sluipmoord op de spelling
uizen slaan jaren leeg om
naar geld op te brengen
ETracteer op
pannekoeken!
Door C. J. Rotteveel
ZERS SCHRIJVEN
Pak'n Sok voor een zacht prijsje.
Verkeerstoestanden in centrum Leiden
Koopmans
^AG 16 NOVEMBER 1972
■■■pjftfufmm vm< -
heeft vooral aan een
te danken, dat *le olan-
"gerotzooi" met
nieuwe spelling tot het
behoren. Die Vlaming is
Craeybeckx, niet alleen
burgemeester van Ant-
maar bovendien een geha'r-
ijder tegen de „vereenvou-
Terwijl in Nederland over-
tegenstanders de moed al
opgegeven en van him te-
alleen maar een paar
tel verwachtten, voerde de
Craeybeckx geleide
pelling in het Vlaamse land
ichtige campagne. Dat de
]tl j spelling" tenslotte in de
mentale laden is verdwenen,
eer sterke mate te danken
activiteit van burgemeester
31 ïaeybeckx heeft de Vlaam-
tederlandse strijd tegen de
si spelling in hoofdpunten
legd in zijn zojuist bij El-
(Amsterdam, Brussel) ver-
i boekje onder de titel
Boord op de spelling" (.prijs
Na een historische inlei-
de schrijver over het ver
in de strijd in Vlaanderen
invloed daarvan op het Ne-
jse standpunt zijn meer dan
bladzijden gewijd aan de
ming, die een zeer groot aan-
irkundigen en taalkundigen,
oud, uit Noord en Zuid,
eester Craeybeckx deed toe-
naar aanleiding van zijn
ioms in een paar regels, soms
met redenen en argumenten
td betoog.
dijk heeft iemand zich ge-
aan het hierboven gebruikte
„gerotzooi" (met weer een
spelling). Het zal hem of
nteresseren, dat deze niet zo
lijke uitdrukking afkomstig
wijlen Godfried Bomans. In
sprek met dr. Craeybeckx uit
zijn ergernis over "het
geknutsel aan onze taal"
kijk naar het Duits, naar
ogels, naar het Frans, ner-
eöeurt dat. Hier wel". Waar-
nans zei: „Ik kan me daar
rikkelijk kwaad over maken
looien maar wat aan. En wie
ie anonieme schoolmeesters
vertellen zullen hoe ik
wn moet? Trouwens, wat een
aan eerbied tegenover het
en! Al die oude schrijvers.,
die niets méér te vertellen,
omdat ze dood zijn? Na tien
Inden de mensen die boeken
"gek", omdat ze in een afgeschafte
spelling geschreven zyn en is de
breuk met het verleden weer groter
geworden. Aan zulke gevolgen denkt
niemand en die zijn er toch".
„Ook wil ik graag zien", zo ging
Bomans voort, „waar zo'n woord
vandaan komt, wat er de oorspron
kelijke betekenis van geweest is.
Dat kan niet meer als ik „odeklon-
je" schrijf. Waarom doet een
Fransman dat niet, hoewel hij het
ook zo uitspreekt? Omdat hij wil
blijven zien, dat het oorspronkelijk
„water uit Keulen" geweest is.
Woorden zijn als fossielen: je ziet
er de oude organismen nog in zit
ten. Een Engelsman vindt het leuk
om aan het woord „holiday" te
zien, dat vakantie is afgeleid van
heiligendag. Hij wordt daarmee op
genomen in een veel diepere di
mensie dan het loutere heden. Dit
(heden) is maar een stip. En waar
om moet het altijd maar „gemak
kelijker" gemaakt worden? Ter wil
le van de jeugd? Maar de jeugd wil
dat helemaal niet en vraagt er ook
niet om. En al was dit wel zo, wij
zijn er ook nog! Laat ik nu maar
ophouden. Ik zit me hier kwaad te
maken".
