„Alleen redden we 't niet Schuttersveld: elektrische trein 99 Moet Leiden de nood- ZEKE Nu belangstelling 'Leiden? Dat is oost- Gro- ningen' Brands- brief ZATERDAG 28 OKTOBER 1972 LEIDEN LEIDEN Het leek zo eenvoudig. Gewoon een paar vra gen stellen aan wethouder Lijten van economische zaken en bedrijven, en aan de hand van de antwoorden een glo baal overzicht geven van de werkgelegenheidssituatie in Leiden. Het heeft een week of drie geduurd voordat de ant woorden kwamen, maar toen lag er dan ook een pakket informatie op tafel waar je op zijn minst U tegen dient te zeggen. Uit de stapel vandaag de belangrijkste punten, aangevuld met een staatje cijfers. Hoe zit het nu met de werkgelegenheid in Leiden, nu je steeds vaker wordt opge schrikt door berichten dat bedrijven gaan inkrimpen, slui ten of verhuizen? Verder op deze pagina gesprekken met de top van de Kamer van Koophandel en de Leidse Ver eniging van Industriëlen. Tekst: Ronny Vink, Bert van Dommelen en Hans Melkert Foto's: Jan Holvast Wethouder LIJ ten lijkt de nood klok op de verkeerde plaats te zoe ken (foto links). Of zoekt hij het knopje van de sirene? "Als over heid hebben wU weinig greep op de situatie", zegt hij. "We moeten ons voornamelijk beperken tot het stimuleren, zorgen dat er voldoende onderwijsmogelijkheden zijn, en dat er woonruimte i in Lelden werken. Eén van de meest kwalijke pun ten in de zaak is de slechte scho ling in Leiden. Het aantal voor ar beid ongesohikten is mede daar door onrustbarend. Overigens moe ten we nu ook weer niet al te som ber zijn. In Breda, Amsterdam en Tilburg om er maar eens een paar te noemen is de werkgelegenheids situatie nog zorgelijker dan in Lei den". Hij wordt in deze laatste stel ling bijgevallen door zijn collega Kret van stadsontwikkeling en ver keer, ook nauw betrokken bij de werkgelegenheidssituatie. Die ziet als duidelijk positieve punten voor Lei den het feit, dat de grond van bij voorbeeld het Schuttersveld in ver houding tot andere plaatsen niet zo duur is, aantrekkelijk dus voor ves tiging van kantoren. Bij de uitgifte van grond stuit het college echter wel steeds op de erf pacht-kwestie. Kret: "Voor indus trieën erfpacht dikwijls niet eens zo onwelkom. Een industrie vesti gen kost toch al veel geld, en als men de grond dan "op afbetaling" kan kopen is dat wel fijn. De erva ring heeft echter al geleerd, dat het bij kantoren veel moeilijker ligt. Daar heb Je te maken met beleg gers, die aan de grond willen ver dienen". Lijten: "Amsterdam heeft zich door het steeds vasthouden aan erfpacht bijvoorbeeld volledig uit de markt geprijsd". De invloed van verkeersmaatregelen is een facet, dat bij alle technisch gepraat over het hoofd gezien dreigt te worden. Die invloed is echter niet gering. Kret: "Alleen al de aankondiging dat er flink wat zal worden opengegooid bracht on middellijk twee kantoren op het Schuttersveld "in het laatje". De conclusie: de raad moet niet stilzit ten uit angst om besluiten te ne men. Mensen die naar Leiden wil len komen, moeten duidelijk weten wat wij met de stad van plan zijn. Daar moeten zij him planning op richten. "Over het veelgehoorde ge zegde, dat Leiden op het Schutters- vedl alleen voor de regio bouwt zegt hij: "Het gebouw aan de Stations weg is voor Leiden wat de elektri sche trein is in een gezin: nu speelt de vader er nog mee, maar over 7 Jaar zijn zoon". Nog een punt, waar het publiek volgens hem te snel oordeelt: "De Pieterswijk die men zo graag wil afsluiten, biedt op dit moment nog plaats aan ruim 4000 werknemers. Dat wordt nog al onderschat". Moet de alarm toestand in Leiden worden afgekondigd? Sluiting van bedrijven in de stad is de laatste jaren zo gewoon geworden, dat je er nauwelijks meer van schrikt Met name