4etlehem
rie keer
erstmis
zijn
Kunstkaarsen die onbetaalbaar
Hofmeester Spies is eigenlijk een monnik
iem (sinds de zesdaagse juni-oorlog Israëlisch) circa
inwoners, voornamelijk christenen) zal wel het
stadje ter wereld zijn waar ze, in één kerk, drie kerst-
'ormige kerk is eigendom
rrieks-Orthodoxen, maar de
itholieken en Armeense
bezitten er bepaalde ge
rechten. Vier rijen van
vierenveertig monolietzui-
door het schip en zetten
in het koor. Grieken, Ar
en Rooms-Katholieken heb-
een aparte ingang naar de
Grot" onder het hoofdal-
zilveren ster op de mar-
wijst in deze grot de
waar Jezus geboren zou
i muren zijn met mar
gin deze Geboortekerk wordt
Ikerst gevierd:
is-katholieken op 25
Armenen op 19 Januari,
ter gelegenheid van de
het licht duizenden pel-
Betlehem komen, is het
een maand lang kerstfeest
tad Je dat er alles aan doet
voordelig mogelijk voor de
komen. Vanzelfsprekend
winkeltjes en eethuisjes
om deze maand niet al-
de mooiste maar ook tot de
land van het Jaar te ma-
lukt heel aardig. Met
souvenirwinkels doen uit
zaken.
■katholieken hebben in de
Geboortekerk geen rech-
ze hebben wèl toegang.
via hun tegen de zuidzijde van de
basiliek gebouwde St.-Jeromekloos-
ter en de kerk van de Heilige Ca-
therlna, tot de Heilige Grot.
De nachtmis wordt opgedragen ln
de eigen kerk die te klein is om ale
kerkgangers te herbergen. Wie geen
kaartje heeft kunnen bemachtigen,
kan de plechtige mis buiten op het
kerkplein via een enorm TV-scherm
volgen.
Onder de toeristen en pelgrims die
naar Betlehem zijn getrokken be
vinden zich honderden hippie-achti-
ge Jongeren die met hun lange ha
ren en baarden de puntjes op de i
zetten van dit wel zeer bijbelse de
cor. Op de hoeken van de pittoreske
straatjes van Betlehem zingen ze,
zittend in een kring, oude en nieu
we kerstliederen zichzelf op de gi
taar begeleidend.
Na de nachtmis legt een kleine
processie van r.-k.-vips, geestelijken
en genodigden, de korte maar smal
le weg af van de eigen kerk naar
de Heilige Grot, waar het kindje
Jezus, een schitterende, levensgrote
pop, op de zilveren ster wordt ge
legd, op de plek dus waar Jezus ge
boren zou zijn.
Ei wordt gezongen en gebeden.
Daarna gaat het weer terug naar
de Catherinakerk, waar de pop in
een kribbe wordt gelegd die daar
blijft staan tot Driekoningen (6 Ja
nuari).
Kerstmis 2
De tweede kerst van Betlehem
wordt op 6 en 7 Januari gevierd
door de Grieken, de Kopten (de
christenen van Egypte) en de Sy-
LEEUWARDEN Er is maar één
woord van toepassing op de manier,
waarop Hofmeester Spies uit Leeu
warden zijn vrije tijd opbrandt:
monnikenwerk.
Zeven dagen in de week zit hij met
gekromde rug en werkt aan zijn
kaarsen. Paaskaarsen van halve
manshoogte, die hij „versiert" op
een manier, die al heel lang gele
den overal in Europa is losgelaten.
Omdat het zelfs voor de kloosterlin
gen niet meer was te doen.
Door
Thom Olink
Zeven oogverblindende kaarsen
staan nu in een speciale vitrine in
de Friese flatkamer. Sierkaarsen vol
symboliek en met reliëfs en kleuren,
die van toewijding en deemoed
spreken.
Een enkele paaskaars brandt ruim
3600 uur van des makers leven op.
En toch stond hij eens op het punt
zijn produkt weer te smelten en
wat anders te gaan doen.