Aldus Bomans, die in een zie
lige tijd met gebrek aan historisch
inzioht gelukkig de aandacht
vestigde op de doorgaande stroom
van opeenvolgende geslachten, elk
met hun bijdragen tot het totaal
van de cultuur, ook in de spelling
En niet alleen opeenvolgende ge
slachten ook gelijktijdige genera
ties. Ik doel hier op Nederlanders en
Vlamingen. Een van de schande
lijkste facetten van de Nederland
se spelling-agitatie is immers ge
weest, dat er geen ogenblik belang
stelling geweest is voor de „Vlaam
se broeders" in hun verzet tegen dr
Franse culturele overheersing. De
spelling-activisten hier te lande
hebben die „vergeetachtigheid" ten
opzichte van Vlaanderen tenslot
te moeten bekopen met een gevoe
lige nederlaag. In dit verband ci
teer ik iets uit de bijdrage van Fr
Strieleman, hoofdredacteur van „De
Nieuwe Gazet", die de aandacht
vestigt op de nog altijd vrij scha
mele bedrevenheid van de Vlamin
gen in het Nederlands.
De achterstelling van Vlaande
ren en van het Nederlands in Bel
gië, aldus Strieleman, heeft de Vla
ming teruggedrongen in zijn ge-
westspraken, de dialecten, die dan
ook meesterlijk gehanteerd worden
in de bevolkingslagen, die het
minst door vreemde druk beïnvloed
zijn. „Maar de Nederlandse taal
moet de plaats die zij in Vlaande
ren verdient nog in belangrijke ma
te veroveren. Iedereen die door
schriftelijk contact met de man in
de straat geconfronteerd wordt, er
vaart het dagelijks. De taalbeheer
sing begint zo dachten wij
behalve in sommige uitzonderlijke
gevallen, met het geschreven woord,
dus met de spelling. Mogen wij dan
dulden dat het volk andermaal van
de bronnen van zijn taal ver
vreemd wordt?".
Zo heeft dus de voor Vlaande
ren noodzakelijke spellingrust voor
Nederland het grote voordeel ge
had, dat de plannen voor een nieu
we spelling in de archieven zijn
opgeborgen. Voor sommige onder-
(men zoekt de schuld niet bij zich
zelf, maar bij de 'omstandigheden')
kan de lezer zich indenken, dat ik
deze uitspraak van Kossmann met
grote instemming citeer. In dezelf
de richting gaat trouwens Michel
van der Plas als hij zegt: „Ik ben
tegen een wereld van de minste
weerstand. Ben tegen een wereld die
alleen het actuele bestaansmoment
van belang acht. Tegen een wereld
waarin wortels uitgeroeid worden,
oorsprongen onherkenbaar ge
maakt, overleveringen en tradities
als nutteloze ballast afgeworpen
worden".
Er is geen bladzijde van dit aar
dige boekje van Craeybeckx of zij
nodigt uit tot citeren. Hier volgen
nog wat uitspraken, ten dele van
vroegere datum, maar nog altijd ten
volle het kennisnemen waard.
W. F. Hermans: „Spelling dient
nu eenmaal universeel en onver-
wijzers een prachtige gelegenheid
zich eens te verdiepen in de kunst
hun leerlingen de spellingregels bij
te brengen. Terecht schreef de Ne
derlandse dichter en romanschrijver
Alfred Kossmann: „Spelling is niet
erg belangrijk. Dat leert het En
gels, een taal die de wereld beheerst
ondanks de absurde spelling. Ik be
schouw de activiteiten van de spel
linghervormers als schijnactlvitei-
ten van gefrustreerde onderwijzers.
Omdat zij niet in staat zijn de kin
deren van de lagere school behoor
lijk Nederlands te leren, zoeken zij
een zondebok. Het ligt niet aan hen
en het ligt niet aan de kinderen
en het ligt niet aan de taal. De
spelling is de schuldige. Ik vreer
dat een hervorming van de spel
ling enkel en alleen nadelen heeft
Zij sluit onze taal af van het ver
leden, en door het fonologisch spel
len van de bastaardwoorden (wat
een lelijk begrip!) van het bui
tenland. Aangezien Friezen. Am
sterdammers, Antwerpenaren en
Surinamers onze taal heel verschil
lend uitspreken, helpt een fonolo
gische spelling (schrijven zoals je
spreekt, C.J.R.) maar weinig kinde
ren, de kinderen die thuis het ABN
(algemeen beschaafd Nederlands)
leren spreken"
Aangezien ik in mijn artikel „Af
schuiven, leuze van een slappe tijd"
(1 Juni j.l.) in gelijke trant schreef
anderlijk te zijn. Hoe absurd een
spelling ook moge wezen of lijken,
een veranderlijke spelling is absur
der dan de absurdste spelling. Spel
ling slijt misschien, ook het taal
gebruik slijt, alles slijt, toegegeven.