de in dustrie-sector heeft fikse klappen gekregen. Hoe komt dat nu? Is Leiden voor vestiging van industrie ongeschikt? Als dat zo is, waar ligt dat dan aan? Kan het gemeentebestuur niets doen? En als er dan helemaal niets aan te doen is, waar moet het dan in de tokomst naar toe met de werkgelegenheidssituatie? De bedrijven die ln het staatje, dat elders op deze pagina te vinden is, zijn vermeld, hadden in 1970 nog 2700 werknemers in dienst. Aan het einde van dit Jaar zal dat naar schatting zijn verminderd tot onge- 1100 man. Op wat langere ter mijn (1973 en '74) zal dit aantal te rugzakken tot 200 tot 300. Waarbij wethouder Lijten van economische zaken en bedrijven wel aantekent, dat niet in alle gevallen de arbeids mogelijkheden door verdwijning van bedrijven uit Leiden hoeven te worden aangetast. In de gevallen LOI, Brons, Van Kasteel, Spronk en nog een paar is dat bijvoorbeeld niet het geval. Tegenover alle verdwij ningen staan ook enige nieuwe be drijfsvestigingen: Cieba, HPS, Di rect Mail en Friolanda in de Waard, de wasserij Van Egmond, Luckie Meat. "Gezien tegenover het ver- aan arbeidsplaatsen betekenen deze uitbreidingen echter slechts weinig", meldt het antwoord van wethouder Lij ten. Daar komt nog bij, dat een aantal bedrijven (IBB, Tokheim en Wernink) het perso neelsbestand hebben moeten in krimpen. Afzetproblemen "Zeker als het gaat om het aan tal arbeidsplaatsen", gaat hij voort, zeker dat de hoofdoorzaak moet worden gezocht in zaken waar de gemeente Leiden weinig aan kan doen, maar die niet bij slechts een paar bedrijven voorkomen. Veel be drijven gaan hun bedrijf doelmati ger Inrichten, reorganiseren. Zij komen daartoe door afzetpróble- ADVERTENTIE storm wettelijke aansprakelijkheid voor particulieren ziekte Klllb ziektekosten .om zéker te zijn 1 .v. verzekeringsmaatschappij lVgra»endl|kwal 88 rdam-3 1<I. 010-386844^ men, stijgen van de lonen die er betaald moeten worden etc. Lelden heeft van dit soort zaken veel last. De bedrijven waar het om gaat zit ten dikwijls niet in al te moderne gebouwen. Als een bedrijf ln Lei den samengaat met een bedrijf in een andere plaats, waar men wel ruim opgezette gebouwen heeft, gaat men met de hele zaak daar heen". Dit zijn echter zaken die al gemeen voorkomen, die hooguit in Leiden wat harder aankomen. Daarnaast signaleert wethou der Lijtens antwoord oorzaken van het vertrek van bedrijven die Elektra-Brandt, Klinkenberg-Fon- rechtstreeks te maken hebben met de Leidse situatie. Bedrijven als •tljn, Kasteel en Brons hebben te grote moeilijkheden gehad op het punt van de bereikbaarheid, en van het laden en lossen. Uittocht Voor de nabije toekomst ziet wethou der Lij ten het somber in. "Het lijkt te optimistisch om te stellen dat er niet nog meer bedrijven zullen ver trekken. Integendeel: de hele situa tie zal beslist leiden tot een verdere uittocht van bedrijven". De gemeente kan daar maar op be perkte schaal tegen optreden. Alleen waar het gebrek aan plaatselijke uit breidingsmogelijkheden e.d. betreft, kan men door sloop van omliggende panden iets doen. 'n Voorbeeld hier van: de onlangs tot stand gekomen uitbreiding van het auto-bedrijf ELAM aan de Morssingel. Verder kan de gemeente nog zorgen dat er nieu we terreinen voor bedrijfsvestiging komen, zoals de Waard en de Grote Polder. Maar dan moeten de bedrij ven inderdaad ook willen komen. E Dienstverlenend Zo liggen de kaarten dus. Wanneer we dan verder in het achterhoofd houden, dat bedrijven tot nu toe nog niet hebben laten blijken dat ze staan te springen om in de Waard te komen, ligt de conclusie voor de hand dat Leiden andere dan industrie- werkgelegenheid zal moeten nastre ven. