'BIJ DE BEESTEN AF'
iert Haanstra's wonderbaarlijke reis
Première in 19 theaters
een-
komst
tussen
mens
meters
Door
Thom Olink
LJOEN
GELUK
TENTAMEN
N Na de openingsronde koffie en wat koersloos
it over alledag en zijn alleman komt televisieregisseur
Schelfhout binnen.
na die voorstelling was elk woord verkeerd. Maar
le je het toch komen vertellende film is ongelooflijk,
;n was er kapot van".
Haanstra, erg moe, nu de meeste spanning zich heejt
11, krijgt in de loop van die ochtend nog vaker het gelijk
fïi kant. Zijn nieuwe film „Bij de heesten af" is een sen-
is nu enkele weken geleden, dat we de grootste onder
nds cinematografen uren laten vertellen over de wonder-
:e reis, die drie jaar duurde.
aden beefden daarbij; „God trots. Prof.
Ike keer weer een geboorte! moeiteloos
weet ik, dat het goed zit.
Baerends: „Je bent
or je tentamen ge
slaagd".
publiek met deze film doet Voor dat „briefje" reisden Bert
open vraag, natuurlijk. Ik Paanstra, zijn cameraman Anton
van Munster en nog énkelen 750.000
kilometers, bijna twintig keer rond
om deze aarde; India, de Zuidpool,
Noord- en Zuid-Amerika, Afrika en
Europa, kwamen telkens terug,
vijf werelddelen aan een- En terwijl de seizoenen voorbijsnor-
erden, gingen ook nog vele, den gaf de natuur geheimen prijs,
dnodige nachten voor Bert Bert Haanstra filmde wat nos nooit
teloor. Dan rinkelde de
;n herhaalde Columbia-
)d het alles omverkegelende
„Verkoop ons de film; pre-
Cannes, „Produced and di-
iy Bert Haanstra", kistenvol
ik had nooit weer één hand
uit te steken. Ze boden on
veel geld. Ik moest wel
minuten voor- en achteraan
plakken, beelden, die ik dan gefilmd was, bevestigde bepaalde
mocht maken, maar die vermoeden, kegelde theorieën om
ver en verbaasde velen met zijn
dierenbeelden.
getwijfeld. Uiteindelijk De kilometers ruw materiaal, die in
toch nee gezegd aan het zijn ondergrondse studio staan in-
nachtelijk ge- geblikt, zijn groot goed voor de uni
versiteiten. Haanstra's opnamen
maken meer duidelijk dan colleges
en lessen.
„Ze zijn al bij me geweest", zei hij
enkele weken geleden", uit verschil
lende steden. Het is voor hen
prachtig materiaal om mee te wer
ken".
beesten af", was een pre-
ldee, dat al vele jaren ge-
Jeef volharden, terwijl vele
wat voor oorzaak dan
f afstierven.
lange gesprek komt het
de grote inspi- thema geluk op tafel. Dezelfde
dr. Baerends uit Gronin- Amerikanen, die zo krankzinnig veel
isisgedachte lag er toen 8eld boden za«en 8een kans zelf
;llen in gedrag tussen een dergelijke documentaire te ma-
dier. Een fascinerende ge- ken. Terwijl overal in de wereld
die in filmbeelden vast met veel geduld en ijver wordt ge
wacht op de kans unieke opnamen
te maken, kan Bert Haanstra nu,
na uitputtende avonturen, in Ne
er toen ook veel te weinig derlandse bioscopen laten zien, wat
nog nooit werd vertoond.
„Je weet dat het geluk voorbij zal
filmer komen, eens. Niemand weet wan
neer. Dan moet Je dag en nacht op
de loer liggen, altijd Je ogen open
hebben. Dan pak Je dat geluk. Je
moet er voor boeten, pijn voor lij
den, en in geloven. In die kans.
Je weet dat er geschreven is over
i Jaren later
1 »anstra een ervaren reiziger
B In de grillige dreven van
biologie en buurtvakken.
tn boeken heeft hij gelezen;
torentz Baerends.
wetenschappelijk
niets op zijn honderdenvijf gereedschapsgebruik bij dieren. Er
i kleurenpracht viel aan te
vijf voorbeelden van bekend.
vervulde Bert met grote Kost wat kost, heb ik gezegd, ik
moet er daarvan tenminste vier in
mijn film hebben. Als je weet dat
van het grootste deel niet eens fo
to's bestaan
Bert Haanstra en zijn makkers
hebben er voor moeten bloeden.
