WIE IS NU DE WERKELIJKE
OPVOLGER VAN PAPA DOC?
mMMBE
derden bloeiende plantages bezorg
den de nieuw verworven kolonie al
gauw de eretitel „La perle des Cari-
bes" De Franse colon werd in Pa
rijs gezien als het prototype van
,L>e rijke oom in Amerika".
Langer dan een eeuw heeft dit
Franse feest niet geduurd. De ver
houding tussen de Franse colons, de
mulatten en de negerslaven, berust
te op onderlinge haatgevoelens. De
mulatten grepen het „Vrijheid, Ge
lijkheid en Broederschap" van de
Franse revolutie aan om in Haiti
een onafhankelijkheidsstrijd te be
ginnen. Terwijl de Mulatten met de
ooions nog aan het bakkeleien wa
ren over de principes van de Franse
revolutie, zochten de opgekropte
haatgevoelens van de negerslaven
met een niet te stuiten geweld een
uitweg.
Kop eraf
„Coupez terte, Brulez oa(kop eraf,
Huis in brand) werd het devies, dat
in de meest letterlijke zin tot in de
finesses werd uitgevoerd. De land
huizen en plantages werden zonder
een enlkele uitzondering plat
gebrand. De planters en him
familieleden werden afgemaakt.
Zelfs de graven van de Franse co
lons werden geopend om de lijken
te onthoofden. Onder leiding van
Toussaint l'Ouverture („De Zwarte
Napoleon") werd Haiti de eerste
onafhankelijke natie in Zuid-Ame-
rika.
Het begin van de vrijheid beteken
de echter ook het begin van de
economische ondergang van „La
perle des Caribes". De opstandige
slaven hadden de tactiek van de
verschroeide aarde zo grondig toe
gepast, dat zij hun overwinning
moesten vieren op smeulende puin
hopen. De landbouw, eens een
onuitputtelijke schatkamer, is nooit
meer van de grond gekomen. De
duizenden primitieve keuterboertjes
die Haiti nu telt, zijn nauwelijks in
staat zichzelf, laat staan een ander
te voeden.
Het eens zo vruchtbare Haiti is
herschapen in een woest, ongecul
tiveerd bergland: mooi om te zien
voor de schaarse toeristen, maar
slecht om te leven voor de bevol
king. De woedende slaven waren
niet de enige grondleggers voor dit
fiasco.
Als gevolg van een ongecontroleerde
ontbossing is de vegetatie volkomen
veranderd. De Franse kolonisten
voerden de eerste aanvallen uit op
de mahonies, de ceders en andere
waardevolle boomsoorten en nadien
is er doorlopend in het vulde weg
op de bossen ingehakt. Ondanks di
verse waarschuwingen van deskun
digen van de Verenigde Naties, gaat
de houtkap in onverminderd tempo
door. Herbebossing is een volkomen
onbekend begrip. In een land waar
gas en elektriciteit slechts binnen
het berefk liggen van de elite is
houtskool de voornaamste energie
bron.
De ontbossing heeft zelfs het kli
maat aangetast. De regenval is de
laatste halve eeuw sterk teruggelo
pen. Het water dat naar beneden
komt stroomt onbelemmerd, met de
grond, naar zee. Tussen de kalende
berhelingen slingeren zich bijna
droge rivierbeddingen, waarin half
naakte vrouwen de was doen, zich
baden en drinkwater halen. Water
is in Haiti een even groot probleem
als voedsel.
„Wij zijn onze overwinning
op de Fransen nooit te bo
ven gekomen, klinkt het spijtig
uit de mond van een inheemse
priester in Port au Prince. De sla
venopstand tegen de Franse kolo
nisten is te vroeg gekomen. Tous
saint l'Ouverture en zijn medestrij
ders slaagden er weliswaar in de
Fransen te verslaan, maar een
functionerend bestuursapparaat
konden zij niet op de been brengen.
Honderdzeventig jaar later zijn de
Haitianen daar nog niet in ge
slaagd.