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten -en zij niet alleen -heeft met grote nadruk gewezen op de noodzaak van bedrijven in de dienst verlenende sector. „Laten we daar dan snel aan gaan werken", zou men zeg gen. Helaas, de moeilijkheden komen ook hier al om de hoek gluren. De minister van Economische Zaken is van plan een selectieve investerings heffing in te gaan voeren. Dat wil zeggen, dat het vestigen van een be drijf veel meer geld zal gaan kosten. Als ook Lelden deze maatregel opge legd krijgt, ziet de toekomst van Lel den er volgens wethouder Lijten zeer somber uit. Totaal regio Gew. Arb. Bur. Alleen gemeente Leiden j 8 a i.1 g 1 s a ill 3 •g B+3 °i| O 1"° °"l g 5 926 227 452 547 95 713 1266 553 471 781 310 721 1198 477 449 787 338 1003 1052 49 662 600 62 2212 590 1622 1483 380 1103 ijn er in 1971 en voor- begin dit Jaar naar Zoeterwoude al in 1972 in vergelijking met voor gaande Jaren relatief veel belrijven verdwenen", begint wethouder Lijten van economische zaken en bedrij ven zijn relaas in het vele vellen tel lende antwoord op onze vragen. De belangrijkste zijn: de Grofsme derij, de Rotogravure, de Philipsves- tiging in de Waard, Clos en Leem- brugge en in 1970 de Leidse Onder wijsinstellingen. Daarnaast is on langs bekend geworden, dat de Melk inrichting „de Landbouw" en de pro- diuktie-afdeling van de conserven- fabriek „de Sleutels" Leiden zullen gaan verlaten. De afvloeiing van personeel ge schiedt in de meeste gevallen over meer dan één Jaar gespreid. Het is daarom moeilijk het verlies aan ar beidsplaatsen per jaar afzonderlijk vast te stellen. Bij de bedrijven die Leiden zullen gaan verlaten moet ook het St. Eli sabeth Ziekenhuis worden genoemd. Buiten deze gevallen, die de laat ste tijd de aandacht hebben getrok ken zijn er echter nog meer min der opvallende opheffingen of verplaatsingen geweest of aanstaan de; genoemd kunnen worden: Electra Brandt, die nog dit Jaar naar Valkenburg zal vertrekken. De Machinefabriek Kasteel, die is vertrokken. - Het kantoor van de Stichting „Zilveren Kruis", dat zeer onlangs van het Noordeinde naar Noord- wijk is verplaatst. - Het Autobedrijf van Blom, dat naar Zoeterwoude zal gaan. - De hoofdvestiging van Klinken berg-Fontein, die naar Leider dorp is verplaatst. - Wasserij Spronk aan de Witte Singel die eveneens naar Leider dorp is gegaan. - Brons' plasticifeerinrichting, die dit Jaar naar Valkenburg is ver trokken. - De Groothandel Fa. Van der Hei de en Zn., die i.vjn. fusie naar Katwyk is overgegaan. - De Groothandel in dranken Van Lafeber, die is opgeheven. - De Groothandel in tabaksartike len Fa. Gebr. Dekker, die even eens is opgeheven. - De Confectiefabriek Gebr. de Weerd, die de produktie heeft be ëindigd en thans alleen de groot handel voortzet. - De Conservenlndustrie van Schoon- dergang, die per februari 1973 ge heel zal zijn opgeheven. r zal dan of een versterkte functie van Leiden ontstaan ten kos te van de werkfunotie, met alle ge volgen voor verkeer etc. vandien, of er zullen nog veel meer werklozen komen. "Een verre van aanlokkelijk perspectief", aldus wethouder LIJ ten. Op dit moment is Lelden voor vesti ging van kantoren zo slecht nog niet. Met name voor grote kantoren Is het Schuttersveld door de nabijheid van het station zeer geschikt. De kleinere I kunnen in bijvoorbeeld de Merenwijk worden ondergebracht. Daar moet dan eerst wel zijn vastgesteld, hoe het tracé van de hoogspanningsleidingen gaat lopen, en op welke afstand i de hoogspanningsleiding men mag gaan bouwen. Overigens heeft het Hoogheemraadschap Rijnland laten weten wel een laboratorium te willen vestigen in dê Merenwijk voor mi lieu-onderzoeken. ADVERTENTIE KLOKKEN Friese Staart Zaanse- en Sallanders. Echte antieke Franse en Comtoise klokken, enz. Uw specialist met vak-service d. Water Haarlemmerstr. 