Godzijdank greep men in en nu de
erkenning voor zijn ongehoorde
werk algemeen wordt, kan Hof
meester Spies niet meer ophouden.
Als de drie ideeën, die hij nu met
zich meedraagt verwezenlijkt zullen
zijn, mag men zeker drie Jaarkalen
ders in de prullenbak gooien.
Het smelten, krabben en schilderen
vraagt een geduld, dat bijna niet
meer van de mensen is.
De man, die zijn geld verdient op
de basis Leeuwarden zegt dan ook
eerlijk: „Er zijn momenten geweest,
dat ik heb zitten snikken aan tafel.
Dan kon ik niet meer."
BETALEN
En zoals aan alle mensen, die mid
dels hun opvallende hobby roem
hebben vergaard, moet ook aan de
heer F. J. F. Spies (41) worden ge
vraagd hoe hij aan deze complete
vulling van zijn vrije tijd is geko-
Een geschonken paaskaars hij
was enkele Jaren hulpkoster
bracht hem op de idee. Waarom
niet versieren?
„Alle grote kaarsen, ook de belang
rijkste zijn tegenwoordig wit. Niets
meer. Een enkele heeft dan nog iets
van een opschrift, maar zelfs in de
grootste kathedralen zal men tever
geefs zoeken naar de prachtige
kaarsen met reliëf en kleur, die er
vroeger zijn geweest. Ook voor de
rijke roomse kerk is dit soort zaken
niet meer te betalen.
De heer Spies volgde onlangs het
spoor helemaal terug en dacht ten
minste in Israël nog voorbeelden
van deze oude kunstvorm te vinden.
Groot was zijn teleurstelling, dat er
niet eens flinke grote kaarsen wa
ren te zien, maar stukken plastic
buis met een houdertje bovenin, pas
gemaakt voor een kleine kaars. An
derzijds moet hij toegeven dat het
werk niet te betalen is.
„Ik verkoop mijn kaarsen aan nie
mand. Ik heb aanbiedingen genoeg
gekregen. Maar wie kan dat beta
len. Laten we eens een gulden per
uur rekenen. Dan kom ik per kaars
al op bijna vier duizend gulden.
De kaarsen zijn gemaakt van bijen
was „zuiver als de ziel des he
ren". Het is moeilijk daaraan te ko
men. Hofmeester Spies krijgt zo nu
en dan stukken kaars, die hij om
smelt, een enkele keer een brok zui
vere bijenwas en op dit moment
draait een monnik in Egmont voor
hem een kaars met een doorsnede
van tenminste tachtig centimeter!
„Ik vraag wel eens of ik mag ko
men kijken. Het antwoord is altijd
beleefd en het komt neer op: liever
niet. En zo is het in de fabrieken t
ook. Altijd een waas van geheim
zinnigheid.
Als deze „Friese monnik" ooit had
geweten, waar hij zeven acht Jaar
geleden mee begon?
„Ik weet het niet, ik had toch naar
iets anders gezocht. Ik kan nu niet
meer ophouden."
BLADGOUD
Wie hem beziet tijdens de arbeid
breekt het zweet uit.
Maandenlang krast hij met een fij
ne naald kringeltjes was weg uit de
plaat die voor hem ligt. Oneffenhe
den worden weggesmolten met een
lucifer. Zijn verbruik aan lucifers is
ontzagwekkend. Kilo's per Jaar.
Houdt hij de vlam iets te dicht of
te lang boven de gevoelige wasplaat
dan smelten de fijne uitsparingen
dicht of ontstaat er een gat, dat
nooit meer te repareren is.
Het gevolg: alles overnieuw en zo
gaat regelmatig arbeid van weken
of maanden te loor.
De fijne „opgehoogde gedeeltes"
creëert hij door een druppel was op
de plaat te laten vallen. Gaat dat
mis, dan wordt er ook opnieuw be
gonnen.
Dan komt de kleur. Gekleurde was;
zelf bereid uit zuivere bijenwas
met een kleurstof. Ook gebruikt
deze „martelaar" zuiver bladgoud.
In de hand vormt hij de delen, die
weer bovenop het reliëf komen.