Toch is de nu heersende spellings-
veranderingspsychose geen weer
spiegeling van een taalslijtage die
al plaatsgevonden heeft. Het is een
moedwillige vernielingsmanie".
Jan de Hartog: „De voorgestel
de vernieuwing is zonder twijfel
logisch, het gedegen besluit van een
ter zake kundig comité van lin
guïstische ingenieurs. Maar laat
ons niet vergeten dat de taalkunde
van een land een levend, asymme
trisch lichaam is dat ademt en
bloedt en groeit en sterft en her
leeft en dat de spelling er een in
tegrerend deel van uitmaakt. De
vereenvoudigde spelling is. een mon
ster van logica, alsof een comité van
ingenieurs het op zich had geno
men om de vrouw te vereenvoudi
gen. De uitkomst zou zonder twijfel
dezelfde worden: een perfecte, glad-
dp functionele cilinder".
Dr. C. Kruyskamp, redacteur van
de grote Van Dale, Leiden: „Het
argument van de voorstanders van
ingrijpende vereenvoudiging van de
spelling dat daarbij veel tijd ge
wonnen zou worden voor andere
doeleinden van het taalonderwijs
en dat dit tot betere resultaten zou
leiden gaat niet op en is aantoon
baar onjuist. De vereenvoudiging
van 1934/1947, waarbij de wezen
lijke moeilijkheden van onze spel
ling kwam te vervallen, moet vol
gens deze redenering een enorme
tijdwinst opgeleverd hebben en zou
dus tot betere resultaten geleid moe
ten hebben. Dat dit niet het geval
is, is genoegzaam bekend en blijkt
Juist uit het drijven der spelling
hervormers: als de grote en wer
kelijke vereenvoudiging van 1947
resultaat had gehad, zou het nu
niet nodig zijn nogmaals op 'n ver
eenvoudiging aan te dringen. Het is
voorts aan te tonen, dat de ver
eenvoudiging van 1947 niet tot be
tere onderwijsresultaten heeft ge
leid, maar integendeel tot slechte-
Prof. dr. C. A. Zaalberg, Leiden:
„De spelling moet nu radikaal ver
eenvoudigd en voor de komende ja
ren vastgelegd worden". Grenzeloze
naïviveit! Wat men ook doet, zeur.
groepen zullen akties blijven voe
ren, en: geen wetgevend lichaam
kan op deze wijs het nageslacht
binden".
Prof. dr. Karei C. Peeters (Bel
gië) zag de spellingkwestie in
breed verband: „De spellingmisère
is slechts één der vele treurige ver
schijnselen van een ordeloze we
reld, van het al maar door ver
der afglijden naar de volslagen
anarchie: men wil een fonologische
spelling, geen spraakkunst; men
wil schilder of beeldhouwer worden
maar zonder vakkennis; men wil
een diploma, maar zonder examen;
men wil een moraal, maar zonder
normen; men wil alles, maar zon-
er enige verplichting en vooral zon
der enige tucht. Alleen de techniek
en de sport ontsnappen nog aan
de bandeloosheid, omdat men an
ders nooit op de maan zou zijn
aangekomen en omdat anders elke
voetbalwedstrijd zou uitlopen op 'n
vechtpartij met doden en gewon
den".