De acht minuten beeld van ko-
ningspinquin, albatros en zeeoliefant,
die door de film zitten verspreid
werden gemaakt door Anton van
Munster, Rolf Orthel en bioloog
Jan van Veen.
Ze onderwierpen zich voor deze lut
tele minuten vier en een halve
maand aan de bittere kou en de
volstrekte verlatenheid van de Zuid
pool. Vier en een halve maand. Ook
daar konden de vergelijkingen tus
sen mens en dier worden getrokken,
ook daar de Jong-oud-verhouding,
de agressie, de dominanten, het ter
ritorium, de sexualiteit.
Een van de verbazingwekkendste
details van de zo schitterende afge
lopen Haanstra-expeditie is het uit
eindelijk geringe kostenbedrag. „Bij
de beesten af" heeft ongeveer één
miljoen gulden gekost. Een schijn
tje, en niet alleen bezien in Ameri
kaans licht.
„Bij de beesten af", een documen
taire, die de wereld zal verbazen,
gaat voorlopig in 19 Nederlandse
theaters.
„Een film van drie Jaar maak ik
nooit weer. Dat kost zo veel geloof.
Je weet niet hoe het geheel zal
zijn, ziet „onderweg" alleen maar
brokken. Drie lange jaren moet Je de
overtuiging blijven vasthouden, dat
alles tesamen een goede film zal
worden. En dat kost kracht. Nee,
niet meer!"
Eigenlijk is het Jammer dat Maar
ten de Vos al met een film
over Johan Cruyff bezig is.
AJax-fanaat Haanstra, die zelf diep
in de bush van alles probeerde om
achter de AJAX-resultaten te ko
men, zou er iets ongemeen boeiends
van hebben gemaakt.
„Voorlopig staan de plannen even
stil". Voorlopig zullen de beelden
van Haanstra, onderstreept door
minuten was de zeeotter weer ver
dwenen en op dat moment kwam
de geduldige fotograaf aansjouwen:
Dan wachten we maar weer hè".
Toen ik hem vertelde, dat ik een
cassette vol geschoten had, barstte
hij bijna in tranen uit.
Je denkt altijd dat het Jachtlui
paard (cheetah) zo snel is dat bij
voorbeeld een afgedwaald hertekalf
natuurlijk altijd prijs is. Maar zo'n
kalf maakte zijsprongen en door de
enorme snelheid 120 km per um
kan dat luipaard niet zo snel reage
ren, vliegt soms uit de bocht. Bo
vendien kan hij maar heel even
topsnelheid draaien. Wat wij nu
ontdekten en filmden is dat die
cheetah's elkaar gewoon aflossen.
Als volwaardige estafettelopers, de
ene explosie na de andere. De derde
sloeg definitief toe.
Mensen op fotosafari zien zelden
hyenahonden, ze zijn overbekend,
maar weinig gezien. Wij zijn met
zo'n ploeg hyena's meegetrokken.
Dag in, nacht uit de vlakte over, ki
lometer na kilometer. Ze vreten of
's avonds of 's morgens vroeg. Moei
lijk filmen vanweg e het licht,
's Nachts sliepen we op een paar
muziek van Otto Ketting spreken.
Ik wist, dat er bij Monterey aan de
Amerikaanse westkust zeeotters
leefden, die een vorm van gereed-
schapgebruik kenden. Ze eten een
weekdiersoort, die in een voor hen
niet open te breken schelp huist.
Wat doen die otters nu, ze duiken
naar de zeebodem, halen zo'n schelp
naar boven, gaan wat later op hun
rug liggen, leggen de schelp op hun
borst en slaan met een flinke kei,
die ze tussen hun „poten" klemmen,
de schelp kapot.
Er zat een vent in dat nationale
park, die al maanden lag te wach
ten met een fototoestel om het
unieke plaatje te maken. Ik kreeg
trouwens ook de ene nul na de an
dere op request.
Ik liet nog een speciale lens uit
Hollywood komen: een enorme tele.
Maar ik volhardde in mijn plaats.
Daar moest het eens gebeuren!
Op een morgen duikt er een man
netjes otter op en Ja, het hele ri
tueel voor mijn ogen, maanden
werden goed gemaakt. Alles kon ik
dankzij die lens filmen. Na enkele
ter
snurken.
We hebben de opnamen gemaakt.
In twee en een halve minuut ruk
ten ze een gnoe uit elkaar en vra
ten het kaal af.
Ik ben niet mee geweest naar de
Zuidpool, de opnamen uit eigen
land en Amerika moesten nog wor
den bekeken.