Het bestuur van de onafhankelijke
republiek Haïti wordt sedert het be
gin gekenmerkt door een continue
stoelendans rond de presidentiële
zetel. De dictators volgden elkaar
bijna jaarlijks op, waarbij beurte
lings een mulait dan wel een neger
zich voor korte tijd in het paleis
installeerde. Een vermoeiende bezig
heid, ook voor de Amerikaanse
vloot, die het noodzakelijk achtte
bij iedere presidentswisseling voor
de haven van Port au Prince te
verschijnen.
In 1915 liep de frequentie op tot
drie revoluties per jaar en dat werd
de Amerikanen te gortig. Ze kwa
men aan land „om de Amerikaanse
staatsburgers te beschermen" en
bleven tot 1934 in Haïti. In deze
periode slaagden zij erin enige orde
te scheppen in de politieke en eco
nomische chaos, maar na hun ver
trek ging de presidentiële stoelen
dans weer op de oude voet verder,
totdat op 22 december 1957 de jon
ge intellectueel Duvalier zich via
een staatsgreep in het paleis vestig
de.
Dr. Francois Duvalier, voor de Haï-
tianen „Papa Doc" president voor
het leven van de republiek, opper
bevelhebber van de strijdkrachten
en van de nationale veiligheids
dienst, beschermer van het volk,
apostel van de nationale eenheid,
opperste leider van de revolutie, pa
troon van de handel en industrie,
weldoener van de armen. De man,
over wie je na zijn dood in de Haï-
tiaanse kranten leest: „Dr. Francois
Duvalier was geen persoon naar de
maat van de gewone mensheid. Hij
had God ontmoet. De goddelijke
fakkel verlichte zijn weg.
Resoluut einde
De Duvalieristische revolutie heeft
een resoluut einde gemaakt aan de
Jaarkijkse presidentswisseling en
ook aan de politieke en economi
sche macht, die de mulatten, als
minderheidsgroepering bezaten. Het
zijn de enige pluspunten van een
regime, dat duizenden mensen het
leven heeft gekost en het land naar
de totale ondergang heeft geleid.
„WIJ zullen een einde maken aan
de ellende van de boeren, aan de
sociale onrechtvaardigheid en aan
het analfabetisme, zei de nieuw
bakken president bij zijn ambtsaan
vaarding. De Haïtianen hadden al
gauw door, dat van al die beloften
niets terecht zou komen.
Het enige dat „Papa Doe voor
ogen stond was een onbeperkte
macht. In 1963 liet hij zich herkie
zen tot president voor het leven.
Stemverhouding 1.320.440 tegen 0.
Duvalier vestigde een terreur, waar
bij de toch ook niet kinderachtige
wreedheden van zijn voorgangers in
het niet zonken. De eerste jaren
van zijn bewind heeft hij besteed
aan het onschadelijk maken van
zijn potentiële tegenstanders, die
hoofdzakelijk gezocht moesten wor
den in intellectuele kringen en in
het leger. Onder de intellectuelen
heeft hij een ware slachting aange
richt. Degenen die hieraan konden
ontsnappen, verdwenen naar het
buitenland.
Het leger, dat per traditie het begin
en het einde bepaalde van de be
stuursperiode van een president,
werd zijn rol als scheidsrechter ont-
noemen, toen Papa Doe de „vrijwil
ligers van de nationale veiligheid
ofwel de „tonton macoute" opricht
te. De angst voor deze Gestapo-een-
heid die fungeert als geheime
dienst en als lijfwacht voor de pre
sident, is bij de meeste Haïtianen
zo groot, dat zij de naam niet eens
durven uitspreken.
Opleiding
De tonton macoutes krijgen hun
opleiding in de forten van Cap
Haïtiën, tot voor kort onder leiding
van een oud-SSer. Zij maakten en
maken zich nog steeds schuldig aan
alles wat denkbaar is: moord, mar
teling, roof, afpersing en verkrach
ting. Zolang zij de president trouw
blijven zijn zij volkomen onschend
baar. Tijdens het bewind van Papa
Doe zijn ruim 50.000 Haïtianen het
slachtoffer geworden van dit sadis-
tensyndicaat. Er is in Port au Prin
ce en wijde omgeving geen familie
te vinden, die niet minstens een fa
milielid onder de slachtoffers telt.
Op het platteland zijn hele dorpen
uitgemoord en platgebrand.
Het aantal tonton macoutes wordt
ook nu nog geschat op 10.000 man.
