OLLO ZELFS KRITISCH
KEKEN GROOT SUCCES
Zes landings\ luchten
djfugblik op grootste avontuur van de mensheid
amropiersonfund'
esten
het
ordeel
Apollo-nummer
11
12
14
15
16
17
CLEMENTINES 9
Ij 20 DECEMBER 1972
ADVERTENTIE
(Door onze redacteur wetenschappen P. Bok)
jlste avontuur van de mensheid in haar tweemiljoen
historie, de excursies op een ander hemellichaam dan
het Amerikaanse Apollo-maanproject heeft zo'n slor-
wljard gulden gekost.
|iiet eerlijk zijn zich af te vragen, of de bijna 450 kg
ken, die naar de aarde zijn gebracht, dit astronomische
jrjftl waard zijn geweest. In de eerste plaats hebben de
™^delaars veel meer gedaan dan materiaal verzamelen,
tweede plaats zijn voor het Apollo-project technieken
gqild, die naderhand ook bruikbaar bleken voor ander
]appelijk onderzoek op aarde, voor de geneeskunde,
Industrie etc.
lllll|off of „fall-out" wie weet er een kernachtige Ne-
uitdrukking voor? is enorm geweest. Zo groot zelfs,
iten van het project door baten op andere terreinen
Ldgemaakt zijn.
nvoldoende
r plaatse
Efre cyfers is het profijt van
•project nimmer te becij-
b &1 omdat wetenschappe
ren zich uiterst moeilijk
in geld. Maar ook
kisch effect van andere
Vesteringen laat zich niet
pjfers vaststellen, zoals bv.
van een nieuwe verkeers-
tientallen of honderden
ta heeft het Apollo-project
lurig door werkloosheid
Amerika aan hcmderddui-
verschaft. Op
van de voorbereiding der
Iten vonden niet minder
wege de rit dit laatste inderdaad is
gaan doen. Het Apollo-project werd
aanzienlijk ingekrompen omdat er
geen geld meer voor was. Voorname
lijk omdat de VS schrikbarend veel
geld nodig had voorde oorlog in
Vietnam. De ironie van het noodlot
wil, dat deze oorlog ten einde loopt
op het moment, dat de laatste Apollo
van de maan naar de aarde terug
keerde
Er is echter al teveel van het tech
nisch apparaat van de NASA afge
broken en er zijn al teveel specialis
ten met Jarenlange ervaring afge
stoten om onder deze omstandighe
den het programma toch volgens de
Amerikanen direct bij de oorspronkelijke onbekorte versie uit
Voor de laatste maal stapten gisteren de "bemanningsleden
van een Amerikaans ruimtevaartuig uit de in zee drijvende
cabine in de rubberboot op de voorgrond. Deze foto werd ge
nomen op het ogenblik, dat commandant Eugene Cernan als
laatste overstapte. In de rubberboot op de voorgrond Harri
son Schmitt (links) en Ronadd Evans, die beiden voorlopig de
voorlopig laatste reis naar de maan hebben meegemaakt.
op Kaap Kennedy of in-
Ingeschakelde industrieën
dit project.
jingen"
ook dan, wanneer men
(ren tegen elkaar afweegt,
vraag kunnen opwer-
fceze financiële inspanning
|bjke activiteiten niet beter
objecten gericht hadden
torden dan op de verre,
bijvoorbeeld op de legio
J&blemen die om een oplos-
ifuwen.
Ifische is, dat men halver-
op de maan geweest. De ruimte-op
leiding van de andere tien is wegge
gooid geld geweest. Bovendien heb
ben zij een „normale" carrière op
aarde misgelopen, omdat zij jaren-
te "voeren," nu" de Vietnamkosten in
de naaste toekomst aanzienlijk ver- v"u'
minderen.
Deze relatie tussen vredelievend
maan-onderzoek en oorlogsproble
men op aarde doet aan nog iets an
ders denken.