Anton en de twee anderen kregen
veel steun van de Antarctic Survey,
maar op een gegeven moment zaten
ze toch van God en iedereen verla
ten op Albatros Island. Temidden
van onder meer honderdduizenden
vogels. Die absoluut niet bang zijn
voor de mens, die zij niet kennen,
Je moest ze volgens Anton zo'n
beetje uit de weg tillen. Een tele
lens hoefde je daar niet te gebrui
ken, we filmden met wijdhoek!
In de buurt van Lake Tanganyika
hebben we de mooiste opnamen van
chimpansees gemaakt. Unieke beel
den. We hebben veel steun gehad
van Hugo van Lawick en zijn
vxouw Jane, die beroemd is gewor
den door haar boek. ZIJ leefde ze
ven Jaar onder de chimpansees.
Apen eten geen vlees. In "Bij de
beesten af" zul Je het tegenoverge
stelde zien. Chimpansees, die een
Jonge baviaan opvreten
Eindelijk gebeurde het, een chim
pansee-vrouwtje trok een tak van
de boom, ontbladerde hem, brak er
een stuk af en duwde de stok in
een mierenhoop. Honderden mieren
kropen erop, zij trok de stok terug
en smakte de mieren smakelijk
naar binnen. Gereedschap gebruik
Voor de eerste keer op film. God
wat een blijdschap. En toen was de
cassette leeg.
We hadden nog iets kunnen pak
ken, maar hoeveel en hoe goed?
Tussen de middag zeg ik tegen An
ton (van Munster)„Ga voor de
zekerheid nog even naar dezelfde
plek terug. Je weet nooit Na tien
minuten kwam hij terug. Niks ze
ker, zei ik.
Och was het antwoord, ik heb een
hele cassette vol nu. Was dat vrouw
tje teruggekomen en had weer die
voorstelling gegeven! Nu nog geïmi
teerd door een jonge aap ook. Hoe
is het mogelijk hè. Jarenlang pro
beert men en wij schoten minuten
vol kleurenfilm.
Soms kon Je wel huilen.
Ik filmde in Amerika een experi
ment met een aapje, dat direct van
de moeder was weggehaald. Er
stonden twee kunstmoeders, een van
kaal draad, die melk gaf en een
met een warm vachtje. Die won. De
aap prefereerde de warmte en de
greep, die de vacht bood. Men
maakte 'm bang door 'n speelgoed-
robotje zijn kooi in te sturen. En
hoewel zijn weg werd afgesneden
door de flikkerende, schuifelende en
piepende robot vloog hij toch naar
de vacht-kunstmoeder. Waar hij
achter kroop met een armpje voor
zijn ogen. Gek van angst. Later
zetten ze de aap in een ander hok,
toen was hij iets ouder.
Met een baby-aapje. Toen de reac
tie! Hij kroop in een hoek, wist
niet wat hij met dat kleintje aan
moest, rolde en schreeuwde.
Hij was gek geworden...
Vreselijk om te zien. Alleen door
het ontbreken van een echte moe
der. Zoiets geeft te denken. Geluk
kig komen er steeds meer weten
schapsmensen, die de oorsprong van
het menselijk gedrag biologisch wil
len verklaren, leren willen van de
dierenwereld en niet alleen de mens
in zijn geschiedenis nalopen.
De mens is de enige uitzondering
op de gouden regel uit de natuur:
„Je doodt nooit je eigen soort!
Ei zit een brok in de film over een
experiment met twee katvissen. Bei
de in een aquarium, elk een eigen
nest in een hoek. Nadat een glas
wand was weggetrokken vlogen ze
op elkaar af, langs elkaar heen,
dreigden, maakten zich groot, lieten
hun zijkanten zien. Imponeren.
Langzamerhand werden de territo
ria afgebakend. Een plant werd de
grens.
Ze hielden zich aan het eigen ge
bied, maar paradeerden regelmatig
langs die grens. Toen hebben we in
het ene territorium een wijfje uit
gezet, ze werd naar het nest gelokt
legde haar eitjes, die door het man
netje werden bevrucht.
Het andere mannetje vloog als een
gek door zijn gebied, grote opwin
ding natuurlijk. Maar hij hield zich
gedurende de hele procedure aan de
grenzen. Ook toen nog! Want één
van zijn eigen soort was bezig met
de voortplanting. De eigen soort
werd instand gehouden. Dat was
een van de vele lessen uit de na
tuur.
Bij de foto's:
Links boven: Koningspin-
guins en een opgeslokte
cameraman, rechts boven:
met een lens uit Hollywood
wachten op geluk, midden
onder: Bert Haanstra ver
telt over zijn ,fiij de bees
ten af".