Tot zover een paar citaten uit de
vele betuigingen van instemming
die burgemeester Craeybeckx
heeft laten afdrukken. De keuze is
willekeurig. Wie de argumenten
contra-spellingverandering eens
aan zich voorbij wil zien trekken
leze dit interessante boekje met me
ningen van Carmiggelt, Hugo Claus
Marnix Gijsen, Karei Joncheere
prof. Stuiveling Simon Vinkenoog
Albert en Ellen Vogel, Victor van
Dr. Lode Craeybeckx
Vriesland, Hendrik de Vries, Theun
de Vries en vele anderen. De vraag
is tenklotte: wat nu?. Dr. Craey
beckx zegt hierover: „Het enige
wat uit alle debatten als een posi
tief gegeven naar voren schijnt te
komen is het unanieme verlangen
dat de spellingvormen die 't "groe
ne boekje" aan de vrije keus heeft
overgelaten zullen worden vervan
gen door een terdege verantwoorde
eenheidsspelling".
Nog geen Jaar geleden (februari
j.l.) zag Rudi Kousbroek het zeer
somber in, zoals uit een artikel van
zijn hand in NRC-Handelsblad
Fr is", zo schreef hij, „geen kruid
tegen gewassen. Er wordt op het
ogenblik wat tegen spellingveran
dering gesputterd, maar door die
protesten wordt de invoering van
oen nieuwe spelling hoogstens een
paar jaar uitgesteld. Er is niets
tegen te doen". De toestand was dus
naar zijn oordeel wanhopig. Welnu
dat de aanval van de vereenvoudi-
gers tenslotte toch is afgeslagen, ls
in feite te danken aan het Vlaam
se verzet, zeer krachtig aangewak
kerd door de Antwerpse burgemees
ter Lode Craeybeckx. Al eerder
had hij zich op verwant gebied ter
dege geroerd. Dank zij zijn gewel
dige strijdlust waren in Brussel
na 1960 Nederlandstalige scholen
opgericht. Voordien waren de
Vlaamse ouders in de Belgische
hoofdstad gedwongen geweest hun
kinderen naar Franstalige scholen
te sturen.
Tweemaal heeft Craeybeckx dus
het Nederlands een onschatbare
dienst bewezen: eerst door de op
richting van het Vlaams Onderwijs
centrum, waardoor Vlaamse ouders
hun kinderen naar Nederlandstali
ge scholen konden zenden: later
door de actie tegen „vereenvoudi
ging" van de spelling, waardoor Ne
derland onder Vlaamse druk tot be
zinning kwam. Op vrijdag 24 no
vember a.s. wordt dr. Lode Craey
beckx 75 Jaar oud. Wie begrip en
waardering heeft voor wat deze cul
turele Hercules voor de Nederland
se taal heeft gedaan en nog steeds
betekent, aarzele niet hem een ge
lukwens te sturen.
Illusie heb ik niet, dat er na
hrijven iets zal veranderen
ellendige situatie waarin ik,
rouw en kind ons bevinden,
piood ligt ten grondslag aan
lendige situatie, maar omdat
5 dat velen zich in een zelfde
bevinden wil ik het licht
aohter de schermen" laten
waardoor duidelijk wordt
"niet zuivere motieven" niee-
en een oplossing uit de weg
gegaan door de plaatselijke
ld.
is er precies aan de hand?
10 Jaar ben ik slachter
Openbaar Slachthuis in Lei
oen ik 3V2 jaar geleden trouw-
d lk geen huis en kwam daar-
ook niet in aanmerking. Wij
bij schoonouders gaan in-
zoals zovelen dit moeten
doen. Toen echter ongeveer 2 Jaar ge
leden een huis van het slachthuis in
de Pasteurstraat leeg kwam en dit
een jaar later nog leeg stond, ben ik
naar de directeur gestapt met de
vraag of ik het huis zou kunnen hu
ren. Maar de directeur wou er niets
mee te maken hebben, want hij
werd toch spoedig gepensioneerd. De
waarnemend directeur, de heer Cre-
mer, had andere plannen, want op
16 febr. kwam er een tweede huis
leeg. De directeur van hét Slachthuis
schreef een nota aan het gemeente
bestuur met de mededeling die pan
den te willen verhuren of verkopen,
omdat er van de zijde van het per
soneel geen animo voor bestond.