181 - Leiden Regionaal Als de Merenwijk en de Steven- hofjespolder vol zijn, zal Leiden y geen grond meer over hebben. Toch zal er ook in de toekomst werkgele- genheid moeten zijn. Er is maar één conclusie: in zijn eentje redt Leiden het niet. Regionale samen werking is een harde noodzaak. Wet- houder Lijten: "Het gewest Leiden is eohter niet alléén een Leids be lang, maar ook van belang voor dewerking in gewestverband, die werkgelegenheid van de bevolking de bevolking van de gewestgemeen- in de omliggende gemeenten. ten van belang ls, snel zal kunnen Daarom hoop ik, dat de samen- I worden verwezenlijkt". „Het bedrijfsleven heeft zich nooit erg mogen verheugen ln de belangstelling van de gemeente Leiden. Ik kan me niet herinneren dat de afgelopen tien jaar iemand van de gemeente, een raadslid of een wethouder, uit zichzelf naar een bedrijf is gestapt om te vragen hoe de zaken lagen, om gewoon belangstelling te tonen". Voorzitter Sloos van de Leidse vereniging van Industriëlen was dan ook zeer verheugd toen de commissie economische zaken van de Leidse raad hem enkele weken geleden kwam vragen om in een ver gadering iets over de situatie van het Leidse bedrijfsleven te vertel let was de allereerste keer, dat een wethouder uit zichzelf naaf ons toekwam", zegt Sloos, die van mening is dat de situatie de laat ste jaren wel iets verbeterd is door de opening van industrieterreinen in De Waard en in Zoeterwoude. „De bedrijven die de afgelopen ja ren zijn vertrokken, hebben de beslissing genomen in de jaren dat de terreinen nog niet beschikbaar waren. Grondgebrek was één van de redenen waarom de bedrijven moesten vertrekken. Het argument: er is geen grond voor uitbreiding, geldt op dit moment niet meer. Maar ik vrees dat de op stapel staande investeringsheffing straks rampzalig gaat worden voor Leiden. Waarom zouden bedrijven in Leiden blijven als ze in andere steden goedkoper terecht kunnen en er soms, in Emmeloord bijvoorbeeld, financieel worden gesteund? Arbeidskrachten vinden ze daar ook wel en daarom groeit de lijst werklozen in Leiden. Overigens geloof ik het idee dat de Leidse werk lozen helmaal niet willen werken want de bedrijven zitten om ar beiders te vragen, ongeschoold werk willen ze niet doen, bijstands- geld is gemakkelijker. Leiden is ook flink benadeeld ln vergelijking met andere steden, omdat de stad zo laat industrieterreinen kreeg. De meeste bedrijven zitten in de binnenstad en als ze weggaan, hetzij door vertrek hetzij door opheffing, worden ze niet vervangen. De gebouwen blijven leeg staan want het is niet aantrekkelijk een gebouw te verbouwen voor twee miljoen en dan van de leefbaarheidscommissie te horen dat het niet kan. Aan- en afvoer is ook een moeilijke zaak in de bin nenstad. Andere steden hebben altijd al een industrieterrein gehad, waar de bedrijven de woonwijken niet hinderen. KONINGSVELD "Gelukkig té dit de Kamer van Koophandel voor Rijnland en niet voor Leiden alleen. Zonder een aan tal sterke punten in de regio - bij voorbeeld Alphen - zou ik het hele maal niet weten. Leiden en naaste omgeving - het gebied van het ge westelijk arbeidsbureau - zijn een soort noodgebied met een werkloos heid van 3% pet. Man, dat ls oost- Groningen". Dit is een zinsnede uit een ge sprek met Kamersecretaris Bran derhorst. Voorzitter Koningsveld, 'n Leidse industrieel, spitst de zaak op Lelden toe: "Het is zoiets als de kip en het ei. De kip is ziek. Er moet een ei wor den uitgebroed, maar er ls voer Het lndustriëeel klimaat in Leiden is gewoon slecht. Het zal één of meer generaties duren voordat het beter kan worden. Op korte termijn is er weinig te doen. Wij hameren erop het pakket aan te vullen met dienstverlenende bedrijven nu de produktiebedrijven - hoofdmoot