Een derde deel hiervan is in actieve
dienst en wordt door de staat be
taald. De overigen zijn onbezoldigde
agenten, die lid zijn geworden van
de tonton macoute, omdat dit de
enige bescherming is tegen de ter
reur van de tonton macoute.
Het bezit van de blauwe Identiteits
kaart biedt trouwens nog meer
voordelen. Het is niet alleen een
vrijgeleide, maar ook een document
dat toegang geeft tot vele beroepen
en functies. Zo kunnen alleen de
bezitters van een blauwe kaart
taxichauffeur of toeristengids wor
den. Op het regel geldt hier, dat
een boer van zijn sohamele inko
men een derde afstaat aan de
voodioo-priester, een derde aan de
tonton macoute en een derde mag
hij zelf houden.
Elitekorps
Papa Does elitekorps heeft iedere
poging om de dictator ten val te
brengen weten te verijdelen. De
meest spectaculaire coupe kwam
van de zijde van Duvaliers schoon
zoon Max Dominique. Het werd een
mislukking, maar dankzij de faxni-
De officiële taal is het Frans, maar
dit wordt slechts door een zeer
klein gedeelte van de bevolking ge
sproken. Op straat hoor Je het
creools, een primitief communicatie
middel op Frans-Spaanse basis. De
landbouw, voor de Fransen in de
koloniale tijd een bijna onuitputte
lijke bron van welvaart, is momen-
Door Gerard Habraken
teel nauwelijks in staat in de lokale
behoefte te voorzien. De bedrijfjes
zijn klein en primitief.
Een landeigenaar, die 20 hectare
bezit, voelt zich een grootgrondbe
zitter eft gedraagt zich dienovereen
komstig. Hij verdeelt zijn bezit in
tien stukken en zet op ieder perceel
een hutje met een vrouw. Op
brengst: rijst, koffie, katoen, suiker
riet en een onnoemelijk aantal kin
deren. Het wegennet is zo slecht,
dat het praktisch onmogelijk is de
landbouwprodukten vanuit het bin
nenland naar de kust te transporte
ren. Voor de export is alleen de
koffie nog van enige betekenis.
De industrie beperkt zich tot enkele
kleine fabriekjes textiel, schoenen,
kleinmetaal die meestal nog in
buitenlandse handen zijn. Driekwart
van de Haitiaanse beroepsbevolking
is werkloos, 90 procent van de Hai
tianen is analfabeet. Het gemiddel
de jaarinkomen is minder dan 80
dollar. De gemiddelde maximum
leeftijd is 46 jaar. Met deze cijfers
schaart Haiti zich in de rapporten
van de Verenigde Naties onder de
armste landen van de Wereld: het
staat op één lijn met landen als
India en Pakistan.
Isolement
Minder opvallend echter, omdat
Papa Doe zijn land bewust in her.
isolement heeft gedrukt. De gemid
delde Haitiaan heeft geen enkele
notie van wat er gebeurt buiten de
grenzen van zijn land en wat weet
de buitenwereld eigenlijk van Haiti.
Zelfs voor de eilanden in de buurt
is het een vreemde en vooral ge
heimzinnige eend in de Caraibische
bijt, als een bewoner van de Antil
liaanse eilanden naar Haiti reist,
gaat hij niet op vakantie, maar
zoekt hij contact met de geheimzin
nige machten van de voodoo-culitus.
De voodoo-religie, vol Afrikaanse
symbolen, blijft voor een buiten
staander echter een gesloten boek.
De seances waar de taxichauffeurs
je 's avonds naar toe brengen zijn
nepbijeenkomsten met hysterisch
dansende vrouwen en een clowneske
pseudo-priester, die op de meest
primitieve wijze een geit slacht. In
iedere straat kim je terecht voor
toverdrankjes, maar de echte voo
doo krijg je niet te zien en is alleen
daardoor al een bron van wilde
verhalen, die in het Caraibische ge
bied de ronde doen. Er wordt ge
sproken over mensenoffers tot zelfs
in het paleis van Papa Doe. Offi
cieel is Haiti voor 100 procent ka
tholiek, maar iedere Haitiaan houdt
zich ook met voodoo bezig. Bijgeloof
en zwarte kunst zijn de belangrijk
ste Haitiaanse exportprodukten in
het Caraibische gebied.