Vaak ben ik bij Bureau Huisvesting
geweest om te proberen in een van
deze panden geplaatst te kunnen
worden. De directeur van HuisveS'
ADVERTENTIE
Lekker eten
in een gezellige sfeer
In 't Eethuisje "De Munnikhof
van Albert's Corner Restaurant
Leiderdorp.
Por prijzen die extra plezierig zijn.
robeert u eens één van onze specialiteiten
ondue Bourguignonne voor f 9,50 -
10 gram biefstuk in blokjes,
Serveerd met twee sauzen,
imengde salade en pommés frites,
tem er zo'n heerlijk glas wijn
j.Per karafje 0,3 liter f2,35.
pos uit rood, witof rosé..
week geopend, ook zondags.
fthuisje "De Munnikhof" van Albert's Corner Restaurant,
tiderdorp, tel. 01710 - 30066, aan de Rijksweg
Amsterdam- Rotterdam, afslag Hoogmade.
IP' p) Ook uw adres voor een geslaagde lunch.
\r-<y Met het tweede kopje koffie gratis.
ting schreef een nota aan het ge
meentebestuur waarin hij verzocht
de panden niet te verkopen omdat
er geen enkele zeer urgente geval
len voor in aanmerking kwamen. Ik
zelf sta boven aan de lijst van dege
nen, die voor deze huizen in aan
merking komen, mits ze „te huur
blijven". De Gemeentelijke Woning
Stichting wil deze huizen wel over
nemen, maar tegen boekwaarde.
Alle nota's zijn nu bijna een jaar
in behandeling op het stadhqis. Bin
nenkort komen er weer enkele pan
den leeg. Mijn zenuwen staan vaak
op het punt het te begeven als ik da
gelijks, naar 't werk gaande, de le
ge huizen zie welke hermetisch afge
sloten zijn tegen krakers. Sinds sep
tember is de situatie bij mijn
schoonouders onhoudbaar geworden
en zijn mijn vrouw en ik ieder weer
bij de eigen ouders gaan wonen. Bin
nenkort bevalt mijn vrouw van een
tweede baby en het Slachthuis laat
zijn huizen maar onbewoond, omdat
de huizen als ze verkocht worden,
leeg meer geld opbrengen. Ook de
Hoe is het ontstaan?
Dit woord: PARTIJ
Het Latijnse werkwoord partiri
betekent: verdelen. Daarvan komt
het Franse partir dat bijvoorbeeld
betekent: vertrekken, afgaan (van
een schot) ergens uit komen maar
ook: verdelen. Het zelfstandige
naamwoord parti, waarvan ons
woord partij komt, heeft ook vele
betekenissen, in de eerste plaats
die van: politieke groep; daarna
ook: besluit, troep, aandeel. Een
I partipris is een vooropgezette
mening, tirer parti de is: partij
trekken van. Ook het Nederlandse
partij telt vele betekenisschakerin
gen. Men denke aan een partij in
een muziekstuk, aan een deel van
een schilderij, aan personen die
iemands aanhang vormen: de alt
partij, de bospartij de politieke
partij. Maar dan zijn er ook nog:
de kibbelpartij, de vechtpartij, de
logeerpartij, de valpartij, de bele
digde partij en vele andere partij-
raadsleden bij wie ik steun gezocht
heb, zeggen niets te kunnen doen.
Zelfs wethouder Ham bij wie ik ge
weest ben, zegt niets te kunnen doen
voor mij.
Het zal er waarschijnlijk op uit
draaien dat de hulzen in de nabije
toekomst verkocht zullen worden.
Met deze brief heb ik bekend willen
maken dat er in een stad waar de
woningnood zo afgrijselijk is als in
Leiden vele huizen leeg staan, lou
ter en alleen omdat er aan ver
diend moet worden. Dat in dit geval
een huwelijk kans loopt kapot te
gaan. telt zeker niet zo zwaar voor
de directie van het slachthuis en de
bestuurders van de gemeente Lei
den.
H. S. PIK AAR
Julianastr. 14
Leiden.