Zou men alle kosten van Apollo
omslaan op het naar de aarde mee
gebrachte maan-materiaal, dan zou
dit 2,5 miljoen gulden per gram schappelijke kennis „slechts" zijn ge-
hebben gekost. Dat lijkt belachelijk. wicht zflver-
Maar wist u wel, dat de eerste gram- Helaas is door de bezuinigmen dit
men verrijkt uranium en plutonium •&oud" slechts tot de laatste vlucht
voor de eerste atoombommen het beperkt gebleven, dus voor een van
honderdvoudige daarvan gekost heb- twaalf maanwandelaars in plaats
voordien daarover opgeld doende
theorieën gelijk gekregen.
De ouderdom van de maan is de
finitief vast komen te staan op circa
4,6 miljard jaar, ongeveer gelijk aan
die van de aarde, hoewel uit de aller
oudste periode geen gesteenten mee
naar de aarde zijn gebracht.
Nader moet nog de opwindende
vondst van Schmitt tijdens de laat
ste landingsvlucht worden geanaly
seerd, die kan wijzen op een eertijds
voorkomen van water in de maan,
namelijk oranje-bruin-achtige stof
in een kratertje. Bovendien moeten
instrument-waarnemingen, verricht
zowel door de maanwandelaars als
vanuit het om de maan cirkelende
moederschip hierover nog uitsluitsel
geven. Het lijkt er op, dat de vondst
van Schmitt wijst op water in de
maan, en dat zou zowel wetenschap
pelijk als voor de praktijk voor het
verdere maanonderzoek en exploita
tie van de maan van uitzonderlijk
groot belang zijn.
„Definitief"
Enkele malen hebben wij het
woord „definitief" laten vallen. In
zeker opzicht moet dat men een kor
reltje zout worden genomen. In to
taal werden tijdens de zes maanlan
dingen lopend en rijdend nog geen
honderd kilometer afgelegd en werd
langs die routes op slechts spora
dische punten bodemonderzoek ver
richt en materiaal verzameld. Het is
de vraag, wat men voor „definitiefs"
over de aarde zou kunnen zeggen,
wanneer twee mensen van zes pun
ten uit onder zeer moeilijke omstan
digheden excursies van in totaal niet
meer dan honderd kilometer zouden
maken en slechts hier en daar
grondmonsters zouden nemen en me
tingen zouden verrichten. De zo ver
worven „kennis" omtrent de aarde
zou minder zijn dan hetgeen in de
grijze oudheid omtrent de wieg der
mensheid al bekend was!
Toch nr. 18?
Het is niet onmogelijk, dat het we
tenschappelijk studiesmateriaal om
trent de maan nog zal worden aange
vuld in het kader van het Apollo-
programma. Misschien wordt er nog
een Apollo-18 gelanceerd, maar dan
onbemand in een baan over de maan-
polen en zonder een landing, maar
wel met een terugkeer naar de aarde
van het wetenschappelijk instrumen
tarium. Deze Apollo kan, doordat
Achter uw
Amro-Pierson Fund staan
deAmroBanken
Pierson, Heldring Pierson.
Vertrouwd idee.
solide vermogensbeheer
*Het huisfonds van de Amsterdam-Rotterdam Bank
en Pierson, Heldring&Piersoa
geen mensen en geen maanlander be
hoeven te worden meegenomen, niet
minder dan 15 ton wetenschappelijke
apparatuur vervoeren tegen slechts
een halve con bij een bemande lan
dingsvlucht. De "remote-sensings-
techmiek" is langzamerhand zo uit
gebreid en verfijnd, dat men door een
dergelijke vlucht een schat aan gege
vens kan verzamelen over zaken,
waarover een bemande vlucht toch
geen uitsluitsel kan geven.