Vruchtbaar
Dit is het land, waarvan Columbus
omstreeks 1500 in zijn logboek
schreef: „dit eiland is werkelijk
oneindig vruchtbaar. Er zijn prach
tige bossages van pijnbomen en
grote stukken bouwland. Er is een
overvloed van honing en er zijn ve
lerlei vogels en vruchten. In het
binnenland zijn mijnen van metaal
en de bevolking is niet te tellen
Hispaniola is een wonder".
De situatie in dit paradijs was na
200 Jaar Spaans bewind grondig
gewijzigd. Als gevolg van het uit
puttende werk op de plantages wa
ren de ruim 1 miljoen indianen
binnen honderd Jaar nagenoeg uit
geroeid. Op initiatief van de Spaan
se priester Las Casas. die medelij
den had met de weerloze indianen,
werd hun arbeid overgenomen door
negerslaven, die met schepen uit
Afrika werden aangevoerd.
Omstreeks 1700 kwam Haiti als ge
volg van machtsverschuivingen in
Europa onder Frans bestuur. Hon
Herelaties werd Max Dominique be
genadigd. Hij moest echter wel toe
zien hoe zijn medesamenzweerders
door zijn schoonvader eigenhandig
werden geëxecuteerd.
Noch de tonton macoute noch de
voodoo-priesters konden echter
voorkomen, dat Papa Doc in 1971
een natuurlijke dood stierf. De re
volutie, die toen werd verwacht
bleef echter uit. Jean Claude, de
21-jarige zoon van Papa Doe, werd
zonder strubbelingen de nieuwe pre
sident voor het leven van Haïti
Jean Claude Duvalier, pafferig dik
met een onbenullige blik, is geen
krachtfiguur zoals zijn vader, Ook
mist hij het magische aureool, dat
Papa Doc in de ogen van het volk
een onschendbaar imago gaf.
Het is inmiddels dan ook wel dui
delijk geworden, dat Jean Claude
niet meer is dan een stroman. Wie
de werkelijke machthebbers zijn
valt moeilijk te achterhalen. In en
buiten Haïti worden in dit verband
de namen genoemd van Papa Doc's
weduwe, van zijn dochter Marie-
Denise, van zijn schoonzoon Max
Dominique en van de Amerikaanse
CIA.
Het is opvallend, dat Je in een land
waar niemand durft te spreken, on
gevraagd van een anonieme onder
wijzer te horen krijgt: ..Mijnheer,
wij zijn hier het slachtoffer van de
CIA. De VS steunen Duvalier, om
dat één man makkelijk in de gaten
gehouden kan worden. Papa Doe
heeft 50.000 mensen vermoord en in
de VS zei men niets. Trujillo, de
vorige president van de Domini
caanse republiek, die ook gesteund
werd door de VS, heeft 300.000
mensen vermoord en de VS zeiden
niets. Maar als hier eens een op
stand komt en alle tonton macoutes
worden afgemaakt, dan zijn we
communisten".
De Amerikaanse inlichtingendienst
wordt echter ook genoemd als de
promotor achter de Haïtiaanse
vluchtelingen, die in Panama en
Puerto Rico druk doende zijn met
plannetjes, die een einde moeten
maken aan het Duvalieristische
schrikbewind. Deze dubbelrol van de
CIA is minder irreëel dan zij op
het eerste gezicht lijkt. Haïti ligt
onder de rook van Cuba, waar
eveneens een grote groep Haïtianen
het Juiste moment afwacht om het
bewind in Port au Prince over te
nemen. Voor Washington is minder
belangrijk wie er in Haïti aan de
macht is, zolang dit Castro maar
niet is.
Uiterlijk lijkt het nieuwe bewind
iets soepeler. De tonton macoutes
treden iets minder provocerend op.
In Port au Prince lopen ze nog
maar zelden in uniform, maar de
allesoverheersende angst is nog over
al voelbaar. Niemand durft te
spreken over de problemen, die het
land raken. Haïtianen, die buiten
Haïti wonen praten makkelijker,
maar willen hun naam niet ge
noemd zien uit vrees voor represail
les tegen hun familieleden. Het re
gime in Haïti wordt in stand ge
houden door angst, analfabetisme
en onderling wantrouwen. Zegt een
Haïtiaans onderwijzer: „Een revolu
tie is onmogelijk is ons land. Als er
twee mensen bijeen zijn, is een van
de twee niet te vertrouwen".