ADVERTENTIE
Als je al voor 3,95 een juweel van een sok
kunt kopen, waarom zou je dan met jubeltenen
blijven lopen? Pak 'n Sok is een nieuwe i fpj€
kwaliteitssok. In 23 kleuren. Stijlvol, sterk en
veipakt in een keurig doosje.
En op de gekste plaatsen verkrijgbaar. Classy 3,95. Trendy f 4,50.
Inhakend op het schrijven van de
heer De Vrind uit de Rue de la Bis-
qui moet ik tot mijn leedwezen ook
de nadruk leggen op de verkeerstoe
standen. en dan beperk ik mij tot de
omgeving van de Beschuitsteeg.
Op 8 nov. J.l. was het precies één
jaar geleden, dat ik hierover heb ge
schreven. Twee maanden daarvoor
werd in de gemeenteraad besloten
de Nieuwe Rijn van Hartesteeg tot
Hoogstraat, de oprit Koornbrug en
aansluitend Hoogstraat en de Hoog-
straatbrug voor alle autoverkeer te
sluiten (behalve voor bedienend ver
keer) en dit als wandelgebied te ver
klaren. Maar na één jaar moet ik
constateren, dat B en W en hier in
het bijzonder de burgemeester
(hoofd van de gemeentepolitie) noch
wethouder Kret, die in overleg met
de verkeersdeskundigen deze borden
heeft laten plaatsen, uitvoering aan
deze verboden heeft kunnen geven,
uitgezonderd een enkele maal het
uitschrijven van een paar parkeer
bonnen. Maar het rijden terplaatse
wordt niet bestraft. Als voetganger
moet men terdege oppassen niet
omver te worden gereden door auto
mobilisten, die tóch de Koornbrug
oprijden; evenzo bij het oversteken
van Hoogstraatbrug naar V en D.
Staan die borden te hoog of zien
zij die eenvoudig niet? Wanneer hier
een intensieve controle werd uitge
oefend, maar dan ook op donderdag
avond en zaterdag na marktijd (de
politie is toch een continubedrijf?)
werden er geen 1000 bekeuringen in
een maand maar één week op dit
stukje uitgeschreven. Hetzelfde geldt
voor snelheidsovertreders tussen het
Gangetje en Boommarkt en hier niet
alleen particulieren. Of bestaat er
voor het openbaar vervoer in de be
bouwde kom geen snelheidsbeper
king?
En dan te lezen dat Leidse bedrij
ven (want dat zal zeker niet alleen
de heer De Vrind ondervinden) tij
dens het uitoefenen van htm beroep
een bekeuring op de voorruit vinden
Hierbij merk ik op. dat er met twee
maten gemeten wordt, ten eerste
omdat een bedrijf uit Coevorden on
gemoeid op het rechtergedeelte van
de Botermarkt een gehele dag kan
staan. Daar ls een stopverbod. In de
tweede plaats: voor een riool, ont
stopping heeft gedurende 12 uur een
bestelauto links van deze baan ge
staan zonder hinder te ondervinden,
daarbij het parkeerverbod overtre
dend.
Dit schrijven en dat van de heer
De Vrind zullen zeker alleen als
kennisgeving terzijde worden gelegd,
met de nodige lachsalvo's. Maar al
vorens nog meer tijd te verspillen
met vergaderen over uitbreiding van
wandelgebied, omleggingen van
werken, al of niet afsluiten van de
Breestraat, probeer dan eerst datge
ne wat een Jaar oud is te verwezen
lijken of haal die borden weg. Dan
ontstaan er geen verwarringen meer.
En mochten B en W in de Raad en
kel lachen, dat heb ik ook gedaan,
en met mij zeker vele Leidenaars,
toen een Leids raadslid aan B en W
vroeg of er voordat vergunning
wordt gegeven tot de bouw van een
fliat, wel rekening is gehouden met
een paar oude bomen, alsof het hier
de Hortus betreft.
J. 8. Tierolf
Botermarkt 19a
Leiden.
ADVERTENTIE
>ud kunstje met 10 seconden beslag, j
lug eierpannekoekmee!A