Dieptepunten
Het Apollo-project heeft afge
zien van de bezuinigingen twee
tragische dieptepunten gekend. In de
eerste plaats de dood van de ruimte
vaarders Grlssom, White en Chaffee
die om het leven kwamen by een
brand in de capsule op Kaap Ken
nedy tydens de generale repetitie
voor de eerste bemande Apollo-vlucht
in januari 1967 en ten tweede de
schipbreuk in de ruimte op weg naar
de maan van de Apollo-13 in april
1970. De drie bemanningsleden Lo
ve 11, Haise en Schwigert konden toen
pas na 87 uur in levensgevaar te
hebben verkeerd veilig op aarde lan
den. Dit laatste drama werd in zo-
verre een triomf, dat de menselijke sche mogeiykheid van verovering van
inventiviteit en flexibiliteit het ble- de ruimte werd aangetoond;
ken te kunnen winnen van technisch 4. technieken werden ontwikkeld, die
hun vruchten op ander terrein allang
hebben afgeworpen en in de naaste
toekomst nog veel waardevoller zul
len biyken dan men nu over het
algemeen vermoedt.
Overigens zyn de voor het maan-
project ontwikkelde Apollo-capsule en
lanceer-raket Sat urn us nu niet aan
de dyk gezet. Belde zullen nog hun
diensten bewyzen by de vestiging en
bemanning van het semipermanent
ruimtestation Skylab in komend
voorjaar. Dat zal bemand worden
door elkaar afwisselende ploegen
Amerikanen voor resp. 28, 56 en nog
maals 56 dagen, die door Apollo's en
Saturnusraketten worden aan- en af
gevoerd. Bovendien zullen Apollo en
Saturn us worden Ingeschakeld voor
de gezamenlijke Russisch-Ameri
kaanse bemande ruimtevlucht in de
zomer van 1975.
Maar inmiddels hebben bijvoor -
beeld ruim 500 lanceertechnicl van
Kaap Kennedy de dag na lancering
van de Apollo-17 hun laatste salaris-
envelopje van de NASA gekregen....
Niettemin kan men, het gehele pro
ject overziende, vaststellen dat het is
geslaagd omdat:
1. het prestige-doel werd bereikt;
2. wetenschappeiyk belangrijke resul
taten werden en nog zullen worden
geboekt;
3. de technische, fysieke en peychl-
noodlot, en dat het Apollo-systeem
als geheel zelfs aan de hoogste, niet
voorziene eisen voldeed.
Belde tegenslagen, de brand en de
schipbreuk, hebben tot vertragingen
geleid, maar het doel dat president
John Kennedy zich stelde in 1961,
kort na de eerste menseiyke ruimte-
vlucht van de Rus Gagarin, om een
Amerikaan op de maan te zetten en
veilig thuis te brengen in de Jaren
zestig werd royaal gehaald.
In ieder geval moet worden gecon
stateerd, dat de gigantische bedragen
voor positieve doeleinden zyn besteed,
dit in tegenstelling tot de 'bespaarde*
bedragen, die gestoken werden in na
palm en fragmentatiebommen voor
Vietnam.
Ernstiger dan dit veriies is het ver
lies aan wetenschappelijke oogst van
de zes maanlandingen. Schmitt heeft
bewezen, dat een wetenschapsman op
de maan zyn gewicht in goud waard
is, een testpiloot met enige weten-
ben?
tend in de ruimte met be-
I? tot de bemande ruimte-
een vergeiyking tussen
en Rusland is thans
Icizieniyk in het voordeel
Westen en dit voordeel
vergroot tydens het ge-
Jtpollo-programma. Dit is
lalet uitsluitend een af-
og van een Amerikaanse
fclteit, die ongetwyfeld he
inaar ook van de vershil-
kcenten, die Amerikanen
fsen bewust hebben ge-
«nerika op de bemande en
W op de onbemande ruim-
fttóa heeft thans 9501 uur
■minuten man-uren ruim-
fring, opgedaan in 27 be-
vluchten, de Russen
f4307 uur 51 minuten, ver-
ln 18 vluchten. Tijdens
plo-programma, dat met
lï 7 van start ging in ok-
|*8, boekte Amerika in elf
7506 uur 64 minuten
waarvan 4556 uur 33
in de maanlandings-
en de rest in vier oefen
en een schipbreuk-
§3 de Apollo-13. In die
ed Rusland in tien be
luchten veel minder
ervaring op, namelijk
u 22 minuten, hoewel
i tweemansvlucht en een
►tsvlucht by waren, die
langduriger waren dan
lAiu 'rlkaanse vlucht ook.