Armoede
De armoede van de Haïtianen zon
in theorie een vruchtbare voedings
bodem kunnen zijn voor de commu
nistische denkbeelden, die in Zuid-
Amerika steeds meer terrein win
nen. In de praktijk heeft het com
munisme in Haïti weinig kans van
slagen. Voor de conservatieve
katholieken is het synoniem met de
anti-Christ en in de voodoo-cultus
ls het de verpersoonlijking van alle
denkbare boze geesten tezamen.
Het meest trieste van de Haïtiaanse
ellende is het feit, dat er geen en
kel uitzicht is op enige verbetering.
Het land evolueert langzaam maar
onherroepelijk naar het absolute
nulpunt. Alleen een revolutie zou
voor een radicale verandering kun
nen zorgen, maar daarmee hebben
de Haïtianen geen positieve ervarin
gen achter de rug. Het is hoogst
onwaarschijnlijk, dat de apathische
bevolking nog de moed op kan
brengen om achter welke revolutio
nair dan ook aan te lopen. Het fa
talisme van de man in de straat is
en groter struikelblok voor potentië
le samenzweerders dan de terreur
van de tonton macoute.
foboven: in een groot
Haiti zijn de wegen
Aat het vervoer gro-
.Vlaatsvindt per ezel.
«en hoven: arbeids-
zijn goedkoop in
de lonen liggen er
"d laag.
'hts boven: dr. Fran-
ivalier beter bekend
s Hoe: de inmiddels
11 president, die een
'tikte aan de voort-
stoelendans om de
me zetel.
«s onder: het /arai-
ton de Duvaliers, dat
W streng bewaakt
Jden onder: Lang leve
benoemd voor
PRINCE - Honger en
de hoofdbestanddelen
[elijks leven in Haiti. Zo-
„Dr. Francois Duvalier
even buiten de hoofd-
i Prince verlaat, stuit Je
kijkt op een onvoorstel-
fle. Een beeld dat je pas
lan het einde van het be-
Bgtuigdeur weer achter je
opvallend, maar des te
ier, is het angstcomplex,
reusachtige paraplu bo-
langt. Een gesprek, dat
vaarwater terecht dreigt
Blaat onmiddellijk dood.
pas notre régime"
Haitiaan waarschu-
ls de erfenis van wijlen
Duvalier, dat ziekelijke
Btje dat je vanaf iedere
>en paar priemende ogen
ommekeer, die na zijn
1 werd verwacht is uit-
e duistere machten, die
14 jaar lang in het za-
hebben een getrouwe
jje ivonden in diens zoon
le, een onbenullig uit-
k_ ale jonge man.
st rto Rico en Cuba ligt
Hispaniola, tweederde
wordt in beslag geno-
le republiek Santo Do-
27.000 vierkante kilome-
rerblijven, vormen het
en de onafhankelijke
aiti. Het is de enige ne-
in Zuid-Amerika: 80
de bevolking bestaat
gen. Nakomelingen van
die in de 16de en 17de
iet frika werden aangevoerd.
10 procent bestaat uit
en mengras dat is ont-
evolg van de amoureuze
van Franse kolonisten
legerslaven. Het aantal
zeer gering. Het zijn
Fransen en de uit Li-
S- mstige arabieren, die de
iel beheersen. Over het
oners lopen de schattin-
Li tussen de 4 en 6 mil-
L* 1 dan een zeer ruwe
ta het niet zijn: een re-
i de burgerlijke stand is
VERENIGDE
STATEN
Poteau oio Cilodelle v-,:.
o Mormelode Y
H A T Itec4
oPerooin
TNvVerrettes oWnche I
JtaiUoms lt°m°nfeoL:n,°"ICj
ÈKAicoboie Mirebotois f
raÖ£>Coboret J:\
oCobn
fflSnf/ ^'Ihomozëóu:;
VENEZUELA?
I- M/lïAJ
ZUIDELIJK Miragoonei
SCHIEREILAND
Les Coyes if
lèogone
nlqcmel