Bloemen, een staf, een mijter, let
ters. En als dan de plaat helemaal
af is, wacht een volgende afgrond.
Dan moet de plaat in de zon of bo
ven de verwarming zo worden ver
warmd dat hij buigzaam is. Want
het geheel moet om de kaars wor
den gevouwen, waarna de naden en
randen worden „aangesmolten". Tij
dens dat overbrengen is de plaat
al eens verongelukt; hij brak of
De lezer weet langzamerhand wat
dat betekent. Jawel!
De imponerende brokken huisvlijt
zijn onbetaalbaar. Slechtstwee
staan elders dan in Leeuwarden:
een in Arnhem en een in de kathe
draal van Antwerpen. De laatste
kaars heeft als versiering een ge
brandschilderd raam.
GOTIEK
„Daar ben ik nu weer mee bezig.
Uit allerlei boeken heb ik voorbeel
den gehaald van gothische bouw
kunst en de verschillende delen heb
ik samengetrokken tot een raam.
Deze kaars wordt mooier dan de
vorige, die in Antwerpen staan. Ik
heb de kleur al helemaal in ge
dachten. Het wordt tevens de groot
ste kaars, die hofmeester Spies ooit
maakte.
Tachtig centimeter omtrek. De mon
nik in Egmont wijdt er zijn dagen
Het prachtwerk van man uit LJou-
wert heeft inmiddels erkenning ge
vonden, televisiecamera's volgden
hem een half uur in zijn bewegin
gen, en de kerkelijke overheid zou
best beslag willen leggen op zijn
kaarsen.
„Voor niets gaat de zon op" zegt de
maker eenvoudig.
Hij heeft voor zijn Franclscus van
Asissi, zijn Lam Gods, zijn Bonefa-
tius, de Petrus-kaars en de Madon
na moeten bloeden.
Na een zondag met uren van zes
tot twaalf uur 's nachts branden
zijn ogen. „Ik heb er oogdruppels
voor gekregen".
Dezelfde dokter leverde ook de
hoofdpijnpoeders.
En wat vinden de militairen op
vliegbasis Leeuwarden van zijn hob
ble, die Je nauwelijks meer zo kunt
noemen? „Prachtig, prachtig. Maar
kun Je niet eens een vliegtuig van
was voor ons maken.
ilsch Orthodoxen. Allen hebben ze
hun eigen diensten met eigen strak
protocol, zó strak dat geen enkel
programmapunt mag uitlopen. Zou
dat wel gebeuren dan zou de chaos
compleet en ruzies onvermijdelijk
zijn. Slechts een streng gehand
haafde dienstregeling voorkomt in
cidenten. Desondanuks gebeurt het
wel dat er iets „mis" gaat. Van tijd
tot tijd slaat men elkaar met kan
delaars en andere liturgische voor
werpen om de oren.
's Middags is het helemaal dringen
in de tjokvolle Geboortekerk, die
dan toegankelijk is voor zowel
Grieken, Kopten als Syrisch Ortho
doxen. Hun zo verschillende gebe
den en gezangen vermengen zich
dan tot een irreële maar impone
rende kakafonie. Laat in de nacht
van de zevende januari beginnen de
diensten opnieuw.
Kerstmis 3
In de vroege ochtend van de ne
gentiende januari begint, wéér in de
Geboortekerk, de plechtige kerstvie
ring van de Armenen. De Heilige
Grot is de dag tevoren al „versierd"
met speciale kaarsen, prachtige ta
pijten en ikonen.
De diensten en processies nemen
uren in beslag maar moeten op een
bepaalde tijd 's middags afgelopen
zijn, omdat de Heilige Grot dan
weer, ontdaan van Armeense luister,
leeg moet worden opgeleverd aan de
Grieks Orthodoxen en Katholieken
om er hun erediensten te houden.
Geen kerk ter wereld wordt zo in
tensief gebruikt als de Geboorteba
siliek van Betlehem. Met name tus
sen half december en 20 Januari
wanneer dit sinds '67 Israëlische
stadje het centrum is van maar
liefst drie kerstfeesten.