Naai zond Amerika 59
Puiten naar de ruimte, van
verschillende. Sommigen
1 twee, drie of viermaal
P*rd. Voor Rusland zyn
Jutallen resp. 32 en 25.
Effecten
Op zichzelf is het al tragisch, dat
vredelievende ruimte-exploratie be
snoeid moest worden voor aards oor
logsgeweld, nog erger wordt dit wan
neer men de effecten daarvan be
rekent.
De NASA-bezuinigingen beliepen
in totaal 1,5 miljard gulden. Dat is
nog lang geen twee procent van de
totale kosten. Bovendien kostten zy
honderdduizenden hun werk. Maar
het resultaat was ernstiger. Drie
landingen de geprogrammeerde tien
werden geschrapt en doordat de
Apollo-13 in de ruimte schipbreuk
leed werden er maar zes van de tien
uitgevoerd. Dat is een reductie van
veertig procent tegen een bezuini
ging van nog geen twee procent!
Daarby komt nog, dat de vervallen
vluchten van de Apollo's 18, 19 en 20
(ook nr. 17 heeft nog aan een zyden
draadje gehangen) de meeste vruch
ten zouden hebben afgeworpen op
wetenschappeiyk gebied, dus het
meest „rendabel" geweest zouden
zyn. Men Is er namelijk pas (fce)
geleideiyk toe overgegaan van uit
proberen en verfynen van technie
ken naar een hoofdaccent op het
wetenschappeiyk onderzoek waar
voor het project, afgezien van pres-
tige-overwegingen om eerder dan de
Russen te zyn, voornamelijk was op-
van vier van de achttien, en by een
eerdere en ruimere inschakeling van
wetenschapsmensen zes of zeven van
de achttien. Dat achttien slaat op
het feit, dat nummer dertien toch
schipbreuk had geleden.
Men kan dit ook in getallen uit
drukken. In totaal hebben twaalf
maanwandelaars (telkens twee aan
twee) 80 uur en 8 minuten excursies
over de maan gemaakt. Dat is over
het gehele project genomen in kos
ten het lieve bedrag van f155.000
per manper seconde! Moesten
daarvoor dan niet de meest geëigen
de krachten worden ingezet, met na
me wetenschapsmensen?
Nog Jaren
De wetenschappelijke resultaten
van het Apollo-project zyn overigens
niet in geld te waarderen, zoals dat
by geen enkel zuiver wetenschappe
iyk onderzoek het geval is. Boven
dien zyn de wetenschappelijke vruch
ten tot dusver wel geplukt, maar nog
nauwelyks geproefd. Nog jarenlang
zullen honderden geologen (of hino-
logen), chemici, fysici, kosmologen,
medici en andere geleerden het
maanmateriaal, ontelbare duizenden
foto's en filmopnamen, biologisch
materiaal, medische gegevens e.d.
bestuderen en vooral ook vele Jaren
discussiëren over de interpretatie,
die men aan dit rijke materiaal moet
geven.