in Leiden - het moeilijk hebben. Er is onderwijs nodig om een gezond kli maat te scheppen voor volgende generaties". Leiden, bijna 100 Jaar geleden nog het belangrijkste Industriële centrum van ons land, kampt met moeilijkheden. De KvK-top neemt de oorzaken onder de loep. In het kort komen die hierop neer 1 De industrie-textiel, conser ven en grofmetaal - was in handen van famine's. Dat leek een systeem voor de eeuwigheid, maar het heeft verhinderd dat er nieuw bloed kwam in de bedrijven. Die zijn óf verdwenen óf filialen geworden van bedrijven elders. Gevolg: de men sen, die de besluiten nemen, zitten elders, hebben geen enkele (emoti onele) binding met Leiden en kij ken alleen naar het rendement. Lelden is nooit een koopmans stad geweest, maar een produktie- stad. Het heeft het verschijnsel al tijd gemist dat het in de handel nog goed gaat als het bij de produktie minder is. Er is in de vorm van de universiteit al voldoende "schrijf tafel". Daarom is het geen oplossing om ministerie's hierheen te halen. Dat is een schijnoplossing, maar wie schiet er wat mee op? Alleen de verkeerscongestie zal toenemen. Je kunt'wel drie Leidse Banen aanleg gen en dan kom Je er nog niet. De (grond) politiek van de gemeente Leiden is nooit geweest om over naar huis te schrijven. Het was moeilijk een industriëel beleid te voeren in een stad met een tekort aan ruimte en met bedrijven binnen de wallen, waar erosie heeft toegeslagen. Het ge meentebestuur van nu heeft meer begrip en dat alleen al is al winst punt. Is er geen hoop meer voor Lel den? Koningsveld en Brander- horst geloven niet in "het einde", alleen al, omdat Leiden geogra fisch goed ligt. Wel zijn ze bang. dat het wetsontwerp investerings heffing de laatste stoot in de rug kan zijn. Dat is gebaseerd op het Rijnmondgebied, maar is voor de rest van de Randstad rampza lig. De Kamer is van plan de le den van de Tweede Kamer hierop duidelijk te wijzen. Op de lange termijn dus geen pessimisme. Eén van de voorwaar den is wel. dat er een hechte sa menwerking komt tussen de ge meenten in deze regio. De Kamer van Koophandel ls geporteerd voor een stevig gewest. Het is een ge meentelijke zaak om uit te ma ken welke gemeenten samen moe ten gaan. Koningsveld en Bran derhorst hebben niet zo erg veel vertrouwen ln de wil van de ge meenten en betreuren dat. Zij vinden het des te erger nu er plannen zijn om de Leidse re gio te laten opgaan in een super gewest Den Haag. Ze zien niets in zo'n gewest, omdat een probleem gebied bij een probleem gebied wordt gelegd. Koningsveld: "Ik zie niets ln een dokter, die een pa tiënt met roodvonk en een patiënt met mazelen samen in bed legt in de verwachting, dat belden zullen genezen". BRANDERHORST Electra-Brandt gaat van Lelden naar Rijnsburg. Het schrijft deze Brand (t) brief .Leiden is straatarm. Zelfs de meest noodzakelijke voorzieningen kunnen wegens geldgebrek niet wor den uitgevoerd. Door totale afwe zigheid van een duidelijk beleid wor den bovendien steeds meer voor een leefgemeenschap belangrijke werkgelegenheid- en geldverschaf- fende industrieën afgestoten. Zelfs bloeiende, lang gevestigde spe cifiek „Leidse" ondernemingen, die behoefte hebben aan uitbreiding, worden gedwongen de gemeente te verlaten en elders om te zien naar een vestigingsplaats. Electra-Brandt, sinds bijna een halve eeuw geves tigd aan de Oude Varkensmakrt, is zo'n typisch in de Sleutelstad ver ankerd bedrijf, dat in het overleg met de gemeente geen kansen kreeg de voorstellen tot modernisering en uitbreiding te realiseren. En dat, terwijl de gemeente ter plaatse geen enkel alternatief plan heeft, of, zo dat er mocht komen, tot uitvoering kan brengen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1972 | | pagina 3