van honder
den Palestij nen die nog op hun te
rechtstelling wachten.
DEN HAAG (ANP) Hoewel
vrijwel alle kerstartikelen (zo
als kerstbomen en kaarsen) dit
jaar duurder zijn geworden in
vergelijking met vorig jaar, kan
toch worden gesproken van een
recordomzet.
Naar schatting zal de Neder
landse bevolking in deze tijd
van het jaar bijna 70 miljoen
gulden besteden voor de aan
schaffing van keistartikelen
(ruim 14 miljoen voor kerstarti
kelen, 28 miljoen voor kerst
bomen en meer dan 25 miljoen
voor kaarsen).
Een woordvoerder van de NV
Koninklijke Stearine Kaarsen
fabriek Gouda-Apollo, dochter
van Unilever/Emery NV, ver
klaarde dat de indruk bestaat,
dat de tendens van hogere kaar-
senomzetten op de totale Neder
landse markt zich voortzet
"Aangenomen kan worden, dat
er jaarlijks van een toeneming
van ruim 5 procent sprake is",
aldus de woordvoerder, die voor
al vraag naar witte, gotische
Stearine (kandelaar)kaars con
stateert. De gekleurde (favoriet
zijn oranje en paars) en dikke
kaarsen liggen goed in de markt,
maar toch is ook het kerstrood
nog erg populair.
Een andere grote Nederlandse
kaarsenleverancier is de NV
Kaarsenfabriek gebr. Bolsius in
Schijndel Verkoooleider A. J.
van der Eerden: "Er wordt erg
goed verkocht, vooral in de
duurdere soorten. Ik geloof dat
de kaars hoe langer hoe meer
gebruiksartikel is geworden.
Ondanks de gestegen prijzen is
er tot nu toe ruim 15 procent
meer verkocht".
De firma Peha in Sneek levert
ieder Jaar miljoenen kerstarti
kelen. Nlaar het oordeel van pro
curatiehouder J. van der Kuur
is er dit Jaar zeker niet minder
gekocht. Slingers, kandelaars en
engelenhaar vinden gretig af
trek, maar ook de glasgoederen
(zoals glazen ballen), geïmpor
teerd uit de Oosteuropese lan
den, bljjken veel gevraagd. Er is
ook nog steeds belangstelling
voor de zogenaamde sneeuw-
spuitbus, die dit jaar is aange
vuld met de spuiters tegen val
lende dennenaalden.
"De kerstboom is in verhou
ding tot vorig Jaar een stuk
duurder geworden. Een redelijke
boom kost bijna zeven gulden
Met name de inkooporijzen zijn
gestegen. Maar dat komt voor
namelijk door de grotere vraag
waaraan op korte termijn niet
zal kunnen worden voldaan
Toch worden ieder Jaar weer
grotere hoeveelheden kerstbo
men (in de vorm van fijnspar
ren) geïmporteerd uit België,
Luxemburg en West-Duitsland."
H. J. Gerritsen, hoofd van de
afdeling plantsoen- en boomza
den van de Heidemaatschappij
Nederland B.V. is ervan over
tuigd. dat het tekort aan kerst
bomen in Nederland ook een ge
volg is van de weinig aantrek
kelijke teelt ervan. Hij stelt "dat
het weinig zin heeft om, zoals
sommige actiecomité's advi
seerden, dit jaar in verband met
de stormramp in november min
der kerstbomen te gaan kopen.
De ontbossing is gewoon nodig
om een goed bos te verkrijgen,
maar het moet wel bos bouwtech
nisch gebeuren".
Volkomen zinloos vindt hij de
genen, die uit „milieubewuste
overwegingen" kerstbomen met
wortelkluit kopen, zodat deze
dan na de kerstdagen weer de
grond in kunnen. „Welke goede
bedoelingen men er ook mee
heeft, het kan niet anders dan
een leuk volksvermaak worden
genoemd. Dit is volkomen zinloos
en bovendien zijn deze kluitden
nen orJc veel duurder", aldus
Gerritsen. Hij oppert, dat dege
nen, die dan toch iets meer geld
voor een kerstboom willen uit
geven, veel beter een fonds kun
nen stichten van dit extra geld.
De Heidemaatschappij kan al
voor circa f 4.000 per hectare een
bos aanleggen, dat wel milieu-
waarde heeft. Een dergelijk fonds
zou zeker levensvatbaar zijn,
zo meent hij.
En tenslotte worden in deze
dagen ook optimistische geluiden
vernomen uit horecakringen. De
belangstelling om op één van de
komende feestdagen buitenshuls
te gaan eten, is in vergelijking
met vorig jaar toegenomen. Veel
restaurants in Nederland zijn
voor hun kerstdiners al volge
boekt.
ken, de verpleegsters afgereisd, en
de patiënten.De weinigen die er
nog verbleven zijn teruggekeerd om
in eigen land herstel te zoeken.
Want je komt er niet onderuit, hier
in Davos, het tijdperk van het
„Luftkurort" en de genezing in het
hooggebergte lijkt voorbij. Nu de
gevreesde tbc de tering sinds
ruim een tiental Jaren is uitgeban
nen, hebben Belgen en Duitsers, en
zelfs de Zwitsers hun sanatoria op
gedoekt. De kosten werden veel te
hoog, zéker voor astmapatiënten
met hun extra psychische en sociale
begeleiding, die veel personeel, dus
geld vergt.
Geenszins
Dat nu ook de Nederlanders voor
een dergelijk onherroepelijke beslis
sing staan verwondert de gemeente
Davos geenszins. In vijfentwintig
jaar tijds heeft zich in het „Kur"-
gebeuren een omwenteling voltrok
ken. Kwam in 1947 nog tachtig pro
cent van de gasten naar Davos om
te kuren dit Jaar, 25 jaar later
zijn de verhoudingen volledig omge
keerd. Nog slechts twintig procent
zoekt genezing van zijn longkwalen,
de overigen zoeken er de recreatie
van een zomer- of wintervakentle,
waarbij de stijging van het aantal
wintersportgasten f rappant is.
„Ik hoop dat het Niederlandisches
sanatorium blijft, zegt WV-dörecteur
Waldburger. „Het is hier in Davos
tot een begrip geworden".