De Apollo-maanlandingen mogen
dan met een plons van de Apollo-17
tn de Pacific zyn geëindigd, het
Les van Schmitt
piojwv aua ztuutuug gau/o uog uwgv
De ernstigste kritiek, die men op tyd verder op wetenschappeiyk ni-
de uitvoering van het Apollo-project veau.
kan hebben, is het vrijwel uitsluitend
aanwyzen van technici zoals test
piloten, straaljager-piloten en ande-
Er zyn slechts enkele voorlopige
wetenschappeiyke conolusies te trek
ken. In de eerste plaats is wel defi-
re niet-wetenschappeiyke beman- nitief aangetoond, dat de maan nooit
Moederschip
Maanschip
Columbia
Eagle
Yankee Clipper
Intrepid
Kitty Hawk
Antares
Endeavor
Falcon
Casper
Orion
America
Maanlanders:
Vlucht-cdt.
Lander-cdt.
Armstrong
Aldrin
Conrad
Bean
Shepard
Mitchell
Scott
Irwin
Young
Duke
Cernan
Apollo-cdt.
Collins
Gordon
Roosa
Worden
Mattingly
Evans
Periode vlucht
16—24.7.69
14—24.11.69
31.1—9.2.71
26.7—7.8.71
16—27.4.72
7—19.12.72
Duur vluchturen/min.
195/18
244/36
216/02
295/12
265/51
301/52
Datum maanlanding
20.7.69
19.11.69
5.2.71
30.7.71
21.4.72
11.12.72
Plaats maanlanding:
Graden/minuten
Naam gebied
0.6 N-23.5 O
Zee der Rust
3.2 Z-23.4 W
Zee d. Stormen
3.8 Z-17.6 W
Fra Mauro
26.9 N-3.0 0
Hadley-Rille
9.0 Z-15.5 0
Descartes
20.2 N-30.8 0
T aurus-Littro w
Verblijf op maan
(uren/min.)
21/36
31/31
33/31
66/54
72/01
74/59
Duur excursies
(uren/min.)
2/24
7/29
9/23
18/33
20/14
22/05
Afgelegd op maan (km)
0.25
2.0
3.3
27.9
27.1
35/7
Gewicht meegenomen
stenen (kg)
20.7
34.1
42.8
76.6
110.8
150.4
Omwentelingen
om maan
30
45
34
74
62
75
ADVERTENTIE
ningsleden. zy hebebn hun werk
voortreffeiyk gedaan, ook naar ca
paciteit op wetenschappeiyk gebied
die door stoomcursussen werd ver
kregen. Maar elf van de twaalf
maanwandelaars waren niet primair
wetenschapsman, terwyi het weten
schappeiyke onderzoek toch eigeniyk
hehoofddoel was.
Het vruchtbare werk van de be-
van de aarde is geweest.
Vele geologen huldigden tot voor
kort de theorie, dat de maan door
een of andere kosmische oorzaak uit
de aarde was losgeslagen en daar de
Paolfic, plaats van terugkeer van de
maanreizigers, als litteken had ach
tergelaten. De bodemgesteldheid van
de maan en wat men te weten is
gekomen over haar interne sfcruc-
roeps-geoloog Schmitt tydens de tuur biykt in flagrante strijd met
vlucht van de Apollo-17 moet ook de deze theorie te zyn.
leiding van het Apollo-project wel
tot nadenken hebben gestemd
De NASA had aanvankelijk elf
wetenschapsmensen ln het astronau
ten-team opgenomen voor het maan-
project. Daarvan is er slechts één
Voorts is vastgesteld, dat het pok
dalige gezicht van de maan zowel
door vulkanische activiteit, maar
waarsch''nlijk vooral door tnslagen
van meteorieten is ontstaan. In zo
verre hebben aanhangers van alle
r WWers U
^7251 a^H
cUw(yiller-allercBeSte kguze 1
MALSE ROSBIEF
1 500
1 gram «f
njj GeWlfl t/m 23 december
gebraden rollade
100 pw» 1
achterham 4 09
Wgrm 1
casselerrib 119
I000r»m X
Uvin
DOYENNE
IH (OMH E
een fijne handpeer
1» 1.2#
dt alle andere VIVO-as.-sd
mandarijnen 1
neta lt)o|
ca.lkilo JL*
